● Ülkemizde özel durum çalışması, örnek olay çalışması, vaka

çalışması, olay inceleme, örnek olay incelemesi ve durum

çalışması gibi farklı isimlerle adlandırılmaktadır.

● -Bir bağlam içerisinde tanımlanmalı, üzerinde çalışılabilmeli, ve anlaşılabilmeli,

-İçinde bulunduğumuz zaman diliminde var olmalı,

-Kendi bağlamıyla bir bütün halinde olduğu kesin sınırlarının

çizilmesi zor olmalı

-Gerçek dünyaya iliştirilmiş beşeri bir faaliyet olmalıdır.

●Ağırlıklı olarak nitel araştırma yöntemlerinin sahip olduğu özellikleri

taşıyan bir yöntemdir.

●Genel olarak çalışmanın ‘ne’, ’nasıl’ ve ‘niçin’ sorularını cevaplamak

olduğunda, çalışmaya katılanların davranışları kontrol edilmediğinde, içeriksel koşullar değiştirilmek istendiğinde ya da

olay ve içerik arasındaki sınırlar açık olmadığında durum

çalışmaları kullanılabilir.

●Durum çalışmasının pek çok araştırma yönteminden ayırıcı

özelliği eğitimin çeşitli konularını anlamada özellikle ne, nasıl

ve niçin soruları yöneltildiğinde tercih edilen bir yöntem

olmasıdır.

● Durum çalışması doğası gereği hem nitel hem de nicel veriler

bir arada kullanılabilir. Bu nedenle hem nicel hem de nitel

araştırma yöntemleri içerisinde yer alabilir.

●Durum çalışması oldukça kapsamlıdır ve konuları çok

değişkenlik gösterir.

●Durum çalışmalarında araştırılan olay ve durum, kendi doğal

kapsamında, yer ve zamanla sınırlı olarak araştırılmaktadır.

●Durum çalışması araştırılan durum hakkında zengin bir şekilde

açıklayıcı bilgiler sunar. Çünkü derin ve çeşitli bilgi

kaynaklarından beslenir.

● Durum çalışması yöntemi pahalı, karışık ve zaman alıcı olabilir.

Çünkü geniş zaman sürecinde, farklı yollarla yoğun bilgi

toplamayı gerektirir.

● Durum çalışması yapılacağı zaman durumların kritik incelemesi

yapılmalıdır ve bazı sınırlılıklar uygun bir çerçeve içerisinde

verilmelidir.

● Araştırma soruna dayalı ya da yönteme dayalı olabilir ve

çalışma değerlendirme sorularına uygun cevaplar

vermeyebilir. Ne tarz değerlendirme sorularının sorulduğunu

hesaba katmak ve durum çalışması türlerinin güçlü yanlarının ve sınırlılıklarının incelenmesi gereklidir.

●Flyvbjerg beş başlık altında toplamış ve bunları aşağıdaki şekilde ifade etmiştir.

-Yanlış anlaşılma-1: Genel ve teorik bilgi, somut ve pratik (içerik-bağımlı) bilgiden daha değerlidir.

-Yanlış anlaşılma-2: Tek bir durum üzerinde genelleme yapılmaz, bu nedenle, durum çalışması bilimsel gelişmeye katkıda bulunmaz.

- Yanlış anlaşılma-3: Durum çalışması araştırma sürecinin ilk safhasında hipotez geliştirmek için çok faydalıdır. Oysa diğer yöntemler hipotezi test etme ve teori geliştirmede daha uygundur.

- Yanlış anlaşılma-4: Araştırmacının önceden var olan inançlarının durum çalışmasının doğruluğunu etkileyebileceği yönünde bir ön yargı vardır.

- Yanlış anlaşılma-5: Durum çalışmalarının temelinde genel önerme ve teoriler geliştirmek ve özetlemek genellikle zordur.

Flyvbjerg’in de belirttiği gibi bunlar tamamen yanlış anlamadır. Durum çalışması birçok veri toplama aracı kullanılarak çalışmanın detaylı bir şekilde yürütülmesine, araştırılan durumun derinlemesine incelenmesine ve elde edilen veriler hakkında bilimsel sonuçlar çıkarılmasına imkan veren faydalı bir yöntemdir.

Nitel Çalışmalar Nicel Çalışmalar Durum Çalışması

Araştırmacı ilgili konu veya soru- Araştırmacı ilgili konu Araştırmacı ilgili konu veya

ları tanımlar, katılımcıları seçer veya soruları tanımlar; sık soruları tanımlar, konu

ve önceden belirlenmiş güven de- sık katılımcı gözlemci ola- veya soruları temsil ede-

recesi ile kabul edilmiş cevaplar rak çeşitli kaynaklardan cek uygun birimi belirler.

sağlamak için işlemleri düzenler. bilgi toplar.

Araştırma süreci araştırılan ko- Araştırma süreci mümkün Araştırma süreci durumun

nuya göre çeşitlilik gösterebilir. olduğunca doğal ve ince- dikkatli bir şekilde analiz

lenen bağlamın bir yansı- edilmesini sağlamak için

ması olarak tasarlanmıştır. tasarlanmaş sistematik

adımlar serisinden oluşur.

Veri toplama bir kaç saat veya Veri toplama birkaç ay Veri toplama durumu yete-

bir kaç gün sürebilir. Fakat ge- ya da daha uzun sürebilir. rince tanıyabilmek için bir-

nellikle kısa dönemli çalışma- kaç saat, birkaç gün, birkaç

larda geçerli ve güvenilir bilgi ay veya daha uzun sürebilir.

elde etmek için önceden

oluşturulmuş ölçekler kullanıla-

bilir.

Açıklayıcı Durum Çalışması: Bu durum hakkında bilgi vermek, aşina

olunmayan durumları bilindik hale getirmek ve gerçek hayat durumları ile

ilgili bağlantıları açıklamak için kullanılır.

Keşfetmeye Dayalı Durum Çalışması: Bu tür durum çalışması açık ve tek bir

çıktısı olmayan durumları incelemesi için kullanılır.

İçsel Durum Çalışması: Belirli bir kişi, grup, olay veya kurum hakkında daha

fazla şey bilinmek istendiğinde yani durumu daha iyi anlamak için bu yöntem

kullanılır.

Enstrumental Durum Çalışması: Belli bir durumu anlatmaktan ziyade bir

sorunu açıklamayı sağlar veya bir teoriyi geliştirmeye yardım eder. Durum

ikinci derecede önemlidir; destekleyici bir rol oynar.

Kollektif Durum Çalışması Yöntemi: Kollektif durum çalışmaları

karşılaştırmalı durum çalışmaları olarak da bilinir. Bir sorunu anlamak için çoklu

durumları karşılaştırır. Amacı durumların ortak özelliklerini incelemenin yanı sıra

bireysel özelliklerini incelemektedir.

Durum çalışması araştırmacısının atması gereken ilk adımlar şu şekilde olmalıdır:

● Durumla ilgili alanyazını okumak,

● Durum ya da durumları kendi bağlamlarında tanımlamak,

● İncelenecek durumla ilgili genel amaçların neler olduğuna karar vermek

● Araştırma sorularına şekil vermek.

Eğer bu ilk adımlara yeterince zaman ayrılmadan araştırma ile ilgili incelemelere başlanırsa, araştırmanın temeli yetersiz olacağı için istenilen incelemeler yapılmayabilir. Bu da zaman kaybıma neden olur.

Yukarıda verine ilk adımlar atıldıktan sonra durum çalışmasında izlenecek aşamalar:

1.Araştırma probleminin geliştirilmesi

2. Araştırmanın alt probleminin geliştirilmesi

3. Analiz biriminin saptanması

4. Çalışılacak durumun belirlenmesi

5. Araştırmaya katılacak bireylerin seçimi

6. Verilerin toplanması ve toplanan verilerin alt problemlerle ilişkilendirilmesi

7. Verilerin analiz edilmesi ve yorumlanması

8. Durum çalışmasının raporlaştırılması

Durum çalışmaları için en uygun sorular nasıl, niçin (veya neden)

ve ne sorularıdır. Örneğin;

● Kolej öğrencileri diğer öğrencilere oranla neden daha

başarılıdır?

● X ilindeki insanlar ne tür sağlık problemleri yaşamaktadır?

● Öğretim üyeleri üniversite öğrencilerinin performanslarını nasıl

değerlendirmektedir?

Araştırmanın problemi araştırmacıyı odaklaması gereken

genel bir alana sevk ederken, alt problemler daha özel

alanlara yönlendirir ve bu şekilde daha detaylı derinlemesine bilgiler elde edilebilir. Ancak bir araştırmada mutlaka alt

problemler bulunması gereklidir diye bir kural yoktur. Örneğin

araştırma problemi: ‘Genç ve mesleğe yeni başlamış

öğretmenlerle, deneyimli öğretmenler sınıf yönetimi

davranışları açısından farklılık göstermekte midirler?’ şeklinde

oluşturulmuşsa, bu problem için alt problemler:

● Genç öğretmenlerin en çok kullandığı sınıf yönetimi

stratejileri nelerdir?

● Deneyimli öğretmenlerin en sık kullandığı sınıf yönetimi

stratejileri nelerdir?

● Genç ve deneyimli öğretmenler arasında öğrenciye bakış

açıları yönünden nasıl bir farklılık ( veya benzerlik ) vardır?

şeklinde oluşturulabilir.

Bu aşamada durumun ne olduğu tanımlanmalıdır. Birey

veya bireyler durumu oluşturuyorsa analiz biriminin tespiti

nispeten daha kolaydır. Ancak kararlar, karar verme süreçleri,

programlar, örgütsel değişim süreçleri vb. durumu

oluşturuyorsa bu konuların kesin sınırları çizilmediğinden bireylerle yürütülen durum çalışmalarına nazaran analiz

birimini tespit etmek daha zordur. Bu zorluğu ortadan

kaldırmak için analize konu olan birimin araştırma problemiyle

ilişkisine bakılmalıdır.

Araştırmacı öncelikle hangi durumların araştırma problemine

uygun olup olmadığını ve düşünülen durumların araştırma için

mümkün olup olmayacağını dikkate almak zorundadır. Çünkü

bazı durumlarda araştırmacı çalışmayı düşündüğü durumlara ulaşmayabilir.

Araştırmacı çalışacağı duruma karar verdikten sonra çalışmayı kimlerle yürüteceğine karar vermelidir. Bu anlamda çalışmanın örneklemini belirlemelidir. Pek çok nitel araştırma yönteminde olduğu gibi durum çalışmasında da katılımcı sayısı ya da örneklem büyüklüğü diğer çalışmalara kıyasla daha az olacaktır. Bunun nedeni durum çalışmasının araştırılacak olayı ayrıntılı ve derinlemesine incelemeyi planlamasından kaynaklanmaktadır. Durum çalışmalarında örneklem sistematik, tabaka, küme gibi farklı yollarla seçilebilir ancak genellikle amaçlı örneklem yöntemi kullanılır.

Durum çalışmalarında veriler toplanırken mümkün olduğunca birden fazla veri toplama türü kullanılmalıdır. Çünkü farklı veriler

sayesinde araştırmanın veri tabanı zenginleştirilebilir, elde edilen

sonuçlara daha geniş bir bakış açısıyla bakılabilir ve alternatif

yorumlar yapılabilir.

Durum çalışmalarında kullanılacak veri toplama araçları:

Belgeler: Bunlar mektup, politik beyanlar, tüzük, yönetmelik vb.

olabilir.

Kayıtlar: Zamanla eskiyebilirler ancak şimdiki durumla ilgili faydalı

veriler elde edilmesine yardımcı olurlar.

Görüşmeler: ‘Dinlemek’ ve bazen açıklayıcı sorular sormak

‘gözlem yapmanın’ birer parçasıdır. Soru forumları durum çalışmalarında yapılandırılmış araçlardır ve en azından basit,

gerçeğe dayalı bilgi toplamada kullanılabilir.

Görüşme tekniği aşağıda verilen durumlar geçerli olduğunda kullanılmalıdır.

● Az sayıda insanın katıldığı durumlarda.

● Ulaşılabilir olduklarında.

● Onlar ‘anahtar konumundadır’ ve hiçbirini kaybetmeyi göze alamazsınız.

● Sorularınız genellikle ‘açıktır’ ve genel cevapları açığa kavuşturacak müdahaleler gereklidir.

● Eğer konu karakterinde hassas ve bu yüzden güven gerekli ise insanlar yüz yüze görüşmelerde bir ankette açıklamayacakları şeyleri anlatırlar.

Katılımsız gözlem: Araştırmacının sadece gözlemci olduğu, kimliğinin araştırma konu ve sürecinin açıkça belli olduğu bir gözlem türüdür.

Katılımcı gözlem: Katılımcı gözlemde gözlemci gözlenen bireylerle bir aradadır ve onlardan biri gibi davranır. Bu nedenle gözlemci olduğu, orada bulunan diğer bireyler tarafından bilinmez.

Fiziksel eseler: Bunlar yapılan ya da üretilen şeylerdir.

Veriler araştırma başında oluşturulan alt

problemlere göre düzenlenip, yorumlanabilir. Bu

sayede araştırma ile ilgili olmayan veriler analiz

dışında tutulmuş olur. Verilerin analizi ve

yorumlanmasında araştırmacının alanyazını etkili bir

şekilde kullanılması ve kendi araştırmasından elde

ettiği sonuçların diğer araştırmalardan elde edilen

sonuçlarla ne derece örtüştüğünü tartışması gerekir.

Elde edilen nitel veriler betimsel ya da içerik analizi

yöntemleriyle analiz edilir.

Durum çalışmasında elde edilen ve analizleri yapılan verilerin

raporlaştırılması da araştırmacı için zor bir süreçtir. Raporlar genellikle

geniş açıklama ve betimlemelerle dolu olacaktır. Ancak elde edilen

sonuçlardan başkalarının hızlı ve etkili bir şekilde faydalanabilmesi için

verilerin öz ve içerikten ödün vermeyecek tarzda betimsel olması

gerekir.

Durum çalışmaları raporlaştırılırken:

● Araştırmanın başında verilen problem ve alt problemler verinin

analizi ve sunumunda başlıklar şeklinde kullanılabilir. Bu sayede

okuyucu her alt problemle ilgili bulgu ve yorumları rapor içerisinde

kolayca bulabilir.

● Araştırma raporunun her bir bölümü veya alt bölümünün

başında ilgili bölümün neleri kapsadığına ilişkin bir özet verilebilir.

● Raporda kullanılacak başlıkların ilgili konuları en iyi şekilde

kapsamasına dikkat edilmelidir.

● Rapor yazımında özellikle verilerin ve sonuçların sunumunda

tablo ve grafiklere sıklıkla yer verilmelidir.

Durum çalışmalarında geçerliliği sağlamak için çalışmanın yapı-iç ve dış geçerliliği sağlanmalıdır

Yapı geçerliliği: Yapı geçerliliğini sağlamak için veriler

birçok kaynaktan toplanmalı, toplanan verilerden bir kanıt zinciri

oluşturulmalı ve hazırlanan ilk rapor katılımcılardan biri veya

birkaçına okutularak görüşleri alınmalıdır.

İç-geçerlilik: İç geçerliliği sağlamak için araştırmada varılan

sonuçlara nasıl varıldığının açık ve anlaşılır bir yapıda sunulması ve

istenildiğinde verilerin herkes tarafından ulaşılabilir olması

gerekmektedir.

Dış-geçerlilik: Dış geçerlilik araştırmanın sonuçlarının

genellenebilir olması önem taşır. Araştırmacı dış geçerliliği

sağlamak için analitik genelleme yapabilir. Yani örneklem

üzerinde genelleme yapmaz ama örneklem üzerinden test ettiği

teoriyi genellemeye çalışır.

Durum çalışmalarının güvenirliliği, yapılmış olan başka bir

araştırmacı tarafından aynı yöntem kullanılarak yapıldığında,

aynı veya benzer sonuçların elde edilmesiyle ilgilidir. Bu

aşamada önemli olan araştırmacının ön yargılarını veya

yapacağı hataları en aza indirmektir. Ayrıca bir araştırmanın

geçerli olabilmesi için güvenilir olması bir ön koşuldur.

Durum çalışmalarının geçerlilik ve güvenirliliğini arttırmak

için alınması gereken bazı önlemler:

● Araştırmacı çalıştığı ‘durum’la etkileşim sürecini uzatabilir.

● Araştırmacı verisini toplarken ‘veri çeşitlemesi’

yöntemlerini kullanabilir.

● Çalışmadan elde edilen temel sonuçları katılımcılarla

paylaşarak onların görüşlerini alabilir.

● Araştırmacı elde ettiği sonuçların tutarlılığı için aynı

alanda çalışan diğer araştırmacıların görüşlerine başvurabilir.

Teşekkürler!!!

BÜŞRA AYSAN

ŞERİFE AKBEY

ESMA ÖZER

MERVE ESEN

ASİYE GÜNEŞ

SERPİL KIZILAY