specyfika dzialalnosci opozycyjnej w malych społecznosciach z perspektywy socjologicznej
TRANSCRIPT
SPECYF
IKA D
ZIAŁA
LNOŚCI O
POZYC
YJNEJ
W M
AŁYCH S
POŁE
CZNOŚCIACH Z
PERSPE
KTYW
Y SOCJO
LOGIC
ZNEJ
K ON
F ER
EN
CJ A
„T A
M T
EŻ
BY
Ł A S
OL I D
AR
NO
ŚĆ
…”
BI A
Ł OW
I EŻ
A,
2 G
RU
DN
I A 2
01
0
TYPOLOGIA ZMIANY (SZTOMPKA)
LOCUS PODMIOTOWOŚCI
ODDOLNIE ODGÓRNIE
INTENCJONALNOŚĆ
PODMIOTOWOŚCI
UKRYTA 1 2
JAWNA 4 3
(1) UKRYTA ZMIANA WYŁANIAJĄCA SIĘ
ODDOLNIE
Ludzie działający w codziennym życiu, dokonujący wyborów, podejmujący decyzje w prywatnych sprawach.
… nieświadomie wytwarzający zmiany polityczne, gospodarcze, trendy demograficzne, zmiany zwyczajów i stylów życia
(2) UKRYTA ZMIANA RODZĄCA SIĘ
ODGÓRNIEDziałania podejmowane
przez rządy, mimowolnie wytwarzające efekty uboczne lub efekty bumerangowe
(3) JAWNA ZMIANA RODZĄCA SIĘ
ODGÓRNIEUdana realizacja planów,
wprowadzenie w życie reform przez ciała rządowe, administracyjne lub kierownicze
(4) JAWNA ZMIANA RODZĄCA SIĘ ODDOLNIELudzie zbierający się razem i organizujący w celu
spowodowania przewidywalnej zmiany w społeczeństwie.
Spontaniczne tłumy i zamieszki
Ruchy społeczne
Grupy interesu
CZYM JEST OPOZYCYJNY RUCH SPOŁECZNY?1.Zbiorowość ludzi działających razem
2.Wspólnym celem działania zbiorowego - zmiana ich społeczeństwa definiowana w podobny sposób
3.Zbiorowość relatywnie rozproszona, z niskim poziomem organizacji formalnej
4.Działania cechujące się relatywnie wysokim poziomem spontaniczności
5.Niezinstytucjonalizowane, niekonwencjonalne formy działania
OPOZYCJA W PRL – INTERPRETACJA „DURKHEIMOWSKA”
• Industrializacja i urbanizacja spowodowała skupienie wielkich mas ludzkich na niewielkim obszarze („gęstość moralna” populacji)
• Większe możliwości nawiązywania kontaktów, interakcji, formułowania poglądów – mobilizację ruchów społecznych
OPOZYCJA W PRL – INTERPRETACJA „TOENNIESOWSKA”
• Atomizacja i izolacja jednostek w bezosobowym Gesellschaft
• Pragnienie wspólnoty, solidarności i „wspólnotowości”
• Członkostwo we wspólnotach jako substytut uniwersalnych ludzkich potrzeb
OPOZYCJA W PRL – INTERPRETACJA „MARKSOWSKA”
• Powszechne doświadczenie i doświadczanie wyzysku, ucisku, niesprawiedliwości i deprywacji generujących wrogość i konflikty
• Zagrożone interesy zwykłych ludzi
• „Przychylność struktur” (Smelser, 1962)
OPOZYCJA W PRL – INTERPRETACJA „WEBEROWSKA”
• Demokratyczna transformacja systemu politycznego
• Prawo do wyrażania różnic, artykułowania interesów i aktywizmu
• Przekształcenie „struktury szans politycznych” (Tarrow, 1985)
„SOLIDARNOŚĆ” JAKO NOWY RUCH SPOŁECZNY
Zmiana w społeczeńs
twieZmiana
społeczeństwa
Ruch postępowy Ruch
konserwatywny
TERYTORIALNOŚĆ
TERYTORIALNOŚĆ JAKO CECHA SPECYFICZNA
RUCHU SOLIDARNOŚĆ JAKO ZWIĄZKU ZAWODOWEGO
DRY OFF WŁADZY (JASIŃSKA)
Czy jest ktoś/coś, do kogo/czego zwróciłbyś się w celu załatwienia ważnej sprawy?
SIE
RPIE
Ń 1
980
Wyparowanie władzy
PRZED REWOLUCJĄ…
„egzystencję nieżywotną, pozbawioną dążeń, pozbawionąpotrzeby własnych instytucji, właśnie dlatego, iż potrzeba ich zostałazaspokojona: jest to polityczna nicość i nuda” (Ustrój Niemiec).
KTO I W JAKI SPOSÓB ORGANIZOWAŁ STRAJKI?
Spiskowa teoria
• Biurokratyczna organizacja działań
• Represyjna organizacja strajkowa
• Długotrwałe przygotowanie
• „Góra” ma inne interesy niż „dół”
• „Spiskujący organizatorzy”
Jak było w rzeczywistości
• Zmiana warunków życiowych wymagająca ustosunkowania się do nowej sytuacji („Coś z tym trzeba zrobić”)
• Wspólna (negatywna) definicja sytuacji
• Spontaniczne podjęcie działań
CZYNNIKI WARUNKUJĄCE ZBIOROWE DZIAŁANIA PROTESTACYJNE
Definicja sytuacji społecznej, skłaniająca do podjęcia działań
Poczucie więzi społecznej w obrębie społeczności
Istnienie nieformalnych przywódców, cieszących się zaufaniem ludzi
UCZUCIA LOKALNYCH SPOŁECZNOŚCI PO POROZUMIENIACH SIERPNIOWYCH
Zwycięstwo woli ludu nad wolą władzy
Odzyskanie podmiotowości przez tych, którzy byli przedmioem działań władzy
Manifestacja i przeżycie więzi społecznych
Władza uzyskuje społeczne uznanie
Święto narodowe
Festiwal demokracji w małych społecznościach
Regiony
Komisja krajowa
W sytuacji kryzysu władzy pojawia się alternatywna struktura decyzyjna!
ŚWIADOMOŚĆ KONFLIKTU
UWSPÓLNIENIE WIEDZY (COMMON KNOWLEDGE)
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ
Radosław Oryszczyszyn
Instytut Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku
tel. +48504064851
www.soc.uwb.edu.pl