Χρήση&και&αξιοποίηση&των&ιστορικών&πηγών&Διερευνητικές&μαθησιακές&προσεγγίσεις&

Αρμόδιος)Τσιβάς)tsarm@otenet.gr))

h:p://selidesistorias.blogspot.com)))

Σεπτέμβριος)2014)

ιστορία&&

χρονολογίες)

τέχνη)

θρησκεία) πολιτισμός)

πόλεμος)

γεγονότα)

συνήθειες)

ιστορία&&

)η"ατραπός"μέσα"από"την"οποία"

κατανοούμε"τον"κόσμο"γύρω"μας""και"αυτο6προσδιοριζόμαστε""σ’"αυτόν"

ο)χρόνος)ο)οποίος)έχει)παρέλθει)οριστικά)

ο)χρόνος)κατά)τον)οποίο)υπάρχουμε)ή)μιλούμε)

ο)χρόνος)μετά)το)παρόν)

η)έννοια)της)ιστορίας))και)η)έννοια)του)ιστορικού)παρελθόντος)

παρελθόν) ίχνη)του))παρελθόντος) παρόν)

κατανόηση)της)φύσης)της)ιστορίας))και)της)έννοιας)του)παρελθόντος)

παρελθόν) ιστορικό))παρελθόν)παρόν)

!)σώζω)από)κίνδυνο)!)διατηρώ)σώο)από)τη)φθορά)του)χρόνου)

το&παρελθόν&…&

!)αναπλάθω,)αναδημιουργώ))!)αναμορφώνω)προς)το)καλύτερο)!)επαναφέρω)στη)μνήμη)μου)

!)κατασκευάζω)!)παράγω)κάτι)νέο)

))))))με)βάση)τα&ίχνη&που)άφησαν)οι)άνθρωποι)μέσα)στο)χρόνο))

διασώζεται&

αναπλάθεται&

δημιουργείται&

)��&Η&χρήση&και&η&αξιοποίηση&των&ιστορικών&πηγών&&))))))))))))))))στο)πλαίσιο)αποδοχής)της)ιστορικής)μεθόδου))))Τα&κατάλοιπα&του&παρελθόντος&&�"όχι)ως)αυτονόητη)και)αδιαπραγμάτευτη)οντότητα))))))))))))))))))))))))))�)αντικείμενο)συστηματικής)μελέτης)))))))))))))))))))))))))))))))))�"τρόπος)εννόησης)του)σύγχρονου)μαθήματος))Η&εκπαιδευτική&προσομοίωση&της&χρήσης&των&ιστορικών&πηγών&))))�"βασικα)εργαλεία)))))�"πρώτη)ύλη)της)ιστορικής)εκπαίδευσης)))))))))))))�"εισαγωγή)μεθόδων)του)ιστοριογραφικού)πλαισίου)

η)διδακτική)της)ιστορίας)

α.)να)είναι)σε)θέση)να)παρακολουθούν)και)να)κατανοούν)τη)γλώσσα)ενός)ιστορικού)κειμένου)

β.)να)κατέχουν)τη)βασική)εννοιολογική)υποδομή)της)Ιστορίας))γ.)να)καλλιεργούν)δεξιότητες)(μεθοδολογική)γνώση),)αντιλήψεις)και)στάσεις)

καλλιέργεια))της)ιστορικής)συνείδησης)και)της)ιστορικής)σκέψης)των)μαθητών)και)των)μαθητριών,)ώστε)να)καταστούν&ιστορικά&εγγράμματοι/ες)

σκοπός&της&εκπαίδευσης& σκοπός&του&μαθήματος&&

ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟ&ΕΝΙΑΙΟ&ΠΛΑΙΣΙΟ&ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ&ΣΠΟΥΔΩΝ&ΙΣΤΟΡΙΑΣ&&Σκοπός&της&διδασκαλίας&του&μαθήματος&Γενικός) σκοπός) διδασκαλίας) της) Ιστορίας) είναι) η) ανάπτυξη) της) ιστορικής& σκέψης& και) της) ιστορικής&συνείδησης.)Η)ανάπτυξη) ιστορικής)σκέψης)αφορά)την)κατανόηση)των) ιστορικών)γεγονότων)μέσα)από)την)εξέταση)αίτιων)και)αποτελεσμάτων,)ενώ)η)καλλιέργεια)ιστορικής)συνείδησης)αφορά)την)κατανόηση)της)συμπεριφοράς)των)ανθρώπων)σε)συγκεκριμένες)καταστάσεις)και)τη)διαμόρφωση)οξιών)και)στάσεων)που)οδηγούν)στην)εκδήλωση)υπεύθυνης)συμπεριφοράς)στο)παρόν)και)το)μέλλον.))Έτσι,) με) τη) διδασκαλία) της) Ιστορίας) ο) μαθητής) μπορεί) να) αποκτήσει) όχι) μόνο) την) επίγνωση) ότι) ο)σύγχρονος) κόσμος) αποτελεί) συνέχεια) του) παρελθόντος,) αλλά) και) την) αντίληψη) ότι) ο) σύγχρονος)ιστορικός)ορίζοντας)συνδέεται)άμεσα)με)τη)ζωή)του.)))Ο&σκοπός&της&ιστορικής&σκέψης&και&της&ιστορικής&συνείδησης&συνδέεται&έτσι&με&το& γενικότερο& σκοπό& της& εκπαίδευσης& που& αναφέρεται& στην& προετοιμασία&υπεύθυνων&πολιτών.)

Τα&&ίχνη&του&παρελθόντος&…&

Όλα)αυτά)τα)ίχνη)μπορούν)να)μιλήσουν))για)τη)ζωή)των)ανθρώπων)στο)παρελθόν…))

! )αφήνουν)ίχνη)που)θέλουν)να)διασωθούν))! )αφήνουν)και)ίχνη)που)δεν)τους)ενδιαφέρει)αν)σωθούν)ή)όχι.)

Οι)άνθρωποι)καθόλη)τη)διάρκεια)της)παρουσίας)τους)πάνω)στη)γη)αφήνουν)διάφορα)ίχνη)στο)πέρασμά)τους.))

Οι) ιστορικοί) για) να) μιλήσουν) και) για) να) γράψουν) για) το)παρελθόν) χρησιμοποιούν) μαρτυρίες,) που) τις) εντοπίζουν) στις)ιστορικές)πηγές.))))

ιστορικές&πηγές&X&μαρτυρίες&

ο,τιδήποτε)διασώζεται)από)το)παρελθόν))

ο,τίδηποτε)αναφέρεται)στο)παρελθόν)

ιστορική&πηγή&είναι…&&

πηγή,)μαρτυρία,)ντοκουμέντο,)τεκμήριο)

Χαρακτήρας&ιστορικών&πηγών&

πρωτογενείς&&

δευτερογενείς&

Δευτερογενείς)είναι)οι)πηγές)οι)οποίες)δημιουργούνται)μετά(υστερότερα))από)τα)γεγονότα)στα)οποία)αναφέρονται)και)συνήθως)η)δημιουργία)τους)στηρίζεται)στη)μελέτη)των)πρωτογενών)πηγών)της)ιστορικής)περιόδου.)

Πρωτογενείς)είναι)οι)πηγές,)οι)οποίες)δημιουργούνται)ταυτόχρονα)με)τα)γεγονότα)στα)οποία)αναφέρονται)ή)αργότερα)από)ανθρώπους)που)οι)ίδιοι/ίδιες)συμμετείχαν)σ�)αυτά.))

Οι)ιστορικές)πηγές)διακρίνονται)σε)πρωτογενείς)και)δευτερογενείς)

Προσωπικό*ημερολόγιο**του)Γεωργίου)Γιαννικόπουλου))Τόπος&δημιουργίας:)Λόουελ)Μασσαχουσέτης)ΗΠΑ)Χρόνος&δημιουργίας:)1911)Θέμα:)ημερολόγιο)του)ταξιδιού)του)Γ.)Γιαννικόπουλου)από)την)Ελλάδα)στις)ΗΠΑ)το)1911.)

μορφές)ιστορικών)πηγών)

"  &αντικείμενα&τέχνης&και&καθημερινής&ζωής:)οποιαδήποτε)αντικείμενα)(προσωπικά)αντικείμενα,)σκεύη,)αγάλματα)…))

"  &γραπτές&πηγές:)οτιδήποτε)διασώζεται)με)το)γραπτό)λόγο)(επιστολές,)σημειώσεις,)βιβλία)…)))

"  &ηλεκτρονικές&πηγές:)οτιδήποτε)διασώζεται)με)ηλεκτρονική)μορφή))(σελίδες)στο)διαδίκτυο,)ηλεκτρονικές)εφαρμογές)…))

"  &ηχητικά&ντοκουμέντα:)οτιδήποτε)διασώζεται)ως)καταγραμμένος)ήχος))(μουσική,)τραγούδι,)λόγος)…))

"  &οπτικά&ντοκουμέντα:))ο,τιδήποτε)φθάνει)στη)σχολική)τάξη)ως)εικόνα)ανεξάρτητα)από)την)αρχική)του)μορφή))(φωτογραφίες,)εικόνες,)χάρτες,)σκίτσα…))

"  &οπτικοακουστικά&ντοκουμέντα:)πηγές)που)συνδυάζουν)εικόνα)και)ήχο))(κινηματογραφικές)ταινίες,)ταινίες)επικαίρων,)οι)τηλεοπτικές)εκπομπές,)ντοκιμαντέρ)...))

"  &πηγές&του&τοπίου:)ο,τιδήποτε)μπορούμε)να)επισκεφθούμε))(μνημεία,)κτήρια)…))

"  &πίνακες&–&γραφήματα:)ντοκουμέντα)με)αριθμητικά)δεδομένα))(στατιστικοί)πίνακες,)ραβδογράμματα)…))

"  &προφορικές&μαρτυρίες:))μαρτυρίες)ανθρώπων)που)έζησαν)οι)ίδιοι/ες)συγκεκριμένα)γεγονότα)(αφηγήσεις,)συνεντεύξεις)…))

"  &εκπαιδευτικό&υλικό:)οτιδήποτε)δημιουργείται)από)τον/την)εκπαιδευτικό)για)την)καλύτερη)κατανόηση)του)θέματος)(χρονογραμμές,)χάρτες,)σκίτσα)…))

Τι&μας&λένε&οι&πηγές;&

Ποια)ερωτήματα)μπορώ)να)απευθύνω)για)να)μάθω)περισσότερα)για)το)συγκεκριμένο)θέμα;)

Σε)ποιο)συγκεκριμένο)θέμα)του)παρελθόντος)αναφέρεται;))

Οι)ιστορικές)πηγές)παραμένουν)βουβές)μέχρι)τη)στιγμή)που)θα)απευθύνω)προς)αυτές)κάποιο)συγκεκριμένο)ιστορικό&ερώτημα)…))))…)τότε)μόνο)μπορώ)να)αντλήσω)τις)απαραίτητες&πληροφορίες)που)χρειάζομαι)για)να)απαντήσω)στο)ερώτημα)που)έχω)θέσει.))

θέμα:&& ερώτημα:&

Ένα)εργαζόμενο)αγόρι)σε)εργαστήρι)της)Νέας)Υόρκης)Φωτογραφία)των)αρχών)του)20ού)αιώνα)

Μελετώ&τις&ιστορικές&πηγές)

A

B

Γ

Α:)τοποθετώ)την)ιστορική)πηγή)στο)ιστορικό)της)πλαίσιο)

Β:))κατανοώ)το)ρόλο)της)μαρτυρίας)στη)διαμόρφωση)της)ιστορικής)μνήμης)και)γνώσης)

Γ:))χρησιμοποιώ)την)πηγή)για)την)απάντηση))))))του)ιστορικού)μου)ερωτήματος))

"  *Ποιος;)(Ποιος/α)είναι)ο/η)δημιουργός;))

"  *Πότε;)(χρόνος)δημιουργίας))

"  *Πού;)(τόπος)δημιουργίας))

"  *Σκοπός*δημιουργίας*(για)ποιο)λόγο)δημιουργείται))

"  *Κοινό*στο*οποίο*απευθύνεται*(σε)ποιους/ές)απευθύνεται))

A Α:)τοποθετώ)την)ιστορική)πηγή)στο)ιστορικό)της)πλαίσιο)

"  &χαρακτήρας*(πρωτογενής)–)δευτερογενής))

"  &μορφή)(γραπτή,)οπτική,)ηχητική,)…))

"  &απόσπασμα*ή*ολοκληρωμένο*έργο*

"  &θέμα*ή*θέματα*

"  &ιδιότητα*δημιουργού)(εργασία,)θέση,)τίτλος,)…))

"  &σχέση*με*το*θέμα)(πόσο)κοντά)στο)χρόνο)και)τον)τόπο))

"  &άποψη*δημιουργού)(ποια)είναι)η)άποψή)τους)για)το)θέμα))

"  *αποσιώπηση*–*παράλειψη*–*παρερμηνεία))

"  &κίνητρο))(που)δεν)το)αναφέρει)ρητά))

"  *έκφραση*απόψεων*ή*διήγηση*γεγονότων)))"  &χρησιμότητα*πηγής)(πόσο)χρήσιμη)είναι)για)τη)κατανόηση)του)θέματος)))

B Β:))κατανοώ)το)ρόλο)της)μαρτυρίας)στη)διαμόρφωση)της)ιστορικής)μνήμης)και)γνώσης)

"  *παρατηρώ**

"  *υπογραμμίζω***"  *σημειώνω**

"  *συγκεντρώνω*ιστορικές*πληροφορίες**

"  *κατηγοριοποιώ**

"  *συσχετίζω**

"  *υποθέτω**

"  *επαληθεύω**

Γ Γ:))χρησιμοποιώ)την)πηγή)για)την)απάντηση)του)ιστορικού)μου)ερωτήματος)

Πού)μπορούμε)να)αναζητήσουμε)τις)ιστορικές)πηγές;)

Για)ποιους)λόγους)διασώζονται;)

Για)ποιους)λόγους)καταστρέφονται;)

Μουσεία)(ιστορικά,)αρχαιολογικά,)λαογραφικά,…))Βιβλιοθήκες)(δημοτικές,)πανεπιστημιακές,)οργανισμών,)…))Αρχεία)(δημόσια,)ιδιωτικά,)σχολικά,)εκκλησιαστικά,)…))Στο&τοπίο)(κτήρια,)μνημεία,)οδοί,)χώροι,)…))Στο&οικογενειακό&μας&περιβάλλον)(φωτογραφίες,)έγγραφα,)αντικείμενα,)βιβλία,)…))Στο&διαδίκτυο)))