specyfika ruchu road protesters - eco.pl · wczeœniej zasygnalizowane, matka ziemia jest dla...

ROZDZIA£ DRUGISpecyfika ruchu

RoadProtesters

�Wys³uchaj uwa¿nie tegoco mam do powiedzenia.

Ziemia jest jak Twa matka,Twój ojciec, brat...

tak¿e drzewa,gdy ty �pisz one pracuj¹.�

Bill Neidjie, Aborygen australijski

4 4 Specyfika ruchu Road Protesters

4 5Specyfika ruchu Road Protesters

Wprowadzenie

Wspólnie podzielany �wiatopogl¹d jestniew¹tpliwie jednym z podstawowychczynników bezpo�rednio wp³ywaj¹cych nakonsolidacjê ruchu Road Protesters. Ma onte¿ niew¹tpliwy wp³yw na cele, za³o¿enia orazsposób dzia³ania ekologów.

�wiatopogl¹d Road Protesters

Termin ekologia g³êboka po raz pierwszypojawi³ siê w artykule norweskiego filozofaArne Naessa pt. The Shallow and the Deep,Long�Range Ecology Movement z 1973 roku.Od tego czasu doktryna g³êbokiej ekologiista³a siê podstawow¹ ide¹ spajaj¹c¹ rady-kalny ruch ekologiczny. Korzenie g³êbokiejekologii wywodz¹ siê z wielu tradycjii kierunków filozoficznych: z filozofii wie-czystej, naturalistycznej tradycji literackiej,ekologii naukowej, tzw. �nowej fizyki�,z niektórych �róde³ chrze�cijañskich, m¹dro-


�ci ludów pierwotnych oraz z tradycjiduchowych Wschodu, a szczególnie bud-dyzmu i taoizmu.

Filozofia g³êbokiej ekologii k³adzienacisk na ca³o�ciowe podej�cie do �rodo-wiska naturalnego oraz do miejsca w nimcz³owieka. Tym samym pozostaje w opozycjido tak zwanej ekologii p³ytkiej (shallow) �antropocentrycznej, która postrzega cz³o-wiek jako istotê stoj¹c¹ ponad natur¹, bêd¹c¹zarazem �ród³em wszelkich warto�ci, anaturze przypisuje jedynie warto�ci instru-mentalne lub u¿ytkowe.

W przeciwieñstwie do ekologii p³ytkiej,g³êboka ekologia nie oddziela cz³owieka od�rodowiska naturalnego. Nie postrzega�wiata jako zbioru wyizolowanych obiektów.Postrzega go jako sieæ zjawisk wzajemnieze sob¹ powi¹zanych i wspó³zale¿nych Mowatu o tak zwanym biocentry�mie. Doktrynasformu³owana przez Naessa nadaje warto�ænie tylko wszystkim ¿ywym istotom, lecztak¿e jej nieo¿ywionym elementom: �wszy-stkim sk³adnikom biosfery przyznaje siêprawo do ¿ycia, rozwoju oraz osi¹ganiaw³asnych indywidualnych form wzrostu isamorealizacji [...]�.14 Wed³ug g³êbokiejekologii, cz³owiek jest jedynie �zwyk³ymcz³onkiem� biotycznej spo³eczno�ci i naszaarogancja w stosunku do tej spo³eczno�cizagra¿a nie tylko nam, ale wszystkiemu, co¿yje � �wyrz¹dzaj¹c bowiem szkodê pozosta³ejczê�ci Natury, wyrz¹dzamy szkodê sobiesamym�.15 Dlatego g³êboka ekologia odrzuca

14. Bill Devall,George Sessions,

Ekologia g³êboka.¯yæ w przekonaniu, i¿

natura co� znaczy,Pusty Ob³ok,

Warszawa 1994, s. 16.

15. Tam¿e, s. 16.


antropocentryzm i zwi¹zany z nim para-dygmat potwierdzaj¹cy naczeln¹ rolêcz³owieka na Ziemi. Widzi w nim przyczynêwszelkich kryzysów ekologicznych i spo-³ecznych. Krytykuje te¿ nadanie szczególnejwarto�ci technologii, która jest podstawowymczynnikiem destruktywnie dzia³aj¹cej naekosystem. Tym samym neguje o�wie-ceniow¹ doktrynê nieuchronnego �postêpu�maj¹c¹ byæ gwarantem dostatku orazszczê�cia ludzkiego bytu.

Pojêcie �ducha ludzkiego� jest rozu-miane jako rodzaj �wiadomo�ci, w którejjednostka czuje siê zwi¹zana z kosmosemjako ca³o�ci¹: �jeste�my czê�ci¹ krajobrazulub ekosystemu, poniewa¿ piêkno i z³o-¿ono�æ krajobrazu objawia siê tak¿e w nas[�] musimy zgodziæ siê z tym, ¿e �wiat jestistot¹, czê�ci¹ naszego w³asnego cia³a�.16Przyjmuj¹c takie za³o¿enia, �wiadomo�æekologiczna staje siê duchow¹ w swejnajg³êbszej istocie. Nowa etyka ekologicznajest zakorzeniona w duchowo�ci � taktwierdz¹ wyznawcy g³êbokiej ekologii.

W roku 1976 Arne Naess opublikowa³kolejn¹ ksi¹¿kê pod tytu³em Ecology, Com-munity and Lifestyle, w której precyzujetermin g³êbokiej ekologii. Swoj¹ filozofiêwywodzi z piêciu tradycji my�li filozo-ficznych: umi³owania dziko�ci oraz sprze-ciwu wobec antropopresji � zawart¹ wpostulatach Henryego Davida Thoreau,Johna Muira i Johna Stuarta Milla; drugaopiera siê na ekologicznej perspektywie

16. Paul Shepard,Ecology and Man,

w: P. Shepard, D. McKinley,The Subversiv Science, M.A.

Houghton Miffin, Boston1969, s. 40.


zaczerpniêtej z naukowego rozumienia rolicz³owieka oraz degradacji �rodowiskanaturalnego, sformu³owanych przez GeorgaPerkinsa Marscha, Aldo Leopolda orazRachel Carson; trzecia to ekocentrycznewizje krytyki spo³eczeñstwa, zawarte wpublikacjach Paula Sheparda, GaryegoSnydera, Edvarda Abbeya. Czwartym postu-latem jest zaproponowane przez Gandhiegozjednoczenie wszystkich form ¿ycia poprzezdzia³anie od¿egnuj¹ce siê od przemocy. Pi¹tybezpo�rednio odwo³uje siê do tradycjifilozoficznej i nawi¹zuje do postulatówsformu³owanych przez Spinozê, mówi¹cycho tym, i¿ jednostka ludzka powinna byæ�wiadoma w³asnych dzia³añ, które powinnybyæ zgodne z wyznawanymi przez ni¹priorytetami ¿yciowymi, realizowanymi wcodziennym ¿yciu.

W ksi¹¿ce tej zawarta zostaje równie¿tak zwana platforma g³êbokiej ekologii �Deep Ecology Platform, bêd¹ca swoistymdekalogiem ekologicznym:

�1. Jako ¿e istnienie i rozkwit wszelkichform ¿ycia na ziemi (human, non-hu-man) stanowi warto�æ oczywist¹ irównorzêdn¹, relacja cz³owiek � naturawinna podlegaæ relacji partnerstwa isymbiozy, nie za� opieraæ siê nad-rzêdno�ci jednego z czynników.2. Bogactwo i ró¿norodno�æ form ¿yciana Ziemi jest warto�ci¹ sam¹ w sobie.3. Ludzie nie maj¹ prawa do redukcjitego bogactwa i zró¿nicowania, poza


zaspokojeniem podstawowych potrzeb¿yciowych.4. Obecnie obserwujemy zbyt znacznywzrost ingerencji cz³owieka w �wiatprzyrody.5. Harmonia i równowaga w naturzezaburzona jest przez niewspó³mierniewysoki przyrost populacyjny. Obecnystan natury wymaga zmniejszenia siêludzkiej populacji. Umo¿liwi to uzyska-nie równowagi miêdzy natur¹ a kultur¹oraz rozkwit obydwu czynników wtakim samym stopniu, bez dominacjijednego kosztem drugiego.6. Aby dokona³y siê korzystne zmianyw standardzie ¿ycia, wymagane s¹modyfikacje strategii politycznych, a coza tym idzie � zmiany struktur ekono-micznych, technologicznych czy wre-szcie ekonomicznych.7. G³êboka ekologia podkre�la potrzebêuwzglêdniania przede wszystkim warto-�ci, jak¹ jest jako�æ ¿ycia, nie za�permanentnego podnoszenia jegostandardu. Nale¿y zatem w³a�ciwieodczytywaæ znaczenie s³ów du¿y iwspania³y, zdaj¹c sobie sprawê, i¿ nies¹ to synonimy.8. Osoby, które identyfikuj¹ siê zpowy¿szymi za³o¿eniami zobowi¹zane s¹do bezpo�redniego b¹d� po�redniegowdra¿ania ich w ¿ycie�.1717. Arne Naess, Ecology,

Community and Lifestyle,CUP, Cambridge 1989,

s. 29.


Sformu³owana w ten sposób �nowaetyka�, deprecjonuj¹ca naczeln¹ pozycjêcz³owieka w �wiecie, sta³a siê drogowskazemdla wspó³czesnych ruchów ekologicznych.

Zwi¹zek cz³owieka z kultur¹ i natur¹od pocz¹tku istnienia ruchu ekologicznegostanowi³ jedno z najwa¿niejszych rozwa¿añfilozoficznych. Wystêpuje w nich wyra�nanegacja kultury opartej na euroamery-kañskim wzorcu zachowania, nadaj¹cymwarto�æ konsumpcyjnemu stylowi ¿ycia. Toon wed³ug zwolenników tej filozofii, jestbezpo�redni¹ przyczyn¹ bezpo�redniegozagro¿enia stanu natury.

Wyznawcy nowej etyki niejednokrotnieodwo³uj¹ siê do kultur pierwotnych, nieska-¿onych cywilizacj¹, jako istniej¹cego wzorcaprawid³owej wspó³egzystencji cz³owieka inatury. Mowa tu o tzw. micie �dobregodzikusa�, który obok g³êbokiej ekologii jestg³ównym �ród³em ideologii wspó³czesnychwojowników ziemi.

Wspominaj¹c o �wiatopogl¹dzie, zwró-æmy uwagê na kulturê duchow¹ Road Pro-testers �ci�le zwi¹zan¹ z wiar¹ wywodz¹casiê z kultywowania si³ natury. Wartaprzybli¿enia jest równie¿ symbolika, doktórej odwo³uj¹ siê brytyjscy ekolodzy.


Symbolika i kultura duchowa

W przypadku ekowojowników mamydo czynienia z konglomeratem wierzeniowymzaczerpniêtym z rozmaitych tradycji kul-turowych. Symbolika u¿ywana przez RoadProtesters jest analogiczna do symboli wyko-

rzystywanych przez ogólnie ro-zumiany ruch alternatywny. Wszczególno�ci przez niezwykleprê¿nie dzia³aj¹cy w WielkiejBrytanii ruch New Age. Naj-czê�ciej wykorzystywanymisymbolami s¹: wszelkiegorodzaju spirale, ko³a, plecionkiceltyckie, krzy¿e oraz motywyro�linne (kwiaty, li�cie etc.).Wiêkszo�æ z interesuj¹cych nasemblematów zosta³a bezpo-�rednio zapo¿yczona z symbo-liki ludów historycznych: kulturmegalitycznych, Celtów orazIndian. Jednoznaczne okre�le-nie �ród³a pochodzenia symbo-lu jest prawie niemo¿liwe prze-de wszystkim ze wzglêdu namnogo�æ przeróbek i prze-kszta³ceñ wzorów. Równie¿

Motyw drzewawyrze�biony w kamieniu� Pollock Free State.


dlatego, ¿e na wskutek zmiany kontekstu wktórym s¹ u¿ywane, sta³y siêone znakami uniwersalnymi,wielokulturowymi. Nie to jest tujednak najistotniejsze. Naj-wa¿niejszy jest fakt potrzebyu¿ywania takich, a nie innychokre�lników w³asnej odrêbno�-ci kulturowej.

Symbolikê tê wykorzystu-je siê pocz¹wszy od nadrukówna koszulkach, poprzez moty-wy zdobnicze w prasie i biule-tynach, ozdoby (naszyjniki, wi-siorki, medaliki, tatua¿e), askoñczywszy na formach ozda-biaj¹cych domy, tabliczkach znazwami obozów czy usypywa-nych z piasku naziemnychrysunkach. Jednym z naj-bardziej popularnych symbolibrytyjskiego ruchu ekologiczne-go jest symbol Matki Ziemi In-dian Hopi. Jak ju¿ zosta³o towcze�niej zasygnalizowane, Matka Ziemiajest dla ekologów najistotniejsz¹ warto�ci¹.Dlatego w³a�nie ruch ekologiczny orazposiadaj¹cy zbli¿on¹ formê ruch New Age od-wo³uj¹ siê do dawnych symboli zwi¹zanychz natur¹. Nie mniej istotnym motywem zdo-bniczym wykorzystywanym przez ruch eko-logiczny jest symbolika drzewa.

Drzewo od zawsze zajmuje istotn¹ ro-lê w kulturze cz³owieka. Pocz¹wszy od

Kamizelka pracownikówochrony autostrady zmotywem plecionkioraz napisem SECURE-TREE - Fairmail.


pierwszych rytów naskalnych, poprzez Drze-wo Wiadomo�ci Dobrego iZ³ego w Starym Testamenciepo szamañskie drzewo ³¹cz¹ce�wiat ziemski z �wiatem du-chów. Ów symbol jest obecny wwielu religiach i kulturach. Dlaruchu ekologicznego drzewojest ikon¹ natury. Jest obrazemidealnej formy i �wiêtej istoty.Drzewo traktuje siê jako bytodczuwaj¹cy, w tym kontek�ciepróby jego obrony � jako ¿ywejistoty � wydaj¹ nam siê bardziejzrozumia³e. W przypadku eko-wojowników szacunek dla drze-wa przejawia siê m.in. podczasbudowy domów usytuowanychw�ród jego konarów. Elemen-ty konstrukcyjne mocowane s¹za pomoc¹ lin, z pominiêciemgwo�dzi Ekowojownicy dbaj¹ oto, aby nie skaleczyæ, nie usz-kodziæ drzewa. Drzewo staje siê

niejednokrotnie symbolem oporu, jedn¹ z�postaci� akcji bezpo�redniej. Sytuacja takamia³a miejsce podczas jednego z pier-wszych protestów w Londynie. Kasztano-wiec z dzielnicy Wanstead, do którego przy-mocowano skrzynkê pocztow¹, otrzymywa³listy od zainteresowanych kampani¹ osób zterenu ca³ej Wielkiej Brytanii. Oto przy-k³ad jednego z nich, opublikowanego wksi¹¿eczce �Dear Tree� bêd¹cej zbiorem

Celtycki symbol smoka �wiosenny festiwalw Newbury.


400 listów: �Drogie drzewo, mam nadziejê¿e bêdziesz jeszcze ¿yæ przez wiele lat.Potrzebujemy drzew, nie autostrad. DziêkiBogu czas poka¿e, ¿e sprawiedliwo�æ jest ponaszej stronie�.18 Mamy wiêc do czynienia zzabiegiem symbolicznej personifikacjidrzewa � poprzez traktowanie go jako istoty¿ywej i �wiadomej, staje siê ono sprzymie-rzeñcem ekologów. Kultem bez-po�rednio zwi¹zanym z drze-wem jest druidyzm. Wed³ugjêzykoznawców, nazwa druidwywodzi siê z rdzenia dru�oznaczaj¹cego drzewo lub d¹b,oraz koñcówki �id, która posia-da wiele znaczeñ i mo¿e ozna-czaæ nadziejê, troskê, wolê, ¿y-czenie, stopieñ wiedzy. Druidziw czasach Celtów pe³nili rolêduchowych przywódców, ka-p³anów, a druidyzm by³ insty-tucj¹ porz¹dkuj¹c¹ ³ad spo-³eczny. Tak¿e w kulturze RoadProtesters odnajdziemy bez-po�rednie nawi¹zania do drui-dyzmu. Ten odradzaj¹cy siê wWielkiej Brytanii ruch neo-pogañski aktywnie wspieraprotesty przeciwko wycinaniudrzew, niejednokrotnie przy³¹czaj¹c siê doakcji bezpo�rednich. Sytuacja taka zaistnia³aw Fairmail i Newbury, gdzie obecny by³ du-chowo wspieraj¹cy ekowojowników druidArthur Pendragon.

18. Dear Tree, NO M 11Link Road Campagne,London, 1996, s. 27.

Broszura KochaneDrzewo zawiera 400 listówpopieraj¹cych kampaniew Wanstead.


Szeroko rozpowszechnionym i adapto-wanym do wspó³czesnego ruchuRoad Protesters jest mit oGreenmanie, pó³ cz³owieku, pó³drzewie. Uosabia on ducha istra¿nika drze-wa. Nawi¹zaniado tego mitu zaobserwowaæmo¿na np.przy okazji festiwali,gdzie pojawiaj¹ siê osoby prze-brane za Greenmana, jakrównie¿ w zdobnictwie. Tak wiêcmo¿na pokusiæ siê o twier-dzenie, i¿ symbolika oraz wie-rzenia zwi¹zane z drzewem s¹jednym z najistotniejszych ele-mentów kultury duchowej RoadProtesters.

Kolejnym istotnym ele-mentem wierzeñ ekowojowni-ków jest kult ognia. Korzenietego kultu wywodz¹ siê z tradycjipogañskich. Kult ognia jestwspólny dla wielu kultur hi-storycznych. Na fakt ten zwracauwagê m.in. nestor etnografii,sir James George Frazer. Zasta-nawiaj¹c siê nad istot¹ kultuognia, Frazer stwierdza: �ogieñw ka¿dej postaci, zarówno jako

ognisko p³on¹ce w ustalonym miejscu lubjako pochodnie, z którymi chodzi siê oddomu do domu, jako ¿arz¹ce siê wêgielki lubpopio³y pobrane z tl¹cego siê ogniska,wywiera zawsze dobroczynny wp³yw na plony

Legenda akcjianty�autostradowych ArthurPendragon, wspó³czesnyDruid.


i ludzi. Jest to albo moc pozytywna dodaj¹casi³ ¿yciowych, albo te¿ negatywna chroni¹caprzed takimi niebezpieczeñstwami iklêskami jak pioruny, b³yskawice, po¿ary,wiêdniêcie ro�lin�.19 Ruch Road Protesterszaadaptowa³ ten kult. Jako przyk³ad dlazilustrowania tego twierdzenia mo¿naprzytoczyæ przyk³ad nieustaj¹co p³on¹cegoognia na terenie obozu Pollock Free State wGlasgow. Palenisko usytuowane w central-nym miejscu obozu p³onê³o od pierwszychdni trwania akcji a¿ do momentu jejzakoñczenia, a z czynno�ci podtrzymywania��wiêtego ognia� uczyniono swoisty rytua³.

Ekowojownicy obdarzaj¹ ogieñ sza-cunkiem nie mniej silnym jak drzewa.Wyrazem tego s¹ ogólnie podzielane prze-s¹dy, i¿ do ogniska nie mo¿na spluwaæ,wrzucaæ do niego �mieci, ani gasiæ gomoczem (zachowania ³ami¹ce te zasady s¹gremialnie potêpiane). Ognisko jest istotnymelementem spotkañ grupowych, to wokó³niego zbieraj¹ siê uczestnicy festiwali.

Roczny kalendarz obrzêdowy Road Pro-testers skoncentrowany jest wokó³ �wi¹tzrównania i przesilenia. Wtedy to wewcze�niej wyznaczone miejsca (mog¹ to byæzarówno obozy Road Protesters, jak i punkty,którym przypisuje siê szczególn¹, magiczn¹moc takie jak kamienne krêgi w Stonehenge,Avebury, czy te¿ wzgórze Glastonbury)zje¿d¿aj¹ siê zainteresowani z terenu ca³egoAlbionu. Zazwyczaj �wiêta te przebiegaj¹wedle podobnego scenariusza: po uprzednio

19. James Frazer,Z³ota ga³¹�, PIW,

Warszawa 1996, s. 465.


przygotowanej czê�ci artystycznej, koncercielub przedstawieniu teatralnym, rozpala siêogniska, by przy muzyce, �piewie i zabawachspêdziæ czas do rana.


Cele i za³o¿enia ruchu Road Protesters

W przypadku Road Protesters wyzna-wana ideologia przybiera formy dzia³aniaokre�lane jako protest lub �akcja bez-po�rednia�. Akcja bezpo�rednia polega nadzia³aniach zmierzaj¹cych dozatrzymania budowy drogi czyte¿ autostrady, a tym samymochrony miejsc przyrodniczocennych, które na skutek prze-prowadzonych prac ulegn¹zniszczeniu.

Logika protestuj¹cych wten sposób jest prosta: imwiêksze straty finansowe po-niesie inwestor, pañstwo lubprywatna firma, tym wiêksze s¹szansê na uratowanie dzikiejprzyrody.

W tym celu, na terenieplanowanych inwestycji uc-zestnicy ruchu Road Protesterszak³adaj¹ obozy. Robi¹ wszyst-ko, by nie daæ siê usun¹æ zokupowanych terenów. Pomy-s³owo�æ Road Protesters nie znagranic: buduj¹ domy na drze-

Siatki oraz Skywalk rozpiêtepomiêdzy konarami drzew.S³u¿¹ zarówno do potrzebakcji bezpo�redniej �uczestnicy chroni¹ siê nasiatkach podczas likwidacjiobozów, jak i wykorzystywanes¹ na co dzieñ w celachrekreacyjnych.


wach, fosy i obwarowania wokó³obozowisk, podziemne tunele,dodatkowo zabezpieczone tru-dnymi do sforsowania drzwiamii zaporami. Dopóki ludzie sie-dz¹ na drzewach, dopóty niemo¿na tych drzew wyci¹æ, dopó-ki przebywaj¹ w tunelach, nateren obozu nie mog¹ wjechaæpodno�niki, aby �ci¹gn¹æ ludziz drzew. Walka z protestuj¹cymipoch³ania wiele czasu, energii ipieniêdzy. Trzeba bowiem zaan-ga¿owaæ specjalne oddzia³ypolicji, op³aciæ prywatne agen-cje ochrony, które ca³ymi mie-si¹cami, dzieñ i noc, chroniæmusz¹ sprzêt budowlany przedzakusami ekosabota¿ystów.

Zmuszanie inwestora do wy-cofania siê z terenu prac, ni-szczenie sprzêtu, blokowanie i

zamieszkiwanie na terenie, gdzie aktualnieprowadzi siê prace jest podstawowym celemorganizowania akcji bezpo�rednich.

Jak mówi¹ protestuj¹cy: �przez swojedzia³ania pokazujemy jedynie realne kosztytych inwestycji, koszty nie maj¹ce wymiernejwarto�ci pieniê¿nej, poniewa¿ powoduj¹ nie-odwracalne szkody ekologiczne�.20 Sprzeciwnie tylko dotyczy poszczególnych inwestycjidrogowych realizowanych na terenie Wiel-kiej Brytanii, nosi on raczej nieco szerszycharakter, sprzeciwu wobec polityki trans-

20. Stacy Wakerfield,Not For Rent.

Conversation with creativeactivist in the u.k.,

Ewil Twin Publications,Amsterdam, 1996, s. 26.

System lin i siatek na terenieobozu w Fairmail.


portowej pañstwa. Polityka transportowanazwana prze-wrotnie przezekowojownikówjako Car Cul-ture, zainicjo-wana zosta³a wepoce thatch-eryzmu. Za³o-¿eniem politykitransportowejby³ wzrost gos-podarczy osi¹g-niêty dziêki inwe-stycjom w bran-¿y samochodo-wej oraz budo-wie nowych dróg. Efektem ubocznym znacz-nego wzrostu liczby samochodów w WielkiejBrytanii sta³y siê równie¿ rosn¹ca emisjaspalin, smog, oraz � mimo istniej¹cej sieciautostrad � korki drogowe i systematycznezmniejszanie siê i tak nik³ego procentu po-wierzchni Wielkiej Brytanii pokrytej lasa-mi.21 Ekolodzy postuluj¹ inne rozwi¹zania,alternatyw¹ dla samochodu ma byæ trans-port publiczny, czyli kolej oraz autobusy,klasyfikowane jako mniej szkodliwe dla �ro-dowiska naturalnego. Problemem wiêc jesttu nie tyle istnienie samochodu sensustricte, lecz nieprawid³owa polityka trans-portowa pañstwa, faworyzuj¹ca transport in-dywidualny, a jednocze�nie traktuj¹ca pomacoszemu transport zbiorowy.

21. Jak podaj¹ �ród³a:8% powierzchni Wielkiej

Brytanii to tereny zalesione,dla porównania � tereny

le�ne obejmuj¹ 27% obszaruPolski. Tak niski procent

zalesienia Wielkiej Brytaniizwi¹zany jest z nadmiern¹

eksploatacj¹ surowcadrzewnego.

Ogrodzony metalow¹ siat-k¹ teren budowy obwodnicyw Newbury.


Obroñcy przyrody sta-raj¹ siê wskazaæ b³êdy dotychc-zasowej polityki transportowej,udowadniaj¹c, ¿e wzrost liczbyautostrad nie zredukuje nad-miernego t³oku na drogach. Al-ternatywnym rozwi¹zaniem za�mo¿e okazaæ siê usprawnienietransportu publicznego.

Uproszczeniem by³oby jed-nak stwierdzenie, ¿e jedynymcelem Road Protesters s¹ próbyzatrzymania inwestycji zwi¹-zanych z powstawaniem no-wych dróg, autostrad czy te¿zmiana polityki transportowejpañstwa. Akcja bezpo�redniajako zbiorowa forma dzia³aniageneruje pomiêdzy uczestnika-mi now¹ formê wiêzi spo³e-cznych. Ujmuj¹c to inaczej �

tworzy odrêbn¹ grupê psycho�spo³eczn¹,opart¹ na wspó³ odczuwaniu niesprawiedli-wo�ci otaczaj¹cego ich �wiata, konfliktu war-to�ci wyznawanych przez grupê z warto�ciogólnospo³ecznymi. Przebywaj¹c przez d³ugiczas w izolacji od siedzib ludzkich i do-brodziejstw cywilizacji, Road Protestersstworzyli w³asny system kulturowy. Ka¿dyobóz to swego rodzaju mikro�wiat, z w³as-nym terytorium, nazw¹, zwyczajami iobowi¹zuj¹cym sposobem zachowania.

Oddajmy g³os merrickowi, uczestnikowiruchu, zarazem autorowi ksi¹¿ki o prote�ciew Newbury: �Dla mnie Newbury to nie tylko

Ogrodzenie trenu budowymo¿e mieæ kilkana�ciekilometrów d³ugo�ci.


obwodnica. To nie tylko sprawa politykitransportowej ani zniszczenia �rodowiska.Protesty przeciwko budowie dróg i kampaniaprzeciw CJB (Criminal Justice Bill, projektprawa wprowadzaj¹cy ograniczenie swobódobywatelskich, miêdzy innymi organi-zowania wolnych festiwali, prawa do obo-zowania na terenach common area czysquattingu) s¹ inne od tych w najnowszejhistorii, poniewa¿ nie chodzi tu o pojedyncz¹sprawê ani o studentów, którzy s¹ odrobinêradykalni zanim siê ustabilizuj¹, zaczn¹zarabiaæ pieni¹dze i mieæ dzieci. To jest ca³akultura, która wywodzi siê ze wspólnegoniezadowolenia, z interesowania siê samymsob¹ i brakiem wspó³odczuwania, które s¹nieroz³¹czne zwi¹zane z zachodnim spo-³eczeñstwem�.22

22. merrick,Battle for the Trees,

goodhaven ink, Leeds1996, s. 57.


Taktyka dzia³ania

Jak ju¿ wspomnieli�my, celem RoadProtesters jest zahamowanie inwestycjiprowadz¹cych do zniszczenia �rodowiskanaturalnego. Dzia³ania te przybieraj¹ formê�akcji bezpo�redniej�. Proponujê, aby tegotypu dzia³aniom, w przeciwieñstwie doinnych form protestu takich jak marsze czydemonstracje (formie niezwykle popularnejw�ród antyglobalistów) nadaæ miano protestustacjonarnego. Protest stacjonarny bêdziewiêc polega³ na zajêciu czy te¿ okupacjidanego terenu przez grupê osób z zamiaremzamieszkania, zbudowania infrastrukturyniezbêdnej do wyd³u¿enia czasu trwaniaprotestu.

Wraz z rozwojem kampanii ekolo-gicznych d¹¿¹cych do zatrzymania budowynowych dróg, wypracowano interesuj¹c¹taktykê dzia³ania. Obserwuj¹c sposóbprowadzenia protestu przez grupy Road Pro-testers mo¿na zauwa¿yæ pewn¹ dwutorowo�æprowadzenia kampanii. Mamy wiêc sam pro-test stacjonarny, o którego specyficepowiemy w dalszej czê�ci tego rozdzia³u, jaki dzia³ania tak zwanego zaplecza kampanii.

Budowê zaplecza akcji rozpoczyna za-


zwyczaj organizacja biura kam-panii, prowadzonego przez or-ganizacje lub stowarzyszenieposiadaj¹ce status prawny. Winteresuj¹cym nas przypadkuznaczna czê�æ brytyjskiego ru-chu ekologicznego w sposóbbardziej lub mniej formalny,sk³onna by³a poprzeæ radykalneformy protestu zaproponowaneprzez grupy Road Protesters.Zaplecze biurowe zazwyczajtworzy³y organizacje: Friends ofthe Earth, Road Alert, przy po-mocy lokalnych dzia³aczy wywo-dz¹cych siê z ruchu Earth First!

Do podstawowych zadañbiura nale¿a³a koordynacjadzia³añ na miejscu protestu.Biuro odpowiedzialne jest równie¿ zaobs³ugê medialn¹ kampanii. A wiêc wyda-wanie biuletynów informacyjnych, przy-gotowywanie raportów prasowych (tzw. pressrelease), obs³uga poczty elektronicznej etc.Jego zadaniem jest zapewnienie protestu-j¹cym kontaktu ze �wiatem zewnêtrznym.

Wspó³praca z mediami wydaje siê byæjednym z najwa¿niejszych elementów pro-wadzenia nowoczesnej kampanii ekolo-gicznej. �wietnym tego przyk³adem jestsposób prowadzenia kampanii przez ruchRoad Protesters. Dziêki umiejêtnie pro-wadzonej akcji informacyjnej przez ekologówuda³o siê nie tylko nag³o�niæ problemy

Plakat zachêcaj¹cydo poparcia protestu

w Newbury.


zwi¹zane z lokalnym transportem, ale te¿zwróæ uwagê na politykê transportow¹ kraju,wskazuj¹c zarazem na jej b³êdy i niedo-ci¹gniêcia.

Biuro zajmuje siê równie¿ obs³ug¹prawn¹ kampanii: pracuj¹cy w nim w³¹czaj¹siê w dzia³ania legislacyjne zwi¹zane zbudow¹ drogi i kontrol¹ prawid³owo�ciwykonanych inwestycji. Pracownicy jak iwolontariusze zwi¹zani z biurem odpo-wiedzialni s¹ tak¿e za zapewnienie pomocyprawnej uczestnikom protestu stacjo-narnego.

Niew¹tpliwym sukcesem brytyjskichaktywistów by³o zainicjowaniewspó³pracy z spo³eczno�ci¹lokaln¹. Silnie kultywowanybrytyjski patriotyzm lokalny wpo³¹czeniu z przywi¹zaniem dotradycji i poczuciem obywatel-skiego obowi¹zku sta³ siêplatform¹ porozumienia pomiê-dzy mieszkañcami a dzia³aczamiekologicznymi. Poparcie udzie-lane kampaniom przez miesz-kañców przynios³o szereg wymier-nych korzy�ci.

Mo¿emy tu wspomnieætylko o tych najwa¿niejszych:protest popierany przez spo-³eczeñstwo lokalne traktowanyjest �bardziej serio� zarównoprzez w³adze lokalne jak i ponadlokalne. Pomoc mo¿e przybieraæ

Szkielet konstrukcji domu nadrzewie zawieszony bez

wbijania gwo�dzi do drzewa -Pollock Free State.


tak¿e bardziej materialne formy, takie jakdostarczenie materia³ów potrzebnych do bu-dowy obozu, a¿ po zapewnienie ¿ywno�ci idotacji pieniê¿nych. Biuro w du¿ej mierzeodpowiedzialne jest równie¿ zazdobywanie funduszy na rzeczprowadzenia kampanii, za-pewnienia sprzêtu, narzêdzi imateria³ów koniecznych doprowadzenia protestu stacjo-narnego.

Aby zapewniæ koordynacjêdzia³añ pomiêdzy biurem auczestnikami protestu, zwo³ujesiê cykliczne narady i spotka-nia na których podejmuje siêdecyzje dotycz¹ce dalszegoprowadzenia kampanii.

Obok struktury formalnejskupionej wokó³ dzia³ania biu-ra, w interesuj¹cym nas przy-padku Road Protesters nie-zwyk³e oryginalne formy przy-biera sam protest stacjonarny aw szczególno�ci taktyka prowa-dzonych dzia³ania.

Drewniane domy o do�æprostej konstrukcji montowanes¹ na drzewach, najczê�ciej pomiêdzykonarami. Najpopularniejszym materia³ems³u¿¹cym do ich wykonania jest drewno �deski oraz ga³êzie. Nadrzewne domy spe³-niaj¹ zarówno funkcje mieszkalne, jakrównie¿ s¹ elementami wykorzystanymi

Inny typ konstrukcjidomu na drzewie

� platforma zawieszonapomiêdzy drzewami.


podczas trwania akcji bezpo�redniej.Budowa domu wisz¹cego pomiêdzy

ga³êziami, wymaga nie tylko wiele entuzjaz-mu, sporego nak³adu pracy, lecz równie¿wiedzy praktycznej po³¹czonej ze zdolno-

�ciami alpinistycznymi. Kon-struowanie domu rozpoczynawybór odpowiednio du¿egodrzewa, zebranie potrzebnychmateria³ów oraz zespo³u osób,które czuwaæ bêd¹ nad przebi-egiem pracy. Pierwszym ele-mentem konstrukcji jest przy-mocowanie drewnianej plat-formy. To ona bêdzie stanowiæpod³ogê przysz³ego domu. Szkie-let zazwyczaj wykonuje siê zgiêtkich ga³êzi leszczynowychzwi¹zanych sznurkiem. Na takprzygotowany szkielet naci¹gasiê wodoodporny brezent.

Ca³y dom swoj¹ form¹ nawi¹-zuje do konstrukcji jurty, owal-nego namiotu. Istniej¹ równie¿nieco nowocze�niejsze, udosko-nalone rozwi¹zania z zakresubudownictwa nadrzewnego.Dom wykonany jest z drewna i

posiada okna. Standardowa kubatura domuna drzewie waha siê miêdzy siedmioma apiêtnastoma metrami kwadratowymi. Na-jwiêkszy skonstruowany dom nadrzewny wNewbury, móg³ pomie�ciæ równocze�niedwadzie�cia siedem osób. Niejednokrotnie

Typowy dom na drzewie �Manchester Airport.


domy zamieszkiwane s¹ przez ca³y rok,dlatego te¿ ich �ciany s¹ nieco grubsze, takaby mog³y zapewniæ mieszkañcom izolacjêod wilgoci i niskich temperatur. We wnêtrzuznajduj¹ siê wszelkiego rodza-ju piecyki do ogrzewania po-mieszczenia.

Konstrukcje te s¹ w swejformie unikatowe, a ich budowai eksploatacja wymaga nie-bywa³ej zrêczno�ci. Niemniej tow³a�nie domy na drzewach sta³ysiê symbolem ruchu Road Pro-testers, symbolem bezpo�red-niego zaanga¿owania w obronêprzyrody.

Do przemieszczania siêpomiêdzy domami na drzewach,a tak¿e na potrzeby akcji bez-po�redniej ekolodzy skonstru-owali system nadziemnychpo³¹czeñ, w lokalnej nomen-klaturze s³ownej zwanych sky-walk. Drzewa po³¹czone by³y zesob¹ równoleg³ymi linami poli-propylenowymi, z których gór-na s³u¿y³a do trzymania siêrêkami, natomiast dolna do stawiania na niejstóp. Po³¹czenia tego typu tworzy³y rodzajdrogi, której ³¹czna d³ugo�æ mog³a dochodz-iæ nawet do kilometra. Tak powsta³y systemspe³nia³ dwa zadania: po pierwsze: umo-¿liwia³ mieszkañcom nadrzewnych domostwwzajemne wizyty bez potrzeby schodzenia

Nadrzewne domy plemieniaDêbowców � Fairmail.


na ziemiê. Po drugie system lin i siatek, naktórych tkwili podczas akcji ekowojownicyutrudnia³ �ciêcie drzewa. Warto wspomnieæ,¿e owe �nadziemne drogi� zawieszone by-

³y na wysoko�ci kilkunastumetrów.

Przestrzeñ obozu na-ziemnego wykorzystywana by³ajako kuchnia, magazyn ¿ywno-�ciowy, miejsce sk³adowaniasprzêtu i materia³ów budowla-nych. Zazwyczaj obóz to kilkanamiotów (bander), zbudowa-nych, podobnie jak w przypad-ku domów na drzewach brezen-tu i leszczynowych pa³¹ków.Jeden z namiotów pe³ni funk-cjê namiotu go�cinnego. Cen-tralnym punktem jest paleni-sko, wokó³ którego koncentru-je siê ¿ycie towarzyskie obozu.Takie zagospodarowanie prze-strzeni wspólne jest dla wiêk-szo�ci miejsc protestów. Zdarzasiê, ¿e w miejscu jednego pro-testu powstaje kilka nieza-le¿nych od siebie obozów, two-rz¹cych odrêbne wspólnoty. W

takich wypadkach, zaznacza siê granice oz-dobnymi wst¹¿eczkami, czy zmy�lnymip³otkami, a ka¿da z grup nadaje sobie inn¹nazwê. Zabiegi te s³u¿¹ podkre�leniu indy-widualno�ci ka¿dego z obozów oraz nadaniuim specyfiki.

400-letni d¹b � symbolplemienia Dêbowców


Miejscem wartym osobnego omówie-nia s¹ podziemne tunele budowane w celuzablokowania mo¿liwo�ci wjazdu na okupo-wany teren ciê¿kim sprzêtem.Tunele to podziemny systememkrêtych i niezwykle w¹skich ko-rytarzy oraz nieco wiêkszychkomór. Przemieszczanie w ichwnêtrzu mo¿liwe jest jedyniepoprzez czo³ganie siê. Komorys³u¿¹ jako podziemne magazy-ny sprzêtu oraz ¿ywno�ci.Ca³o�æ posiada system zasilaniapowietrzem z zewn¹trz, tak abyumo¿liwiæ protestuj¹cym d³ugo-trwa³y pobyt pod ziemi¹. Wej�ciedo tunelu zabezpieczano syste-mem sprytnych blokad, be-tonowych w³azów, maj¹cychutrudniæ dostêp do przeby-waj¹cych pod ziemi¹ ekowo-jowników. Lokalizacja podziem-nych korytarzy objêta jest ogól-nie respektowan¹ tajemnic¹.Dla przyk³adu, w obozie w Fair-mail wej�cie do tunelu znajdo-wa³o siê pod pod³og¹ obozowej kuchni, a ojego lokalizacji wiedzia³o jedynie w¹skie gro-no osób zwi¹zanych z obozem. Taktykasabota¿u ekologicznego nazwana tunnelingpolega na schronieniu siê w jego wnêtrzupodczas trwania likwidacji obozu. Osoba lubosoby przebywaj¹ce pod ziemi¹ unie-mo¿liwiaj¹ wjazd podno�ników s³u¿¹cych do

Granice terenu obozuwyznaczaj¹ tabliczkiinformacyjne. Obóz RiverRats � Manchester Airport.


�ci¹gania protestuj¹cych zdrzew. Tym samym akcjalikwidacji obozów przed³u-¿a siê, a koszta operacjiulegaj¹ zawy¿eniu. Wyko-nanie podziemnego kory-tarza jest zajêciem bardzoczasoch³onnym a przedewszystkim ryzykownym, co�wiadczy o du¿ej odwadzei po�wiêceniu Road Pro-

testers na rzecz obrony �rodowiska natural-nego. Wed³ug wypowiedzi budowniczychtunelu pomys³ na tak¹ formê dzia³aniazapo¿yczony zosta³ od partyzantów wietnam-skich.

Przedmiotem wymy�lonym napotrzeby akcji bezpo�redniej jest systempu³apek zwanych lock-on (ang. zamkniêcie).Lock-on jest to niewielkiej �rednicy rurazatopiona w betonie, na koñcu które zna-

jduje siê poprzeczny prêt, s³u¿¹cy jakouchwyt. Zasada dzia³ania tej pu³apkijest niezmiernie prosta: rêk¹ w³o¿on¹do rury (a¿ po same ramiê) chwyta siêpoprzeczny prêt, a z racji tego, i¿ ca³o�æzabetonowana jest niezwykle ciê¿ka,nie sposób jest ��oderwaæ� trzymaj¹c¹go osobê. Czêsto prote-stuj¹cy u¿ywaj¹tak¿e przywi¹zanych do nadgarstkakarabinków alpinistycznych, zapina-nych bezpo�rednio do poprzecznegoprêta.

Aby zapiêt¹ karabinkiem osobê

Wej�cie do tuneluzabezpieczone masywnymidrzwiami.

Wzmocnione betonemwej�cie do tunelu


uwolniæ, niezbêdne jest skucie ca³egobetonu, do czego potrzebne jest u¿yciespecjalistycznego sprzêtu. Operacjawypiêcia protestuj¹cego z lock-on mo¿etrwaæ nawet do kilku godzin. Lock-onzazwyczaj buduje siê w miejscach outrudnionym dostêpie: na drzewach, wtunelach, w �cianach domów. Na temattechnik blokowania, budowy lock-on, jakte¿ zastosowania innych prostych askutecznych form protestu (monkey-wrenching � ekosabota¿) powstaj¹specjalne publikacje ksi¹¿kowe.

Lock-onkonstrukcja przygotowanado zatopienia w betonie.

Lock-on zabetonowanywe wnêtrzu samochodu.Samochód wkopanow ziemiê na terenie obozóww Newbury.


Lista interesuj¹cych stron internetowychzwi¹zanych z tematami zawartymi w po-wy¿szym rozdziale:

www.theecologist.orgwww.gn.apc.orgwww.deep-ecology.orgwww.crystalinks.comwww.direct-action.org.uk

Lock-on umieszczonypomiêdzy konarami drzew.

specyfika ruchu road protesters - eco.pl · wczeœniej zasygnalizowane, matka ziemia jest dla...

Documents