•5.Bölüm :

•VERİ TOPLAMA TEKNİKLERİ

• Yapılan bir araştırmada veriler, farklı kaynaklardan çeşitli yollardan elde edilir .Bu kaynak ve yolların seçimi verinin özelliğine, veri kaynağının durumuna, araştırmacının imkanına bağlıdır.

• Verilerden bir çoğu ölçme teknikleriyle elde edilir.

• TEST ölçme tekniklerinden en çok başvurulandır. Testler YAZILI VE SÖZLÜ olabilir….

• Veriler bazı sınıflandırmalara tabi tutulurlar….

• Olgusal veriler :kişisel yargı ve yanlılıktan uzak olan şeylerin bilgisi niteliğindedir..

• Yargısal veriler : kişisel yargı ve yoruma dayalı ,sübjektif türden verilerdir.Başarı, yetenek, kişilik, ilgi ve tutum gibi..

ANKET• Anket belli bir konuda saptanmış

hipotezlere ya da sorulara bağlı olarak, bir evren ya da örnekleme oluşturan kaynak kişilere sorular yöneltmek suretiyle sistemli veri toplama tekniği olarak tanımlanabilir…

Anketlerde sorular :

•Olgusal sorular

•Davranış soruları

• Tutum ve inanç-kanı soruları

•Bilgi soruları

• Soruların ifadelendirilmeleri :Soruların ifadelendirilmesinde ne ölçüleceğine dair açık kavramsal bir fikir sahibi olmak gerekir. Soruların içeriğini yansıtan terimler (exact) olmalıdır. Terimler basit olmalıdır. Çünkü soruları en az eğitime sahip kimseler anlamalıdır.

SORULARIN YAPISI :

• Sorular basit ve kısa olmalı,• Sorulardaki ana fikirler soruların sonuna

konmalıdır,• Sorular olabildiğince kaynak kişinin işini

kolaylaştırıcı nitelikte olmalıdır,• Sorular, alternatifleri açıkça göstermelidir,• Kimi sorular sorulmadan bir ön soru

gerekebilir..(geçen seçim kime oy verdiniz gibi..)• İki konulu sorular kaçınılması gereken sorulardır.

Çünkü iki konuya tek cevap beklenir….

CEVAP VE KATEGORİLERİ VE KODLAMA

• Sorulara karşı kaynak kişilerin tepkilerinin biçimleri açık-uçlu ya da serbest tepki ya da kapalı-uçlu veya yapılı alternatifler biçiminde olabilir.

• AÇIK UÇLU sorularda daha sonra belli kategoriler şeklinde açık cevapların kodlanması gerekir…

• KAPALI UÇLU sorular ise en az iki cevap alternatif sunarlar, yanıltıcı bunlardan pozisyonuna uygun olanı seçer..

Sınıflamalı değişkenler:

• Sınıflamalı sorularda ,özellikle de olgusal bilgi-cevap gerektirenlerde genel uygulama, her alternatifin listelenmesidir. Her alternatifi izleyen bir boşluk, işaretlenecek bir kutu ya da daire içine alınacak bir numara verilir.. cevap kategorilerinin bir satırda yer alması karışıklığa yol açıyorsa cevap kategorileri alt alta izlemesi doğru olur…

Sıralamalı değişkenler

• Anketlerin pek çok maddesi görüş ya da tutumları ölçerler. Bu soruların-maddelerin cevapları genelde sıralamalı değişkendir. Bu tür cevap kategorileri sınıflamalı değişkenler gibi işaretlenir.

• Ancak sınıflamalı kategoriden farklı olarak sıralamalı kategoriler ,ampirik olarak kararlaştırılır…

Aralıklı değişkenler

• Aralıklı ölçekler sürekli değişkenlerden elde edildiğinden doğaldır ki çok sayıda cevap ve çok sayıda kategoriden oluşacaktır .Ancak pratik nedenlerle bir araştırmacının tüm kategorilere ilgi göstermesi beklenemez .Diğer bir anlatımla çok sayıdaki kategori belli yerden kesilerek kalanlar alınır, böylece de sürekli değişken adeta süreksizleşir. Bu ölçeklerde değerler yerine yaklaşık değerler alınır.(yaş ve gelir gibi)

Kodlama:

• Kodlama iki aşamalı bir süreç olarak görülebilir.

• 1-her cevap kategorisi için farklı bir sayının seçilmesi

• 2-kod numaraları için (bir değişken için) bilgisayar kartında uygun kolanların seçimi.

Son kodlama :

• Anketin doldurulduktan sonra kodlanmasıdır .Doğaldır ki ön kodlamanın kolayca yapılacağı sorularda son kodlama gereksizdir ve yararlı da olmaz .Son kodlamanın temel avantajı ,kodlayıcıya kodlama öncesinde kaynak kişilerin hangi cevapları verdiklerini görme imkanı vermesidir.

Cevapsız kategorilerin kodlanması :

• Araştırmacı boş cevap verilmemesi (cevapsız bırakılmaması) için gerekeni yapmalıdır. Yine de bu durumla karşılaşırsa araştırmacı onları kodlamak için bazı şemalar geliştirmelidir.

Ankette soruların sıralanması :• Kaynak kişilerin anketi doldurmaya güdüleme

de ,ayrıca da başlangıçta onların cevap vermelerini kolaylaştırmada soruların sıralanması önemlidir. Sorular uygun şekilde sıralanmazsa, kaynak kişilerde bazı yanlılıklara sebep olabilirler. Ankette birkaç başlangıç sorusundan sonra asıl sorulara geçilir. Konudan konuya geçmek kaynak kişide kızgınlığa neden olabilir. Bir konuda soruların dizilmesi genel sorular ve ayrıntılı sorular olarak ikiye ayrılır.

Pilot inceleme ve ön deneme :

• Araştırmacı anketin sorularını hazırlarken elindeki bilgileri konunun çerçevesinde yeterli değilse ve bu konu da kuşkuları varsa,Pilotincelemeye gider. Bu amaçla bir görüşme kılavuzu hazırlayarak dolaylı görüşmeler yapar.

• Ön deneme taslak anketin gerçek uygulama öncesi sınanmasıdır. Yani gerçek anketin bir ön provasıdır.

Ankette kapak mektubu :

• Özellikle postayla anket uygulamasında anketin başında bir başvuru-sunuş yada kapak mektubu bulunur. Kapak mektubunda ise; araştırmacının kimliği, araştırmanın amacı, güdüleyici öğeler, anketin doldurulma yönergesi, anonimlik özellikle postayla yapılan uygulamalarda kimlik açıklanmayacağı garantisi verilir.

Anketlerin uygulanması :

• İki türde uygulanır a)gruba uygulanması b)postayla uygulama

Anketlerin dönüş oranları :

• Anketlerin sonuçları ile bir kanıya varmak için % 80 oranın da geri dönmesi gerekmektedir.

Anketin avantaj ve dezavantajları :• Anketin avantajları : sosyoloji, psikoloji ve eğitim

araştırmalarına katkıda bulunmak. Bu özellikleri araştırmacılara para, zaman ve enerji tasarrufu sağlar.

• Anketin dezavantajları :anketin esneklikten uzak olduğunu söyleyebiliriz. Sonuçta ankette soruların biçim ve içerik bakımından çeşitli koşullara uyma esnekliği yoktur. Ayrıca anket tekniği yapısal özelliklerinden ötürü sınırlı bilgiler sağlayabilir….

MÜLAKAT

Mülakat kaynak kişinin ilgi, görüş ,tutum ve davranışlarını ortaya çıkarmak üzere iki kişi arasında serbest bilgi değişimini sağlayan sosyal ortama denir. Bir anket çalışması gibi mülakat da iki temel amacı güder ;

• 1-kaynak kişiyi tam ve doğru cevap verme konusunda güdülemek,

• 2-onun sosyal isteklilik uyum gibi kaynaklardan gelen yanlılıklarını bertaraf etmek.

MÜLAKATIN PLANLANMASI :

• HAZIRLAMA

• DÜZENLEME

• MÜLAKATIN YÖNETİMİ

• KAPANIŞ

• DEĞERLENDİRME

MÜLAKATIN YAPILMASI :

• Mülakatın geçerli olabilmesi için kaynak kişinin soruları anlaması, cevap alternatiflerini anlaması, istenen bilgi tabanına girilebilirlik ve kaynak kişinin gerekli gayreti göstermesi gerekmektedir.

ODAK GRUP ÇALIŞMASI :

• Grup görüşmesi farklı insanlarda eşzanlı olarak veri toplamanın basit ve hızlı yoludur.

• Odak grup görüşmesinde standart bir veri toplama aracından söz edilmez ,sadece katılımcılar arasında görüşlerin değişimiyle araştırılan bir konu vardır.

• Odak grup çalışmasında bir kuram yoktur.

Odak grup çalışmasının kullanıldığı alanlar :

• Anlatılan hikayeler, paylaşılan anektod ve görüşler anket geliştirmede ya da hipotetik soru üretilmesinde kulllanılabilir,

• Özellikle kamu araştırmalarında yardımcı olabilir,

• Nicel araştırma istatistiklerinin özellikle de beklenmeyen istatistiksel bulguların yorumlanmasında yardımcı olur,

• Proğram geliştirme ya da değerlendirmeye yardımcı olabilir.

Odak grup çalışmasının ;

• DESENLENMESİ/YAPILANDIRILMASI :Odak grup çalışması doğal olarak oluşan gruplar ve ya araştırma için seçilmiş gruplar üzerinde oalabilir..

• UYGULAMASI :Odak grup çalışmasında kolaylaştırıcıya büyük iş düşer,kolaylaştırıcı üyelere oturumun 90 dakika gibi bir sürede tamamlanacağını bildirmesi önerilir.

• VERİ ANALİZİ :Odak grup çalışmasının kayıtlarının analizi diğer beyana dayalı verilerinin analizi ile aynıdır.Geneldeyüzdelerinin rapor edilmesi uygun bulunmaz.Tüm nitel analizlerde olduğu gibi sapkın/farklı durum analizi önemlidir.

• RAPORLAŞTIRILMASI:Bu çalışmada güven sarsmayacak önlemler alınmalıdır.Bulgular sistemli bir formatta düzenlenmelidir.

TEMEL YAPILANDIRMA (GROUNDED ) KURAMI

• Temel yapılandırma kuramı (TYK) Barney Glaserve Anselm Strauss adlı iki sosyolog tarafından geliştirilmiştir.

• Bu araştırmada iki araştırmacı ‘’sürekli karşılaştırma yöntemi ‘’ni geliştirmişlerdir. Bu daha sonra ‘’ ground kuramı ‘’ olarak anılmaya başlanmıştır.

• TYK bir nitel araştırma yöntem ve tekniğidir.• Bilimsel yöntemler tümden gelimi esas alırken,

büyük ölçüde tüme varım yaklaşımını esas alır.• TYK pragmatik felsefeye dayalı bir kuramdır.

• TYK nin temel fikri alan notları kümesi gibi bir metne ait veri kümesini okumak ve değişkenleri (kavramlar, kategoriler, özellikler) ve aralarındaki ilişkileri keşfetmek ya da adlandırmaktır.

• AMAÇLARI :• Kavramsal fikirlere dayalı hipotezler geliştirmek,• Sürekli karşılaştırmaya dayalı,farklı soyutlama

düzeyleri olan kavramsal verilerden üretilmiş hipotezleri doğrulamada kullanmak,

• Katılımcıların temel ilgilerini ve kaygılarını kaydetmek,

• KARAKTERİSTİKLERİ :felsefeye dayalı bir kuramdır, pragmatik bir yöntemdir, pratikte

uygulaması mümkündür .veri analizi süresince spesifikliği de ayırt edici bir karakteristiğidir . Bu ilkeleri izleyen bir araştırmacı bir keşif yolculuğuna çıkar. Literatür ya da tecrübeyle elde edilen kavramlara dayalıdır.

TYK’ NIN TEMEL SAYILTILARI VE İLKELERİ

Sayıltıları:

• Temel ilgi ve ana-öz kategori yönteminin tutarlı uygulaması ile ortaya çıkar

• Sosyal örgütlenmesi söz konusudur, keşfedilmeye uygundur.

• Araştırmacıdan çok katılımcıların ilgileri araştırmanın odağıdır…..

İlkeleri :

Verilere ön fikirle başlanmaz, mümkün olduğunca tecrübelere ve hesaplara dayalı kuram geliştirir, kuram veri analizi süreciyle geliştirilir, verilerin toplanması, örgütlenmesi, analizi devresi vardır. veri analizi süreci açık ve şeffaf olmalıdır. Ön araştırma ve literatür taramasının olması gerekmektedir. Kaydın olmaması ve kayıt yapılmaması bunun boşa zaman harcama olarak algılanması, konuşulmaması bunun enerjiyi boşa götüreceği yada eleştiri getireceğinin bilinmesi, araştırma ile üretilen verilere sadık kalma…

TYK ‘ NIN AŞAMALARI

• KODLAMA

• KAVRAMLAŞTIRMA

• KATEGORİLENDİRME

• KURAM OLUŞTURMA

• VERİLERİN TOPLANMASI

• NOT TUTMA

• KODLAMA

KODLAMA :

• AÇIK KODLAMA :Birinci düzey soyutlamaya dayalı kavramlaştırmadır.

• SEÇİCİ (SELECTİVE) KODLAMA:Ana değişken denemelik olarak bulunduktan sonra yapılır.

• KURUMSAL KODLAMA :Farklı kavramları hipotezler içinde dokuyup birleştirerek yapılır. Kuramın bütünleştirme sürecidir.

• SÜREKLİ KARŞILAŞTIRMA:TYK nın kalbi olarak görülür. Kuram ortaya çıkmaya başladığında verler kuramla karşılaştırılır.

• EKSENLİ (AXİAL) KODLAMA:Kategori ve özelliklerin birbirleri ile ilişkilendirilme sürecidir. Tümevarım ve tümden gelim yaklaşımlarının kombinasyonu ile yapılır.

• DOYGUNLUĞA ULAŞMA (SATURATİON):Gerekli verilerin toplanıp yorumlandıktan sonra dönüşlerinin azaltılması noktasına erişilir.

KURUMSAL ÖRNEKLEME(GLASER VE STRAUSS)

kodlama

örnekleme karşılaştırma

düşünme zıtlaştırma

• AÇIKLAMA(MEMOİNG):TYK yönteminin ana aşamasıdır. Açıklama kodlamada ,veri analizinde ve açıklama esnasında ortaya çıkn gerekli kodları ve onların kodlanmış ilişkileri hakkında kurumsal fikirlerin yazılmasıdır.

• SINIFLANDIRMA-GRUPDIRMA(SORTİNG):sınıflama, açıklama süreci sonunda gerçekleşen bir aşamadır.Bu aşamada açıklamalar sınıflandırılır,gruplandırılır.

• RAPORLAŞTIRMA:Kodlama ,açıklama ve sınıflandırmadan sonra yazma aşaması gelir.Sağlıklı bir çalışma ise bu aşama kolay olacaktır.

• TYK’ NIN GÜÇLÜ YÖNLERİ: araştırmacıya verileri betimsel düzeyden kavramsal düzeye taşıma olanağı vermesi, diğeri ise başlangıçta çok az bilgi sahibi iken ortaya çıkan kuram sonunda uzman olma imkanı vermesidir. Çıkan kuram eksik ya da yanlışsa onu düzeltme imkanı sunar.

• TYK ‘ NIN ZAYIF YÖNLERİ :Araştırmacının katılımcılar hakkında ön fikirlerinden vazgeçmemelidir. Diğeri ise hikayenin ayrıntılarıyla verilmesidir.

SÖYLEM VE SÖYLEM ANALİZİ• Söylem genel olarak dilin sözlü ya da yazılı

kullanımıdır.

• Söylem birbiriyle bağlantıları metinlerin oluşturduğu bütün ya da kümedir.

• Metin ise bir konuşmacının /yazarın ürettiği dildir.

• Söylemi diğer ifade ya da metinlerden ayıran onun iletinin içeriği yanında onu söyleyeni, onun bakış açısını, dayanağını, dinleyicisini ve amacını kapsamasıdır.

ÖRGÜTSEL SÖYLEM TÜRLERİ

• YORUMSAMACI YAKLAŞIMA GÖRE SÖYLEM

• YÖNETİMCİ YAKLAŞIMA GÖRE SÖYLEM

• ELEŞTİREL YAKLAŞIMA GÖRE SÖYLEM

SÖYLEM ANALİZİ (SA)

• SÖYLEM ANALİZİ BİR SÖYLEMİN YAPISINI VE BİÇİMİNİ GÖSTERMEYİ AMAÇLAYAN METİNSEL-DOKÜMANTER BİR ANALİZDİR.SA dilin metnin davranışları yapılandırma ve etkilemek üzere nasıl kullanıldığını dünyayı yapılandırma da ne gibi yollar sağladığını araştırır. Filozof H.P. GRİCE ‘ in çalışmalarından doğmuştur.

SÖYLEM ANALİZİNİN KURAMSAL TEMELLERİ

• YAPISALCILIK

• POST YAPISALCILIK

• POSTMODERNİZM

• HERMENEUTİK

GÖZLEM

• Bir veri toplama tekniği olarak gözlem genelde taramaya öncülük etsin diye yapıldığı gibi, dokümanter araştırma veya deneysel araştırma ile birlikte ortak olarak planlanabilir.

• İki tür gözlem vardır a)katılmalı gözlem b)katılmalı olmayan gözlem

• Gözlemde güvenirlilik, geçerlilik, etik değerler esastır.

• Alan araştırması (field study) gözlem araştırması içinde en az yapılandır.

• Tamamen yapılaşmış gözlem :Bu gözlemde önceden kararlaştırılmış –kurulmuş hipotezler ve ölçme araçları bulunmamaktadır. Bu gözlem doğal ortamda yapılmaktadır.

• Ekolojik gözlem :ekolojik gözlem davranış ortamını vurgular. Bir insanın davranışını kestirmenin en kolay yolu nerede olduğunu bilmektir.

• ARŞİV KAYITLARI: Arşiv kayıtları büyük oranda dokümanlardan oluşur. Dokümanlar yapıları ve yazılma amaçları bakımından ayrılabilirler.

• İSTATİSTİKSEL KAYITLAR :İstatistiksel kayıtlar yaş, cinsiyet, aile büyüklüğü, meslek, gelir düzeyi gibi konularda sosyo-ekonomik bilgiyi ifade eder.

• TARAMA ARŞİVLERİ :Araştırma amacı ile geliştirilen arşivlerdir.

• YAZILI KAYITLAR :Kamu ve özel dökümanlara ait kayıtlardır.• KİTLE İLETİŞİMİ :Bu materyaller okur-yazar ürünleri, gazete,

magazin, film, radyo ve televizyon yayınları şeklindedir.• İÇERİK ANALİZİ :Yazılı ve sözlü materyallerin sistemli

analizidir.

• Teşekkür ederim.

AYŞE ŞİRİN

HALKLA İLİŞKİLER VE REKLAMCILIK

YÜKSEK LİSANS BÖLÜMÜ