spiritual phycological dharmik gyan aur darshan a5 book. books/02. spark books/01. hindi... ·...

2

ÒemleeJeveeosMe-keÀeue, efJe<e³e Deewj heefjefmLeefle kesÀ Devegmeej nj ÒekeÀej keÀe %eeve Deheves

mLeeve hej mel³e Deewj ³eLeeLe& nw, FmeefueS yeeyee ves mev³eeefme³eeW kesÀ Jewjei³e DeewjheefJe$elee keÀer Yeer ceefncee keÀer nw, Jew%eeefvekeÀeW kesÀ %eeve Deewj DeefJe<keÀejeW keÀer Yeer ceefnceekeÀer nw, GmekeÀes Yeer mel³e yelee³ee nw hejvleg ³eLeeLe& mel³e %eeve Jen nw, efpememes DeelceeDeeWkeÀer Deewj meceûe efJeée keÀer ®eæ{leer keÀuee nesleer nw, peæ[-pebiece-®esleve Deheves meleesÒeOeevemJeªhe keÀes heeles nQ, Jen %eeve hejceelcee ner osles nQ, efpemekeÀes DeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÀnepeelee nw, efpe %eeve keÀes OeejCe keÀjves Jeeueer Deelcee ve³es keÀuhe ceW meleesÒeOeeve Òeke=ÀeflekeÀe megKe Òeehle keÀjles nQ, efpemes mJeie& keÀne peelee nw~

mel³e %eeve Jen nw, pees mel³e Deewj keÀu³eeCekeÀejer nes DeLee&led efpememes DeelceeDeewj efJeée keÀe keÀu³eeCe nes~ pees menpe yegef×-iec³e (Rational), efJe%eeve-meccele(Scientific) Deewj leke&Àmebiele (Logical) nes DeLee&led efpemeceW keÀesF& efJejesOeeYeeme ve nes~Deelcee, hejceelcee Deewj me=efä-®e¬eÀ, keÀce&-efme×evleeW kesÀ efJe<e³e ceW ogefve³ee ceW pees %eeveefo³ee ie³ee nw, Jen meye Devegceeve hej DeeOeeefjle ³ee keÀuheevle ceW hejceelcee kesÀ Üejeefo³es ie³es %eeve kesÀ mebmkeÀej, pees Deelcee ceW met#ceªhe mes veerefnle jnles nQ, GvekeÀer met#cemce=efle kesÀ DeeOeej hej efo³ee ie³ee nw, FmeefueS Jen hetCe& mel³e veneR nw, FmeefueS Gmemesogefve³ee keÀe keÀesF& keÀu³eeCe veneR ngDee nw DeLee&led ogefve³ee keÀer ®eæ{leer keÀuee veneR ngF&DeLee&led ogefve³ee keÀer efmLeefle efvejvlej efiejleer ieF& nw Deewj ogefve³ee ceW ogKe-DeMeeefvle yeæ{leerieF& nw~ ogefve³ee ceW Fme mecyevOe ceW pees Yeer %eeve efo³ee ie³ee nw, GmeceW keÀneB keÀneB keÀesF& vekeÀesF& efJejesOeeYeeme DeJeM³e nw, FmeefueS Gmemes DeelceeDeeW keÀes DeuhekeÀeue kesÀ efueSmevlegefä peªj nesleer nw hejvleg keÀuhe kesÀ Deeefo mes ner DeelceeDeeW Deewj me=efä keÀer DeLee&ledpeæ[-pebiece-®esleve keÀer Glejleer keÀuee ner nesleer DeeF&~ DeYeer keÀuheevle ceW hejceelcee pees%eeve osles nQ, GmeceW keÀesF& efJejesOeeYeeme veneR nw, Jen menpe yegef×-iec³e, efJe%eeve-meccele,Deewj leke&Àmebiele nw, FmeefueS Gmemes DeelceeDeeW Deewj efJeée keÀer ®eæ{leer keÀuee nes jner nwDeLee&led Deelcee³eW heeJeve yeve jner nQ Deewj DeelceeDeeW keÀes megKe-Meeefvle keÀer DevegYetefle nesjner nw~’legce peeveles nes nceeje yeehe vee@uespeHegÀue, ceveg<³e me=efä keÀe yeerpeªhe nw~ Gme yeerpe ceWmeejs ceveg<³e me=efä ªheer Peeæ[ kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀer vee@uespe meceeF& ngF& nw~ HeÀeojkeÀes ner meYeer DeelceeDeeW hej lejme heæ[lee nw~... [^ecee huewve Devegmeej DeveskeÀ ÒekeÀej kesÀngvej ceveg<³e efvekeÀeueles jnles nQ~ Jes meye nQ ceveg<³eeW kesÀ ngvej~ heejueewefkeÀkeÀ yeehe keÀengvej keÌ³ee nw? heefleleeW keÀes heeJeve yeveevee, FmeefueS GvekeÀes heeflele-heeJeve, ogKenlee&-megKekeÀlee& keÀnles nQ~''

mee.yeeyee 12.09.11 efjJee.

3

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve

efJe<e³e met®eer

efJe<e³e hespe veb.DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deewj hejceelcee ... ... 1heefjYee<eeDeeO³eeeflcekeÀ %eeveefJe%eeveceveesefJe%eeveOeee|cekeÀ %eeveoMe&ve ... ... 1DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deewj hejceelceeDeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deewj efJeée-keÀu³eeCeDeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deewj efJeée keÀe veJe-efvecee&CeDeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve keÀe cenlJeDeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deewj ÒeeefhleDeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÀe cenlJe ... ... 1efJe%eeve keÀe cenlJeceveesefJe%eeve keÀe cenlJeOeee|cekeÀ %eeve Deewj YeefkeÌle keÀe cenlJeoMe&ve keÀe cenlJeDeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve Deewj oMe&ve keÀe Ghe³eesie ... ... 1DeeO³eeeflcekeÀ %eeve Deewj efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve SJeb oMe&ve ceW DevlejDeeO³eeeflcekeÀ %eeve (Spiritual Knowledge), Oeee|cekeÀ %eeve Deewj oesveeW keÀe DevlejDeeO³eeeflcekeÀ %eeve Deewj efJe%eeve ceW DevlejDeeO³eeeflcekeÀ %eeve Deewj ceveesefJe%eeve ceW Devlej ... ... 1DeeO³eeeflcekeÀ %eeve Deewj oMe&ve ceW DevlejDeeO³eeeflcekeÀ %eeve Deewj YeefkeÌle ceW DevlejDeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve kesÀ iegCe-Oece& Deewj efJeMes<elee³eW³eLeeLe& %eeve kesÀ iegCe-Oece&-efJeMes<elee³eW ... ... 1Deelcee kesÀ iegCe-Oece& Deewj efJeMes<elee³eWhejceelcee kesÀ iegCe-Oece& Deewj efJeMes<elee³eWme=efä-®e¬eÀ DeLee&led efJeée-veeìkeÀ kesÀ iegCe-Oece& Deewj efJeMes<elee³eW³eLeeLe& DeeO³eeeflcekeÀ %eeve ... ... 1Q. ³eLeeLe& DeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÌ³ee nw Deewj GmekeÀer keÌ³ee hejKe nw?DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve kesÀ iegCe-Oece&-efJeMes<elee³eW Deewj efve½e³eDeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve keÀe legueveelcekeÀ DeO³e³eve ... ... 1

4

IIDeeO³eeeflcekeÀ %eeve Deewj efJe%eeve keÀe legueveelcekeÀ DeO³e³eve ... ... 1DeeO³eeeflcekeÀ %eeve Deewj ceveesefJe%eeve keÀe legueveelcekeÀ DeO³e³eveDeeO³eeeflcekeÀ %eeve Deewj Oeee|cekeÀ %eeve keÀe legueveelcekeÀ DeO³e³eveDeeO³eeeflcekeÀ %eeve Deewj oMe&ve keÀe legueveelcekeÀ DeO³e³eveDeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deewj me=efä-®e¬eÀ ... ... 1DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deewj ieerlee %eeveDeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, SJeb oMe&ve Deewj mel³eleeDeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deewj cegjueerme = e fä-®e¬eÀ keÀ e r DeeO³ee e f lcek eÀ, Je w% e e e f v e k e À, Oe e e | c ek eÀ, jepeve w e f l ek eÀ, oeMe & e f v e k e À e fnmì ^ e r-pee @ û e eH eÀ e r Dee wj ce tu³eDeLee & l e d DeelceeDee W ke s À ie gCe-Oece &DeeO³eeeflcekeÀ iegCe-Oece& DeLee&led F&éejer³e cetu³e ... ... 1owJeer iegCe-Oece& DeLee&le owJeer cetu³eceeveJeer³e cetu³e Deewj Deemegjer iegCe-Oece&DeeO³eeeflcekeÀ, Jew%eeefvekeÀ, Oeee|cekeÀ, jepeveweflekeÀ, oeMe&efvekeÀ cetu³eeW keÀe legueveelcekeÀ DeO³e³eveDeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, jepeveweflekeÀ %eeve, oMe&ve Deewj ¢efä-heefjJele&veDeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deewj ye´ïee ... ... 1DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deewj keÀuhe keÀer Dee³egDeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deewj cewmesvpej-hew]iecyejDeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deewj keÀce& keÀe efJeefOe-efJeOeeveDeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deewj ³eesie ... ... 1DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deewj heg©<eeLe&DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deewj YeejleDeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deewj mebiece³egie ... ... 1DeeO³eeeflcekeÀ, Jew%eeefvekeÀ, ceveesJew%eeefvekeÀ, jepeveweflekeÀ, Oeee|cekeÀ, oeMe&efvekeÀ, YeefkeÌle keÀer efnmìêr-pee@ûeeHeÀerDeeO³eeeflcekeÀ efnmìêr-pee@ûeeHeÀerJew%eeefvekeÀ efnmìêr-pee@ûeeHeÀerceveesJew%eeefvekeÀ efnmìêr-pee@ûeeHeÀerjepeveweflekeÀ efnmìêr-pee@ûeeHeÀer ... ... 1Oeee|cekeÀ efnmìêr-pee@ûeeHeÀeroeMe&efvekeÀ efnmìêr-pee@ûeeHeÀerYeefkeÌle keÀer efnmìêr-pee@ûeeHeÀermJeie&-veke&À keÀer efnmìêr-pee@ûeeHeÀer ... ... 1ÒeÍe>> Deewj mecYeeefJele GÊejefJeefJeOe F&éejer³e ceneJeekeÌ³e ... ... 1

5

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve³eLeeLe& mel³e %eeve keÌ³ee nw, efpememes DeelceeDeeW Deewj efJeée keÀe keÀu³eeCe nes, GmekesÀ efueS

meYeer #es$eeW kesÀ ueesieeW ves DeLee&led DeeO³eeeflcekeÀ ieg©DeeW, Jew%eeefvekeÀeW, ceveesefJe%eeefvekeÀeW, Oeee|cekeÀ vesleeDeeW,oee|MeefvekeÀeW Deeefo ves heg©<eeLe& efkeÀ³ee nw Deewj Deheves-Deheves DevegYeJe kesÀ DeeOeej hej Deheveer yeele keÀnernw~ hejvleg ³eLeeLe& mel³e keÌ³ee nw, Jen efJe®eejCeer³e efJe<e³e nw~ ³eLeeLe& mel³e %eeve Jen nw, efpememesDeelceeDeeW keÀe Deewj meceûe efJeée keÀe keÀu³eeCe nes DeLee&led ®eæ{leer keÀuee nes~ ³en me=efä DeelceeDeeW,hejceelcee Deewj Òeke=Àefle keÀe SkeÀ Deveeefo-DeefJeveeMeer Kesue nw, pees keÀuhe-keÀuhe hegvejeJe=Êe nesleejnlee nw DeLee&led ³en Kesue Deveeefo keÀeue mes ®euelee Dee jne nw Deewj Devevle keÀeue lekeÀ ®euevesJeeuee nw~ Fme Kesue ceW keÀce& Deewj HeÀue keÀe DeefÜleer³e mevlegueve nw~ pees Deelcee³eW FmekeÀer mel³eleekeÀes peeve uesles nQ Deewj Gme Devegmeej keÀce& keÀjles nQ, Jes FmekesÀ Þesÿ HeÀue keÀes Òeehle keÀjles nQ,efpemekeÀes efJeefYevve OeceeX Deewj meY³eleeDeeW ceW mJeie&, pevvele, nsefJeve Deeefo-Deeefo veeceeW mes peevee peeleenw~ Fme mel³e keÀes peeveves kesÀ efueS efJeée kesÀ meYeer mecegoe³eeW keÀer Deelcee³eW Deheveer-Deheveer meeceL³e&Devegmeej heg©<eeLe& keÀjles jns nQ Deewj GmekesÀ efJe<e³e ceW Deheves cele osles jns nQ, hejvleg Jen mel³e %eevekeÌ³ee nw, efpememes DeelceeDeeW Deewj efJeée keÀe keÀu³eeCe nes, Jen mheä veneR ngDee nw, ³ener keÀejCe nw efkeÀefJeée keÀer melele Glejleer keÀuee jner nw DeLee&led efJeée ceW leceesÒeOeevelee yeæ{leer ieF& nw, efpememes efJeée ceWDevee®eej, Del³ee®eej, YeÏäe®eej yeæ{lee ie³ee, DeelceeDeeW kesÀ keÀce&-mebmkeÀej efiejles ie³es DeewjHeÀuemJeªhe DeelceeDeeW keÀer ogKe-DeMeeefvle yeæ{leer ner ieF& nw Deewj yeæ{leer ner pee jner nw~ Deelcee³eW³en mecePeves ceW DemeceLe& meer nes ieF& nQ efkeÀ mel³e %eeve keÌ³ee nw, efpememes GvekeÀe keÀu³eeCe nes~ DeYeerhejceelcee ves pees mel³e DeeO³eeeflcekeÀ %eeve efo³ee nw DeLee&led Deelcee, hejceelcee, me=efä-®e¬eÀ keÀe je]peyelee³ee nw, Fmemes Deelcee³eW Dehevee keÀu³eeCe keÀj jner nQ Deewj efJeée kesÀ keÀu³eeCeeLe& heg©<eeLe& keÀjjner nQ~ mel³e %eeve keÀer keÌ³ee-keÌ³ee efJeMes<elee³eW nesleeR nQ, Jen Yeer hejceelcee ves yelee³ee nw~

mel³e %eeve keÀes heeles ner Deelcee keÀes Deheves cetue mJeªhe keÀe DeeYeeme neslee nw, pees hejce-Meevle, hejce-MeefkeÌle mechevve hejceevevoce³e nw~

Deelcee keÀes %eeve meeiej hejceelcee kesÀ mJeªhe keÀe Yeer %eeve neslee nw, efpememes Deelcee keÀesGvekesÀ Üeje efJeée-keÀu³eeCeeLe& efo³es ie³es Deelcee, hejceelcee Deewj me=efä-®e¬eÀ kesÀ Deeefo-ceO³e-DevlekeÀe %eeve efceuelee nw Deewj Gme %eeve hej efve½e³e neslee nw, efpememes Deelcee³eW Deheves peerJeve ceW jenleDevegYeJe keÀjleer nQ DeLee&led DeelceeDeeW keÀe YeìkeÀvee yevo nes peelee nw~mel³e %eeve ceW efJejesOeeYeeme veneR neslee nw Deewj Jen efJeJeskeÀ³egkeÌle, leke&À-mebiele neslee nw~

GmeceW efkeÀmeer Oece&-efJeMes<e kesÀ efnle-Deveefnle keÀer yeele veneR nesleer nw DeLee&led Jen meJe& OeceeX

6

keÀer DeelceeDeeW kesÀ efueS meceeve ªhe mes keÀu³eeCekeÀejer neslee nw~FmeefueS hejceelcee ves keÀne nw - ceQ DeekeÀj meJe& JesoeW, MeeðeeW keÀe meej mecePeelee ntB Deewj

meJe& DeelceeDeeW keÀes cegefkeÌle-peerJevecegefkeÌle keÀe pevceefme× DeefOekeÀej oslee ntB~’MeeðeeW keÀer keÀneefve³eeW Deewj vee@Jesume ceW keÀesF& meej veneR nw, Gvemes efkeÀmekeÀe keÀu³eeCe veneR neslee nw,efmeHe&À yes®eves Jeeues ueKeheefle yeve peeles nQ~... DeYeer yeehe legcemes yeele keÀj jns nQ, legcekeÀes mecePee jnsnQ~ legce mecePeles nes keÀuhe-keÀuhe nt-ye-nt nce Ssmes ner yeehe mes efceueles nQ~ pees kegÀí yeerlee, JenkeÀuhe-keÀuhe efjheerì nesiee~'' mee.yeeyee 19.08.11 efjJee.’³en keÀesF& efmeHe&À h³eej keÀe meeiej veneR nw, henues %eeve keÀe meeiej nw~ %eeve Deewj De%eeve oes yeeleW nQ~%eeve keÀes efove, De%eeve keÀes jele keÀne peelee nw~ ... ³en efkeÀmekeÀes helee veneR nw efkeÀ %eeve efkeÀmekeÀeskeÀne peelee nw Deewj De%eeve efkeÀmekeÀes keÀne peelee nw~ ³es meye yesno keÀer yeeleW nQ, pees yeehe DeekeÀj legcemeyekeÀes mecePeeles nQ~ %eeve mes legce hetp³e yeveles nes~''

mee.yeeyee 20.08.11 efjJee.’Deeies ®euekeÀj ceveg<³e peeveWies efkeÀ DeYeer keÀefue³egie keÀe Devle nw, yeekeÀer meejer vee@uespe keÀes veneRpeeveWies, GmekeÀes lees heæ{ves Jeeues mìt[sCìdme ner peeve mekeÀles nQ~ ³en nw ceveg<³e mes jepeeDeeW keÀe jepeeyeveves keÀer heæ{eF&~... YeieJeeve Yeer keÀesF& mece³e Fme ogefve³ee keÀer cenefHeÀue ceW Dee³ee Lee, ³en peeveles nQhejvleg keÀye Dee³ee Lee, kewÀmes Dee³ee Lee, Jen keÀesF& veneR peeveles nQ~''

mee.yeeyee 24.09.11 efjJee.’FmekeÀes iee@[ HeÀeojueer ³egefveJee|meìer keÀne peelee nw keÌ³eeWefkeÀ Fmemes meejer ogefve³ee kesÀ ceveg<³e cee$e keÀermeÃefle nesleer nw~ efj³eue Jeu[& ³egefveJee|meìer ³en nw~ Iej keÀe Iej Yeer nw~... mÒeer®egDeue HeÀeoj yew"engDee nw, efpeme yeehe Üeje ³en ©neveer vee@uespe efceueleer nw~ mÒeer®egDeue vee@uespe efmeJeeS mÒeer®egDeueHeÀeoj kesÀ keÀesF& os veneR mekeÀles~ GvekeÀes ner %eeve keÀe meeiej keÀne peelee nw Deewj %eeve mes ner meÃeflenesleer nw~'' mee.yeeyee 21.09.11 efjJee.’ceveg<³e kegÀí Yeer mecePeles veneR nQ efkeÀ Deelcee keÌ³ee nw, hejceelcee keÌ³ee nw, Deelcee efkeÀleves pevce uesleernw, kewÀmes heeì& yepeeleer nw~ efkeÀmekeÀes Yeer helee veneR nw efkeÀ ³en me=efä SkeÀ [^ecee nw, nce meYeer Deelcee³eWGmeceW SkeÌìme& nQ~ ... Deelcee DeefJeveeMeer nw, GmeceW 84 pevceeW keÀe heeì& vetBOee ngDee nw, Jen p³eesefle ceWueerve kewÀmes nes mekeÀleer nw~ Deelcee mees hejceelcee Yeer veneR keÀn mekeÀles nQ~ ... hejceelcee Yeer SkeÀefyevoer nw, GmeceW Yeer DeefJeveeMeer heeì& vetBOee ngDee nw, efmeHe&À Jen hegvepe&vce jefnle nw, Deelcee³eW hegvepe&vceceW Deeleer nQ~'' mee.yeeyee 7.05.11 efjJee.’hejceefhelee hejceelcee Yeer Deefle met#ce efyevoer nw, GvekeÀes heeflele-heeJeve, %eeve keÀe meeiej keÀne peelee

7

nw~ hejceefhelee hejceelcee ceW me=efä keÀe yeerpeªhe nesves kesÀ keÀejCe, me=efä-®e¬eÀ kesÀ Deeefo-ceO³e-DevlekeÀe %eeve nw~ GvekeÀes meled, ef®eled, Deevevo mJeªhe keÀne peelee nw~ ³en nw mÒeer®egDeue vee@uespe, pees yeehener DeekeÀj ªneW keÀes heæ{eles nQ~ DeYeer legce peeveles nes efMeJeyeeyee Jen vee@uespe ncekeÀes heæ{eles nQ~''


heefjYee<ee

DeeO³eeeflcekeÀ %eeveDeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÀe cetue ñeesle DeelceeDeeW keÀe hejceefhelee %eeve-meeiej efvejekeÀej

hejceelcee efMeJe nw, Jen keÀuheevle ceW ner DeekeÀj ³en DeO³eeeflcekeÀ %eeve osles nQ, efpememes DeelceeDeeWkeÀer Deewj efJeée keÀer ®eæ{leer keÀuee nesleer nw DeLee&led meJe& Deelcee³eW Deewj peæ[-pebiece Òeke=Àefle heeflele mesheeJeve yeveleer nw~ DeeO³eeeflcekeÀ %eeve ceW efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, meJe& OeceeX keÀe %eeve Deewj meye oMe&veeWkeÀe meej meye mecee³ee ngDee neslee nw~ DeYeer keÀuhe keÀe mebiece³egie nw, hejceefhelee hejceelcee ves DeYeerDeekeÀj ³en DeeO³eeeflcekeÀ %eeve efo³ee nw, efpememes Deelcee³eW Deewj peæ[-pebiece Òeke=Àefle heeJeve yeve jnernw~

³en me=efä Deelcee, hejceelcee Deewj Òeke=Àefle keÀe Deveeefo-DeefJeveeMeer Kesue nw, pees ®e¬eÀJeled®euelee nw~ Fve leerveeW kesÀ meceûe %eeve keÀes DeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÀne peelee nw, efpemekesÀ DeeOeej hej Fmeme=efä-®e¬eÀ keÀe veJe-efvecee&Ce neslee nw~ DeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÀe oelee %eeve meeiej hejceelcee nw~ ³enDeeO³eeeflcekeÀ %eeve ner efJeée keÀer efnmì^er-pee@ûeeHeÀer nw Deewj efJeée keÀer GlLeeve-heleve keÀer keÀneveer Yeer nw~

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve ceW efJe%eeve mecee³ee ngDee nw, hejvleg efJe%eeve ceW DeeO³eeeflcekeÀ %eevemecee³ee ngDee nes, ³en efveef½ele veneR nw~ Ssmes ner DeeO³eeeflcekeÀ %eeve ceW ceveesefJe%eeve mecee³ee ngDee nw,hejvleg ceveesefJe%eeve ceW DeeO³eeeflcekeÀ %eeve veneR mecee³ee ngDee nw~ hejceelcee ves pees DeeO³eeeflcekeÀ %eeveefo³ee nw, Gme meejs efJeée kesÀ mecemle oMe&veeW keÀe meej mecee³ee ngDee nw, hejvleg efkeÀmeer Yeer oMe&ve ceW³eLeeLe& DeeO³eeeflcekeÀ %eeve mecee³ee ngDee veneR nw~ hejceelcee ves meJe& OeceeX keÀe %eeve efo³ee nw hejvlegefkeÀmeer Yeer Oece&-efhelee ves Deelcee, hejceelcee Deewj me=efä-®e¬eÀ keÀe ³eLeeLe& %eeve veneR efo³ee nw~ efJe%eeve,ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve ceW DeeO³eeeflcekeÀ %eeve Leesæ[e DebMe peªj meceeefnle jnlee nwkeÌ³eeWefkeÀ Deelcee kesÀ efyevee lees keÀesF& efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oece& Deewj oMe&ve keÀe DeefmlelJe ner mecYeJeveneR nw~

³eLeeLe& DeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÌ³ee nw, Jen Yeer hejceelcee ner DeekeÀj yeleeles nQ~ Deelcee,

8

hejceelcee, Deewj me=efä-®e¬eÀ kesÀ leerveeW keÀeueeW Deewj leerveeW ueeskeÀeW keÀes peevevee, keÀceeX keÀer ienve ieefle keÀespeevevee ner ³eLeeLe& DeeO³eeeflcekeÀ %eeve nw, pees %eeve meeiej hejceelcee ner DeekeÀj osles nQ, FmeefueSGvekeÀes %eeve keÀe meeiej keÀne peelee nw~

efJe%eeveefJe%eeve ceW Jew%eeefvekeÀ YeeweflekeÀ heoeLeeX kesÀ efJe<e³e ceW ner DeO³e³eve keÀjles nQ, efJeMeues<eCe

keÀjles nQ Deewj GmekesÀ efJe<e³e ceW DeefJe<keÀej keÀjles nQ, efme×evle efveef½ele keÀjles nQ~ hejvleg efJe%eeve keÀeDeeOeej Yeer DeeO³eelce nw DeLee&led Deelcee nw~ peye Deelcee efvekeÀue peeleer nw lees Gme Jew%eeefvekeÀ keÀeDeefmlelJe ner Kelce nes peelee nw, efpemeves yeæ[s-yeæ[s DeefJe<keÀej efkeÀ³es, yeæ[er-yeæ[er ef[ûeer ueeR Yeues nerGmekesÀ Üeje DeefJe<keÀeefjle efme×evle Deewj meeOeve ogefve³ee ceW keÀece Deeles jnles nQ Deewj Gve meeOeveeW keÀeGheYeesie keÀjves Jeeueer Yeer Deelcee ner nw~ efJe%eeve ves ceeveJe meceepe keÀes DeveskeÀ ÒekeÀej kesÀ meeOeve-megefJeOee³eW Òeoeve keÀer nQ, efpememes ceeveJe peerJeve Dehes#eeke=Àle megiece nes ie³ee nw, DeveskeÀ ceveesjbpeve kesÀmeeOeve efceues nQ hejvleg meejer ogefve³ee DeLee&led peæ[-pebiece-®esleve keÀer keÀuee³eW Glejleer ner ieF& nQ DeLee&ledogefve³ee ceW ogKe-DeMeeefvle keÀer Je=ef× ner ngF& nw~

ceveesefJe%eeveceveesefJe%eeve Jen %eeve nw, pees ceve keÀer ieefle-efJeefOe³eeW keÀe DeO³e³eve keÀjlee nw DeLee&led

mebkeÀuhe keÌ³ee nQ, GvekeÀe Mejerj hej keÌ³ee ÒeYeeJe neslee nw, Mejerj kewÀmes mJemLe jns, GmekesÀ efJeefOe-efJeOeeve keÀe efvecee&Ce keÀjlee nw~ ceve keÀer MeefkeÌle keÀe kewÀmes efJekeÀeme nes, GmekeÀe Gef®ele Ghe³eesie kewÀmesnes, GmekesÀ efueS efJeefOe-efJeOeeve efveef½ele keÀjlee nw~ ceveesefJe%eeve mes DeveskeÀ ÒekeÀej kesÀ ceeveefmekeÀ jesieeWkeÀe efveoeve Yeer neslee nw hejvleg peerJeve jesiecegkeÌle veneR yevelee nw~

JeemleefJekeÀlee keÀes efJe®eej keÀjW lees ogefve³ee ceW pees ceveesefJe%eeve keÀe %eeve nw, ceve kesÀ ef¬eÀ³ee-keÀueeheeW kesÀ DeO³e³eve hej DeeOeeefjle nw hejvleg ceve nw keÌ³ee, GmekesÀ efJe<e³e ceW ceveesefJe%eeve ceW mheä veneRnw, pees DeeO³eeeflcekeÀ %eeve kesÀ oelee hejceelcee ves ner DeYeer yelee³ee nw efkeÀ ceve lees Deelcee keÀer SkeÀMeefkeÌle cee$e nw~

Oeee|cekeÀ %eeve³en keÀuhe-Je=#e efJeefYevve OeceeX keÀe Deveeefo-DeefJeveeMeer Je=#e nw, efpemekeÀe levee Deeefo

meveeleve osJeer-osJelee Oece& nw, MeeKee³eW-ÒeMeeKee³eW efJeefYevve Oece&, ce"-hebLe nQ Deewj heÊes Deelcee³eW nQ~meYeer Oece&, ce"-hebLe kesÀ mLeehekeÀ Deheves efveef½ele mece³e hej DeekeÀj Deheves Oece&, ce"-hebLe keÀer mLeehevee

9

kesÀ efueS %eeve osles nQ, efpemekesÀ DeeOeej hej keÀuhe-Je=#e mes GvekeÀer MeeKee-ÒeMeeKee efvekeÀueleer nwDeLee&led GmekeÀer mLeehevee nesleer nw Deewj GmekesÀ DeeOeej hej Jen efJemleej Deewj efJekeÀeme keÀes heelee nw~Fme keÀuhe-Je=#e keÀer peæ[ ye´eïeCe kegÀue nw Deewj yeerpeªhe hejceelcee nw~ keÀuheevle ceW hejceelceeDeekeÀj peye Fme keÀuhe-Je=#e keÀe ³eLeeLe& %eeve osles nQ, leye FmekeÀer veF& keÀuece ueieleer nw, FmekeÀeveJe-efvecee&Ce neslee nw Deewj Deeefo meveeleve osJeer-osJelee Oece& keÀer mLeehevee nesleer nw~

oMe&veefkeÀmeer J³eefkeÌle ³ee meceepe keÀer Deelcee, hejceelcee, me=efä, keÀce& Deewj HeÀue Deeefo-Deeefo kesÀ mecyevOeceW pees ceev³elee³eW nesleer nQ, GvekeÀes GmekeÀe oMe&ve keÀne peelee nw, hejvleg Jen keÀneB lekeÀ mel³e nw,GmekesÀ efueS keÀesF& efveef½ele veneR neslee nw~ Jes Gme J³eefkeÌle Deewj meceepe keÀer Deheveer ceev³elee³eW nesleernQ~

³en me=efä Deelcee, hejceelcee Deewj Òeke=Àefle keÀe Deveeefo-DeefJeveeMeer Kesue nw, pees DeelceeDeeWkesÀ keÀce&-HeÀue hej DeeOeeefjle nw~ FmeefueS DeeO³eeeflcekeÀ %eeve ceW Deelcee, hejceelcee, me=efä-®e¬eÀ kesÀDeeefo-ceO³e-Devle keÀe %eeve, keÀuhe-Je=#e kesÀ efJemleej Deewj veJe-efvecee&Ce keÀe %eeve, keÀce& Deewj HeÀuekeÀe %eeve hejceelcee kesÀ Üeje efceuelee nw, efpemekesÀ DeeOeej hej Fme efJeée keÀe veJe-efvecee&Ce neslee nw~FmekesÀ DeefleefjkeÌle efJeée ceW Fme me=efä-®e¬eÀ kesÀ Deeefo mes Devle lekeÀ keÀe pees Yeer %eeve nw, Jen ³eLeeLe&DeeO³eeeflcekeÀ %eeve veneR nw, FmeefueS me=efä keÀer melele Glejleer keÀuee nesleer nw~ ³en meeje KesueDeelcee, hejceelcee Deewj Òeke=Àefle keÀe nw, FmeefueS nj #es$e kesÀ %eeve ceW keÀneB ve keÀneB DeelceeDeeW keÀemecyevOe neslee ner nw uesefkeÀve GmekeÀes DeeO³eeeflcekeÀ %eeve veneR keÀne pee mekeÀlee nw~

efJe%eeve mes mece³eevegmeej ve³es-ve³es YeewlekeÀ meeOeveeW keÀe efvecee&Ce neslee nw, efpememes ceeveJepeerJeve mejue neslee nw Deewj Devle ceW efJeée-heefjJele&ve kesÀ mece³e efJeveeMe Deewj ve³es efJeée keÀer mLeeheveeceW men³eesieer nesles nQ, Oeee|cekeÀ %eeve DeLee&led OeejCeeDeeW kesÀ %eeve mes efJeefYevve OeceeX keÀer mLeehevee nesleer nw,jepeveerefle kesÀ %eeve mes jepeeF& keÀer mLeehevee nesleer nw, oMe&ve kesÀ %eeve mes meceepe megOeej kesÀ efJeefYevvekeÀe³e& mechevve nesles nQ hejvleg ³eLeeLe& DeeO³eeeflcekeÀ %eeve ceW meJe& ÒekeÀej kesÀ %eeve keÀe meej mecee³ee ngDeeneslee nw, efpememes efJeée keÀe veJe-efvecee&Ce neslee nw, efJe%eeve, Oece&, jep³e Deheves meleesÒeOeeve mJeªhe ceWneslee nw Deewj meceepe meJe& ÒekeÀej kesÀ megKe-meeOeveeW mes mechevve neslee nw DeLee&led leve-ceve meye mJemLeneslee nw, efpemekeÀes mJeie& keÀne peelee nw~

10

’DeYeer legcnejer ®eæ{leer keÀuee nw~ legce peeveles nes - DeYeer nce meeræ{er ®eæ{les nQ, henues megKeOeece ceWpee³eWies, efHeÀj nce kewÀmes veer®es Glejles nQ, kewÀmes 84 pevce uesles nQ~ ³en meeje %eeve legcnejer yegef× ceWnw~ ³en %eeve keÀye Yetuevee veneR ®eeefnS~ yeehe nceejs meye ogKe efceìe³es, megKe keÀe Jemee& osves Dee³es nQ~yeehe keÀes Deewj Jemex keÀes ³eeo keÀjvee nw~'' mee.yeeyee 18.06.11 efjJee.

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deewjhejceelcee

hejceelcee %eeve keÀe meeiej nw, Jen pees %eeve oslee nw, GmeceW DeeO³eeeflcekeÀ %eeve kesÀ meeLeefJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deeefo meyekeÀe meej mecee³ee ngDee neslee nw~ hejceelcee pees%eeve oslee nw, Gmemes ner efJeée keÀer peæ[-pebiece-®esleve Òeke=Àefle keÀer ®eæ{leer keÀuee nesleer nw, Jes leceesÒeOeevemes meleesÒeOeeve yeveles nQ~ ceveg<³eelcee³eW pees efJe%eeve keÀe DeefJe<keÀej keÀjleer nQ, ceveesJew%eeefvekeÀ JeoeMe&efvekeÀ pees %eeve osles nQ, Oece&-efhelee³eW Deheves Oece& keÀer mLeehevee kesÀ efueS pees %eeve osles nQ, Gmemeyemes efJeée keÀer keÀye keÀesF& ®eæ{leer keÀuee veneR nesleer nw, yeefukeÀ Glejleer keÀuee ner nesleer nw Deewj peæ[-pebiece-®esleve meyekeÀer keÀuee³eW Glejles-Glejles leceesÒeOeeve yeve peeles nQ~ Yeues Gve meyekeÀer YeeJeveeefJeée-keÀu³eeCe keÀer ner nesleer nw, hejvleg ³eLeeLe& mel³e ve nesves kesÀ keÀejCe efJeée Deewj DeelceeDeeW keÀerkeÀuee³eW Glejleer peeleer nw DeLee&led leceesÒeOeeve keÀer Deesj ner yeæ{les peeles nQ~

hejceelcee DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve Deewj ceveesefJe%eeve kesÀ %eeve keÀe oelee nw hejvlegGvekeÀe efvecee&lee veneR nw DeLee&led hejceelcee ves pees DeeO³eeeflcekeÀ %eeve efo³ee nw, GmeceW Deelcee,hejceelcee, me=efä-®e¬eÀ keÀe %eeve nw, GmeceW efJe%eeve keÀe Yeer %eeve nw lees ceveesefJe%eeve keÀe Yeer %eeve nwhejvleg hejceelcee ves Fve meyekeÀes yevee³ee veneR nw keÌ³eeWefkeÀ Deelcee, hejceelcee, me=efä-®e¬eÀ, peæ[-pebiece-®esleve Òeke=Àefle³eeB, leerveeW ueeskeÀ meye Deveeefo-DeefJeveeMeer nw~ ³es me=efä-®e¬eÀ Yeer Deveeefo-DeefJeveeMeer nw,efpemeceW Deelcee-hejceelcee, peæ[-pebiece-®esleve keÀe Kesue Deveeefo keÀeue mes ®eue jne nw Deewj DevevlekeÀeue lekeÀ ®eueves Jeeuee nw~ FmeefueS hejceelcee Fve meyekesÀ %eeve keÀe oelee nw, efvecee&lee veneR nw~ Jenpeye DeekeÀj DeeO³eeeflcekeÀ %eeve oslee nw, lees ³es me=efä-®e¬eÀ keÀer hegvejeJe=efÊe nesleer nw DeLee&led FmekeÀerkeÀuece ueieleer nw DeLee&led ve³es ®e¬eÀ keÀe DeejcYe neslee nw~ DeelceeDeeW keÀes cegefkeÌle-peerJevecegefkeÌle efceueleernw~’hejceelcee nw %eeve keÀe meeiej, ceveg<³e me=efä keÀe ®ewlev³e yeerpeªhe~ legce Yeer ®ewlev³e Deelcee³eW nes~DeYeer legce meYeer Peeæ[eW kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀes peeveles nes~... Jes nQ peæ[ Peeæ[, ³en nw ®ewlev³e~

11

yeehe ®ewlev³e ceveg<³e me=efä keÀe yeerpeªhe nw~... peæ[ yeerpe ceW keÀesF& %eeve veneR nw, ³en nw ®ewlev³e yeerpe,GveceW meejs me=efä ªheer Peeæ[ keÀe %eeve nw efkeÀ FmekeÀer GlheefÊe, heeuevee, efHeÀj efJeveeMe kewÀmes neslee nw,Jen DeekeÀj yeleeles nQ~'' mee.yeeyee 24.01.11 efjJee.’legcnejer Deelcee ceW 84 pevceeW keÀe DeefJeveeMeer heeì& nw~ ³en nw yeæ[er kegÀojle~ yeehe keÀe Yeer [êcee ceWheeì& nw~... Fleveer íesìer meer Deelcee ceW meejs [êcee keÀe heeì& nw, pees efjheerì neslee jnlee nw~ ceveg<³e ³esyeeleW megvekeÀj JeC[j Keeles nQ~ ... yeehe Yeer Deelcee nw, hejvleg Jen hejce Deelcee nw~ GvekeÀer DeelceeceW meejs me=efä-®e¬eÀ kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀer vee@uespe nw, pees DeekeÀj ye®®eeW keÀes mecePeeles nQ~ ³en%eeve keÀesF& Meeðe Deeefo ceW veneR nw~ efpevneWves keÀuhe henues megvee nw, yeehe mes Jemee& efue³ee nw, GvekeÀes neryeehe DeekeÀj megveeles nQ, Jes ner Je=ef× keÀes heeles jnles nQ~ jepeeF& mLeeheve nesves ceW ìeFce ueielee nw~ Òepeelees {sj yeveleer jnleer nw, jepee yeveves ceW cesnvele ueieleer nw~''

mee.yeeyee 7.03.11 efjJee.’Yeejle heejmehegjer Lee, peneB heefJe$elee-megKe-Meeefvle meye Lee~ ³en 5 npeej Je<e& keÀer yeele nw~ yeeheefleefLe-leejerKe meefnle meeje efnmeeye-efkeÀleeye mecePeeles nQ~ Gvemes Tb®e lees keÀesF& nw veneR~ Jen yeehe nerDeekeÀj keÀuhe-Je=#e kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀe je]pe mecePeeles nQ~... meJee&lceeDeeW keÀes cegefkeÌle-peerJevecegefkeÌle osves Jeeuee SkeÀ efvejekeÀej yeehe ner nw~

mee.yeeyee 3.09.11 efjJee.’DeYeer legcekeÀes %eeve keÀe leermeje ves$e efceuee nw, legcekeÀes efkeÀleveer peeie=efle DeeF& nw~ DeYeer legce meejerogefve³ee keÀer efnmìêr-pee@ûeeHeÀer keÀes peeveles nes~ yeehe peeveer-peevevenej nw, FmekeÀe celeueye ³en veneR efkeÀJen meyekesÀ efoueeW keÀes peevelee nw~ ... ceQ ³en K³eeue keÌ³eeW keÀªB? ceQ lees legce DeelceeDeeW keÀes heeJeveyeveves keÀe jemlee yeleelee ntB efkeÀ legce DeelceeDeeW keÀes Deheves hejceefhelee hejceelcee keÀes ³eeo keÀjvee nw~''

mee.yeeyee 15.07.11 efjJee.’³en mÒeer®egDeue vee@uespe efmeHe&À legce yeéïeCeeW keÀes ner nw, osJeleeDeeW ceW Yeer ³en vee@uespe veneR nw~ efHeÀj³en hejcheje kewÀmes ®eue mekeÀleer nw~ ... ceveg<³e keÀnles nQ ceve keÀer Meeefvle kewÀmes efceues, hejvleg ³enkeÀnvee Yetue nw~ ceve-yegef× lees Deelcee kesÀ Deejievme nQ~ ... DeYeer yeehe keÀnles nQ - ns Deelcee legcecegPes ³eeo keÀjes~ Fme ³eeo keÀer ³ee$ee mes legce heefJe$e yeveWies Deewj cesjs heeme MeeefvleOeece ceW Deepee³eWies~'' mee.yeeyee 7.04.11 efjJee.’Deelcee keÀes SkeÀ efoJ³e efmeleeje keÀne peelee nw~ JeemleJe ceW mìej Yeer veneR keÀne pee mekeÀlee keÌ³eeWefkeÀmìej lees yeæ[s-yeæ[s nesles nQ, osKeves ceW Deeles nQ~ ... ³en SkeÀ efcemeeue efo³ee peelee nw, mecePeeves kesÀefueS~ yeehe keÀer Deelcee Yeer efyevoer efcemeue nw, GvekeÀes megÒeerce keÀne peelee nw~ GvekeÀer ceefncee Deueie

12

nw~ Jen ceveg<³e me=efä keÀe ®eslev³e yeerpeªhe nw, GmeceW me=efä-®e¬eÀ keÀe meeje %eeve nw~''mee.yeeyee 8.04.11 efjJee.

’mele³egie kesÀ owJeer mecÒeoe³e Jeeues ner 84 pevce Yeesie DeYeer Deemegjer mecÒeoe³e kesÀ yeves nQ, efHeÀj Jesner owJeer mecÒeoe³e kesÀ yeveles nQ~ ... hejceefhelee hejceelcee ner %eeve keÀe meeiej nw, Jener legcekeÀes ³en©neveer %eeve osles nQ~ keÀesF& Yeer ceveg<³e mÒeer®egDeue vee@uespe os veneR mekeÀlee~ DeYeer yeehe keÀnles nQ -DeelceeefYeceeveer yevees Deewj cegPe Deheves hejceefhelee hejceelcee efMeJe keÀes ³eeo keÀjes~''

mee.yeeyee 3.02.11 efjJee.’jeOes-ke=À<Ce oes Deueie-Deueie jepeOeeveer kesÀ Les, efHeÀj mJe³ebJej kesÀ yeeo ue#ceer-veeje³eCe yeveW~ ³en%eeve efkeÀmeer ceveg<³e cee$e ceW veneR nw~ mÒeer®egDeue vee@uespe efmeHe&À SkeÀ mÒeer®egDeue HeÀeoj ner osles nQ~yeehe keÀnles nQ - Deye DeelceeefYeceeveer yevees Deewj cegPe Deheves hejceefhelee keÀes ³eeo keÀjes~ Fme ³eeo meslegce leceesÒeOeeve mes meleesÒeOeeve yeve pee³eWies~''


DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deewj efJeée-keÀu³eeCe /

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deewj efJeéekeÀe veJe-efvecee&Ce

efJeée-keÀu³eeCe DeLee&led efJeée keÀe veJe-efvecee&Ce DeLee&led efJeée keÀe heefjJele&ve~ efJeée-keÀu³eeCekeÀe DeeOeej DeeO³eeeflcekeÀ %eeve nw, pees hejceelcee DeekeÀj osles nQ~ efJe%eeve pees DeefJe<keÀej keÀjlee nw,Gmemes DeveskeÀ ÒekeÀej kesÀ megKe-meeOeveeW keÀe efvecee&Ce lees neslee nw Deewj ceveg<³e GvekeÀe megKe Yeer heeles nQhejvleg Gmemes efJeée keÀe veJe-efvecee&Ce veneR neslee nw Deewj ve ner nes mekeÀlee nw~ mele³egie mes ueskeÀj efJeéemelele Glejleer keÀuee ceW ner peelee nw~ meeFvme pees DeefJe<keÀej keÀjleer nw, efpeme meeOeve-meeceûeer keÀeefvecee&Ce keÀjleer nw, Gmemes kegÀí meeOeve-meeceûeer ve³es efJeée kesÀ veJe-efvecee&Ce ceW keÀece ceW Deeles nQ, GmeceWmeewj-Tpee& (Solar Energee) efJeMes<e cenlJehetCe& nw~ Jele&ceeve efJeée ceW pees ceveesefJe%eeve DeewjoMe&ve keÀe %eeve nw, Gmemes Yeer efJeée keÀe keÀesF& efJeMes<e keÀu³eeCe veneR neslee nw~ DeelceeDeeW keÀes Deuhe-keÀeue kesÀ efueS kegÀí jenle cenmetme nesleer nw~ Jen Yeer GvekeÀe heeì& nw~ Oece&-efheleeDeeW keÀe Yeer DehevesOece& keÀer mLeeheveeLe& Oece& keÀe %eeve oskeÀj Oece& keÀer mLeehevee keÀjves keÀe heeì& nw, hejvleg Gmemes efJeée keÀekeÀesF& keÀu³eeCe veneR neslee nw~

13

hejceelcee pees DeeO³eeeflcekeÀ %eeve osles nQ, Gmemes ®esleve Deelcee³eW Deewj peæ[-pebiece leerveeWÒeke=Àefle³eeB heeJeve yeveleer nQ Deewj efJeée keÀe veJe-efvecee&Ce neslee nw DeLee&led keÀuhe-Je=#e keÀer veF& keÀueceueieleer nw Deewj hegjeveer leceesÒeOeeve ogefve³ee keÀe efJeveeMe neslee nw, Deelcee³eW meye hejceOeece peeleer nQ~efJeveeMe kesÀ mece³e Leesæ[ermeer Deelcee³eW ³eneB jnleer nQ, efpevekesÀ Üeje ve³es keÀuhe-Je=#e keÀer keÀuece ueieleernw DeLee&led GvekesÀ heeme ve³eer ogefve³ee kesÀ Deeefo ceW Deeves Jeeueer meleesÒeOeeve Deelcee³eW pevce uesleer nQ~’efpelevee %eeve jlveeW keÀer OeejCee keÀjWies-keÀje³eWies, Jes Glevee Tb®e heo hee³eWies~ yengleeW keÀe keÀu³eeCe-keÀejer yeveWies lees yengleeW keÀer DeeMeerJee&o efceuesieer~... pees mecePeleer nw ceQ yengleeW keÀe keÀu³eeCe keÀjmekeÀleer ntB, GmekeÀes mesvìjeW hej peekeÀj mesJee keÀjveer ®eeefnS~ SkeÀ keÀes osKekeÀj efHeÀj Deewj YeermeerKeWies~ pees keÀjsiee, mees hee³esiee~ ³en %eeve jlveeW keÀes oeve keÀjves keÀer F&éejer³e mee|Jeme yenglekeÀu³eeCekeÀejer nw~'' mee.yeeyee 27.08.11 efjJee.’³en %eeve jleveeW keÀes oeve keÀjves keÀer F&éejer³e mee|Jeme yengle keÀu³eeCekeÀejer nw~ Fmemes legce ceveg<³eeWkeÀes peer³eoeve osles nes~ ... efkeÀmekeÀes DeefJeveeMeer %eeve jleveeW keÀe oeve keÀjvee, Fve pewmee meJeexÊece oeveDeewj keÀesF& neslee veneR nw~ yengle jnceefoue yevevee nw~ ... ye®®eeW keÀes K³eeue ®eueevee ®eeefnS efkeÀ ncemee|Jeme keÀes kewÀmes yeæ{e³eW~ yeehe Yeer meyekeÀe peerJeve nerjs pewmee yeveeles nQ, legce ye®®eeW keÀes Yeer ³en mee|JemekeÀjveer nw~'' mee.yeeyee 27.08.11 efjJee.’DeYeer legce nes yeeyee kesÀ ceooieej~ ceoo lees meyekeÀes ®eeefnS vee~ DekesÀuee yeehe Yeer keÌ³ee keÀjsiee~nce legcekeÀes cev$e osles nQ, legcekeÀes efHeÀj Deewj meyekeÀes osvee nw~ keÀuece ueieevee nw~ FmeefueS yeeheye®®eeW keÀes keÀnles nQ - efpelevee nes mekesÀ, yeehe kesÀ ceooieej yeveeW, meyekeÀes cevceveeYeJe keÀe cev$e oslespeeDees~ ... meyekeÀes yeehe keÀe hew]ieece osvee nw~ MeeðeeW ceW Yeer FmekeÀe JeCe&ve nw~''

mee.yeeyee 8.08.11 efjJee.’[êcee huewve Devegmeej jeJeCe jep³e Deeves mes osJeleeDeeW keÀes Yeer heejmeyegef× mes helLejyegef× yevevee nw~[êcee Devegmeej meyekeÀes meeræ{er Glejveer ner nesleer nw~ ... hejceelcee nw yegef×JeeveeW keÀer yegef×~ yeehe pees%eeve osles nQ, ³en nw legce ye®®eeW keÀer yegef× kesÀ efueS KegjekeÀ~ ... DeYeer legce ye®®eeW keÀer yegef× keÀesyesno kesÀ yeehe Üeje KegjekeÀ efceue jner nw~ FmekeÀes Dece=le Yeer keÀne peelee nw~''

mee.yeeyee 6.08.11 efjJee.’legce meye iee@[ueer mìt[sCìdme nes~ ³en nw Òepeeefhelee ye´ïee kegÀceejerpe iee@[ueer ³egefveJee|meìer~ legce meejs³egefveJeme& keÀes ³en me=efä-®e¬eÀ kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀer vee@uespe os jns nes~ ... efkeÀmekeÀes yeæ[er³egefkeÌle mes mecePeevee ®eeefnS~ nce iee@[ HeÀeojueer ³egefveJee|meìer efueKeles nQ keÌ³eeWefkeÀ Jeu[& keÀer efnmìêr-pee@ûeeHeÀer kewÀmes efjheerì nesleer nw, ³en me=efä keÀe ®e¬eÀ kewÀmes efHeÀjlee nw, Jen meyekeÀes mecePeeles nQ~''

14

mee.yeeyee 3.08.11 efjJee.’yeeyee yeerpeªhe, vee@uespeHegÀue nw, lees nce Yeer DeYeer Fme Peeæ[ keÀes hetje mecePe ie³es nQ~ Deeefo ceW FmePeeæ[ keÀe kewÀmes mesheeEueie ueielee nw Deewj efHeÀj kewÀmes ³en Peeæ[ Je=ef× keÀes heelee nw~ efHeÀj kewÀmes FmekeÀerDee³eg hetjer nesleer nw, ³en meye %eeve legcnejer yegef× ceW nw~ Deewj Peeæ[ lees letHeÀeve ueieves mes efiej peelesnQ, hejvleg Fme ceveg<³e me=efä ªheer Peeæ[ keÀe henuee HeÀeGC[sMeve peue peelee nw DeLee&led Jen osJeer-osJelee Oece& Òee³e:ueeshe nes peelee nw, yeekeÀer Peeæ[ jnlee nw~''

mee.yeeyee 23.09.11 efjJee.’³es ef$ecete|le, ieesuee, Peeæ[, meeræ{er, ue#ceer-veeje³eCe Deewj ke=À<Ce kesÀ 6 ef®e$e nQ cegK³e~ ³en pewmes hetjerÒeoMe&veer nw~ FveceW %eeve keÀe meye meej Dee peelee nw~ ... ye®®eeW keÀes Þeercele efceueleer nw, ©neveer mee|Jemeyeæ{eves kesÀ efueS, YeejleJeemeer ceveg<³eeW keÀe keÀu³eeCe keÀjves kesÀ efueS~ yesno yeehe keÀu³eeCekeÀejer iee³eepeelee nw, lees peªj keÀesF& DekeÀu³eeCekeÀejer Yeer nesiee~''

mee.yeeyee 25.03.11 efjJee.’legcekeÀes ³en vee@uespe efceue jner nw, lees legce yengle KegMeer ceW jnles nes~ vee@uespe Deelcee keÀes KegMeer osleernw~ DeYeer legcnejer yegef× ceW ³en yesno keÀer vee@uespe nw~ yeehe legcnejer %eeve jlveeW mes Peesueer Yej jns nQ~... DeYeer legcnejer KegMeer keÀe heejeJeej veneR jnvee ®eeefnS, legcekeÀes yengle KegMeer nesveer ®eeefnS~ ...DeYeer legcekeÀes yesno kesÀ yeehe mes Jemee& efceuelee nw, lees Dehevee Deewj otmejeW keÀe keÀu³eeCe keÀjvee nw~''

mee.yee~yee 11.03.11 efjJee.’Gme efpemceeveer vee@uespe Deewj Fme ©neveer vee@uespe ceW jele-efove keÀe HeÀke&À nw~ DeYeer legce peeveles nes³en meejer ogefve³ee Kelce nesves Jeeueer nw~ efMeJeyeeyee ncekeÀes ue#ceer-veeje³eCe pewmee yeveves kesÀ efueS heæ{ejns nQ~ ye®®eeW keÀes ³en veMee meoe veneR jnlee nw~ yeeyee keÀes lees yengle jnlee nw~ ... legcekeÀes ³enveMee keÌ³eeW veneR jnlee nw, keÌ³eeWefkeÀ legce ³eeo ceW veneR jnles nes Deewj hetje F&éejer³e mee|Jeme ceW lelhejveneR jnles nes~'' mee.yeeyee 6.10.11 efjJee.’yesno keÀe yeehe %eeve keÀe meeiej nw~ Jen pees %eeve osles nQ, Gmemes meJee&lceeDeeW keÀer meÃefle nesleer nw~%eeve keÀe SkeÀ-SkeÀ jleve ueeKeeW ©he³eeW keÀe nw~ ... mÒeer®egDeue vee@uespe mÒeer®egDeue HeÀeoj ner oslesnQ~ yeehe mecePeeles nQ - legce DeefJeveeMeer Deelcee nes, hejceOeece ceW jnves Jeeues nes, peneB mes ³eneB heeì&yepeeves Deeles nes~ ³en [^ecee nw, efpemekeÀes nej-peerle keÀe Kesue keÀnles nQ, megKe-ogKe keÀe Kesue keÀnlesnQ~'' mee.yeeyee 4.10.11 efjJee.’keÀnles Yeer nQ efkeÀ ³en %eeve jepeeDeeW keÀe jepee yeveeves Jeeuee nw~ keÀuhe henues Yeer yesno kesÀ yeehe veskeÀne Lee efkeÀ ceQ legcekeÀes Fme jepe³eesie mes jepeeDeeW keÀe jepee yeveelee ntB~ ke=À<Ce lees mLeehevee veneR

15

keÀjeles nQ, ef¬eÀ³esìj efvejekeÀej yeehe nw~ ... Ssmes veneR efkeÀ Òeue³e nesleer nw Deewj ceQ veF& me=efä j®eleentB~ ³en meye jeBie nw~ ceveg<³e yegueeles nQ - ns heeflele-heeJeve DeeDees, lees peªj heeflele ogefve³ee ceWDeekeÀj heeflele mes heeJeve yevee³eWies~'' mee.yeeyee 30.08.11 efjJee.

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve keÀe cenlJe /

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deewj Òeeefhlepeye nce DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve Deewj oMe&ve keÀe cenlJe

mecePeWies, leye ner nce GmekeÀe ueeYe G"e mekeWÀies~ %eeve meeiej hejceelcee DeekeÀj Fve meyekeÀe cenlJeyeleeles nQ Deewj Deelcee Deewj efJeée keÀer ®eæ{leer keÀuee ceW DeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÀe keÌ³ee cenlJe nw, Jenyeleeles nQ~

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÀe cenlJeDeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÌ³ee nw Deewj GmekeÀe ceveg<³e kesÀ peerJeve ceW keÌ³ee cenlJe nw, Jen

DeelceeDeeW kesÀ megKe ceW kewÀmes men³eesieer yevelee nw, ³es meye %eeve DeYeer hejceelcee ves efo³ee nw~ yeehe vesDeelcee, hejceelcee, leerveeW ueeskeÀeW, me=efä-®e¬eÀ kesÀ leerveeW keÀeueeW, keÀuhe-Je=#e kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle,keÀce& keÀer ienve ieefle Deeefo keÀe pees %eeve efo³ee nw, Jener ³eLeeLe& ceW DeeO³eeeflcekeÀ %eeve nw, efpememesDeelceeDeeW keÀe Deewj peæ[-pebiece Òeke=Àefle keÀe keÀu³eeCe efveef½ele nw~ hejceelcee peye DeekeÀj mel³e %eeveosles nQ, lees DeelceeDeeW keÀes Deheves mel³e mJeªhe, mel³e Iej, mel³e keÀce& keÀe DevegYeJe neslee nw DeewjDeelcee³eW mel³e keÀce& keÀjkesÀ Dehevee Deewj efJeée keÀe keÀu³eeCe keÀjves ceW meceLe& nesleer nw~ DeeO³eeeflcekeÀ%eeve kesÀ veece hej ogefve³ee ceW pees Yeer %eeve nw, Jen YeefkeÌle keÀe %eeve Deewj keÀce&-keÀeC[ nQ, Gmemes efJeéekeÀer Deewj DeelceeDeeW keÀer Glejleer keÀuee ner nesleer nw~ JeemleefJekeÀlee keÀes osKeW lees Jen meye De%eeve nernw keÌ³eeWefkeÀ GmeceW Deelcee, hejceelcee, me=efä-®e¬eÀ keÀe ³eLeeLe& veneR nw, FmeefueS Gmemes DeelceeDeeW Deewjmeceûe efJeée keÀer Glejleer keÀuee ner nesleer nw~ ³eLeeLe& DeeO³eeeflcekeÀ %eeve mes lees DeelceeDeeW Deewj efJeéekeÀer ®eæ{leer keÀuee nesleer nw, pees hejceelcee DeekeÀj keÀuheevle ceW heg©<eesÊece mebiece³egie hej osles nQ~%eeve meeiej hejceelcee kesÀ Üeje efo³es ie³es DeeO³eeeflcekeÀ mes ner veF& ogefve³ee mJeie& keÀer mLeehevee nesleer nwDeLee&led efJeée keÀe veJe-efvecee&Ce neslee nw, Deelcee³eW leceesÒeOeeve mes meleesÒeOeeve yeveleer nQ~

mebiece³egie hej hejceelcee mes ³eLeeLe& DeeO³eeeflcekeÀ %eeve efceueves hej peye Deelcee Deheves cetuemJeªhe ceW efmLele nesleer nw hejce-Meeefvle, hejce-MeefkeÌle keÀe DevegYeJe keÀjleer nw~ hejceelcee kesÀ meeLe

16

efJeée-keÀu³eeCe kesÀ keÀe³e& ceW men³eesieer yeve hejceevevo keÀe DevegYeJe keÀjleer nw~ Fme efJeée-veeìkeÀ keÀer³eLeeLe&lee keÀes peeve mee#eer neskeÀj FmekeÀes osKeles ngS hejce-megKe keÀes DevegYeJe keÀjleer nw~ ³eLeeLe&DeeO³eeeflcekeÀ %eeve mes ner Deelcee keÀes Deleerefvo³e megKe keÀer DevegYetefle nesleer nw~’legce ³eesieyeue mes efJeée kesÀ ceeefuekeÀ yeveles nes, lees legcnejer ®eueve yengle ceer"er je@³eue nesveer ®eeefnS~legcekeÀes keÀesF& mes ef[yesì ³ee MeeðeJeeo veneR keÀjvee nw~ Jes ueesie MeeðeJeeo keÀjves yew"les nQ lees SkeÀ-oes keÀes uee"er Yeer ceej osles nQ~ Gve yes®eejeW keÀe keÀesF& Yeer oes<e veneR nw~ Jes lees Fme vee@uespe keÀes peevelesner veneR nw~ ³en nw ©neveer vee@uespe, pees efceueleer nw ©neveer yeehe mes~''

mee.yeeyee 5.11.11 efjJee.’DeYeer legcnejer Deelcee Mejerj íesæ[sieer lees peªj Tb®e Iej ceW pevce uesieer vecyejJeej~ Leesæ[s %eeveJeeuee meeOeejCe kegÀue ceW pevce uesiee, Tb®e %eeve Jeeuee Tb®e kegÀue ceW pevce uesiee~''

mee.yeeyee 28.10.04 efjJee.’Deiej vee@uespe mes ueeFì-ceeFì veneR nw lees Jen vee@uespe ner efkeÀme keÀece keÀer! ... peye %eeve yegef× ceWmecee peelee nw lees yegef× kesÀ [e³ejskeÌMeve Devegmeej keÀcexefvê³eeB Yeer Jewmee ner keÀce& keÀjleer nQ~ ... YeespeveKeevee Deewj ®eerpe nw, npece keÀjvee Deewj ®eerpe nw~ Keeves mes MeefkeÌle veneR Deeleer nw, n]pece keÀjves mesMeefkeÌle Deeleer nw~'' De.yeeheoeoe 24.1.70

’³en veF& ogefve³ee kesÀ efueS ve³ee %eeve nw~ ³en %eeve yegef× ceW jnves mes yengle KegMeer nesleer nw~ ...hegjeveer ogefve³ee mes legcneje cecelJe efvekeÀuelee pee³esiee lees KegMeer Yeer nesieer~... keÀuhe-keÀuhe pees yeves nQJes ner DeYeer Yeer yeveWies Deewj GvekeÀes ner KegMeer nesieer~''

mee.yeeyee 29.11.04 efjJee.’hejceefhelee hejceelcee ye´ïee leve ceW ÒeJesMe neskeÀj ncekeÀes DeefJeveeMeer %eeve jlveeW keÀe Kepeevee osles nQ~... %eeve meeiej yeehe kesÀ heeme ner %eeve jlve nQ~ ³es SkeÀ-SkeÀ jlve ueeKeeW ©he³eeW keÀe nw~ jlveeiejyeehe mes %eeve jlve OeejCe keÀj DeewjeW keÀes Yeer oeve keÀjvee nw~ efpelevee pees uesJes Deewj osJes, Glevee Tb®eheo hee³es~ ... meyekeÀes ³en jemlee yeleevee nw~''

mee.yeeyee 31.1.05 efjJee.’DeeO³eeeflcekeÀ efJeÐee Deewj keÀesF& efmeKee ve mekesÀ~ legcnejer ³en nw DeeO³eeeflcekeÀ efJeÐee, pees legcekeÀes©neveer yeehe ner DeekeÀj heæ{eles nQ~... FmekeÀes ©neveer vee@uespe keÀne peelee nw~... SkeÀ nw efpemceeveervee@uespe, otmejer nw DeeO³eeeflcekeÀ MeeðeeW keÀer efJeÐee Deewj leermejer nw ³en ©neveer vee@uespe~... ³en nw veF&ogefve³ee, ve³es Oece& kesÀ efueS veF& vee@uespe~''


17

’yeehe keÀnles nQ - ³en SkeÀ-SkeÀ jleve ueeKeeW ©he³eeW keÀe nw~ yeehe mes legcekeÀes efkeÀleves %eeve jleveefceueles nQ~ ... ueewefkeÀkeÀ yeehe Jemee& osles nQ heeflele yeveves keÀe, heejueewefkeÀkeÀ yeehe Jemee& osles nQ heeJeveyeveves keÀe~ ... efJekeÀej ceW peeves Jeeues keÀes heeflele keÀne peelee nw~ legcnejer efceMeve nw heefleleeW keÀes heeJeveyeveeves keÀe jemlee yeleeves Jeeueer~ heejueewefkeÀkeÀ yeehe keÀnles nQ - ye®®es heeJeve yevees, efJeveeMe meecevesKeæ[e nw~'' mee.yeeyee 26.09.11 efjJee.’mele³egie mes ueskeÀj ner ³en j®elee Deewj j®evee kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀe %eeve Òee³e: ueeshe nes peeleenw, hejvleg ³en efkeÀmekeÀes Yeer helee veneR nw~ MeeðeeW ceW ³en %eeve veneR nw~ MeeðeeW kesÀ %eeve mes efkeÀmekeÀermeÃefle nes veneR mekeÀleer~ YeefkeÌle ceeie& ceW Yeer ieerlee keÀe efkeÀlevee ceeve nw~ hejvleg ³eLeeLe& ieerlee %eeve leesheeflele-heeJeve yeehe ner DeekeÀj mebiece³egie hej osles nQ, Jes ner jepe³eesie efmeKeeles nQ~''

mee.yeeyee 4.08.11 efjJee.’yeesuees - nce ceeveles nQ efkeÀ ³es meye Meeðe YeefkeÌle ceeie& kesÀ nQ~ %eeve Deewj YeefkeÌle oes ®eer]peW nQ~ peye%eeve efceuelee nw lees YeefkeÌle keÀer keÌ³ee ojkeÀej nw~ YeefkeÌle ceevee Glejleer keÀuee, %eeve ceevee ®eæ{leerkeÀuee~ %eeve meeiej SkeÀ yeehe ner nw, Gvemes ncekeÀes DeYeer %eeve efceuee, efpememes meÃefle nesleer nw~ YekeÌleeWkeÀer j#ee keÀjves Jeeuee, YeefkeÌle keÀe HeÀue osves Jeeuee SkeÀ ner YeieJeeve nw~''

mee.yeeyee 5.08.11 efjJee.’legce peeveles nes - íesìs-yeæ[s meyekeÀer, meejer ogefve³ee keÀer DeYeer JeeveÒemLe DeJemLee nw keÌ³eeWefkeÀ meyeJeeCeer mes hejs peeves Jeeues nQ~ ... ³en meejer heeflele ogefve³ee Kelce nes peeveer nw, legce peeveles nes ncekeÀesefHeÀj veF& ogefve³ee ceW peevee nw~ kewÀmes pee³eWies, Jen meejer vee@uespe yeehe ves legcekeÀes oer nw~ ³en nw veF&vee@uespe, veF& ogefve³ee DecejueeskeÀ heeJeve ogefve³ee kesÀ efueS~ DeYeer nce meye nQ mebiece hej~''

mee.yeeyee 16.07.11 efjJee.’DeYeer Fme cenefHeÀue ceW legcekeÀes yeehe mes DeefJeveeMeer %eeve jlveeW keÀe Ke]peevee efceue jne nw DeLeJee SsmeskeÀnW efkeÀ yewkegÀC" keÀer yeeoMeener yeehe mes efceue jner nw~... DeYeer legce peeveles nes efMeJeyeeyee FmecenefHeÀue ceW Dee³ee nw Deewj Jen ncekeÀes mJeie& keÀer jepeeF& keÀe Jejoeve os jns nQ~ FmeefueS GvekeÀerefMeJe pe³eefvle Yeer ceveeles nQ~'' mee.yeeyee 24.09.11 efjJee.’³en me=efä keÀe ®e¬eÀ kewÀmes efHeÀjlee nw, kewÀmes nce Deelcee³eW heeflele mes heeJeve yeveleer nQ~ ³en vee@uespeyegef× ceW jKeveer nw~ ³eeo nw mebpeerJeveer yetìer~ ... peye lekeÀ keÀcee&leerle DeJemLee nes, leye lekeÀ cee³eekeÀer ³eg× ®eueleer jnsieer, cee³ee ©mlece nes ueæ[leer jnsieer~ ... yeehe keÀnles nQ - cegPes ³eeo keÀjves meslegce heeJeve yeve pee³eWies~ yeehe ³en keÀesF& veF& yeele veneR megveeles nQ~ legceves Deveefievele yeej ³en %eevemegvee nw Deewj Deeies Yeer megveles jnWies~'' mee.yeeyee 14.09.11 efjJee.

18

’kegÀí Yeer neslee nw lees keÀnWies - Deepe mes 5000 Je<e& henues Yeer Ssmes ngDee Lee~ mecePeeveer efyeukegÀueefkeÌue³ej nw, hejvleg peye efkeÀmekeÀer yegef× ceW yew"s~... %eeve ceeie& ceW yeæ[er HeÀmì& keÌueeme DeJemLee®eeefnS~ Ssmeer-Ssmeer yeeleeW keÀes ³eeo keÀj meoe ne|<ele jnvee neslee nw~ mecePe ceW Dee pee³es DeewjÒewefkeÌìme heæ[ pee³es lees efHeÀj DeJemLee yengle KegMeefce]peepe nes peeleer nw~''

mee.yeeyee 12.04.11 efjJee.’nj SkeÀ keÀes yeeheoeoe keÀer vee@uespe Üeje keÀesF& efJeMes<e iegCe Òeehle neslee nw~ Dehevee veneR, cesje iegCeveneR nw, vee@uespe Üeje Òeehle ngDee nw~ FmeceW DeefYeceeve veneR Dee³esiee~ Deiej Dehevee iegCe neslee leeshenues mes ner neslee, uesefkeÀve vee@uespe kesÀ yeeo iegCeJeeve yeves nes~... ³en mJe³eb keÀe iegCe veneR keÀnWies,vee@uespe Üeje mJe³eb ceW Yejles peeles nes~... mce=efle jns vee@uespe Üeje ncekeÀes Òeehle ngDee nw~ yeæ[eF&vee@uespe keÀer nw, ve efkeÀ DeehekeÀer~''

De.yeeheoeoe 19.07.72

efJe%eeve keÀe cenlJeveF& ogefve³ee kesÀ veJe-efvecee&Ce, hegjeveer ogefve³ee kesÀ efJeveeMe Deewj hegjeveer ogefve³ee ceW ceveg<³eeW kesÀ

megKe kesÀ efueS efJe%eeve keÀe yengle cenlJe nw~ efJe%eeve ves DeveskeÀ Ssmes DeefJe<keÀej efkeÀ³es nQ, efpevekesÀ efyeveeJele&ceeve ogefve³ee ceW ceveg<³eeW keÀe peervee keÀef"ve nes peelee~ efJe%eeve kesÀ Üeje efvee|cele meeOeve hejceelcee kesÀFme efoJ³e keÀle&J³e ceW Yeer men³eesieer yeveles nQ, Gvemes Fme F&éejer³e %eeve kesÀ Òe®eej-Òemeej ceW yengleceoo efceueleer nw, FmeefueS yeeyee Deheves ceneJeekeÌ³eeW ceW Jew%eeefvekeÀeW keÀer Yeer ceefncee keÀjles nQ~

ceveesefJe%eeve keÀe cenlJeceveesJew%eeefvekeÀ ceveesefJe%eeve kesÀ Üeje Yeer DeelceeDeeW kesÀ DeveskeÀeveskeÀ ceveesjesieeW keÀe Ghe®eej

keÀjles nQ, GvekeÀes jenle osles nQ~ ³eLeeLe& %eeve keÀer DevegheefmLeefle ceW ceveesefJe%eeve keÀe cenlJe jnlee nwhejvleg De%eeveleeJeMe ceveesefJe%eeve keÀes Yeer ceveg<³e DeeO³eeeflcekeÀ %eeve mecePe uesles nQ~ mece³e DevegmeejceveesefJe%eeve keÀe Yeer cenlJe neslee nw, GmekeÀe Yeer efJeée-veeìkeÀ ceW heeì& nw, mece³e nw~

Oeee|cekeÀ %eeve Deewj YeefkeÌle keÀe cenlJemele³egie-$eslee DeeOee keÀuhe %eeve keÀer Òee@ueyOe ®eueleer nw Deewj DeeOee keÀuhe YeefkeÌle ceeie&

®euelee nw~ DeeOee keÀuhe efJeée jbieceb®e hej SkeÀ ner osJeer-osJelee Oece& keÀe heeì& neslee nw Deewj DeeOeskeÀuhe DeLee&led Üehej-keÀefue³egie ceW efJeefYevve Oece&, ce"-hebLe mLeeheve nesles nQ, pees Fme me=efä keÀes heleve mes

19

Leceeles nQ, FmeefueS Fme me=efä jbieceb®e hej GvekeÀe Yeer efJeMes<e cenlJe nw~ ³eLeeLe& DeeO³eeeflcekeÀ %eevekeÀer DevegheefmLeefle ceW Deewj peye ogefve³ee ceW ceveg<³eelcee³eW osneefYeceeveer yeveles nQ lees heleve keÀer ieefle keÀescevo keÀjves kesÀ efueS Oeee|cekeÀ %eeve Deewj YeefkeÌle ceeie& ®euelee nw, pees Yeer Deefle DeeJeM³ekeÀ nw~FmeefueS yeeyee ves DeveskeÀ yeej YekeÌleeW keÀer, mev³eeefme³eeW keÀer ceefncee keÀer nw Deewj keÀne nw efkeÀmev³eeefme³eeW keÀer heefJe$elee ves ner Yeejle keÀes Lecee³ee nw~ Deiej mev³eemeer ve nesles lees Yeejle Deewj nerkeÀece ef®elee ceW peue cejlee~

Oece&-mLeehekeÀeW ves Yeer mece³e-mece³e hej DeekeÀj efJeefYevve OeceeX keÀer mLeehevee keÀj efJeée keÀesheleve kesÀ iele& ceW leerJe´lee mes efiejves mes ye®ee³ee nw Deewj Fme efJeée jbieceb®e hej Dehevee heeì& yepee³ee nw~FmeefueS yeeyee Oece&-efheleeDeeW keÀe Yeer cenlJe yeleeles nQ~’yeehe mecePeeles nQ - YeejleJeemeer pees osJeer-osJeleeDeeW keÀes ceeveves Jeeues nQ, GvneWves ner 84 pevce efue³esnw, keÀesefMeMe keÀj GvekeÀes ner ³en %eeve mecePeeDees~... keÀneB DeeOeekeÀuhe ceW SkeÀ Oece&, pees Yeer mebiecehej mLeeheve neslee nw, efHeÀj DeeOee keÀuhe ceW efkeÀleves Oece&, ce"-hebLe Deeefo mLeeheve nesles nQ~ mebiece hejner yeehe DeekeÀj YeefJe<³e kesÀ efueS jepeOeeveer mLeeheve keÀjles nQ~'' mee.yeeyee 30.07.11 efjJee.

oMe&ve keÀe cenlJeFme peiele ceW efJeefYevve OeceeX ceW keÀF& oeMe&efvekeÀ ngS nQ, efpevneWves Deelcee, hejceelcee Deewj

me=efä kesÀ efJe<e³e ceW ef®evleve keÀj Deheves efJe®eej J³ekeÌle efkeÀ³es nQ~ Gve oeMe&efvekeÀeW Deewj GvekeÀes HeÀe@ueeskeÀjves JeeueeW kesÀ peerJeve keÀes osKeW lees GvekeÀe peerJeve peve meeOeejCe keÀer Dehes#ee meb³eefcele Lee Deewj JesDeheves efme×evleeW kesÀ hekeÌkesÀ Les, efpemekesÀ keÀejCe GvekeÀer ceefncee Yeer ngF& Deewj GmekesÀ efueS GvekeÀesDeveskeÀ ÒekeÀej mes meceepe efJejesOe menve keÀjvee heæ[e~ GvekeÀe Yeer meceepe keÀes heleve mes jeskeÀves ceWefJeMes<e ³eesieoeve jne nw hejvleg efve³eceevegmeej me=efä lees heleve keÀer Deesj ner ieF& nw hejvleg Gme oMe&veefJeMes<e keÀes ceeveves JeeueeW kesÀ peerJeve keÀer heleve keÀer ieefle cevo DeJeM³e jner nw~

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve Deewj oMe&ve keÀeGhe³eesie

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÀuheevle ceW %eeve-meeiej hejceelcee DeekeÀj efJeée kesÀ veJe-efvecee&Ce DeLe&osles nQ, efpememes efJeée keÀe veJe-efvecee&Ce neslee nw Deewj Deepe pees efJeée ceW meJe& jeä^eW ceW Òepeelev$e keÀerjepe-J³eJemLee nw, GmekesÀ mLeeve hej efMeJeyeeyee %eeve Deewj jepe³eesie kesÀ Üeje efJeée ceW jepeMeener keÀermLeehevee keÀjles nQ Deewj meeje efJeée megKe-Meeefvle mechevve, megKeer mece=× yevelee nw~ DeeO³eeeflcekeÀ %eeve

20

Üeje meYeer DeelceeDeeW keÀes hejceelcee mes cegefkeÌle-peerJevecegefkeÌle keÀe pevce-efme× DeefOekeÀej efceuelee nwDeLee&led meJe& Deelcee³eW cegefkeÌle-peerJevecegefkeÌle keÀes heeleer nQ~ hejceelcee pees DeeO³eeeflcekeÀ %eeve osles nQDeewj ³eesie efmeKeeles nQ, Gmemes meJee&lcee³eW Deewj peæ[-pebiece heke=Àefle meleesÒeOeeve yeveleer nw~

mele³egie $eslee ceW efJe%eeve keÀe Ghe³eesie lees neslee nw hejvleg JeneB keÀesF& veF& Jew%eeefvekeÀ KeespeDeeefo veneR nesleer nw Deewj $eslee kesÀ Devle lekeÀ Jew%eeefvekeÀeW Üeje DeefJe<keÀeefjle megKe-meeOeveeW keÀe Devlenes peelee nw Deewj efHeÀj Üehej mes veF& Jew%eeefvekeÀ KeespeeW-DeefJe<keÀejeW keÀe ÞeerieCesMe neslee nw keÌ³eeWefkeÀefJeée ceW peye pevemebK³ee yeæ{leer nw, ogKe-DeMeeefvle keÀer DevegYetefle nesleer nw lees yegef× ceW veF& ®eerpe keÀerKeespe ®eueleer nw, efpememes ceeveJe DeeJeM³ekeÀleeDeeW keÀer hete|le keÀer pee mekesÀ Deewj ceveg<³e megKe-Meeefvlehee³eW~ Üehej mes ³es Keespe Deewj DeefJe<keÀej nesles-nesles keÀefue³egie kesÀ Devle lekeÀ Deheves ®ejceeslkeÀ<e& hejhengB®eles nQ, efpememes hegjeveer ogefve³ee keÀe efJeveeMe neslee nw Deewj veF& ogefve³ee keÀer mLeehevee DeLee&led efvecee&CekeÀe keÀe³e& hetCe& neslee nw~ efJeée keÀer DeeJeM³ekeÀleeDeeW keÀes osKeles ngS efJeée ceW efJe%eeve ves DeveskeÀ SsmesmeeOeveeW keÀe efvecee&Ce efkeÀ³ee nw Deewj keÀj jner nw, efpememes DeelceeDeeW keÀer megKe-megefJeOee³eW yeæ{er nQ~yeeyee ves Yeer keÀne nw - Deepe efJe%eeve kesÀ keÀejCe ner yeeyee kesÀ %eeve kesÀ Òe®eej-Òemeej ceW megefJeOee nes jnernw Deewj ye®®es Yeer GmekeÀe ueeYe G"e jns nQ keÌ³eeWefkeÀ yeeyee keÀer cegjueer megveves, yeeyee keÀes ef®e$e ªhe ceWosKeves ceW Jew%eeefvekeÀ meeOeve yengle men³eesieer yeveW nQ~ FmeefueS yeeyee keÀYeer-keÀYeer Jew%eeefvekeÀ ye®®eeW keÀesYeer ³eeo keÀj GvekeÀer ceefncee keÀjles nQ~

ceveesefJe%eeve ceve Üeje Glhevve mebkeÀuheeW keÀer ieefle-efJeefOe³eeW keÀe DeO³e³eve keÀj GvekeÀeceveg<³e kesÀ Deheves Mejerj hej, Dev³e DeelceeDeeW hej Deewj efJeée kesÀ JeeleeJejCe hej keÌ³ee ÒeYeeJe nesleenw, GmekeÀe mheäerkeÀjCe keÀjlee nw, DeveskeÀ ÒekeÀej kesÀ ceeveefmekeÀ Deewj MeejerefjkeÀ jesieeW keÀe efveoeve kesÀefueS efJeefOe-efJeOeeve yeleelee nw, mecyevOeeW ceW Deewj meceepe ceW ceOegjlee ueelee nw~ mece³e DevegmeejGmekeÀer Yeer DeeJeM³ekeÀlee nesleer nw Deewj GmekesÀ Ghe³eesie mes DeelceeDeeW keÀes DemLeeF& megKe-Meevleer keÀerDevegYetefle nesleer nw, hejvleg pees DeeO³eeeflcekeÀ %eeve mes Deelcee Deewj efJeée keÀer ®eæ{leer keÀuee nesleer nw, JenveneR nesleer nw~

mece³e-mece³e hej efJeefYevve Oece&-efhelee³eW DeekeÀj Deheves-Deheves Oece& keÀer mLeeheveeLe& Oeee|cekeÀ%eeve osles nQ, efpememes Gme Oece& efJeMes<e keÀer mLeehevee nesleer nw Deewj ³en keÀuhe-Je=#e Je=ef× keÀes heelee nw,efJeefYevve OeceeX keÀer Deelcee³eW DeekeÀj Fme jbieceb®e hej Dehevee-Dehevee heeì& yepeeleer nw, FmeefueS Oece&keÀer mLeehevee kesÀ efueS Oeee|cekeÀ %eeve Yeer DeeJeM³ekeÀ nw~ FmekesÀ efueS yeeyee ves keÀne nw efkeÀ mece³e-mece³e hej Oece&-efhelee³eW DeekeÀj Deheves-Deheves Oece& keÀer mLeehevee keÀj Fme efJeée keÀes Leceeles nQ DeLee&ledme=efä ªheer YeJeve kesÀ jKe-jKeeJe, cejccele keÀe keÀece keÀjles nQ hejvleg GvekesÀ Oeee|cekeÀ %eeve mes efJeée

21

keÀe veJe-efvecee&Ce veneR neslee nw~ efJeée keÀe veJe-efvecee&Ce leye ner neslee nw, peye hejceelcee DeekeÀjDeeO³eeeflcekeÀ %eeve osles nQ~

efJeefYevve ceneheg©<e DeekeÀj heleveesvcegKe meceepe kesÀ keÀu³eeCeeLe& Fme me=efä kesÀ efJe<e³e ceWef®evleve keÀjles nQ Deewj Deheves-Deheves efJe®eej osles nQ, efpememes ceveg<³e Gve efJeefOe-efJeOeeveeW, %eeve keÀesOeejCe keÀj kegÀí jenle DevegYeJe keÀjles nQ~ FmeefueS mece³eevegmeej oMe&ve keÀe Yeer cenlJe DeewjGhe³eesie nw~

mece³e Devegmeej meYeer yeeleeW keÀe DeLee&led DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ%eeve Deewj oMe&ve keÀe cenlJe nw hejvleg nj SkeÀ keÀe keÀe³e&-#es$e Dehevee-Dehevee nw Deewj Gme mece³eDevegmeej GmekeÀe Ghe³eesie DeeJeM³ekeÀ neslee nw~ DeeO³eeeflcekeÀ %eeve hejceelcee mebiece³egie hej DeekeÀjosles nQ, efpememes efJeée keÀe veJe-efvecee&Ce neslee nw, ve³es ®e¬eÀ keÀer Deeefo nesleer nw~’Deelcee Deheves keÀes ner vener peeveleer nw, lees hejefcehelee hejceelcee keÀes kewÀmes peevesieer~ ... heehe keÀjlesjnles nQ~ ³en Yeer [^ecee ceW vetBOe nw~ hejvleg Deelcee keÀes peevevee Deewj efHeÀj hejceelcee keÀes peevevee, ³enef[HeÀerkeÀuì meypeskeÌì nw~ F]peer les F]peer Yeer nw lees ef[HeÀerkeÀuì les ef[HeÀerkeÀuì Yeer nw~ Yeue efkeÀlevee YeermeeFvme Deeefo meerKeles nQ, efpememes ®eeBo lekeÀ ®eues peeles nQ, lees Yeer Fme vee@uespe kesÀ Deeies Jen leg®ínw~'' mee.yeeyee 20.04.11 efjJee.’pees Yeer ye®®es, pees Deheves keÀes ye´ïee kegÀceej-kegÀceejer keÀnueeles nQ, Jes Deheves keÀes Deelcee efve½e³e keÀjWDeLee&led efve½e³e keÀjW efkeÀ ceQ Deelcee efyevoer ntB, nceeje yeehe Yeer efyevoer nw~ ... osner-DeefYeceeveer yeveveskeÀe DeY³eeme keÀjvee nw~ Deelcee efyevoer nw, GmeceW ner 84 pevceeW keÀe heeì& vetBOee ngDee nw~ ceQ DeelceeefYevve-efYevve Mejerj ueskeÀj heeì& yepeeleer ntB~ ³en cegK³e yeele mecePeves keÀer nw~''

mee.yeeyee 20.04.11 efjJee.’yeehe keÀnles nQ - DeYeer legce ye®®eeW keÀes HetÀue cegDeeefHeÀkeÀ ne|<ele jnvee ®eeefnS~ ... DeYeer legcekeÀes%eeve meeiej yeehe efceuee nw, yeehe Üeje %eeve kesÀ pesJej henveles nes~ ... legce ye®®eeW keÀes yengle veMeejnvee ®eeefnS efkeÀ DeYeer yeeyee ncekeÀes uesves Dee³ee nw~ yeeyee mes ncekeÀes mJeie& keÀe Jemee& efceuelee nw~DeYeer nceejs 84 pevce hetjs ngS~ Ssmes-Ssmes K³eeue yegef× ceW nesves mes KegMeer nesieer~''

mee.yeeyee 26.09.11 efjJee.’DeYeer legce mecePeles nes efkeÀ Deye ³en veeìkeÀ hetje neslee nw~ DeelceeDeeW keÀes heefJe$e yevekeÀj Iej Jeehemepeevee nw~ ... pees Fme %eeve keÀes mecePeves Jeeuee nesiee, Jen peªj efkeÀmekeÀes mecePee³esiee~ legce yegef×mes mecePe mekeÀles nes efkeÀ nce ³ee$ee hej nQ, Deheves Iej pee jns nQ~ efpelevee nce yeehe keÀes Deewj Iej keÀes³eeo keÀjles nQ, Glevee efJekeÀce& efJeveeMe nesles nQ~'' mee.yeeyee 23.09.11 efjJee.

22

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve Deewj efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve SJeb oMe&ve ceWDevlej

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve Deewj efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve SJeb oMe&ve ceW keÌ³ee Devlej nw,GmekeÀes peevevee Yeer Deefle DeeJeM³ekeÀ nw~ hejceelcee kesÀ Üeje efo³es ie³es DeeO³eeeflcekeÀ %eeve kesÀDeefleefjkeÌle ogefve³ee ceW pees Yeer %eeve nw, Jen mece³eevegmeej DeeJeM³ekeÀ nw hejvleg Jen meye Glejleer keÀueekeÀe nw~ hejceelcee kesÀ Üeje efo³ee ie³ee DeeO³eeeflcekeÀ %eeve ner Deelcee Deewj efJeée keÀer ®eæ{leer keÀueekeÀe %eeve nw~ DeeO³eeeflcekeÀ %eeve mes Dev³e meye %eeve ceW Deewj keÌ³ee Devlej nw, Gme hej ³eneB kegÀíefJe®eej keÀjles nQ~

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve (Spiritual Knowledge), Oeee|cekeÀ %eeveDeewj oesveeW keÀe Devlej

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve Deewj Oeee|cekeÀ %eeve keÌ³ee nw Deewj oesveeW ceW keÌ³ee Devlej nw, FmekeÀe %eeveYeer hejceelcee ves DeYeer efo³ee nw~ mel³e DeeO³eeeflcekeÀ %eeve mes veF& ogefve³ee keÀer mLeehevee Deewj hegjeveerkeÀe efJeveeMe neslee nw, meJee&lceeDeeW keÀes cegefkeÌle-peerJevecegefkeÌle efceueleer nw Deewj Gme %eeve keÀes osves Jeeuee%eeve meeiej efvejekeÀej hejceelcee nw~ Oeee|cekeÀ %eeve mes Oece&-efJeMes<e keÀer mLeehevee nesleer nw, efpemekeÀes Oece&efJeMes<e kesÀ Oece&-efhelee³eW DeekeÀj osles nQ~ Oeee|cekeÀ %eeve ceW OeejCeeDeeW keÀe ner %eeve neslee nw peye efkeÀDeeO³eeeflcekeÀ %eeve ceW Deelcee, hejceelcee, me=efä-®e¬eÀ, keÀce& keÀer ienve ieefle Deeefo-Deeefo keÀe meye%eeve neslee nw~ mel³e DeeO³eeeflcekeÀ %eeve mes SkeÀ Deeefo meveeleve osJeer-osJelee Oece& keÀer mLeehevee nesleernw, ve³es keÀuhe-Je=#e keÀer veF& keÀuece ueieleer nw Deewj yeeo ceW keÀuhe-Je=#e kesÀ Gme leves mes efJeefYevve Oece&ªheer MeeKee³eW-ÒeMeeKee³eW efvekeÀueleer nw Deewj keÀuhe-Je=#e Je=ef× keÀes heelee nw~ DeeO³eeeflcekeÀ %eeve mesmeJe& DeelceeDeeW keÀes cegefkeÌle-peerJevecegefkeÌle efceueleer nw, FmeefueS hejceelcee kesÀ Üeje efo³ee mel³eDeeO³eeeflcekeÀ %eeve meJe& DeelceeDeeW kesÀ efueS neslee nw, Oeee|cekeÀ %eeve Gme Oece& efJeMes<e keÀer DeelceeDeeWkesÀ efueS ner neslee nw DeLee&led Jes ner Gmemes ueeYe G"eleer nQ~ mel³e DeeO³eeeflcekeÀ %eeve DeelceeDeeW ceWefJeée-Òesce keÀer YeeJevee peeûele keÀjlee nw, efpeme efJeée-Òesce kesÀ DeeOeej hej efJeée keÀer meJe& DeelceeDeeW keÀermesJee nesleer nw~

mel³e DeeO³eeeflcekeÀ %eeve SkeÀ ner neslee nw, pees SkeÀ ner %eeve meeiej hejceelcee osles nQ,efpememes SkeÀ mel³e Oece& DeLee&led osJeer-osJelee Oece& keÀer mLeehevee nesleer nw~ Oeee|cekeÀ %eeve DeveskeÀ OeceeX kesÀmLeehekeÀ mece³e-mece³e hej DeekeÀj osles nQ Deewj Deheves Oece& keÀer mLeehevee keÀjles nQ~

23

keÀuheevle ceW hejceelcee Üeje efo³es ie³es %eeve keÀer mebef®ele mce=efle³eeW kesÀ DeeOeej hej Üehej ceWieerlee Meeðe yevee³ee ie³ee nw, FmeefueS ieerlee ceW DeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÀe kegÀí JeCe&ve nw Deewj ieerlee ceWner YeieJeevegJee®e nw, efpemekesÀ efueS yeeyee ves keÀne nw - ieerlee ceW Deeìs ceW vecekeÀ kesÀ ceeefHeÀkeÀ kegÀí mel³eDeeO³eeeflcekeÀ %eeve nw~ ogefve³ee kesÀ Dev³e efkeÀmeer Yeer Oece& kesÀ Oece&-Meeðe ceW YeieJeevegJee®e veneR nw Deewjve ner me=efä-®e¬eÀ kesÀ efkeÀmeer jnm³e keÀe %eeve nw~ Oeee|cekeÀ %eeve DeveskeÀ ÒekeÀej kesÀ nesles nQ, pees efJeefYevveOece&-efheleeDeeW kesÀ Üeje Deheves Oece& kesÀ mLeeheveeLe& efo³ee peelee nw Deewj yeeo ceW GvekesÀ HeÀe@ueesDeme& megvesngS kesÀ DeeOeej hej GmekeÀe JeCe&ve keÀjles nQ Deewj GvekesÀ Oece&-Meeðe yeveles nQ~ Gve Oece&-MeeðeeW ceWOece&efhelee kesÀ Üeje efo³es ie³es %eeve Deewj efueKeves Jeeues keÀer mce=efle Deewj GmekeÀer Deheveer mecePe keÀe YeerÒeYeeJe neslee nw~ meYeer Oece&-MeeðeeW ceW GvekesÀ HeÀe@ueesDeme& osMe-keÀeue-heefjefmLeefle kesÀ DeeOeej hejheefjJele&ve keÀjles jnles nQ, efpememes GmekeÀe cetue mJeªhe meceehle nes peelee nw DeLee&led pees Oece& keÀermLeehevee keÀe DeeOeej neslee nw, Jen DeOece& kesÀ ªhe ceW heefjJele&ve neskeÀj DeelceeDeeW kesÀ ogKe keÀe keÀejCeyeve peelee nw~ ³en Yeer Fme me=efä-®e¬eÀ keÀe Deveeefo-DeefJeveeMeer efve³ece-efme×evle nw efkeÀ FmekeÀer nj®eer]pe meleesÒeOeeve mes leceesÒeOeeve yeveleer ner nw~ hejceefhelee hejceelcee Üeje efo³es ie³es DeeO³eeeflcekeÀ %eevemes Deeefo meveeleve osJeer-osJelee Oece& keÀer mLeehevee nesleer nw, pees meJe& OeceeX keÀe Deeefo Oece& DeLee&led cetueOece& nw, FmeefueS Òee³e: meYeer OeceeX ceW mJeie& keÀes efYevve-efYevve veeceeW mes ³eeo efkeÀ³ee peelee nw~’©neveer yeehe ner ©neveer vee@uespe heæ{eles nQ, FmeefueS GvekeÀes ìer®ej Yeer keÀnles nQ~ ... Fme ©neveervee@uespe mes nce Dehevee Deeefo meveeleve osJeer-osJelee Oece& mLeeheve keÀjles nQ~ ... Fmemes Deewj meYeer Oece&efJeveeMe keÀes hee³eWies keÌ³eeWefkeÀ legce heeJeve yeveles nes lees legcekeÀes veF& ogefve³ee ®eeefnS~''

mee.yeeyee 6.10.04 efjJee.’yeeyee keÀer lees meejer ieerlee heæ{er ngF& nw hejvleg peye %eeve efceuee lees efJe®eej ®euee efkeÀ ieerlee ceW ³enueæ[eF& Deeefo keÀer yeeleW keÌ³ee efueKeer nQ?... YeefkeÌle ceW ieeles Les Deehe Dee³eWies lees nce Deehe hejyeefuenej pee³eWies hejvleg Jen kewÀmes Dee³eWies, kewÀmes yeefuenej pee³eWies, ³en Leesæ[sner mecePeles Les~''

mee.yeeyee 6.12.04 efjJee.’³es meye yeæ[er mecePeves keÀer yeeleW nQ~ ³es meye hJeeFvìdme yegef× ceW jKeveer nesleer nQ~ meye hJeeFvìdme efyeveeveesì efkeÀ³es lees yegef× ceW jn veneR mekeÀleer nQ~ ... yeg×, ¬eÀeFmì Deeefo Oece&-mLeehekeÀeW keÀer Deelcee YeerDeekeÀj ÒeJesMe keÀj Dehevee Oece& mLeeheve keÀjleer nw~ efMeJeyeeyee nw nsefJeveueer iee@[ HeÀeoj, me=efä keÀej®eef³elee~ ... veF& me=efä keÀes mJeie& keÀne peelee nw~''

mee.yeeyee 7.03.11 efjJee.’legce henues Metê Les, Metê mes Òepeeefhelee ye´ïee kesÀ cegKe JebMeeJeueer ye´eïeCe yeves nes~ Jen nw yeeyee, ³en

24

nw oeoe~ peye lekeÀ ye´ïee JebMeer veneR yeves, leye lekeÀ Deelcee yeehe mes mJeie& keÀe Jemee& hee veneR mekeÀleer~... henues nw ye´eïeCe Oece&, Gmemes osJeer-osJelee Oece& efvekeÀuelee nw, efHeÀj osJelee Oece& mes otmeje-leermejeOece& mLeeheve neslee nw~ yeehe nw keÀuhe-Je=#e keÀe yeerpeªhe~''

mee.yeeyee 3.08.11 efjJee.’peye lekeÀ yeehe ³eneB nw, leye lekeÀ meye OeceeX keÀer Deelcee³eW ³eneB Deeleer ner jnWieer~ peye peeves keÀemece³e nesiee leye DeelceeDeeW keÀe Deevee yevo nes pee³esiee~ DeYeer lees meyekeÀes Deevee ner nw~ ... DeYeeryeehe ves legce ye®®eeW keÀes %eeve keÀe leermeje ves$e efo³ee nw, legce pewmes efkeÀ Deueie ogefve³ee kesÀ nes ie³es nes~... meyekeÀes leceesÒeOeeve yevevee ner nw~ meleesÒeOeeve yeveves keÀe jemlee SkeÀ yeehe kesÀ efmeJeeS keÀesF& yelee vemekesÀ~'' mee.yeeyee 1.08.11 efjJee.’YeefkeÌle ceW Glejles-Glejles DeeOee keÀuhe ueie peelee nw, DeYeer legcekeÀes meeræ{er ®eæ{ves ceW SkeÀ meskesÀC[ueielee nw~ %eeve keÀer efueHeÌì efkeÀleveer De®íer nw~ SkeÀoce veer®es mes SkeÀoce Thej Deheves Iej ues peeleernw~ FmekeÀes keÀne peelee nw ®eæ{leer keÀuee, lesjs Yeeæ[s meyekeÀe Yeuee~... %eeve Deewj YeefkeÌle keÀe efkeÀleveeHeÀke&À nw~ %eeve, YeefkeÌle Deewj Jewjei³e keÀne peelee nw vee~''

mee.yeeyee 22.07.11 efjJee.’³es Jeso-Meeðe meye YeefkeÌle ceeie& keÀer meeceûeer nw, FveceW keÀesF& %eeve veneR nw~ %eeve osves Jeeuee lees SkeÀ%eeve meeiej yeehe ner nw~ %eeve efceuelee nw lees YeefkeÌle Deehener ítì peeleer nw~ ... legcekeÀes ie=nmLeJ³eJenej ceW jnles hetje Jew<CeJe yevevee nw~ Þeercele keÀnleer nw - hetjs heefJe$e yevees, hetje Jew<CeJe yeveeW DeewjefJe<Ceghegjer keÀe jep³e uees~'' mee.yeeyee 8.09.11 efjJee.’legcemes keÀesF& hetís - legcekeÀes ³eneB keÌ³ee efceuelee nw? yeesuees - yeæ[s-yeæ[s $e+ef<e-cegefve Deeefo Yeer keÀnlesLes efkeÀ nce j®elee Deewj j®evee kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀes veneR peeveles nQ, GmekeÀes DeYeer nceves %eevemeeiej hejceelcee Üeje peevee nw~ j®elee yeehe kesÀ efmeJeeS ³en %eeve keÀesF& os veneR mekeÀlee~ ... yesnokeÀe yeehe DeekeÀj meYeer DeelceeDeeW keÀes meeLe ues peeles nQ~''

mee.yeeyee 25.06.11 efjJee.’DeYeer ³en mLeehevee nes jner nw, owJeer jepeOeeveer keÀer~ Deewj pees Oece&-mLeehekeÀ Oece& mLeeheve keÀjles nQ,GmeceW keÀesF& ef[HeÀerkeÀuìer veneR nesleer nw, GvekesÀ efheíeæ[er Thej mes Deeles jnles nQ~ ³eneB lees osJeer-osJeleeOece& JeeueeW keÀes %eeve mes G"evee heæ[lee nw, GmeceW cesnvele ueieleer nw~''

mee.yeeyee 26.03.11 efjJee.’legce osJeer-osJelee Oece& Jeeues ner henues Dee³es nes, Deewj meye Oece& Jeeues lees yeeo ceW Deeles nQ~ ieeles YeernQ - Deelcee-hejceelcee Deueie jns yengkeÀeue ... meeje Peeæ[ DeLee&led me=efä-®e¬eÀ kewÀmes efHeÀjlee nw, Jen

25

yeehe DeekeÀj mecePeeles nQ~ pees OeejCee keÀjles nQ, GvekesÀ efueS lees yengle menpe nw~ Deelcee ner OeejCekeÀjleer nw, Deelcee ner hegC³eelcee Deewj heeheelcee yeveleer nw~''


DeeO³eeeflcekeÀ %eeve Deewj efJe%eeve ceW DevlejefJe%eeve YeeweflekeÀ peiele, YeeweflekeÀ lelJeeW kesÀ iegCe-OeceeX keÀe efJeÍues<eCe keÀjles nQ, GvekesÀ Üeje

ve³es-ve³es DeefJe<keÀej keÀjles nQ, efpememes DeveskeÀ ÒekeÀej keÀer meeOeve-meeceûeer efvecee&Ce keÀjles nQ, peesDeelceeDeeW kesÀ efueS DeveskeÀ ÒekeÀej kesÀ megKe-meeOeveeW keÀe DeeOeej yeveles nQ~ Jew%eeefvekeÀ Yeer Deelcee DeewjFme peiele kesÀ efJe<e³e ceW peeveves keÀe heg©<eeLe& keÀjles nQ hejvleg [^ecee Devegmeej keÀesF& peeve veneR mekeÀlesnQ, FmeefueS Deepe lekeÀ efkeÀmeer Jew%eeefvekeÀ ves Deelcee, hejceelcee Deewj Fme efJeée-veeìkeÀ kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀe ³eLeeLe& DeLee&led leke&À-mebiele Deewj efJeJeskeÀmebiele %eeve veneR efo³ee nw~ efJe%eeve kesÀ Üejeefpeme meeOeve-meeceûeer keÀe efvecee&Ce neslee nw, Gmemes DeelceeDeeW keÀes megKe lees efceuelee nw, peerJeve menpeyevelee nw hejvleg Gme meyekesÀ nesles Yeer Gve Jew%eeefvekeÀeW keÀer Deewj Gme meeOeve-meeceûeer keÀe GheYeesie keÀjvesJeeueeW keÀer Glejleer keÀuee ner nesleer nw~ efJe%eeve pees meeOeve-meeceûeer efvecee&Ce keÀjlee nw, GmekeÀe Òe³eesiekeÀjves Jeeueer ®esleve Deelcee nw, pees Deheveer ceveesJe=efÊe Deewj efmLeefle kesÀ DeeOeej hej GmekeÀe meoghe³eesieDeewj og©he³eesie keÀjles nQ~ efJe%eeve kesÀ Üeje DeefJe<keÀej efkeÀ³es ie³es meeOeveeW mes Fme hegjeves peiele keÀeefJeveeMe Yeer neslee nw, keÀF& #es$eeW ceW GmekesÀ og©he³eesie mes DeelceeDeeW kesÀ peerJeve ceW J³eJeOeeve Yeer hewoenesles nQ Deewj efJe%eeve Üeje DeefJe<keÀeefjle Deewj efvee|cele meeOeve-meeceûeer mes ner efJeée keÀe mLetue veJe-efvecee&Ce Yeer neslee nw~

DeeO³eelce kesÀ cetueeOeej %eeve meeiej efMeJeyeeyee nQ, Jes pees %eeve osles nQ, Gmemes Fme peielekeÀe veJe-efvecee&Ce neslee nw DeLee&led Fme me=efä-®e¬eÀ keÀer veF& keÀuece ueieleer nw~ meJee&lceeDeeW keÀer ®eæ{leerkeÀuee nesleer nw, efpemeceW Jew%eeefvekeÀ Yeer meefcceefuele nQ~ hejceelcee ves pees DeeO³eeeflcekeÀ %eeve efo³ee nwDeewj ³eesie efmeKee³ee nw, ³en %eeve-³eesie Yeer SkeÀ efJe%eeve (Spiritual Science) nw, FmemesDeelceeDeeW keÀes Deheves efJe<e³e ceW, hejceelcee kesÀ efJe<e³e ceW Deewj Fme peiele kesÀ efJe<e³e ceW DeveskeÀ ieg¿eDeewj ieesheveer³e jnm³eeW keÀe %eeve neslee nw Deewj ngDee nw, efpemekesÀ efueS Jew%eeefvekeÀ DeLekeÀ Òe³elve keÀjvesDeewj heoceeW ©he³eeW keÀe Ke®e& keÀjves kesÀ yeeo Yeer Deepe lekeÀ veneR peeve hee³es nQ~ hejceelcee kesÀ Üejeefo³es ie³es %eeve Deewj ³eesie mes DeelceeDeeW keÀer Deewj mecemle peiele keÀer ®eæ{leer keÀuee nesleer nw, meyekeÀekeÀu³eeCe neslee nw, efJeée keÀe veJe-efvecee&Ce neslee nw keÌ³eeWefkeÀ ³eesie kesÀ Üeje pees ÒekeÀcheve hewoe nesles nQ,Jes meejs efJeée kesÀ JeeleeJejCe ceW Òemeeefjle neskeÀj peæ[-pebiece-®esleve keÀes heeJeve yeveeles nQ~ FmeefueS

26

yeeyee ves Fme %eeve Deewj ³eesie keÀes %eeve-efJe%eeve keÀne nw~³en meeje Kesue Deelcee-hejceelcee-Òeke=Àefle keÀe nw~ DeelceeDeeW kesÀ keÀce&-mebmkeÀejeW kesÀ

DeeOeej hej Òeke=Àefle GvekeÀes keÀcee&vegmeej De®íe-yegje HeÀue osleer nw, GmekesÀ efueS GmeceW heefjJele&ve nesleenw~ meeFvme Yeer Fme hegjeveer ogefve³ee kesÀ efJeveeMe ceW Deewj veF& ogefve³ee kesÀ efvecee&Ce ceW men³eesieer yeveleer nwDeewj GvneWves DeveskeÀ ÒekeÀej kesÀ pees meeOeve-meeceûeer yeveeF& nw, Jen veF& ogefve³ee kesÀ efvecee&Ce ceW Yeer keÀececeW Deeleer nw~ ³eLee meeFvme ves pees meewj-Tpee& keÀe DeefJe<keÀej efkeÀ³ee nw, GmekeÀes Ghe³eesie ceW ueeves kesÀmeeOeveeW keÀe efvecee&Ce efkeÀ³ee nw, Jen DeJeM³e ner mele³egie ceW keÀece Dee³esiee keÌ³eeWefkeÀ FmeceW JeeleeJejCe kesÀÒeot<eCe keÀer yeele veneR nw~

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve kesÀ oelee hejceelcee ves lees DeveskeÀ ÒekeÀej mes efJe%eeve kesÀ efJe<e³e ceW Yeer%eeve efo³ee nw, hejvleg efkeÀmeer Jew%eeefvekeÀ ves ³eLeeLe& DeeO³eeeflcekeÀ %eeve DeLee&led Deelcee, hejceelcee DeewjFme me=efä-®e¬eÀ kesÀ efJe<e³e ceW veneR yelee³ee nw Deewj pees yelee³ee Yeer nw, Jen yegef×iec³e Deewj leke&ÀmebieleveneR nw, FmeefueS Gmemes efJeée keÀer Deewj DeelceeDeeW keÀer ®eæ{leer keÀuee ¢efäiees®ej veneR nesleer nw~ efJeéekeÀer efvejvlej Glejleer keÀuee ner nes jner nw DeLee&led efJeée ceW jeie-Üs<e, Ye³e-ef®evlee, ogKe-DeMeeefvle,F&<³ee&-Ie=Cee, DenbkeÀej-nervelee yeæ{leer pee jner nw~

Deelcee ceW kewÀmes meJe& ÒekeÀej kesÀ mebmkeÀej Yejs ngS nQ Deewj Jes kewÀmes keÀece keÀjles nQ, ³en%eeve hejceelcee ves efo³ee nw~ Jew%eeefvekeÀeW ceW Yeer ³es ve³es DeefJe<keÀej keÀjves kesÀ mebmkeÀej henues mes nerveerefnle nQ, pees mece³e keÀer Ieæ[er Deeves hej GvekeÀes yegef× ceW ì®e (Touch) neslee nw Deewj Jes GmekesÀDeefJe<keÀej keÀjves ceW meHeÀue nesles nQ~

efJe®eejCeer³e ³en nw efkeÀ efJe%eeve keÀer Keespe keÀjves Jeeueer Deelcee³eW ner nQ Deewj GvekesÀ ÜejeDeefJe<keÀeefjle meeOeve-meeceûeer kesÀ Ghe³eesie keÀjves Jeeueer Yeer Deelcee³eW ner nQ~ FmeefueS DeelceeDeeW keÀerceveesJe=efÊe kesÀ DeeOeej hej ner efJe%eeve keÀe cenlJe nw~’meeFvme keÀer cegK³e ®eerpe nw Sìe@efcekeÀ yee@cyeme, efpevemes Flevee meeje efJeveeMe neslee nw~ kewÀmes yeveelesneWies~ yeveeves Jeeueer Deelcee nw, GmeceW henues mes ner [^ecee Devegmeej meeje %eeve nw, peye mece³e Deelee nw,leye Jen %eeve GveceW Fcepe& nes peelee nw~ ... keÀuhe-keÀuhe efpemeves pees heeì& yepee³ee nw, Jen Gvemesyepelee jnlee nw~ DeYeer legce efkeÀleves vee@uespeHegÀue yeve ie³es nes, Fmemes peemleer vee@uespe keÀesF& nesleer veneRnw~'' mee.yeeyee 24.01.11 efjJee.’yeehe %eeve keÀe meeiej nw, GveceW meeje %eeve nw, Jen ncekeÀes mecePeeles nQ~ ³en Yeer GvekeÀe heeì& nw~legcnejer Deelcee ceW 84 pevceeW keÀe heeì& nw~ legce megKe-ogKe oesveeW keÀe heeì& yepeeles nes~ ... ceveg<³eDeelcee keÀes osKeves kesÀ efueS efkeÀlevee ceeLee ceejles nQ, hejvleg efkeÀmekeÀes helee veneR heæ[lee keÌ³eeWefkeÀ Jen

27

Deefle met#ce nw~'' mee.yeeyee 4.07.11 efjJee.’Jes cetve ceW peeles nQ~ ³en nw meeFvme keÀe Deefle IeceC[~ Deefle ceW peeles nQ~ legce lees met³e&-®eebo mes Yeerheej hejceOeece ceW peeles nes~ ³en vee@uespe legcnejer yegef× ceW DeYeer ner nw~ legce mecePeles nes [êcee huewveDevegmeej yeeyee ³en meye yeleeles nQ~ yeehe Yeer keÀnles nQ - ceQ legcekeÀes heeflele mes heeJeve yeveelee ntB, ³enYeer cesje heeì& nw~ ... pewmes legce heeì&Oeejer nes, Jewmes ceQ Yeer heeì&Oeejer ntB~''

mee.yeeyee 6.07.11 efjJee.’legce YeefkeÌle ceeie& ceW cesjer ceefncee ieeles Dee³es nes~ DeYeer ceQ ÒewefkeÌìkeÀue ceW legcekeÀes MeeefvleOeece DeewjmegKeOeece keÀe jemlee yelee jne ntB~ ... mketÀue-keÀeuespe ceW peekeÀj legce ³en %eeve mecePee³eWies lees JesFme vee@uespe keÀes De®íer jerefle mecePeWies~ mecePeWies yejesyej ³en [êcee keÀe ®e¬eÀ efHeÀjlee jnlee nw~ ...³en SkeÀ ner ogefve³ee nw, Thej efmeleejeW Deeefo ceW Deewj keÀesF& ogefve³ee veneR nw~''

mee.yeeyee 6.09.11 efjJee.’DeYeer osKees %eeve-efJe%eeve YeJeve veece jKee nw~ pewmes efkeÀ JeneB %eeve-³eesie efmeKee³ee peelee nw~ efyeiejDeLe& veece jKe osles nQ~ ... DeYeer legce %eeve-efJe%eeve keÀes peeveles nes~ ³eesie mes nesleer nw nsuLe, efpemekeÀesefJe%eeve keÀne peelee nw Deewj ³en nw %eeve, efpemeceW Jeu[& keÀer efnmìêr-pee@ûeeHeÀer mecePeeF& peeleer nw~Jeu[& keÀer efnmìêr-pee@ûeeHeÀer kewÀmes efjheerì nesleer nw, Jen peevevee neslee nw~''

mee.yeeyee 7.06.10 efjJee.’³es meye je]pe yeehe ner legcekeÀes mecePeeles nQ~ yeehe keÀnles nQ - ceQ ceveg<³e me=efä keÀe yeerpeªhe ntB, cesjsceW me=efä-®e¬eÀ keÀe meeje %eeve nw~ Fme me=efä keÀes Guìe Peeæ[ keÀne peelee nw~ Fme keÀuhe-Je=#e keÀerDee³eg 5 npeej Je<e& nw~..., keÀesF& cetve ceW peeles nQ, Fmemes keÀesF& HeÀe³eoe veneR nw~ Fmemes ceveg<³e heeJeveyeve cegefkeÌle-peerJevecegefkeÌle ceW lees pee veneR mekeÀles~ Deelcee keÀes Dehevee Iej Deewj yeehe keÀe Iej Yetue ie³eenw, efpememes Deelcee osneefYeceeveer yeve heæ[er nw~'' mee.yeeyee 30.09.11 efjJee.’MeeefvleOeece nw efvejekeÀejer ogefve³ee, ³en nw meekeÀejer ogefve³ee~ ye´ïe lelJe keÀe Devle veneR hee mekeÀles nQ~... DeekeÀeMe lelJe keÀe Yeer Devle veneR hee mekeÀles nQ, Yeue meeFvme Jeeues efkeÀleveer Yeer keÀesefMeMe keÀjW~meeFvme Jeeues efkeÀlevee Yeer efkeÀmekeÀe Devle hee³eW, hejvleg GvekeÀes meejer ogefve³ee hetpesieer veneR~ osJeleeDeeWkeÀer lees hetpee nesleer nw~ DeYeer legce ye®®eeW keÀes yeehe efkeÀlevee Tb®e yeveeles nQ~''

mee.yeeyee 12.04.11 efjJee.’DeYeer legce efkeÀleves vee@uespeHegÀue yeve ie³es nes, Fmemes peemleer vee@uespe keÀesF& nesleer veneR nw~ Fme vee@uespemes legce ceveg<³e mes osJelee yeve peeles nes~ Jen nw cee³ee keÀer vee@uespe, efpememes efJeveeMe neslee nw~ ... yenglekeÀceeue keÀjves mes efHeÀj vegkeÀmeeve Yeer nes peelee nw~ keÌ³ee-keÌ³ee yeveeles jnles nQ~ yeveeves Jeeues Yeer peeveles

28

nQ efkeÀ Fvemes efJeveeMe nesiee~ Deefle kesÀ yeeo Devle neslee nw~''mee.yeeyee 24.01.11 efjJee.

’pewmes meeFvme efjHeÀeFve nesleer peeleer nw, Ssmes Deheves Deehe ceW meeFuesvme keÀer MeefkeÌle Jee Deheveer efmLeefleefjHeÀeFve nesleer pee jner nw? peye keÀesF& ®eer]pe efjHeÀeFve nesleer nw lees GmeceW keÌ³ee-keÌ³ee efJeMes<elee³eW nesleernQ?... GmekeÀer keÌJeeefvììer keÀce nesleer nw uesefkeÀve keÌJeeefueìer hee@JejHegÀue nesleer nw~ ... efmLeefle efjHeÀeFvenesieer lees keÀce mece³e, keÀce mebkeÀuhe, keÀce Fvepeea ceW pees keÀe³e& nesiee, Jen meewiegCee nesiee DeewjnukeÀeheve Yeer nesiee~'' De.yeeheoeoe 12.06.72

’[^ecee ceW nj SkeÀ keÀes Deveeefo-DeefJeveeMeer heeì& efceuee ngDee nw, pees GmekeÀes yepeevee ner nw~ me=efä keÀe³en ®e¬eÀ efHeÀjlee jnlee nw~ meeFvme Jeeues Keespe keÀjles nQ efkeÀ osKeW cetve ceW keÌ³ee nw, GmekesÀ ThejkeÌ³ee nw~ GmekesÀ Thej nw met#ceJeleve, JeneB keÌ³ee osKeWies? ueeFì ner ueeFì~ meeFvme keÀer Yeer no nwvee~ ³en Yeer cee³ee keÀe hee@che nw~ meeFvme megKe kesÀ efueS Yeer nw lees ogKe kesÀ efueS Yeer nw~''


DeeO³eeeflcekeÀ %eeve Deewj ceveesefJe%eeve ceW DevlejDeeO³eeeflcekeÀ %eeve mechetCe& %eeve nw, pees hejceefhelee hejceelcee ves Fme keÀuhe-Je=#e keÀer veF&

keÀuece ueieeves kesÀ efueS efo³ee nw~ ceveesefJe%eeve ceW ceveesJew%eeefvekeÀ mebkeÀuheeW kesÀ DeeOeej hej ceve keÀerieefle-efJeefOe³eeW keÀe DeO³e³eve keÀjles nQ Deewj GmekesÀ ÒeYeeJe kesÀ efJe<e³e ceW efJe®eej keÀjles nQ, GvekeÀerªhe-jsKee yeveeles nQ, efpememes ceveesefmLeefle "erkeÀ jns, efpememes ceveg<³eeW keÀe J³eJenej De®íe nes,ceeveefmekeÀ jesieeW keÀe efveoeve nes, hejvleg ³en meye Leesæ[s mece³e kesÀ efueS ner neslee nw DeLee&led GmekeÀeÒeYeeJe ceve hej DeuhekeÀeue keÀe heæ[lee nw, FmeefueS osKee ie³ee nw efkeÀ DeveskeÀ ceveesJew%eeefvekeÀeW kesÀ ÜejeDeveskeÀ ÒekeÀej efme×evle yevee³es ie³es nQ, GvekeÀe Òe³eesie keÀjles Yeer ceveesjesieer yeæ{les ner peeles nQ,J³eJenej ceW keÀìglee yeæ{leer ner peeleer nw, efpemekesÀ HeÀuemJeªhe meceepe ceW efJeIeìve, keÀuen-keÌues<eyeæ{lee ner peelee nw keÌ³eeWefkeÀ ceve keÀe ³eLeeLe& %eeve ve nesves kesÀ keÀejCe ³en meye DemLeeF& neslee nw,FmeefueS heefjCeece ceW DeelceeDeeW keÀer ceveesefmLeefle keÀe leLee efJeée keÀe efvejvlej heleve neslee ner peelee nw~

%eeve meeiej hejceelcee ves pees DeeO³eeeflcekeÀ %eeve efo³ee nw Deewj os jns nQ, Jen menpeefJeJeskeÀ³egkeÌle, leke&Àmebiele nw Deewj GmekeÀes mecePeves Jeeues Deewj peerJeve ceW Deheveeves Jeeues Deheves peerJeveceW me®®eer megKe-Meeefvle-Deevevo keÀe DevegYeJe keÀjles nQ, FmeefueS Jes Deheves leve-ceve-Oeve keÀes FmeF&éejer³e mesJee ceW ueieekeÀj Ssmee heg©<eeLe& keÀjles nQ, efpememes Dev³e Deelcee³eW Yeer Gmemes ueeYeeefvJele neWDeLee&led Jes Yeer Deheves peerJeve ceW megKe-Meeefvle-Deevevo keÀer DevegYetefle keÀjW Deewj ve³es efJeée kesÀ veJe-

29

efvecee&Ce ceW men³eesieer yeveW~ hejceelcee ves ceve keÌ³ee nw, GmekeÀe mheä %eeve efo³ee nw Deewj Fme me=efä-®e¬eÀkesÀ efJeefOe-efJeOeeveeW keÀe %eeve efo³ee nw, efpememes Deelcee³eW Deheves ceve-yegef× keÀes efmLej keÀjves Deewj DeheveerDeeeflcekeÀ MeefkeÌle keÀe efJekeÀeme keÀjves ceW menpe meceLe& nesleer nQ Deewj nes jner nQ~’ceveg<³e keÀnles nQ - cesjs ceve keÀes Meeefvle kewÀmes efceues~ ³en osneefYeceeve ceW DeekeÀj keÀnles nQ~ yeehekeÀnles nQ - ceve-yegef× Deelcee kesÀ Deejievme nQ~... Deelcee keÀnleer nw - cesjs ceve keÀes Meeefvle kewÀmesefceues~ JeemleJe ceW ³en keÀnvee ]ieuele nw~ legce Deelcee nes, legcneje mJeOece& ner Meevle nw~ legce SsmeskeÀnes efkeÀ cegPe Deelcee keÀes Meeefvle kewÀmes efceuesieer~''

mee.yeeyee 8.09.11 efjJee.’peye veäesceesne nes pee³eWies lees veäesceesne kesÀ meeLe meoe mce=efle mJeªhe mJele: ner nes pee³eWies~ peyemeJe& Òeeefhle SkeÀ Üeje nesleer nw, lees GmeceW le=hle Deelcee veneR nesles, keÀesF& DeÒeehle Jemleg jn peeleer nw,leye lees le=hle veneR nesles nes~ lees keÌ³ee meJe& Òeeefhle keÀe DevegYeJe veneR neslee nw? ... pees yeehe os mekeÀlesnQ, keÌ³ee Jen ³es efJeveeMeer Deelcee³eW Fleves pevceeW ceW os mekeÀer nQ?... lees yeleeDees yegef× keÀneB peeveer®eeefnS?'' De.yeeheoeoe 22.7.72

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve Deewj oMe&ve ceW Devlejpewmes DeeO³eeeflcekeÀ %eeve ceW ceveesefJe%eeve mecee³ee ngDee nw, Jewmes ner hejceelcee pees DeeO³eeeflcekeÀ

%eeve osles nQ, GmeceW meYeer oMe&veeW keÀe meej mecee³ee ngDee neslee nw~ FmeerefueS keÀnles nQ hejceelceeDeekeÀj meYeer JesoeW-MeeðeeW keÀe meej megveeles nQ~ meYeer oMe&veeW ceW ®esleve Deelcee, me=efä kesÀ efJe<e³e ceWKeespe ³ee Devegceeve kesÀ DeeOeej hej JeCe&ve neslee nw, hejvleg ³eLeeLe& keÀe JeCe&ve veneR neslee nw, FmeefueSGmekesÀ efJe<e³e ceW ceve ceW DeveskeÀ ÒekeÀej kesÀ efJejesOeeYeeme Glhevve nesles nQ~ Deelcee keÀer ®eslevelee DeewjefJeée-veeìkeÀ kesÀ efJe<e³e ceW ³eLeeLe& %eeve lees hejceelcee ner DeekeÀj osles nQ, efpememes Deelcee Deewj efJeéekeÀer ®eæ{leer keÀuee nesleer nw, efJeée keÀe veJe-efvecee&Ce neslee nw~ hejceelcee pees %eeve osles nQ, Jen meYeeroMe&veeW keÀe meej nw DeLeJee ³en keÀnW efkeÀ hejceelcee pees %eeve osles nQ, GmekesÀ DebMecee$e hej meYeer oMe&veDeeOeeefjle nQ, meceûe ªhe ceW veneR~ meceûe %eeve lees %eeve meeiej hejceelcee ner osles nQ, efpemekeÀe kegÀíDebMe YeefkeÌle ceeie& ceW efJeefYevve oeMe&efvekeÀ DebMe ªhe ceW JeCe&ve keÀjles nQ~ GmeceW Yeer ³eLeeLe&lee keÀeDeYeeJe ner neslee nw~

efHeÀuee@mee@HeÀer DeLee&led oMe&ve DeelceeDeeW kesÀ Deheves l³eeie-lehem³ee, ef®evleve Deewj DevegYeJe kesÀDeeOeej hej neslee nw, GmeceW mel³elee Devegceeefvele nesleer nw, FmeefueS Jen DeelceeDeeW keÀes ÒeYeeefJele leeskeÀjlee nw, hejvleg DeelceeDeeW Deewj efJeée kesÀ keÀu³eeCe ceW meceLe& veneR neslee nw, FmeefueS DeelceeDeeW keÀer

30

Deewj efJeée keÀer Glejleer keÀuee ner nesleer nw~ DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, %eeve meeiej hejceelcee osles nQ, peesmel³e nw, efJeJeskeÀ³egkeÌle nw Deewj leke&Àmebiele nw, FmeefueS GmekesÀ Üeje efJeée kesÀ veJe-efvecee&Ce keÀe keÀe³e&neslee nw, DeelceeDeeW keÀer Deewj efJeée keÀer ®eæ{leer keÀuee nesleer nw~

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve Deewj GmekeÀer OeejCee mes Deelcee kesÀ heehe veä nesles nQ, Deelcee heeJeveyeveleer nw, Deelcee keÀe yegef×³eesie hejceelcee mes pegìlee nw, efpememes Deelcee keÀes Þesÿ keÀceeX keÀe %eeve Yeerefceuelee nw Deewj MeefkeÌle Yeer efceueleer nw, efpememes Deelcee Þesÿ keÀce& keÀjves ceW meceLe& nesleer nw, FmeefueSDeelceeDeeW keÀer Deewj efJeée keÀer ®eæ{leer keÀuee nesleer nw~ efHeÀuee@mee@HeÀer DeLee&led ceveg<³eeW keÀer cele~ ceveg<³ecele mes Deelcee keÀer meoe ner Glejleer keÀuee nesleer nw keÌ³eeWefkeÀ keÀesF& ceveg<³e mechetCe& veneR nw Deewj meYeerceveg<³e DehetCe&lee keÀer Deesj Deûemej nQ~

hejceelcee meoe mechetCe& nw Deewj Jener DeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÀe oelee nw~ Jener DeekeÀj FmeefJeée-veeìkeÀ keÀer mel³e efnmìêr-pee@ûeeHeÀer keÀe %eeve osles nQ~ Jewmes efnmìêr nesleer nw heemì keÀer IeìveeDeeWkeÀer, hejvleg hejceelcee YeefJe<³e keÀer efnmìêr-pee@ûeeHeÀer Yeer yeleeles nQ keÌ³eeWefkeÀ ³en me=efä SkeÀ ®e¬eÀ nw, pees®e¬eÀJeled ®euelee nw, FmeefueS YeefJe<³e Yeer heemì nw Deewj heemì Yeer YeefJe<³e nesiee~

%eeve kesÀ efueS keÀne ie³ee nw - lecemees ceeb p³eesefleie&ce³e, Demelees ceeb meÃce³e, ce=l³eescee&Dece=le iece³e~ ³eLeeLe& DeeO³eeeflcekeÀ %eeve mes Deelcee keÀes ³es meye Òeehle neslee nw Deewj Deelcee keÀeDe%eeve DevOekeÀej efceìlee nw, Deelcee Dece=lJe keÀes Òeehle keÀjleer nw~ hejceelcee DeekeÀj DeelceeDeeW keÀes³eLeeLe& DeeO³eeeflcekeÀ %eeve oskeÀj ³es Jejoeve osles nQ~

Deelcee ceW pees cegefkeÌle-peerJevecegefkeÌle kesÀ mebmkeÀej veerefnle nQ, GvekesÀ DeekeÀ<e&Ce ceW, GmekeÀesÒeeefhle kesÀ efueS DeelceeDeeW keÀe pees ef®evleve ®euelee nw, Gmemes GvekeÀer pees ceev³elee³eW efveef½ele nesleer nQ,Jen GvekeÀe oMe&ve keÀne peelee nw~ GmeceW mel³elee DebMecee$e nesleer nw Deewj Gme meyekesÀ nesles Yeer GmeDeelcee keÀer Deewj GmekeÀes HeÀe@uees keÀjves JeeueeW Glejleer keÀuee ner nesleer nw~ hejceelcee kesÀ Üeje efo³eeie³ee %eeve Yeer oMe&ve ner nw hejvleg ³en mel³e Deewj mechetCe& oMe&ve nw, FmeefueS FmekeÀes HeÀe@uees keÀjvesJeeueeW keÀes cegefkeÌle-peerJevecegefkeÌle keÀer DeYeer Yeer DevegYetefle nesleer nw Deewj YeefJe<³e ceW Yeer cegefkeÌle-peerJevecegefkeÌle keÀer Òeeefhle nesleer nw keÌ³eeWefkeÀ Fmemes DeelceeDeeW Deewj mecemle peiele DeLee&led peæ[-pebiece-®esleve keÀer ®eæ{leer keÀuee nesleer nw, efpememes Deelcee mechetCe&lee keÀes Òeehle keÀjleer nw Deewj efJeée keÀe veJe-efvecee&Ce neslee nw~ FmeefueS FmekeÀes Deelce-oMe&ve, hejceelce-oMe&ve keÀne peelee nw~’efmeHe&À hJeeFvìdme megvevee-megveevee FmekeÀes efHeÀuee@mee@HeÀer keÀne peelee nw~ efHeÀuee@mee@HeÀer keÀe ÒeYeeJeDeuhekeÀeue keÀe heæ[lee nw, mÒeer®egDeefueìer keÀe ÒeYeeJe meoe keÀeue kesÀ efueS heæ[lee nw~ ... Devpeeveyeveves keÀe DeLe& nw - pees megveles nQ, GmekeÀes mJeªhe ceW veneR ueeles nQ~ ³eesi³e ìer®ej GmekeÀes keÀne peelee

31

nw, pees Deheves efMe#eemJeªhe mes efMe#ee os~ De.yeeheoeoe 10.06.72

’³en nw legcnejer cee³ee mes ³eg×, FmekeÀes keÀne peelee nw ³eesieyeue keÀer ueæ[eF&~ ³eesieyeue mes keÌ³ee-keÌ³eeÒeeefhle nesleer nw, ³en efkeÀmekeÀes Yeer helee veneR nw~ efmeHe&À Yeejle kesÀ Òee®eerve ³eesie keÀe iee³eve nw~efHeÀuee@mee@HeÀj Deeefo yengle nQ hejvleg ³en mÒeer®egDeue vee@uespe keÀesF& ceW nw veneR~ ©neveer yeehe ner %eeve keÀemeeiej nw, Jener DeekeÀj ©neveer %eeve osles nQ~ FmekeÀes %eeve keÀe leermeje ves$e keÀne peelee nw~''

mee.yeeyee 5.08.11 efjJee.’pees Yeer efHeÀuee@mee@HeÀj Deeefo nQ, GveceW ³en mÒeer®egDeue vee@uespe nw veneR~ ef$eves$eer, ef$ekeÀeueoMeea efmeHe&Àye´eïeCe ner nesles nQ, GvekesÀ Üeje ³e%e j®ee peelee nw~ ³en ©ê ieerlee %eeve ³e%e nw~ ... yeehe nerDeekeÀj ©neveer %eeve osles nQ Deewj legcekeÀes %eeve-³eesie kesÀ Üeje efJeée keÀer jepeOeeveer keÀe Jemee& osles nQ~''

mee.yeeyee 5.08.11 efjJee.’yeehe ³en ©neveer Yeespeve osles nQ, legcnejer yegef× keÀes Deewj Deelcee keÀes~ DeYeer legcnejer yegef× keÀeleeuee Keguee nw~ $e+ef<e-cegefve Deeefo meye keÀnles Les - nce j®elee Deewj j®evee keÀes veneR peeveles nQ~ Deyelegce ye®®es Ssmes veneR keÀnWies~ legce lees j®elee Deewj j®evee kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀes peeveles nes~ legceDeheves 84 kesÀ ®e¬eÀ keÀes Yeer peeve ie³es nes~ ... DeYeer Devle ceW Fme hegjeveer ogefve³ee keÀe efJeveeMe nes,efHeÀj veF& ogefve³ee keÀer Deeefo nesieer~'' mee.yeeyee 25.07.11 efjJee.’³en nw ©neveer %eeve~ ³en keÀesF& MeeðeeW keÀe %eeve veneR nw~ MeeðeeW kesÀ %eeve keÀes YeefkeÌle ceeie& keÀnepeelee nw~ mele³egie-$eslee ceW YeefkeÌle nesleer veneR nw~ %eeve, YeefkeÌle Deewj efHeÀj Jewjei³e keÀne peelee nw~³en nw yesno keÀe Jewjei³e DeLee&led meejer hegjeveer ogefve³ee keÀes íesæ[vee neslee nw~ efJejeì ªhe ceW ye´eïeCe,osJelee, #eef$e³e, JewM³e, Metê efoKeeles nQ~ ³en Yeejle keÀer ner keÀneveer nw~''

mee.yeeyee 23.07.11 efjJee.’³en mJeie& Deewj veke&À, jecejep³e Deewj jeJeCejep³e keÀe Kesue nw, efpemekeÀes keÀesF& Yeer veneR peeveles nQ~MeeðeeW ceW ³en %eeve veneR nw~ MeeðeeW keÀe %eeve nw efHeÀuee@mee@HeÀer, YeefkeÌle ceeie&~ Jen keÀesF& meÃefle kesÀ efueSveneR nw~ yeehe pees %eeve osles nQ, Jen keÀesF& MeeðeeW keÀer efHeÀueemee@HeÀer veneR nw~ ³en nw mÒeer®egDeue vee@uespe~yeehe keÀes mÒeer®egDeue HeÀeoj keÀne peelee nw, Jen nw meJe& DeelceeDeeW keÀe yeehe, ceveg<³e-me=efä keÀeyeerpeªhe~'' mee.yeeyee 7.04.11 efjJee.’MeeðeeW keÀe meye %eeve YeefkeÌle keÀe %eeve nw, efpememes Deelcee Deewj efJeée keÀer Glejleer keÀuee ner nesleer nw~%eeve keÀe meeiej lees SkeÀ yeehe ner nw~ ... DeYeer yeehe keÀnles nQ - keÀece ceneMe$eg nw, Fme hej peerlehenvees lees legce heefJe$e yevekeÀj heefJe$e ogefve³ee kesÀ ceeefuekeÀ yeve pee³eWies~... ceQ Deelee ntB mebiece³egie hej,peye heeflele ogefve³ee keÀes heeJeve ogefve³ee yeveevee neslee nw~'' mee.yeeyee 25.04.11 efjJee.

32

’heeflele ceveg<³e yegueeles nQ - ns heeflele-heeJeve DeeDees, DeekeÀj meYeer keÀes heeJeve yevee³es meeLe ues peeDees~... yeehe menpe oJeeF& osles nQ, heeJeve yeveves keÀer~ efpelevee ³eeo keÀjWies, Glevee KegMeer keÀe heeje®eæ{siee~ Deewj keÀesF& meeOet-mevle Deeefo Fme oJeeF& keÀes peeveles ner veneR nw~ ... Fleveer íesìer meer DeelceeceW efkeÀlevee heeì& Yeje ngDee nw, Jen yepeeleer jnleer nw~ JeC[j nw vee~''

mee.yeeyee 28.03.11 efjJee.’peye Guìs %eeve JeeueeW ceW Fleveer DeìskeÌMeve Leer, lees pees ³eLeeLe& Deewj Þesÿ %eeve mJeªhe nQ, GveceW Yeer©neveer DeekeÀ<e&Ce Jee DeìskeÌMeve jnsieer vee~ MeejerefjkeÀ y³egìer ve]peoerkeÀ Jee meeceves Deeves mes DeekeÀ<e&CekeÀjsieer, uesefkeÀve ©neveer DeekeÀ<e&Ce otj yew"s Yeer efkeÀmeer Deelcee keÀes Deheves lejHeÀ DeekeÀe|<ele keÀjleernw~... Ssmes ner efHeÀj SkeÌ³etjsì Yeer nes~ SkeÌ³etjsì efkeÀmeceW?... pees efve³ece, ce³ee&oe³eW Deewj [e³ejskeÌMevenQ, Gve meYeer ceW SkeÌ³etjsì Deewj SefkeÌìJe~'' De.yeeheoeoe 16.7.72

’ceveg<³e meye nQ YeefkeÌle ceeie& kesÀ Meeðe heæ{ves Jeeues~ GvekeÀes MeeðeeW keÀe %eeve keÀne peelee nw, efpemekeÀesefHeÀuee@mee@HeÀer keÀnles nQ~ ³eneB ncekeÀes %eeve-meeiej yeehe heæ{eles nQ, ³en nw mÒeer®egDeue vee@uespe~... %eevekeÀer DeLee@efjìer keÀesF& ceveg<³e nes ve mekesÀ~ MeeðeeW keÀer DeLee@efjìer Yeer hejceefhelee hejceelcee keÀes keÀnepeelee nw~ iee³eve Yeer nw - hejceefhelee hejceelcee ye´ïee Üeje meYeer JesoeW-MeeðeeW keÀe meej mecePeelesnQ~'' mee.yeeyee 19.03.11 efjJee.’%eeve keÀer DeLee@efjìer SkeÀ efMeJeyeeyee ner nw, yeekeÀer meYeer ceveg<³e nQ MeeðeeW keÀer DeLee@efjìer~ Jen Jeu[&Dee@ueceeFìer DeLee@efjìer Kego keÀnles nQ - ceQ meJe& JesoeW-MeeðeeW keÀes peevelee ntB, legcekeÀes GvekeÀe meejmecePeelee ntB~ Meeðe meye nQ YeefkeÌle ceeie& keÀer meceûeer~ YeefkeÌle mes meeræ{er veer®es Glejveer nesleer nw~meJe&MeefkeÌleJeeve %eeve meeiej yeehe mes %eeve heekeÀj, Gvemes ³eesie ueieekeÀj legce heefJe$e yeve peeles nes,meeræ{er Thej ®eæ{les nes~'' mee.yeeyee 5.10.11 efjJee.

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve Deewj YeefkeÌle ceW DevlejDeeO³eeeflcekeÀ %eeve mes Deelcee keÀer Deewj efJeée keÀer ®eæ{leer keÀuee nesleer nw, YeefkeÌle mes Deelcee

Deewj efJeée keÀer Glejleer keÀuee ner nesleer nw keÌ³eeWefkeÀ meejs keÀuhe ceW mebiece³egie keÀe mece³e íesæ[keÀj meejskeÀuhe Deelcee Deewj efJeée keÀer Glejleer keÀuee ner nesleer nw~ FmeefueS YeefkeÌle mes Deelcee keÀer ®eæ{leerkeÀuee lees veneR nesleer nw hejvleg Glejleer keÀuee keÀer ieefle cevo DeJeM³e nesleer nw~’legcekeÀes keÀYeer ³en K³eeue Yeer veneR Deevee ®eeefnS efkeÀ nce mee#eelkeÀej keÀjW~ ³es meye YeefkeÌle kesÀK³eeueele nQ~ %eeve ceeie& keÀes De®íer jerefle mecePevee nw~ ... yeehe keÀe HeÀjceeve nw - legcekeÀes keÀesF& YeerosnOeejer keÀes ³eeo veneR keÀjvee nw~ legce Deheves keÀes Deelcee mecePe yeehe keÀes ³eeo keÀjes~ ... yeehe keÀes

33

peeveves mes Yeejle meÃefle keÀes heelee nw, yeehe keÀes Yetueves mes Yeejle efyeukegÀue ogie&efle keÀes hee ueslee nw~''mee.yeeyee 17.05.11 efjJee.

’Deelcee keÀes ner M³eece Deewj megvoj keÀne peelee nw~ Deelcee heefJe$e Leer lees megvoj Leer, efHeÀj keÀeceef®elee hej yew"ves mes keÀeueer nes peeleer nw~ Deye efHeÀj yeehe %eeve ef®elee hej efye"eles nQ, megvoj yeveeves kesÀefueS~ heeflele-heeJeve yeehe keÀnles nQ - cegPes ³eeo keÀjes lees Deelcee mes Keeo efvekeÀue pee³esieer~... DeYeerlegce yeehe mes %eeve jlveeW keÀer Peesueer Yej jns nes~ yeehe lees %eeve keÀe meeiej nw, efpelevee ®eenes, Gleveeuees~'' mee.yeeyee 14.05.11 efjJee.’DeYeer yesno kesÀ yeehe mes legcekeÀes DeefJeveeMeer %eeve jlveeW keÀe Ke]peevee efceuelee nw~ yeehe keÀnles nQ -cegPes ³eeo keÀjes lees Jemee& efceuesiee~ ... DeYeer legce DeefJeveeMeer %eeve jlveeW mes Deheveer Peesueer Yejles nes~yeekeÀer DecejveeLe keÀesF& SkeÀ keÀes Leesæ[sner yew"keÀj Decej keÀLee megvee³eWies~ ... JeemleJe ceW me®®ee-me®®ee kegÀcYe keÀe cesuee ³en nw, peneB yeehe legcekeÀes %eeve-³eesie keÀe mveeve keÀjekeÀj heeJeve yeveeles nQ~''

mee.yeeyee 16.05.11 efjJee.’YeefkeÌle Deewj %eeve oesveeW Deueie-Deueie nQ~ keÀne peelee nw %eeve mes meÃefle nesleer nw~ ceveg<³e mecePelesnQ - YeefkeÌle keÀjves mes %eeve efceuesiee, leye %eeve mes meÃefle nesieer~ YeefkeÌle Yeer meyekesÀ efueS nw Deewj %eeveYeer meyekesÀ efueS nw~ ... ceveg<³e lees meÃefle keÀe DeLe& Yeer veneR mecePeles nQ~ efMeJeyeeyee meyekeÀer meÃeflekeÀjles nQ, leye meye GvekeÀes ³eeo keÀjles nQ~''

mee.yeeyee 12.04.11 efjJee.’me®e %eeve keÀesF& Meeðe ceW nes veneR mekeÀlee, keÌ³eeWefkeÀ Pet" KeC[ nw~ Pet"s %eeve mes Glejleer keÀuee nernesleer nw~ me®e %eeve mes nesleer nw ®eæ{leer keÀuee~ ... DeYeer %eeve met³e& Go³e ngDee nw, lees legce ye®®eeW%eeve met³e& keÀe Go³e nesvee osKevee nw~ jeF]pe Dee@HeÀ Yeejle Deewj [eGve HeÀe@ue Dee@HeÀ Yeejle iee³eengDee nw~ Yeejle keÀe [tyee ngDee yesæ[e yeehe DeekeÀj mesueJes]pe keÀjles nQ~''

mee.yeeyee 2.04.11 efjJee.’ye®®es yeehe keÀes hegkeÀejles nQ, keÀnles nQ - yeeyee nce DevOesjs ceW DeekeÀj heæ[s nQ, Deehe DeYeer efHeÀj mes%eeve mes nceeje oerhekeÀ peieeDees~ ... ³en nw yesno kesÀ efove Deewj yesno keÀer jele keÀer yeele, efpemekeÀesye´ïee keÀe efove Deewj ye´ïee keÀer jele keÀne peelee nw~... jele keÀes "eskeÀjW Keeles nQ, YeieJeeve keÀes {tB{veskesÀ efueS YeefkeÌle ceW ®eejes lejHeÀ HesÀjs ueieeles nQ hejvleg hee veneR mekeÀles~''

mee.yeeyee 1.04.11 efjJee.’³en nw %eeve, Jen nw YeefkeÌle~ ³en mÒeer®egDeue vee@uespe mÒeer®egDeue HeÀeoj megÒeerce ªn ner DeekeÀjlegcekeÀes osles nQ~ DeYeer legce ye®®eeW keÀes osner-DeefYeceeveer yevevee heæ[s~ GmekesÀ efueS Deheves keÀes Deelcee

34

mecePe ceeceskeÀced ³eeo keÀjes~ efMeJeyeeyee nw meJe& DeelceeDeeW keÀe yeehe, Deelcee³eW meye hejceOeece mes ³eneBheeì& yepeeves Deeleer nQ~ meye Deelcee³eW Mejerj OeejCe keÀe heeì& yepeeleer nQ~ FmekeÀes keÀce&#es$e keÀne peeleenw~ ³en yeæ[e Yeejer Kesue nw~'' mee.yeeyee 14.03.11 efjJee.’YeefkeÌle ceeie& nw veer®es Glejves keÀe ceeie&~ YeefkeÌle nw jele, %eeve nw efove~ DeYeer Ieesj DebefOe³eejer jele nw~efMeJe pe³eefvle Deewj efMeJejeef$e Yeer ceveeles nQ~ ... ³es YeefkeÌle ceeie& kesÀ Meeðe efHeÀj Yeer yeveves ner nQ~ ³en[êcee DeLee&led me=efä-®e¬eÀ keÀes De®íer jerefle mecePevee nw~ ³en vee@uespe MeeðeeW ceW veneR nw~ YeefkeÌle ceeie&keÀe %eeve nw efHeÀuee@mee@HeÀer~ GveceW keÀesF& meÃefle keÀe %eeve veneR nw~ ³eLeeLe& %eeve ceQ DeekeÀj legcekeÀes ye´ïeeÜeje ner megveelee ntB~'' mee.yeeyee 3.02.11 efjJee.’yeehe keÀes peevee Deewj me=efä-®e¬eÀ keÀes peevee, FmekeÀes ner keÀne peelee nw ©neveer vee@uespe~ ... peye legcekeÀcee&leerle DeJemLee keÀes hee³eWies, efHeÀj DeekeÀj osJelee yeveWies, efHeÀj lees Fve Dee@KeeW mes osJeleeDeeW keÀesosKeles jnWies~ ... mee#eelkeÀej mes DeuhekeÀeue keÀer KegMeer nesleer nw~ Deuhe keÀeue kesÀ efueS keÀeceveehetjer nes peeleer nw~ ³en mee#eelkeÀej keÀer Yeer [êcee ceW vetBOe nw, Fmemes Òeeefhle kegÀí Yeer veneR nesleer nw~''

mee.yeeyee 11.01.11 efjJee.’YeefkeÌle keÀe peye Devle nes, leye efHeÀj yeehe DeekeÀj YeefkeÌle keÀe HeÀue %eeve os~ DeYeer YeefkeÌle keÀe Devlenw, YeieJeeve %eeve os jns nQ Deewj jepe³eesie efmeKeuee jns nQ~... yeehe ye´ïee Üeje ³en jepeOeeveermLeeheve keÀj jns nQ~ nce nQ Òepeeefhelee ye´ïee kesÀ ye®®es, ye´ïee kegÀceej-kegÀceeefj³eeB~ Deeies nce Metê Les,DeYeer yeéïeCe yeveW nQ, efHeÀj ncekeÀes osJelee yevevee nw~ efMeJeyeeyee ncekeÀes Metê mes yeéïeCe yeveeles nQ~''


DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve kesÀiegCe-Oece& Deewj efJeMes<elee³eW

ceveesefJe%eeve ³eLeeLe& hejceelce-%eeve veneR nw keÌ³eeWefkeÀ ceve keÌ³ee nw, Jen Yeer GmeceW mheä veneRnw hejvleg ceve ceW Glhevve mebkeÀuheeW keÀe MeejerefjkeÀ efmLeefle hej keÌ³ee ÒeYeeJe neslee nw, Gmemes hejmhejmecyevOe efkeÀme lejn ÒeYeeefJele nesles nQ, GvekeÀe peæ[-pebiece-®esleve hej keÌ³ee ÒeYeeJe neslee nw, GmekeÀeefJeÍues<eCe ceveesefJe%eeve DeJeM³e keÀjlee nw, efpememes DeveskeÀ jesieeW keÀe efveoeve Yeer neslee nw, mecyevOeeW ceWmegOeej Yeer neslee nw hejvleg ³eLeeLe& %eeve ve nesves mes Deelcee Deewj efJeée keÀer ®eæ{leer keÀuee veneR nesleer nw,Glejleer keÀuee DeLee&led efvejvlej heleve ner neslee nw~

efJe%eeve kesÀ #es$e ceW Yeer Jew%eeefvekeÀ Yeer efJeée-keÀu³eeCe keÀe mebkeÀuhe ueskeÀj ner heg©<eeLe& keÀjlesnQ, DeefJe<keÀej keÀjles nQ, efpememes DeveskeÀ ÒekeÀej kesÀ mebmeeOeveeW keÀe efvecee&Ce neslee nw, pees ceeveJe meceepe

35

kesÀ efueS megKe-megefJeOeeDeeW keÀe DeeOeej yeveles nQ~ ef®eefkeÀlmee efJe%eeve kesÀ #es$e ceW DeveskeÀ DeefJe<keÀej ngSnQ, efpememes DeveskeÀeveskeÀ DemeeO³e jesieeW keÀe efveoeve Yeer ngDee nw hejvleg ³eLeeLe& DeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÀerkeÀceer kesÀ keÀejCe GmekesÀ nesles ngS Yeer DeelceeDeeW keÀer Deewj efJeée keÀer Glejleer keÀuee ner ngF& nw, helevener ngDee nw DeLee&led leceesÒeOeevelee ner yeæ{er nw, efJeée ceW jesie-MeeskeÀ, mecem³ee³eW yeæ{leer ner ieF& nQ Deewjyeæ{leer ner pee jner nQ~ efJe%eeve kesÀ efueS yeeyee ves Yeer keÀne nw - efJe%eeve ve³es efJeée kesÀ veJe-efvecee&Ce ceWYeer mene³ekeÀ nesiee lees hegjeves efJeée kesÀ efJeveeMe ceW Yeer efveefceÊe yeveWiee~ efJe%eeve ves DeveskeÀ Ssmes meeOeveyevee³es nQ, pees DeelceeDeeW kesÀ megKe keÀe DeeOeej yeveves kesÀ meeLe-meeLe ogKe keÀe keÀejCe Yeer yeve jns nQ~efJe%eeve ves meeOeve yevee³es nQ hejvleg GvekeÀe Ghe³eesie keÀjves Jeeueer ®esleve Deelcee³eW nQ, FmeefueS GvemeeOeveeW keÀe De®íe-yegje Ghe³eesie DeelceeDeeW hej efveYe&j keÀjlee nw~ ³eLeeLe& DeeO³eeeflcekeÀ %eeve ve nesvesmes efJe%eeve ef®eefkeÀlmee kesÀ #es$e ceW DehetJe&Yetle Gvveefle keÀjles ngS Yeer efJeée keÀes jesie-cegkeÌle veneR yeveemekeÀe nw, yeefukeÀ `p³eeW-p³eeW oJee keÀer jesie yeæ{lee ner ie³ee'' keÀer keÀneJele ner ®eefjleeLe& nes jner nwkeÌ³eeWefkeÀ jesieeW keÀe keÀejCe Deelcee kesÀ keÀce& nQ, efpevekeÀe Ghe®eej DeeO³eeeflcekeÀ %eeve mes ner mecYeJe nw~

oMe&ve ceW Yeer efJeefYevve oeMe&efvekeÀ Yeer ceeveJe efnle keÀer heefjkeÀuhevee keÀjkesÀ ner ef®evleveef®evleve keÀjles nQ, heg©<eeLe& keÀjles nQ Deewj Deheves efJe®eejeW keÀes meceepe kesÀ Deeies jKeles nQ, efpememesmeceepe GvekeÀes HeÀe@uees De®íe yeveW hejvleg GvekeÀes HeÀe@uees keÀjves Jeeues DeLee&led Gme Devegmeej Dee®ejCekeÀjves keÀe heg©<eeLe& keÀjves JeeueeW keÀes kegÀí mevlegefä Deewj KegMeer DeJeM³e efceueleer nw hejvleg GmemesefJeée-keÀu³eeCe veneR neslee nw DeLee&led DeelceeDeeW Deewj efJeée keÀer ®eæ{leer keÀuee veneR nesleer nw~ efJeée ceWDeveskeÀ oMe&ve nesles ngS Yeer DeelceeDeeW Deewj efJeée keÀer Glejleer keÀuee ner ngF& nw~

Oeee|cekeÀ %eeve kesÀ #es$e ceW Yeer Üehej mes DeveskeÀ Oece&efhelee³eW Dee³es Deewj DeveskeÀ ÒekeÀej mesOeee|cekeÀ %eeve efo³ee, efpememes GvekeÀes HeÀe@uees keÀjves Jeeues efvekeÀues Deewj GvekesÀ Deheves Oece& keÀer mLeeheveelees ngF& hejvleg efJeée keÀe veJe-efvecee&Ce veneR ngDee DeLee&led efJeée keÀer ®eæ{leer keÀuee veneR ngF&~ efJeée keÀerDeelcee³eW Deewj efJeée leceesÒeOeevelee keÀer Deesj ner yeæ{lee ie³ee, efJeefYevve OeceeX kesÀ Deveg³eeef³e³eeW kesÀ ceO³eceleYeso yeæ{lee ie³ee, Devlej yeæ{lee ie³ee, efpememes DeveskeÀ ÒekeÀej kesÀ ³eg× Yeer ngS nQ~

%eeve meeiej hejceelcee pees meJee&lceeDeeW kesÀ Deveeefo efhelee nw, meJee&lceeDeeW kesÀ keÀu³eeCekeÀejernQ, efJeée kesÀ veJe-efvecee&Ce kesÀ efveefceÊe nQ, Jes ner DeekeÀj ³eLeeLe& %eeve osles nQ, efpememes meJee&lceeDeeW keÀekeÀu³eeCe neslee nw Deewj Fme efJeée keÀe veJe-efvecee&Ce neslee nw~ hejceelcee pees %eeve osles nQ, Jen mel³eDeeO³eeeflcekeÀ %eeve nw, efpemeceW efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, meJe& OeceeX keÀe, efJeée kesÀ mecemle oMe&veeW keÀe meejmecee³ee ngDee neslee nw, FmeefueS Gmemes ner meJee&lceeDeeW keÀer Deewj efJeée keÀer ®eæ{leer keÀuee nesleer nw,efJeée keÀe veJe-efvecee&Ce neslee nw, Deelcee³eW cegefkeÌle-peerJevecegefkeÌle kesÀ Deheves pevceefme× DeefOekeÀej keÀes

36

Òeehle keÀjleer nQ~efJeée-veeìkeÀ ³ee me=efä keÀe Deveeefo-DeefJeveeMeer efve³ece nw efkeÀ efkeÀmeer J³eefkeÌle kesÀ Üeje efo³es

ie³es %eeve ³ee GmekesÀ Üeje efvee|cele meeOeve, HeÀecet&uee keÀe ÒeYeeJe GmekesÀ efvecee&lee ³ee %eeve-oelee kesÀDevegªhe ner neslee nw~ Ssmes ner DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve DeeefokeÀe ÒeYeeJe Yeer GmekesÀ cetueeOeej DeLee&led oelee-efvecee&lee kesÀ Devegmeej ner neslee nw~ Fme mel³e kesÀDevegmeej ogefve³ee kesÀ efpeleves Yeer Jew%eeefvekeÀ, ceveesJew%eeefvekeÀ, Oece&-mLeehekeÀ, oeMe&efvekeÀ Deeefo meyeceveg<³eelcee³eW nQ Deewj meYeer osneefYeceeve kesÀ JeMeerYetle, Glejleer keÀuee Jeeues nesles nQ, FmeefueS GvekesÀÜeje efvee|cele meeOeve-meeceûeer Yeer Glejleer keÀuee keÀe ner keÀejCe yeveleer nw, osneefYeceeve keÀes ner yeæ{eJeeosves Jeeueer ner nesleer nw~ FmeefueS mele³egie Deeefo mes ueskeÀj keÀefue³egie Devle lekeÀ DeelceeDeeW DeewjefJeée keÀer Glejleer keÀuee ner nesleer nw Deewj ngF& nw~ ®eæ{leer keÀuee keÀe SkeÀcee$e DeeOeej hejceelcee kesÀÜeje efo³ee ie³ee DeeO³eeeflcekeÀ %eeve ner nw, pees hejceelcee keÀuhe-keÀuhe, keÀuhe kesÀ mebiece³egie hej oslesnQ~ hejceelcee efvejekeÀej, %eeve keÀe meeiej, meJe& iegCeeW keÀe meeiej nw, meoe Yejhetj nw, mechetCe& Deewjmechevve nw, Fme efJeée kesÀ efkeÀmeer Yeer ÒeYeeJe mes DeÒeYeeefJele nw, FmeefueS GvekesÀ Üeje efo³ee ie³ee %eevener Deelcee keÀer ®eæ{leer keÀuee keÀe DeeOeej nw, peerJeve ceW mechetCe&lee Deewj mechevvelee keÀes ueeves Jeeuee nw~

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve kesÀ iegCe-Oece& Deewj efJeMes<eleeDeeW keÀes peeveves Deewj DevegYeJe keÀjves kesÀefueS Deelcee, hejceelcee Deewj me=efä-®e¬eÀ kesÀ iegCe-Oece& Deewj efJeMes<eleeDeeW keÀes peevevee, GvekeÀeDevegYeJe Deewj Gve hej ³eLeeLe& efve½e³e nesvee Deefle DeeJeM³ekeÀ nw~ FmeefueS hejceelcee ves pees %eeveefo³ee nw, GmekesÀ efJe<e³e ceW ³eneB meef#ehle ceW ®e®ee& keÀjles nQ~’ve efmeHe&À Deheves keÀes SkeÀ-jme yeveevee nw uesefkeÀve meejs mebie"ve keÀes SkeÀ-jme efmLeefle ceW efmLele keÀjeveskesÀefueS men³eesieer yevevee nw, nj SkeÀ ye´eïeCe keÀer jsmhee@efvmeefyeefueìer nw~ ... Deiej mebie"ve ceW Jeceeuee ceW SkeÀ Yeer ceCekeÀe efYevve ÒekeÀej keÀe neslee nw lees ceeuee keÀer MeesYee veneR nesleer nw~ Ssmes mebie"vekeÀer MeefkeÌle ner Fme hejceelce-%eeve keÀer efJeMes<elee nw~''


’³eneB yew"s ye®®eeW keÀes Ke]peevee efceuelee nw, lees ye®®eeW keÀes efkeÀleveer Devoj KegMeer nesveer ®eeefnS~ yesnokeÀe yeehe ncekeÀes megKeOeece keÀe ceeefuekeÀ yevee jns nQ~ ... ye®®es mecePeles nQ - ncekeÀes yeehe ves S[e@hìefkeÀ³ee nw Je nceves efMeJeyeeyee keÀer Oece&-ieeso ueer nw, pees yeehe Deeefo meveeleve osJeer-osJelee Oece& keÀermLeehevee keÀj jns nQ~ DeYeer nce ye´eïeCe nQ Deewj me®®ee-me®®ee ieerlee keÀe hee" megve jns nQ~''

mee.yeeyee 22.09.11 efjJee.’DeeOee keÀuhe nw %eeve keÀe efove, efHeÀj DeeOee keÀuhe nw YeefkeÌle keÀer jele~ YeefkeÌle ncekeÀes veer®es Gleejleer

37

nw~ %eeve mes meeræ{er ®eæ{les nes~ legce ye®®eeW keÀer yegef× ceW meeræ{er keÀer meejer vee@uespe peªj jnveer ®eeefnS~yeehe mecePeeles nQ - ³en 84 pevceeW keÀe ®e¬eÀ nw, Fme ®e¬eÀ keÀes peeveves mes legce ®e¬eÀJeleea jepee yeveWies~FmeefueS yeeyee ef®e$e Yeer yeveJee jns nQ, efpememes efme× nes efkeÀ nce Fme ®e¬eÀ keÀes peeveves mes 21 pevcekesÀ efueS jep³e Yeei³e heeles nQ~'' mee.yeeyee 4.06.11 efjJee.

³eLeeLe& DeeO³eeeflcekeÀ %eeve kesÀ iegCe-Oece&-efJeMes<elee³eWefpemekeÀe oelee mechetCe& Deewj mechevve nespees Jew%eeefvekeÀ, efJeJeskeÀ³egkeÌle, leke&Àmebiele (Scientific, Rational and Logical) nespees ®eæ{leer keÀuee keÀe DeeOeej nesefpemeceW efkeÀmeer ÒekeÀej keÀe efJejesOeeYeeme (Contradiction) ve nesefpemeceW efkeÀmeer Oece& kesÀ Òeefle YesoYeeJe ve nes DeLee&led meJe& OeceeX keÀes ceev³e nesmeJe& DeelceeDeeW keÀes menpe mecePe ceW Dee³es

Deelcee kesÀ iegCe-Oece& Deewj efJeMes<elee³eWDeelcee Yeer SkeÀ DeCeg nw, hejvleg Jen ®ewlev³e nw, efpemekeÀer ®eslevelee Mejerj ceW Deeves hej Òeieì nesleer nw~

Deelcee keÀe cetue mJeªhe efvejekeÀej, meef®®eoevevoce³e nw DeLee&led peye Deelcee osn ceW jnlesDeheves cetue mJeªhe ceW efmLele nesleer nw lees Deelcee keÀes hejce-Meeefvle, hejce-MeefkeÌle, hejce-Deevevo keÀerDevegYetefle nesleer nw~

Deelcee keÀe cetue efveJeeme hejceOeece nw, peneB mes ³eneB heeì& yepeeves Deeleer nw Deewj keÀuheevleceW efHeÀj Jeeheme Deheves Iej peeleer nw~Fme osn ceW Deelcee keÀe efveJeeme mLeeve Ye=kegÀìer nw, peneB mes meejs Mejerj keÀes meb®eeefuele keÀjleer nw~’DeYeer legcekeÀes heeflele-heeJeve %eeve meeiej yeehe mes heeJeve yeveves keÀe %eeve efceuelee nw~ legce mJeoMe&ve®e¬eÀOeejer Yeer yeveles nes~ ... ceveg<³e keÀnles - ³en %eeve hejcheje keÌ³eeW veneR ®euelee nw~ yeehe keÀnles nQ- %eeve mes efove nes ie³ee, efHeÀj %eeve keÀer ojkeÀej veneR, FmeefueS ³en %eeve Òee³e: ueeshe nes peelee nw~³es yeæ[er mecePeves Deewj mecePeeves keÀer yeeleW nQ~'' mee.yeeyee 20.08.11 efjJee.’mele³egie ceW Fve osJeer-osJeleeDeeW keÀes Yeer j®elee-j®evee keÀe %eeve veneR Lee~ Jes Yeer me=efä-®e¬eÀ kesÀDeeefo-ceO³e-Devle keÀes veneR peeveles nQ~ Deiej GvekeÀes ³en %eeve nes lees efkeÀ nce meeræ{er Glejles

38

jmeeleue ceW pee³eWies lees yeeoMeener keÀe megKe Yeer ve jns, ef®evlee ueie pee³es~ ... DeYeer legcekeÀes ³en%eeve nw, legce mecePeles nes DeYeer nce ®eæ{leer keÀuee ceW nQ~ legcekeÀes ef®evlee nw efkeÀ nce meleesÒeOeeve kewÀmesyeveW~'' mee.yeeyee 16.08.11 efjJee.’Deelcee lees efyevoer nw, keÀneB mes Yeer ®eueer peeleer nw, ceeuetce veneR heæ[lee nw~ GmekeÀe Mejerj ceW jnveskeÀe mLeeve Ye=kegÀìer nw~ yeehe keÀnles nQ - ceQ Yeer efyevoer ntB, FvekeÀer Ye=kegÀìer ceW DeekeÀj yew"e ntB~ yeehe legceye®®eeW keÀes yew" megveeles nQ, legcekeÀes pees megveeles nQ, Jen ceQ Yeer megvelee ntB~ ... ³en jepeOeeveer mLeeheve nesjner nw~ henues mLeehevee Deewj efHeÀj efJeveeMe Yeer nesiee~''


hejceelcee kesÀ iegCe-Oece& Deewj efJeMes<elee³eWhejceelcee Yeer SkeÀ Deelcee nw hejvleg GmeceW kegÀí efJeMes<e iegCe-Oece& Deewj efJeMes<elee³eW nQ,

efpememes GvekeÀes hejceelccee keÀne peelee nw~ Jen Yeer Deelcee kesÀ meceeve ner SkeÀ DeCeg nw~hejceelcee efvejekeÀej meef®®eoevevo mJeªhe nw, Jen keÀYeer ieYe& mes pevce veneR uesles nQ~ Fme

efJeée-veeìkeÀ ceW Dehevee heeì& yepeeves kesÀ efueS hejkeÀe³ee ÒeJesMe keÀjles nQ, FmeefueS Jes Òeke=Àefle kesÀDeLee&led Fme meekeÀej ueeskeÀ kesÀ iegCe-OeceeX mes DeÒeYeeefJele nw, FmeefueS GvekesÀ iegCe-Oece&, efJeMes<elee³eWmeoe SkeÀ jme jnleer nQ~

hejceelcee meoe ner efvejekeÀej nw DeLee&led GvekeÀes Deheveer mLetue ³ee met#ce osn veneR nw,FmeefueS Jes heeì& yepeeves kesÀ efueS hejkeÀe³ee ÒeJesMe keÀjles nQ~ hejceelcee ceW hejkeÀe³ee ÒeJesMe keÀjvesDeewj Dehevee keÀe³e& mechevve keÀjkesÀ hegve: hejceOeece ®eues peeves keÀer MeefkeÌle nw, FmeefueS Jes Deheves heeì&kesÀ Devegmeej osn ceW Deeles-peeles jnles nQ DeLee&led efkeÀmeer osn ceW mLeeF& ªhe mes veneR jnles nQ~hejceelcee meoe efvejekeÀej nw, FmeefueS GveceW SkeÀeûelee keÀer DeÓtle MeefkeÌle nw, FmeefueS Jes efkeÀmeer YeerDeelcee kesÀ Jele&ceeve-Yetle-YeefJe<³e keÀes peeveves ceW meceLe& nQ~ JeemleefJekeÀlee ³es nw efkeÀ keÀesF& DeelceeGvekesÀ meeceves Deeles ner ohe&Ce kesÀ meceeve Deheves DeeeflcekeÀ mJeªhe keÀe oMe&ve keÀjleer nw Deewj GmekesÀleerveeW keÀeue hejceelcee kesÀ meeceves Òel³e#e nes peeles nQ, efpemekesÀ DeeOeej hej ner Jes efkeÀmeer Deelcee keÀescele osles nQ, pees GmekeÀes Yeelee nw Deewj Gmemes GmekeÀe keÀu³eeCe neslee nw~ FmekesÀ efueS hejceelcee keÀeskeÀesF& Òe³elve ³ee mebkeÀuhe keÀjves keÀer DeeJeM³ekeÀlee veneR nesleer nw DeLee&led ³en meye mJeYeeefJekeÀ neslee nw

hejceelcee %eeve keÀe meeiej, heeflele-heeJeve nw, FmeefueS Jes DeelceeDeeW Deewj efJeée keÀes heeJeveyeveeves kesÀ efueS ner keÀuheevle ceW Deeles nQ~

hejceelcee hejkeÀe³ee ÒeJesMe keÀjles nQ, FmeefueS GvekesÀ oes ªhe iee³es peeles nQ - meekeÀej

39

Deewj efvejekeÀej~ peye hejceelcee meekeÀej leve ceW Deeles nQ lees meekeÀej keÀer DeLee&led Òepeeefhelee ye´ïee keÀerDeelcee Yeer hejceelcee kesÀ meeefveO³e mes GvekesÀ meceeve iegCe-Oece&-efJeMes<eleeDeeW mes mechevve yeve peeleer nw,efpememes Jen Yeer efkeÀmeer Yeer Deelcee kesÀ Jele&ceeve-Yetle-YeefJe<³e keÀes peeveves ceW meceLe& nesleer nw DeewjGmekeÀes peevekeÀj pees cele osles nQ, Gmemes GmekeÀe keÀu³eeCe neslee nw~ FmeefueS Òepeeefhelee ye´ïee keÀercele Yeer ieeF& ngF& nw~ Fme efJeMes<elee kesÀ keÀejCe pees Yeer GvekesÀ meeceves Deelee nw, Devee³eeme ner GmekeÀermeejer pevcehe$eer meekeÀej kesÀ meeceves mheä nes peeleer nw Deewj GvekesÀ cegKeejefyevog mes Gme DevegªheceneJeekeÌ³e G®®eejCe nesles nQ Deewj meeceves Jeeueer Deelcee Gmemes mevlegälee keÀe DevegYeJe keÀjleer nw~³en DevegYeJe Òee³e: meYeer ye´ïee kegÀceej-kegÀceeefj³eeW keÀe nw, pees Gvemes meekeÀej ceW efceues nQ Deewj DeYeerDeJ³ekeÌle ªhe ceW efceueles nQ~ DeJ³ekeÌle ªhe ceW Yeer yeeheoeoe ves efpeme Deelcee kesÀ Òeefle pees ceneJeekeÌ³eG®®eejCe efkeÀ³es nQ, GmekeÀes mel³e DevegYeJe nesles nQ Deewj Jes GmekesÀ efueS Jejoeve mJeªhe yeve peelesnw~’DeYeer legcnejer yegef× ceW ³es meye yeeleW nQ efkeÀ nce mele³egie Deeefo ceW heeì& yepeeves Dee³es Les, nce efJeéekesÀ ceeefuekeÀ cenejepee-cenejeveer Les, nceejer jepeOeeveer Leer, DeYeer lees jepeOeeveer nw veneR~ DeYeer ncemeerKe jns nQ efkeÀ nce jepeeF& kewÀmes ®euee³eWies~ ... ³es yeæ[er mecePeves keÀer yeeleW nQ~ pewmes yeehe keÀerDeelcee ceW meeje %eeve nw, Jewmes legcnejer Deelcee ceW Yeer DeYeer ³en %eeve nw~''

mee.yeeyee 12.08.11 efjJee.’YeÏäe®eejer keÀes Þesÿe®eejer yeveevee yeehe keÀe ner keÀece nw~ Þeer-Þeer efMeJeyeeyee ner Þesÿe®eejer yeveeves kesÀefueS Þeercele osles nQ~ ... hejceelcee keÀe ³en %eeve osves keÀe DeYeer ner heeì& nw~ Devle lekeÀ yeehe %eeveosles jnWies, ³en [êcee ceW vetBOe nw~ yeehe keÀnles nQ - Deeies ®euekeÀj legce yengle kegÀí mecePeves Jeeues nes,yeehe efove-Òeefleefove mecePeeles jnles nQ~ ... jepeOeeveer kewÀmes ®eueeles nQ, mJe³ebJej kewÀmes neslee nw, ³enmeye Deeies ®euekeÀj helee heæ[ pee³esiee~'' mee.yeeyee 29.07.11 efjJee.’legce peeveles nes - nceeje yeehe vee@uespeHegÀue nw, GmeceW meejs [êcee keÀer vee@uespe nw, pees DeYeer ncekeÀes Yeerefceue jner nw~ DeYeer ³en heg©<eesÊece mebiece³egie nesves kesÀ keÀejCe legcneje ³en pevce Yeer heg©<eesÊece nw~... DeYeer legcnejer yegef× ceW ³en %eeve nw efkeÀ nceves 84 keÀe ®e¬eÀ ueieekeÀj leceesÒeOeeve yeveW, DeYeer efHeÀjmeleesÒeOeeve heg©<eesÊece yeve jns nQ~ yeveeves Jeeuee SkeÀ yeehe ner nw~''

mee.yeeyee 16.09.11 efjJee.’yeehe keÀnles nQ - DeYeer ceQ legcekeÀes ieg¿e jceCeerkeÀ yeeleW megveelee ntB, pees Deeies veneR peeveles Les, DeYeerpeeveles nes~ veF&-veF& hJeeFvìdme yegef× ceW Deeleer peeleer nQ, pees yeehe legcekeÀes megveeles nQ Deewj legce efHeÀjotmejeW keÀes Yeer mecePee mekeÀles nes~ efove Òeefleefove ³en yeéïeCeeW keÀe Peeæ[ yeæ{lee peelee nw, efHeÀj ³ener

40

owJeer Peeæ[ yevevee nw~ ... %eeve keÀes yeerpe keÀne peelee nw~ yeerpe efkeÀlevee íesìe neslee nw, Peeæ[ efkeÀleveeyeæ[e efvekeÀuelee nw~ yeehe keÀnles nQ - cevceveeYeJe~''

mee.yeeyee 17.09.11 efjJee.’legcekeÀes SkeÀ efMeJeyeeyee keÀes ner ³eeo keÀjvee nw~ GvekeÀes ner keÀnles nQ - legce ceele-efhelee nce yeeuekeÀlesjs~ DeYeer legce GvekesÀ heeme Deeles nes lees yegef× ceW jnlee nw efkeÀ nce efMeJeyeeyee kesÀ heeme peeles nQ~ ...Deelcee keÀes Fve DeeBKeeW mes osKe veneR mekeÀles nQ~ GmekeÀes efoJ³e-¢efä mes ner osKee pee mekeÀlee nw~ JenFve DeeBKeeW mes osKeves keÀer keÀesF& ®eerpe veneR nw~''


me=efä-®e¬eÀ DeLee&led efJeée-veeìkeÀ kesÀ iegCe-Oece& Deewj efJeMes<elee³eW³en me=efä SkeÀ Deveeefo-DeefJeveeMeer veeìkeÀ nw, pees ®e¬eÀJeled ®euelee nw Deewj nj 5000

Je<e& kesÀ yeeo nt-ye-nt hegvejeJe=Êe neslee nw~ keÀuheevle ceW hejceelcee DeekeÀj ³eLeeLe& %eeve oskeÀj DeewjDeelceeDeeW keÀes jepe³eesie efmeKeekeÀj %eeve-³eesie Deewj heefJe$elee kesÀ Üeje FmekeÀer keÀuece ueieeles nQ~FmeefueS Fme efJeée-veeìkeÀ keÀer SkeÀ Je=#e mes leguevee keÀer ieF& nw, FmeefueS FmekeÀes keÀuhe-Je=#e keÀnepeelee nw, efpemekesÀ yeerpeªhe hejceelcee nQ, peæ[ ye´eïeCe Oece& nw, levee Deeefo meveeleve osJeer-osJelee Oece&nw Deewj MeeKee³eW-ÒeMeeKee³eW efJeefYevve Oece&, ce"-hebLe nQ~

³en efJeée-veeìkeÀ mel³e, v³ee³ehetCe& Deewj keÀu³eeCekeÀejer (Just, Accurate and

Auspicious) nw~³en efJeée-veeìkeÀ DeelceeDeeW kesÀ keÀce& Deewj HeÀue hej DeeOeeefjle nw, FmeceW keÀce& Deewj HeÀue

keÀe DeefÜleer³e mevlegueve nw, FmeefueS keÀce& keÀer iegn³e ieefle keÀes peevevee Yeer Deefle DeeJeM³ekeÀ nw, pees%eeve meeiej hejceelcee ner DeekeÀj keÀuheevle ceW mecePeeles nQ, efpememes Deelcee³eW megkeÀce& keÀjves ceW meceLe&nesleer nQ, efpememes DeelceeDeeW keÀer ®eæ{leer keÀuee nesleer nw~ Deewj lees meejs keÀuhe ceW DeelceeDeeW keÀerGlejleer keÀuee ner nesleer nw keÌ³eeWefkeÀ DeelceeDeeW kesÀ Üeje meeOeejCe keÀce& Deewj efJekeÀce& ner nesles nQ~meeOeejCe keÀceeX keÀes yeeyee ves mecePeeves kesÀ efueS DekeÀce& keÀne nw hejvleg JeemleefJekeÀlee keÀes efJe®eej keÀjWlees Fme efJeée-veeìkeÀ ceW keÀesF& Yeer keÀce& DekeÀce& DeLee&led HeÀue-jefnle veneR neslee nw DeLee&led DekeÀce& veneRneslee nw~ keÀceeX kesÀ DeeOeej hej ner mele³egie ceW keÀuee³eW Glejleer nQ~’DeYeer SkeÀ lejHeÀ nw F&éejer³e mevleeve, otmejs lejHeÀ nQ Deemegjer mevleeve~ legce peeveles nes -efMeJeyeeyee ye´ïee leve ceW Dee³es nQ~ efMeJe yeeyee nw, ye´ïee nw oeoe, Òepeeefhelee~ ... DeYeer legce peeveles nesnce Deelcee³eW efnmeeye-efkeÀleeye ®egkeÌlet keÀj meleesÒeOeeve yevekeÀj MeeefvleOeece Jee megKeOeece ceW pee³eWies~

41

Deelcee³eW kewÀmes hejceOeece mes Deeleer nQ Deewj efHeÀj kewÀmes peeleer nQ, Jen Yeer legce peeveles nes~''mee.yeeyee 23.08.11 efjJee.

’legce ye®®es DeYeer mecePeles nes - Jen nw DeelceeDeeW keÀe efvejekeÀejer Peeæ[~ peye meye Deelcee³eW JeneB mes³eneB Dee pee³eWieer, efHeÀj meye ³eneB mes JeneB pee³eWies~ Òeue³e lees keÀye nesveer veneR nw~... DeYeer yeehekeÀnles nQ - osn meefnle pees Yeer osn kesÀ efce$e-mecyevOeer Deeefo nQ, Gve meyekeÀes Yetue peeDees~ DeelceeefJeef®e$e nw~ efJeef®e$e GmekeÀes keÀne peelee nw, efpevekeÀes osKee veneR pee mekeÀlee nw~''

mee.yeeyee 23.08.11 efjJee.’³eneB legcekeÀes %eeve keÀe Ke]peevee efceuelee nw~ yeæ[er Yeejer keÀceeF& nw, legce jleveeW mes Deheveer PeesueerYejles nes~ ... legce peeveles nes Deye efJeveeMe lees nesvee ner nw~ efJeveeMe Deewj mLeehevee keÀe mee#eelkeÀejYeer efkeÀ³ee nw, mees efHeÀj Fve Dee@KeeW mes Yeer osKeWies~ ... %eeve efyeiej efkeÀmekeÀer meÃefle lees nes ve mekesÀ~%eeve SkeÀ efvejekeÀej efMeJeyeeyee ner osles nQ~''

mee.yeeyee 22.08.11 efjJee.’legce ye®®eeW ves DeYeer j®elee yeehe Üeje j®elee Deewj j®evee keÀes peevee nw~ DeYeer legcnejer yegef× ceWmeeje me=efä-®e¬eÀ nw~ ye´ïee keÀes j®elee veneR keÀnWies~ j®elee yeehe nw, Jen ye´ïee Üeje j®evee j®eles nQ~yeefuenejer SkeÀ keÀer nw, Jener j®elee nw~ ... yeehe ye´ïee Üeje yeéïeCe j®eles nQ~ ³en nw ©neveer ³e%e,FmekeÀes mÒeer®egDeue vee@uespe keÀne peelee nw~ ©neveer yeehe ner ªneW keÀes ³en %eeve osles nQ~''

mee.yeeyee 2.08.11 efjJee.’DeYeer legcnejer yegef× ceW yew"e nw efkeÀ ³en yevee-yevee³ee Deveeefo DeefJeveeMeer [êcee nw, pees efHeÀjlee nerjnlee nw~ DeYeer legce peeie ie³es nes, yeekeÀer meejer ogefve³ee meesF& ngF& nw~ DeYeer legce ye®®eeW keÀes meejsme=efä-®e¬eÀ kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀe, cetueJeleve, met#ceJeleve, mLetue Jeleve keÀe helee nw~... yeehekeÀnles nQ - legce Fme me=efä-®e¬eÀ keÀes mecePeves mes ner ®e¬eÀJeleea jepee-jeveer yeveles nes~''

mee.yeeyee 28.07.11 efjJee.’legcekeÀes 84 pevceeW keÀer meeræ{er Glejles-Glejles melees, jpees, lecees ceW peªj Deevee nw~ efHeÀj yeeheDeekeÀj legcekeÀes meleesÒeOeeve yeveeles nQ~ ... YeejleJeemeer efMeJe pe³eefvle ceveeles nQ, hejvleg yeehe keÀyeDee³es, ³en keÀesF& veneR peevelee nw~ ... ³en SkeÀ Deveeefo-DeefJeveeMeer Kesue nw~ Jen nw no keÀe [êcee,³en nw yesno keÀe [êcee~ DeYeer legce Jeu[& keÀer efnmìêr-pee@ûeeHeÀer Deeefo mes Devle lekeÀ peeveles nes~''


42

³eLeeLe& DeeO³eeeflcekeÀ %eeveQ. ³eLeeLe& DeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÌ³ee nw Deewj GmekeÀer keÌ³ee hejKe nw?³eLeeLe& DeeO³eeeflcekeÀ %eeve peye %eeve meeiej hejceelcee mes efceuelee nw lees Deelcee cegefkeÌle-peerJevecegefkeÌlekeÀe DevegYeJe keÀjleer nw, FmeefueS meskesÀC[ ceW peerJevecegefkeÌle keÀe iee³eve nw~ FmekesÀ efueS henues DeelceekeÀes peevevee Deefle DeeJeM³ekeÀ nw, leye ner hejceelcee keÀes peevee pee mekeÀlee nw Deewj peye hejceelcee keÀespeeveWies, leye ner GvekesÀ Üeje me=efä-®e¬eÀ kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀes peeve mekeWÀies Deewj Fme me=efä-®e¬eÀ kesÀ iegCe-OeceeX keÀes peeveves Deewj OeejCe keÀjves mes ner Deelcee keÀes Deleerefvê³e megKe keÀer DevegYeteflenesleer nw DeLee&led Deelcee cegefkeÌle-peerJevecegefkeÌle keÀe hejce-megKe DevegYeJe keÀjleer nw~ ³eLeeLe& DeeO³ee-eflcekeÀ %eeve mes Deelcee keÀes Deheves ceW mechetCe&lee-mechevvelee keÀe DevegYeJe neslee nw, efpememes DeelceepeerJeve ceW mevlegälee-Òemevvelee keÀe menpe DevegYeJe keÀjleer nw, GmekeÀer YeìkeÀvee yevo nes peeleer nwkeÌ³eeWefkeÀ Deelcee keÀes Deheves ue#³e keÀe %eeve efceue peelee nw, lees Deelcee GmekesÀ efueS heg©<eeLe& keÀjleernw~ ³eLeeLe& DeeO³eeeflcekeÀ %eeve mes ner meJe& DeelceeDeeW Deewj meceûe efJeée keÀe keÀu³eeCe neslee nw DeLee&ledme=efä-®e¬eÀ keÀe veJe-efvecee&Ce neslee nw DeLee&led ve³ee ®e¬eÀ DeejcYe neslee nw~mel³e DeeO³eeeflcekeÀ %eeve ceW keÀesF& efJejesOeeYeeme veneR neslee nw, efpememes Deelcee keÀes ceve ceW efkeÀmeer ÒekeÀejkeÀer GuPeve cenmetme veneR nesleer nw~ ³eLeeLe& DeeO³eeeflcekeÀ %eeve menpe yegef× iec³e, leke&Àmebiele neslee nw~

hejceelcee kesÀ Üeje efo³es ie³es ³eLeeLe& %eeve mes meceûe efJeée keÀe keÀu³eeCe neslee nw DeLee&ledJen meJe& OeceeX keÀes ceev³e neslee nw DeLee&led GmeceW efkeÀmeer Oece& efJeMes<e kesÀ Òeefle ueieeJe ³ee Ie=Cee veneR nesleernw DeLee&led meJe& OeceeX kesÀ Òeefle GmekeÀe mecceeve neslee nw~

mel³e DeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÀes mecePeves Deewj OeejCe keÀjves Jeeueer DeelceeDeeW ceW menpeefJeée-yevOeglJe keÀer YeeJevee peeie=le nesleer nw Deewj GvekesÀ Üeje efJeée-keÀu³eeCe keÀe keÀle&J³e neslee nw~

DeYeer %eeve meeiej hejceelcee ves pees %eeve efo³ee nw, GmeceW Fve meye efJeMes<eleeDeeW keÀeDevegYeJe neslee nw Deewj GmekeÀes peerJeve ceW OeejCe keÀjves Jeeueer Deelcee³eW Deheves ceW mevlegälee-ÒemevveleekeÀe DevegYeJe keÀj jner nQ Deewj Deheves keÀes Deheves DeYeerä ue#³e DeLee&led mechetCe&lee-mechevvelee keÀerDeesj Deûemej DevegYeJe keÀj jner nQ~ meJe& Deelcee³eW SkeÀ hejceelcee keÀer mevleeve nQ, FmeefueS mel³eDeeO³eeeflcekeÀ %eeve mes meJee&lceeDeeW keÀe keÀu³eeCe nes, GmekeÀe heg©<eeLe& keÀj jner nQ~

³eLeeLe& DeeO³eeeflcekeÀ %eeve Jen nw, efpememes peæ[-pebiece-®esleve leerveeW Òeke=Àefle³eeW keÀe keÀu³eeCenes DeLee&led leerveeW heeJeve yeveW~’yeehe keÀnles nQ - ye®®eeW keÀes DeYeer DeelceeefYeceeveer peªj yevevee nw~ ogefve³ee ceW SkeÀ Yeer ceveg<³e veneR,

43

efpemekeÀes Deelcee keÀe ³eLeeLe& %eeve nes~ Deelcee keÀe ner %eeve veneR nw lees hejceelcee keÀe %eeve kewÀmes nesmekeÀlee nw~ Deelcee mees hejceelcee keÀnvee yeæ[er Yeejer Yetue nw~''

mee.yeeyee 1.08.11 efjJee.’³egefveJee|meìer-keÀeuespe Deeefo ceW vekeÌMes nesles nQ~ legcnejs ³es ef®e$e Yeer vekeÌMes nQ~ legce Fve hej efkeÀmekeÀesYeer De®íer jerefle mecePee mekeÀles nes~ ... legcekeÀes DeYeer mce=efle DeeF& nw efkeÀ yejesyej ncekeÀes keÀuhe-keÀuhe efJemce=efle nesleer nw, efHeÀj yeehe mce=efle ceW ueeles nQ~ henueer-henueer SkeÀpe Yetue ngF&, pees legcej®elee yeehe Deewj j®evee kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀes Yetue ie³es~ DeYeer legceves yeehe Üeje j®elee Deewjj®evee kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀes peevee nw~''

mee.yeeyee 2.08.11 efjJee.’yeehe pees %eeve megveeles nQ, Gme %eeve mes efHeÀj DeeOee keÀuhe meÃefle nesleer nw~ YeefkeÌle keÀes Yeer DeeOeekeÀuhe ®euevee nw~ %eeve mes meÃefle mebiece³egie hej ner nesleer nw~... yeeyee efkeÀme Ieæ[er Deeles nQ DeewjefkeÀme Ieæ[er ®eues peeles nQ, Jen Yeer efkeÀmekeÀes helee veneR heæ[lee nw~ meowJe lees meJeejer veneR keÀjles nQ~Dee³eWies Deewj ®eues pee³eWies~ ... efpevekeÀes yeehe ves keÀuhe henues %eeve efo³ee, GvekeÀes ner Deye Yeer oWies~''

mee.yeeyee 31.08.11 efjJee.’³en meye yeæ[er mecePeves keÀer yeeleW nQ~ Deeies ®euekeÀj Fve yeeleeW keÀes meye mecePeWies, peye legcnejer Je=ef×nesieer~ ... ³en hetjer vee@uespe keÌ³ee nw, GmekeÀes De®íer jerefle mecePekeÀj Deewj meyekeÀes mecePeevee®eeefnS~ ... efueKevee ®eeefnS - nce hetjs me=efä-®e¬eÀ keÀer vee@uespe os mekeÀles nQ, cetueJeleve, efvejekeÀejyeehe keÀe Yeer heefj®e³e os mekeÀles nQ, efHeÀj Òepeeefhelee ye´ïee Deewj GvekesÀ yeéïeCe Oece& kesÀ yeejs ceW YeermecePee mekeÀles nQ~'' mee.yeeyee 10.03.11 efjJee.

Deelcee-hejceelcee keÀe %eeve’Deelcee ceW 84 pevceeW kesÀ mebmkeÀej Yejs ngS nQ~ ³en Deveeefo-DeefJeveeMeer yevee-yevee³ee [êcee nw, peesefHeÀjlee jnlee nw~ keÀye yevo nesves keÀe veneR nw~ ³en meJeeue ner veneR G"lee efkeÀ me=efä j®eer ner keÌ³eeW~... Deelcee³eW keÀye Ieìleer-yeæ{leer veneR nQ~ [êcee kesÀ meye SkeÌìme& efveef½ele nQ~ efpeleves SkeÌìme& DeYeer nQ,efHeÀj Fleves ner neWies~ ... keÀesF& Yeer SkeÌìj Fme [êcee kesÀ heeì& mes ítì veneR mekeÀlee~ cegPe YeieJeeve keÀesYeer heeflele ogefve³ee ceW heeì& yepeeves Deevee heæ[lee nw~''

mee.yeeyee 1.09.11 efjJee.’yeehe keÀnles nQ - cegPes Yeer Fme heeflele ogefve³ee ceW Deevee Deewj peevee heæ[lee nw~ keÀuhe-keÀuhe ceQ DeeleentB~ peye cegPes ner Deevee heæ[lee nw lees ye®®eeW keÀe yevo kewÀmes nes mekeÀlee nw~... cegPes Yeer Fme [êcee ceW

44

heeì& yepeeves Deevee heæ[lee nw, hejvleg cesje Deevee Deewj peevee yeæ[e JeC[jHegÀue nw, FmeefueS ieeles nQlegcnjer iele-cele legce ner peevees, Deewj ve peeves keÀesF&~ yeehe ner DeekeÀj meÃefle keÀer cele osles nQ~''

mee.yeeyee 1.09.11 efjJee.’Deelcee keÀes ye´eïeCe ceW yegueeles nQ hejvleg ceesn Mejerj ceW jnlee nw~ Mejerj keÀes ner ³eeo keÀj yegueelesnQ~ Deelcee ner meyekegÀí Mejerj kesÀ Üeje keÀjleer nw~ De®ís-yegjs mebmkeÀej Deelcee ceW ner jnles nQ~henues-henues osneefYeceeve Deelee nw, efHeÀj Deewj meye efJekeÀej Dee peeles nQ~ ... DeYeer legcekeÀes osner-DeefYeceeveer yeve owJeer iegCe OeejCe keÀj osJelee yevevee nw~''

mee.yeeyee 11.08.11 efjJee.’yeehe nw J³eeme, legce GvekesÀ ye®®es megKeosJe nes~ DeYeer legce yeehe mes megKe keÀe Jemee& ues jns nes~ DeYeerlegce megKe kesÀ osJelee yeveles nes~ ... Deelcee keÀes peevee peelee nw, hejceelcee keÀes Yeer peevee peelee nw~Jener DeekeÀj DeelceeDeeW keÀes heeflele mes heeJeve yeveves keÀe jemlee yeleeles nQ~... Deelcee keÀes osKe veneRmekeÀles, Deelcee keÀes efj³eueeF]pe efkeÀ³ee peelee nw~ DeYeer legceves Deelcee keÀes efj³eueeF]pe efkeÀ³ee nw~''

mee.yeeyee 6.08.11 efjJee.’³es yesno keÀer yeeleW, efkeÀleveer JeC[jHegÀue nQ, pees Deewj keÀesF& mecePe ve mekesÀ~ yesno kesÀ yeehe mes yesnokeÀer heæ{eF& heæ{keÀj yesno keÀe jep³e uesvee nw~ Deelcee ner Fme Mejerj Üeje me=efä-®e¬eÀ keÀes peeveleernw~ Ssmes veneR keÀnWies efkeÀ Mejerj vee@uespe ueslee nw Deelcee Üeje~ veneR, Deelcee Mejerj Üeje vee@uespeuesleer nw~ legcekeÀes efkeÀleveer DeevleefjkeÀ KegMeer nesveer ®eeefnS~''

mee.yeeyee 2.08.11 efjJee.’³en lees yesno keÀe yeehe nw, efve<keÀece mesJee keÀjles nQ~ Fve pewmeer efve<keÀece mesJee keÀesF& keÀj veneRmekeÀlee~ ye®®eeW keÀes efJeée keÀe ceeefuekeÀ yeveeles nQ, Kego Leesæ[sner efJeée keÀe ceeefuekeÀ yeveles nQ~...efMeJeyeeyee %eeve keÀe meeiej nw, DeLeen %eeve osles nQ~ ³en vee@uespe yengle Jewu³etSyegue nw, pees De®íerjerefle OeejCe keÀjves keÀer nw~ ³en vee@uespe keÀesF& hejcheje veneR ®eueleer nw~ DeYeer legcekeÀes %eeve keÀe levleefceuelee nw~'' mee.yeeyee 22.07.11 efjJee.’³en nw ©neveer vee@uespe, pees ©neveer yeehe kesÀ efmeJeeS Deewj keÀesF& os ve mekesÀ~ ªneW keÀes ©neveer yeehe nerDeekeÀj ©neveer vee@uespe osles nQ~ yeehe nj 5 npeej Je<e& kesÀ yeeo DeekeÀj ³en vee@uespe osles nQ~... yeeheves mecePee³ee nw - Deye nj SkeÀ Deelcee keÀes Jeeheme Iej peevee nw~ Deelcee ner meleesÒeOeeve, melees-jpees-lecees yeveleer nw~ keÀesF& Deelcee keÀe hetjs keÀuhe 84 pevceeW keÀe heeì& nw, keÀesF& keÀesF& Deelcee keÀe yengleLeesæ[e heeì& nw~ Dee³es Deewj ie³es~ ... yeehe lees efvejekeÀej nw, Jen DeekeÀj Fme cegKe mes mecePeeles nQ~''


45

’DeYeer yeehe keÀnles nQ - ye®®es osner-DeefYeceeveer yeveeW~ Deelcee SkeÀ Mejerj íesæ[ otmeje uesleer nw,Deelcee ner Mejerj Üeje meeje heeì& yepeeleer nw~ ... Deelcee³eW hejceelcee keÀes yegueeleer nQ efkeÀ efvejekeÀejerogefve³ee mes meekeÀejer ogefve³ee ceW ªhe yeouekeÀj DeeDees~ legce Deelcee³eW Yeer efvejekeÀejer ogefve³ee mesmeekeÀejer ogefve³ee ceW heeì& yepeeles Deeleer nes~ legce ieYe& ceW Deeleer nes, hegvepe&vce uesleer nes, ceQ ieYe& ceW veneRDeelee ntB~'' mee.yeeyee 13.07.11 efjJee.’Deelcee osKeves ceW veneR Deeleer nw, mecePe ceW Deelee nw efkeÀ ceQ Deelcee ntB, ³en cesje Mejerj nw~ DeelceeceW ner ceve-yegef× nw~ Deelcee ceW ner De®ís-yegjs mebmkeÀej jnles nQ~ ... Ssmes ner Deelcee keÀe pees HeÀeojnw, efpemekeÀes iee@[ HeÀeoj keÀnles nQ, Jen osKeves ceW veneR Deeles nQ~ GvekeÀes Yeer mecePee pee mekeÀlee nw,peevee pee mekeÀlee nw~ ... meJee&lceeDeeW keÀe yeehe nw hejceefhelee hejceelcee efMeJe~''

mee.yeeyee 7.09.11 efjJee.’yesno kesÀ yeehe keÀer meewieele nw cegefkeÌle-peerJevecegefkeÌle~ legce peeveles nes yeeyee nceejs efueS mJeie& keÀermeewieele uee³ee nw, mev³eemeer cegefkeÌle keÀer meewieele hemevo keÀjles nQ~ ... ye´ïe cenlelJe DeelceeDeeW kesÀjnves keÀe mLeeve nw, yeehe Yeer JeneB jnles nQ~ yeekeÀer Deelcee keÀesF& p³eesefle, p³eesefle ceW meceeleer Leesæ[nernw~ ... Deelcee efyevoer efcemeue nw, pees Fve DeeBKeeW mes osKeves ceW Yeer veneR Deeleer nw~''

mee.yeeyee 17.06.11 efjJee.’ye®®es keÀnles - yeeyee, henues ³en keÌ³eeW veneR yelee³ee efkeÀ hejceelcee efyevoer efcemeue nw~ yeehe keÀnles nQ- Gme mece³e ³en yeleeves keÀe heeì& ner veneR Lee~ Dejs legce DeeF&.meer.Sme. Megª ceW heæ{les nes keÌ³ee?heæ{eF& kesÀ Yeer keÀe³eos nesles nQ~... yeesuees - yeeyee mes efueKekeÀj hetíles nQ~ yeeyee keÀes yeleevee nesiee leesyelee³eWies Jee lees keÀnWies Deeies ®euekeÀj mecePe ueWies~ SkeÀ ner ìeFce hej meye lees veneR megvee³eWies~''

mee.yeeyee 17.06.11 efjJee.’ceQ Yeer Deelcee ntB, legce Yeer Deelcee nes~ cesjs keÀes mce=efle nw efkeÀ ceQves ³en Mejerj ueesve efue³ee ngDee nw~hejvleg legce Deheves keÀes efj³eueeF]pe veneR keÀjles nes efkeÀ nce Deelcee nQ, Deelcee ner yeehe keÀes ³eeo keÀjleernw~ ... meejer ogefve³ee hej efyueme keÀjvee, cegPe yeehe keÀe ner keÀece nw~ efyuemeHegÀue, %eeve keÀe meeiej,³en ceefncee efkeÀmeer ceveg<³e keÀes veneR os mekeÀles nQ~''

mee.yeeyee 28.05.11 efjJee.’legce keÀnWies nce Deelcee SkeÀ Mejerj íesæ[ otmeje ueslee ntB~ DeYeer legceves Deelcee keÀe mee#eelkeÀejefkeÀ³ee nw~ ... Deelcee efyeiej lees Mejerj kegÀí keÀj ve mekesÀ~ henues lees Deelcee keÀes hen®eevevee nw,efHeÀj hejceelcee keÀes hen®eeveWies~ yeehe Üeje ner hen®eeve mekeWÀies~ ... Deelcee ceW kewÀmes meeje heeì& YejengDee nw, Jen yeehe DeekeÀj yeleeles nQ~ yeehe keÀnles nQ - Deheves keÀes Deelcee mecePe cegPe efvejekeÀej

46

hejceefhelee hejceelcee mes megvees~'' mee.yeeyee 31.05.11 efjJee.’DeYeer legcekeÀes efHeÀj mes DeelceeefYeceeveer yevevee nw~ Deye Deheves keÀes Deelcee mecePevee nw~ legce mecePelesnes - nce ner 84 pevce ueskeÀj efYevve-efYevve heeì& yepeeles Dee³es nQ~ Deye nceeje 84 keÀe ®e¬eÀ hetjengDee~ ... Deelcee Deefle met#ce nw, GmekeÀes efmeJeeS efoJ³e ¢efä kesÀ osKee veneR pee mekeÀlee nw~ Deelceener SkeÀ Mejerj íesæ[, otmeje ueskeÀj heeì& yepeeleer nw~''

mee.yeeyee 3.05.11 efjJee.’henues-henues efkeÀmekeÀes Deelcee Deewj hejceelcee keÀe HeÀke&À mecePeevee ®eeefnS~ DeYeer legceves mecePee nwefkeÀ Deelcee Deewj hejceelcee ceW keÌ³ee HeÀke&À nw~ hejceelcee vee@uespeHegÀue, heeflele-heeJeve, ceveg<³e me=efä keÀeyeerpeªhe nw~ GvekeÀes ner meye yegueeles nQ~ ... ceQ Yeer leye Deelee ntB, peye jeJeCe jep³e Kelce nesveeneslee nw~ jeJeCe jep³e Deewj jece jep³e kesÀ mebiece hej ner ceQ Deelee ntB~ mebiece hej ner DeekeÀj mJeie&mLeeheve keÀjlee ntB~'' mee.yeeyee 18.04.11 efjJee.’veece-ªhe mes v³eejer keÀesF& ®eer]pe nes veneR mekeÀleer~ Deelcee SkeÀ efyevoer mìej efcemeue nw, pees Ye=kegÀìerkesÀ yeer®e ceW jnleer nw, efpeme íesìer meer Deelcee ceW meeje 84 pevceeW keÀe heeì& vetBOee ngDee nw~ ³en yenglemecePeves keÀer yeeleW nQ~ ... %eeve keÀe meeiej, heeflele-heeJeve, meJe& keÀe ieefle-meÃefle oelee SkeÀ yeehe nw,efHeÀj otmeje keÀesF& %eeve os kewÀmes mekeÀlee nw~''

mee.yeeyee 1.04.11 efjJee.’legce nes ieghle heeC[Je~ keÀesF& keÀes Yeer hen®eeve ceW veneR Dee mekeÀles nes~ yeehe Yeer ieghle nw, %eeve Yeerieghle nw~ legcnejer cee³ee mes ³eg× Yeer ieghle nw~ ... hejceelcee yeehe DeelceeDeeW keÀes %eeve osles nQ~ Deelceener %eeve uesleer nw, Deelcee ner keÀceeX Devegmeej hegvepe&vce uesleer nw~ yeehe ³es meye hJeeFvìdme De®íer jerefleyegef× ceW [eueles nQ~ ye®®es vecyejJeej osner-DeefYeceeveer yeveles nQ~''


me=efä-®e¬eÀ DeLee&led efJeée-veeìkeÀ keÀe %eeve’³en yevee-yevee³ee Deveeefo-DeefJeveeMeer Kesue nw, pees efHeÀjlee jnlee nw~ efpeve DeelceeDeeW keÀe efheíeæ[erceW heeì& nw, 2-4 pevce uesles nQ, Jes yeekeÀer mece³e lees MeeefvleOeece ceW ner jnWies~ yeekeÀer Kesue mes keÀesF&efvekeÀue pee³es, ³en nes veneR mekeÀlee~ ... meye Deelcee³eW heeì&Oeejer nQ, GmeceW keÀesF& keÀe heeì& Tb®ee nwDeewj keÀesF& keÀe keÀce nw~ %eeve meeiej yeehe ner DeekeÀj j®eef³elee Deewj j®evee kesÀ Deeefo-ceO³e-DevlekeÀe je]pe mecePeeles nQ~'' mee.yeeyee 3.09.11 efjJee.’Üehej mes jeJeCe keÀer ÒeJesMelee nesleer nw~ jeJeCe ves legcnejer jepeeF& íerveer nw, efpemekeÀer SHeÀerpeer

47

yeveekeÀj peueeles nQ~ hejvleg jeJeCe nw keÌ³ee, Jen efkeÀmekeÀer yegef× ceW veneR Deelee nw~... yesno keÀe yeehenw vee@uespeHegÀue, GvekeÀes %eeve keÀe oelee, efoJ³e ®e#eg efJeOeelee keÀnles nQ~ DeYeer legce DeelceeDeeW keÀes yeeheÜeje %eeve keÀe leermeje ves$e efceuee nw, efpememes legce leerveeW keÀeueeW Deewj leerveeW ueeskeÀeW keÀes peeveles nes~''

mee.yeeyee 31.08.11 efjJee.’Deelcee³eW hejceOeece mes DeekeÀj ³eneB Mejerj OeejCe keÀjleer nQ heeì& yepeeves kesÀ efueS~ SkeÌìme& keÀes Fme[êcee kesÀ ef¬eÀ³esìj, [e@³ejskeÌìj, cegK³e SkeÌìme& Deewj [êcee kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀes peevevee lees®eeefnS vee~ DeYeer legcekeÀes Megª mes Devle lekeÀ meejs [êcee keÀe helee heæ[ ie³ee nw~ yeehe Üeje legcekeÀes³en meejer vee@uespe efceue jner nw efkeÀ ³en me=efä-®e¬eÀ kewÀmes efHeÀjlee nw~ FmekeÀes keÀne peelee nw ©neveervee@uespe~ efpemceeveer %eeve keÀes efHeÀuee@mee@HeÀer keÀne peelee nw~''

mee.yeeyee 30.08.11 efjJee.’FmekeÀes keÀne peelee nw yevee-yevee³ee Deveeefo-DeefJeveeMeer Jeu[& [êcee~ ³en keÀYeer efJeveeMe veneR nesleenw~ ... yeehe legce ye®®eeW keÀes ³en %eeve heæ{e jns nQ, legcnejer Deelcee Fme Mejerj Üeje heæ{leer nw~ ³ennw yegef× kesÀ efueS Yeespeve~ DeYeer legcnejer yegef× keÀes yeehe Üeje mecePe efceueer nw~... ³es yeeleW keÀesF&MeeðeeW ceW veneR nw~ yeehe keÀnles nQ - ceQ Fme leve ceW ÒeJesMe keÀj Fve Üeje ³es meye yeeleW legcekeÀesmecePeelee ntB~'' mee.yeeyee 6.08.11 efjJee.’efJeveeMe kesÀ efueS yee@cyeme Deeefo yeveeles jnles nQ, ³en Yeer [êcee ceW vetBOe nw~ ³en [êcee keÀe yevee-yevee³ee Kesue nw~ keÀuhe-keÀuhe Ssmes ner efJeveeMe neslee nw~ mele³egie ceW legcekeÀes ³en %eeve veneR jnsiee~mebiece hej ner yeehe keÀes DeekeÀj ³en %eeve osvee nw~ veF& ogefve³ee keÀer mLeehevee nes ieF&, efHeÀj Fme %eevekeÀer ojkeÀej veneR jnleer nw~ ... ³eesieyeue mes ner heeJeve yevevee nw~ heeJeve yeveves kesÀ yeeo ner legcemegKeOeece-MeeefvleOeece pee mekeÀesies~'' mee.yeeyee 20.07.11 efjJee.’³en meejer Yeejle keÀer ner keÀneveer nw~ mele³egie-$eslee ceW Yeejle ceW met³e&JebMeer-®evêJebMeer jepee³eW jep³ekeÀjles Les, GvekesÀ Deueie-Deueie ef®e$e Yeer nQ~ ... ³en 5 npeej Je<e& keÀer keÀneveer nw~ Deepe mes 5npeej Je<e& henues Fve ue#ceer-veeje³eCe keÀe jep³e Lee~ 1250 meeue lekeÀ GvekeÀer ef[vee@³emìer ®eueer,efHeÀj $eslee ceW jece-meerlee keÀer ef[vee@³emìer ®eueleer nw~ ... ³en mÒeer®egDeue vee@uespe efmeJeeS mÒeer®egDeueHeÀeoj kesÀ Deewj keÀesF& kesÀ heeme nw veneR~''

mee.yeeyee 17.09.11 efjJee.’yeehe keÀnles nQ - henues-henues Deheves keÀes Deelcee efve½e³e keÀjes, DeMejerjer YeJe~ ceQ Deelcee ntB,hejceefhelee hejceelcee keÀer mevleeve ntB~ ... mecePevee nw - ceQ Deelcee ntB, cesjer Deelcee ceW 84 pevceeW keÀeheeì& Yeje ngDee nw~ yeehe keÀnles nQ - cesjer Deelcee Yeer pees SkeÌì keÀjleer nw, Jen meye heeì& GmeceW Yeje

48

ngDee nw~ YeefkeÌle ceeie& ceW Yeer cesje heeì& ®euelee nw, efHeÀj %eeve ceeie& ceW ³eneB DeekeÀj %eeve oslee ntB~''mee.yeeyee 13.06.11 efjJee.

’³en yesno keÀe [êcee nw, meye SkeÌìme& keÀes ³eneB heeì& yepeeves Deevee ner nw~ DeYeer meye Deelcee³eW ³eneBmìspe hej DeeF& ngF& nQ~ peye efJeveeMe keÀe mece³e neslee nw lees meye SkeÌìme& Dee peeles nQ, JeneB jnkeÀjkeÌ³ee keÀjWies~ SkeÌìj efyeiej heeì& yepee³es Iej ceW Leesæ[sner yew" pee³esiee, GmekeÀes SkeÌìj kewÀmes keÀnepee³esiee~ ... yeehe keÀnles nQ - ceQ Yeue ³eneB ntB, lees Yeer Deelcee³eW Deeleer jnleer nQ, Je=ef× keÀes heeleerjnleer nQ~'' mee.yeeyee 7.06.11 efjJee.’DeYeer legcekeÀes efkeÀlevee De®íe %eeve efceuee nw~ legce ner peye Òee@ueyOe Yeesieles nes lees ³en %eeve Yetuepeelee nw~ efHeÀj meeræ{er Glejveer nesleer nw~ DeYeer legcnejer yegef× ceW meeje %eeve yew"e ngDee nw~ [êcee keÀe³en heeì& keÀYeer Yeer keÀesF& keÀe yevo veneR neslee nw~ ³en yevee-yevee³ee [êcee nw, pees efHeÀjlee jnlee nw~³en keÀn veneR mekeÀles efkeÀ YeieJeeve ves keÀye, kewÀmes, keÀneB yew" ³en [êcee yevee³ee? ³en Jeu[& keÀerefnmìêr-pee@ûeeHeÀer efjheerì nesleer ner jnleer nw~''

mee.yeeyee 19.05.11 efjJee.’ceveg<³e YeieJeeve keÀes yegueeles nQ, hejvleg peeveles veneR nQ~ [êcee Devegmeej ner Ssmee ngDee nw~ %eeve DeewjDe%eeve, efove Deewj jele keÀe ³es Kesue nw~ ... efkeÀmekeÀer lekeÀoerj ceW yeehe keÀe Jemee& nes, leye lees yegef×ceW yew" mekesÀ~ ... yeehe ner j®elee Deewj j®evee kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀer jesMeveer osles nQ Deewj meyeyeeleW efme× keÀj yeleeles nQ~ efHeÀj ³en %eeve Òee³e: ueeshe nes peelee nw~''


ef$eueeskeÀ keÀe %eeve’YekeÌle hegkeÀejles nQ efkeÀ DeekeÀj ncekeÀes jen yeleeDees, ye®®es DeYeer peeveles nQ efkeÀ nce Deelcee³eW keÀneBkeÀer jnves Jeeueer nQ, efHeÀj yeehe keÀes Deewj Deheves Iej keÀes kewÀmes Yetues~... DeYeer nce yesno kesÀ yeehe Üeje³es meye yeeleW mecePeles nQ efkeÀ Deeefo ceW nce keÀneB mes Dee³es, ceO³e ceW keÌ³ee ngDee, pees nce jemleeYetuekeÀj ogKeer nes ie³es~ DeYeer Fme me=efä ®e¬eÀ kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀe je]pe nceejer yegef× ceW yew"enw~'' mee.yeeyee 9.08.11 efjJee.’³en me=efä SkeÀ [êcee nw, FmekesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀe je]pe ceveg<³eeW keÀes peªj peevevee ®eeefnSkeÌ³eeWefkeÀ meye Fme [êcee kesÀ SkeÌìme& nQ~ ... DeelceeDeeW keÀe efveJeeme mLeeve MeeefvleOeece nw, ³eneB MejerjOeejCe keÀj heeì& yepeeves Deeleer nQ~ ³en ogefve³ee ceW keÀesF& veneR peevelee nw, %eeve meeiej yeehe ves nerDeekeÀj ³en mecePee³ee nw~ ... DeYeer efJeveeMe keÀe mece³e nw~ iee³ee ngDee nw - efJeveeMe keÀeues Òeerleyegef×

49

efJepe³eefvle, efJehejerle yegef× efJeveM³eefvle~''mee.yeeyee 9.08.11 efjJee.

’yeehe legcekeÀes Dehevee yeveekeÀj, met³e&JebMeer, ®evêJebMeer Iejevee mLeeheve keÀj, yeekeÀer meyekeÀe efJeveeMekeÀje osles nQ~ Deewj meye Deelcee³eW Meeefvle ceW ®eueer peeleer nQ, legce megKe ceW peeles nes~ DeYeer ner ³en%eeve legcnejer yegef× ceW nw~ legce peeveles nes - DeYeer %eeve meeiej yeehe ncekeÀes ³en %eeve os jns nQ~ yeehenw %eeve meeiej, legce GvekesÀ ceooieej yeveles nes, FmeefueS legcneje veece nw %eeve iebiee³eW~''

mee.yeeyee 30.07.11 efjJee.’yeehe peeveles nQ - nceves efpeve ye®®eeW keÀes %eeve Dece=le efheuee³es, %eeve-ef®elee hej efye"e³es, efJeée keÀeceeefuekeÀ yevee³ee Lee, Jes ner keÀece-ef®elee hej yew" YemceerYetle nes ie³es~ Deye efHeÀj ceQ %eeve-ef®elee hejefye"e³es, Ieesj veeRo mes peiee³es, mJeie& ceW ues peelee ntB~ ... meYeer Deelcee³eW SkeÌìme& nQ, MeeefvleOeece ceWjnles nQ, JeneB mes ³eneB Deeles nQ heeì& yepeeves kesÀ efueS~''

mee.yeeyee 19.09.11 efjJee.’yeehe 84 pevceeW keÀe je]pe yelee jns nQ, 84 ueeKe pevceeW keÀe efnmeeye lees keÀesF& yelee ve mekesÀ~Deelcee³eW Thej mes ³eneB heeì& yepeeves Deeleer nQ, 84 pevceeW keÀe ®e¬eÀ ueieeleer nQ~ mele³egie mes ueskeÀjkeÀefue³egie Devle lekeÀ Thej mes Deeleer jnleer nQ, DeekeÀj Dehevee heeì& yepeeles jnleeR nQ~''

mee.yeeyee 23.06.11 efjJee.’Decej keÀLee, mel³e veeje³eCe keÀer keÀLee, leerpejer keÀer keÀLee, leerve keÀLee³eW Yeejle ner ceMentj nQ~leerpejer keÀe DeLe& keÀesF& mecePeles veneR nQ~ DecejveeLe yeehe DeekeÀj ye®®eeW keÀes %eeve keÀe leermeje ves$e oslesnQ, efpemekeÀe veece jKee nw leerpejer keÀer keÀLee~ Gme leermejs ves$e mes legce leerveeW keÀeueeW DeLee&led me=efä-®e¬eÀkesÀ Deeefo-ceO³e-Devle Deewj leerveeW ueeskeÀeW DeLee&le cetueJeleve, met#ceJeleve, mLetueJeleve keÀes peeve peelesnes~'' mee.yeeyee 16.06.11 efjJee.’efnmeeye-efkeÀleeye ®egkeÌlet keÀj Deelcee heefJe$e yeve peeleer nw, Deelcee keÀes hebKe efceue peeles nQ~ ]keÀ³eecelekesÀ mece³e keÀer ceefncee yengle efueKeer ngF& nw~ Devle ceW meYeer DeelceeDeeW keÀes efnmeeye-efkeÀleeye ®egkeÌlet keÀjIej Jeeheme peevee nw~ ... DeYeer legce peeveles nes nce Deelcee³eW ye´ïe ceW jnves Jeeueer nQ, ye´ïe ceW ueerveveneR nesles nQ~ veeìkeÀ kesÀ yeer®e ceW keÀesF& JeneB pee veneR mekeÀlee~''

mee.yeeyee 7.06.11 efjJee.’Deelcee³eW hejceOeece mes DeekeÀj ³eneB Mejerj OeejCe keÀj heeì& yepeeleer nQ~ Kesue meeje ³eneB ®eueleenw, DeelceeDeeW keÀer ogefve³ee ceW keÀesF& Kesue veneR ®euelee nw~ JeneB met³e&-®eeBo leejs Yeer veneR nesles nQ, JeneBefove-jele Yeer veneR nesles nQ~ ... ³en keÀce&#es$e nw~ ³eneB ceveg<³e De®ís keÀce& Yeer keÀjles nQ lees yegjs keÀce&

50

Yeer keÀjles nQ~ ³eneB ner Deheves keÀceeX Devegmeej nj Deelcee megKe-ogKe heeleer nw~''mee.yeeyee 27.05.11 efjJee.

’³en yevee-yevee³ee Deveeefo-DeefJeveeMeer [^ecee nw, pees efHeÀjlee jnlee nw~ FmekeÀer FC[ nesleer veneRnw~... ³en met³e&, ®eevo Deeefo meye Fme ceeC[Jes keÀes jesMeveer osves Jeeues nQ, ³es osJelee Leesæ[sner nQ~JeemleJe ceW %eeve met³e&, %eeve ®evêcee Deewj %eeve uekeÀer efmeleejs ³eneB keÀer ceefncee nw~''


keÀuhe-Je=#e keÀe %eeve DeLee&led efJeefYevve Oece& Deewj meY³eleeDeeW keÀe %eeve’keÀesF& heeflele Deelcee lees Oece& mLeeheve keÀj ve mekesÀ~ GveceW heefJe$e Deelcee Deeleer nw, pees Oece& mLeehevekeÀjleer nw~ DeveskeÀ ÒekeÀej kesÀ Oece&, ce"-hebLe nQ, pees GvekesÀ Oece&-mLeehekeÀ hejkeÀe³ee ÒeJesMe keÀjmLeeheve keÀjles nQ~ Peeæ[ ceW Yeer ³en efoKee³ee nw~ ³es yeeleW yeæ[er mecePeves keÀer nQ, efpevekeÀer mecePe ceWveneR Deeleer nw, Jes PegìkeÀe Keeles jnWies, Gyeemeer osles jnWies~ ³eneB lees legcekeÀes Kepeevee efceuelee nw, yeæ[erYeejer keÀceeF& nw~ legce jlveeW mes Deheveer Peesueer Yejles nes~''

mee.yeeyee 22.08.11 efjJee.’DeYeer meYeer Deelcee³eW heeflele yeveeR nQ~ keÀesF& Yeer heeflele Deelcee Oece& mLeeheve keÀj ve mekesÀ~ DeYeer legceOece& mLeeheve veneR keÀjles nes~ efMeJeyeeyee legcnejs Üeje keÀjles nQ~ ... yeehe keÀnles nQ - ³en %eeve Òee³e:ueeshe nes peelee nw~ peye ueeshe nes pee³es, leye efHeÀj ceQ DeekeÀj megveeTb, leye ner legce Yeer efkeÀmekeÀes megveemekeÀles nes~'' mee.yeeyee 8.08.11 efjJee.’keÀnles nQ - ns YeieJeeve DeekeÀj ncekeÀes efueyejsì keÀjes, heeflele mes heeJeve yeveeDees, hejvleg ³en veneRpeeveles nQ efkeÀ efMeJeyeeyee ner heeflele mes heeJeve yeveeves Jeeuee nw~ Jener %eeve keÀe meeiej, Òesce keÀe meeiejnw~ Jen DeekeÀj vee@uespe osles nQ efkeÀ ³en me=efä-®e¬eÀ kewÀmes efHeÀjlee nw~ cegK³e oes ef®e$e nQ~ Peeæ[ Deewjieesuee~ ... mele³egie ceW yengle Leesæ[s ceveg<³e neWies, efHeÀj Je=ef× keÀes hee³eWies~ DeYeer ner legcnejer yegef× ceW³en meye %eeve nw~'' mee.yeeyee 3.08.11 efjJee.’DeYeer yeehe ves legcekeÀes j®elee Deewj j®evee keÀer vee@uespe oer nw~ DeYeer nce Fme ceveg<³e me=efä kesÀ Peeæ[keÀes peeveles nQ~ nceejer yegef× ceW nw efkeÀ nce 84 pevce kewÀmes uesles nQ~ ... yeehe heeflele-heeJeve nw, meYeerDeelceeDeeW keÀes heeJeve yeveelee nw, Òeke=Àefle Yeer heeJeve yeveleer nw~ legce peeveles nes - mele³egie ceW Òeke=Àefle YeerheeJeve nesieer~ ... Deelcee ³eesie Deefive mes ner heeJeve yeveWieer~''

mee.yeeyee 11.07.11 efjJee.’³en me=efä SkeÀ Guìe Peeæ[ nw, FmekeÀe yeerpe nw vee@uespeHegÀue iee@[ HeÀeoj~ yeerpe ceW meejs Peeæ[ keÀer

51

vee@uespe nesieer vee~ ... ³en Je=#e kewÀmes Fcepe& neslee nw, ³en me=efä-®e¬eÀ kewÀmes efHeÀjlee nw, ³en legceefkeÀmekeÀes Yeer mecePee mekeÀles nes~ ... peye ieesu[ve Spe mes DeeFjve Spe yeve peelee nw, leye yeehe keÀesieesu[ve Spe mLeeheve keÀjves Deevee neslee nw~ Òee®eerve Yeejle megKeOeece Lee, nsefJeve Lee, JeneB yengle Leesæ[sceveg<³e Les, yeekeÀer Deewj meye Deelcee³eW MeeefvleOeece ceW Leer~''

mee.yeeyee 17.09.11 efjJee.’Deye meeje Peeæ[ hegjevee peæ[peæ[erYetle DeJemLee ceW nw~ legcnejs leceesÒeOeeve yeveves mes meye leceesÒeOeeveyeve ie³es nQ~ ³en ceveg<³e me=efä keÀe JewjeFìer OeceeX keÀe Peeæ[ nw~ FmekeÀes Guìe Peeæ[ Yeer keÀnles nQkeÌ³eeWefkeÀ FmekeÀe yeerpeªhe hejceelcee Thej ceW jnles nQ~ Gme yeerpe mes ner meeje Peeæ[ efvekeÀuelee nw~''

mee.yeeyee 27.05.11 efjJee.’yeehe keÀnles nQ - ceQ ntB meJe& DeelceeDeeW keÀe yeehe, ceveg<³e-me=efä keÀe yeerpeªhe ntB, FmeefueS vee@uespeHegÀuentB~ Fme ceveg<³e me=efä ªheer Peeæ[ keÀer Dee³eg efkeÀleveer nw, kewÀmes ³en Je=ef× keÀes heelee nw, efHeÀj kewÀmesYeefkeÌle ceeie& Megª neslee nw, ³en ceQ ner peevelee ntB~ ceQ ³en vee@uespe legce ye®®eeW keÀes oskeÀj mJeie& keÀeceeefuekeÀ yeveelee ntB~ ³en vee@uespe legcekeÀes SkeÀ ner yeej mebiece hej efceueleer nw, efHeÀj ³en iegce nes peeleernw~'' mee.yeeyee 7.04.11 efjJee.’yeehe ceveg<³e me=efä keÀe yeerpe nesves kesÀ keÀejCe keÀnles nQ - ceQ Fme meejs Peeæ[ kesÀ Deeefo-ceO³e-DevlekeÀes peevelee ntB, FmeefueS cegPes vee@uespeHegÀue keÀne peelee nw~ legcekeÀes Yeer DeYeer meejer vee@uespe nw efkeÀ yeerpemes Peeæ[ kewÀmes efvekeÀuelee nw~ Peeæ[ yeæ{ves ceW ìeFce lees ueielee nw~... Devle ceW meeje Peeæ[peæ[peæ[erYetle DeJemLee keÀes heelee nw, leye ceQ Deelee ntB Deewj ve³es Peeæ[ keÀer keÀuece ueieelee ntB~''


keÀce& Deewj HeÀue keÀe %eeve’ceQ lees meYeer keÀe ogKenlee&, megKekeÀlee& ntB, cee³ee DeekeÀj ogKeer keÀjleer nw~ ³en Yeer Kesue nw~ ... yeeheefkeÀmekeÀes ogKe veneR osles nQ~ ³en lees keÀce& Deewj HeÀue keÀe yevee ngDee [^ecee nw~ pees pewmee keÀce& keÀjleenw, Jewmee HeÀue heelee nw~ Fme mece³e yeehe Þesÿ keÀce& keÀjvee efmeKeeles nQ~... yeehe Deewj efkeÀmeer yeele ceWFvìjefHeÀ³ej veneR keÀjles~ yeehe keÀnles nQ - ye®®es yeehe Deewj Jemex keÀes ³eeo keÀjes, yeehe keÀer Þeercele hej®euees~'' mee.yeeyee 1.09.11 efjJee.’F&ceeveoej ye®®es Peì Deheveer DeJemLee keÀes yeehe keÀes yeleeles nQ~ keÀesF& lees Deheveer YetueW efíheeles jnlesnQ~ FmeceW yeæ[e efvejnbkeÀejerhevee ®eeefnS~ mee|Jeme keÀes yeæ{eves ceW ueie peevee ®eeefnS~ meoe K³eeuejnvee ®eeefnS efkeÀ pewmee keÀce& ceQ keÀªBiee, cegPes osKe Deewj Yeer keÀjWies ... DeYeer legce osJelee yeveves kesÀ

52

efueS efJekeÀejeW hej efJepe³e hee jns nes~ ³eneB osJelee³eW lees nQ veneR~ osJelee³eW lees neWies mele³egie ceW~ legceDeYeer owJeer mecÒeoe³e yeve jns nes~'' mee.yeeyee 24.08.11 efjJee.’efMeJeyeeyee ncekeÀes mecePeeles nQ, nce efHeÀj Deewj meyekeÀes mecePeeles nQ~ ... DeYeer yeeyee ncekeÀes keÀce&-DekeÀce&-efJekeÀce& keÀe %eeve oskeÀj efJekeÀcee&peerle yeveves kesÀ efueS mecePeeles nQ~ yeehe keÀnles nQ - ceeceskeÀced³eeo keÀjes, Deewj keÀneB Yeer legcnejer yegef× YeìkeÀveer veneR ®eeefnS~ efMeJeyeeyee ves ncekeÀes Dehevee heefj®e³eefo³ee nw~ heeflele-heeJeve yeehe DeekeÀj Deehener Dehevee heefj®e³e osles nQ~''

mee.yeeyee 16.07.11 efjJee.’DeYeer yeehe keÀce&-DekeÀce&-efJekeÀce& keÀe je]pe mecePeeles nQ Deewj Þesÿ keÀce& keÀjvee efmeKeueeles nQ~ ³enkeÀce&#es$e nw lees keÀce& lees keÀjvee ner nw~ mele³egie ceW Deelcee³eW pees keÀce& keÀjleer nQ, Jen DekeÀce& nes peeleenw~ (keÌ³eeWefkeÀ Gmemes Deelcee keÀe ve heehe yevelee nw Deewj ve ner hegC³e yevelee nw~ osJelee³eW pees keÀce&keÀjles nQ, Gvemes hegC³e keÀce& mes pecee efkeÀ³ee ngDee Keelee keÀce neslee peelee nw, FmeefueS JeneB Yeer keÀce&keÀe HeÀue lees neslee nw, hejvleg megkeÀce&-efJekeÀce& ve nesves mes heehe-hegC³e keÀe Keelee veneR yevelee)''

mee.yeeyee 27.05.11 efjJee.’ye®®es DeYeer efHeÀuee@mee@HeÀj nes ie³es nQ, mÒeer®egDeue veneR yeves nQ DeLee&led Jen efmÒeì veneR DeeF& nw~ peesDeeeflcekeÀ efmLeefle ceW Deewj DeeeflcekeÀ Kegceejer ceW jnles nQ, GvekeÀes keÀne peelee nw mÒeer®egDeue~ ...efmÒeì SkeÀ meskesÀC[ ceW keÌ³ee mes keÌ³ee keÀj efoKee mekeÀleer nw~ ... mÒeer®egDeue ceW keÀle&J³e keÀer efmeef× Deepeeleer nw~ efmeef× DeLee&led nj mebkeÀuhe Jee keÀce& ceW efmeef× mJeªhe~ efmeef× DeLee&led Òeeefhle~''


’efmLeefle efjHeÀeFve nesieer lees keÀce mece³e, keÀce mebkeÀuhe, keÀce Fvepeea ceW pees keÀe³e& nesiee, Jen meewiegCeenesiee Deewj nukeÀeheve Yeer nesiee~ nukesÀheve keÀer efveMeeveer nesieer, Jen keÀye veer®es veneR Dee³esiee~ ve ®eenlesngS Yeer mJele: ner Thej efmLele jnsiee~... Fve oesveeW efJeMes<eleeDeeW keÀes meeceves jKeles ngS DeheveerefjHeÀeFvevesme keÀes ®eskeÀ keÀj mekeÀles nes~... Deiej efjHeÀeFve veneR neWies lees efvee|JeIve veneR ®euemekeWÀies~'' De.yeeheoeoe 12.06.72

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve kesÀ iegCe-Oece&-efJeMes<elee³eW Deewj efve½e³e

peerJeve kesÀ efkeÀmeer Yeer #es$e ceW meHeÀuelee kesÀ efueS efve½e³e keÀe yeæ[e cenlJe nw~ hejceelcee vesncekeÀes pees DeeO³eeeflcekeÀ %eeve DeLee&led Deelcee-hejceelcee, me=efä-®e¬eÀ, ef$eueeskeÀ, keÀuhe-Je=#e, keÀce&-

53

efme×evle Deeefo keÀe pees %eeve efo³ee nw, GmeceW meYeer ÒekeÀej kesÀ efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve,oMe&ve kesÀ iegCe-Oece&-efJeMes<elee³eW meceeF& ngF& nQ, pees Fme mel³e keÀes mecePe ueslee nw Deewj efve½e³e keÀjleenw, Jener Fme %eeve keÀer OeejCee keÀj Deheves peerJeve ceW menpe cegefkeÌle-peerJevecegefkeÌle keÀe DevegYeJe keÀjleenw DeLee&led peerJeve keÀer meHeÀuelee keÀe DevegYeJe keÀjlee nw~

efJeée ceW meYeer Deelcee³eW efkeÀmeer ve efkeÀmeer ªhe mes Deewj efkeÀmeer ve efkeÀmeer mece³e hejceelcee keÀesDeJeM³e ³eeo keÀjleer nQ lees peªj Gvemes kegÀí efJeMes<e Gve meYeer DeelceeDeeW keÀes efceuelee nesiee~JeemleJe ceW hejceelcee ves pees DeeO³eelce keÀe %eeve efo³ee nw, Jen meJee&lceeDeeW kesÀ keÀu³eeCeeLe& nw, JenermeJee&lceeDeeW keÀes cegefkeÌle-peerJevecegefkeÌle osves Jeeuee nw Deewj meYeer Deelcee³eW SkeÀ yeej Deheves peerJeve ceWcegefkeÌle-peerJevecegefkeÌle keÀe DevegYeJe DeJeM³e keÀjleer nQ, efpeme DevegYeJe kesÀ DeeOeej hej peye otmejs keÀuheceW GvekeÀes ogKe-DeMeeefvle nesleer nw, lees hejceelcee keÀer ³eeo Deeleer nw~

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÀe DeeOeej DeeO³eeeflcekeÀ %eeve kesÀ cetue ñeesle hejceefhelee hejceelcee hejefve½e³e nw~ peye hejceelcee hej efve½e³e nesiee, leye ner Jen Fme DeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÀe cenlJe mecePemekesÀiee Deewj GmekeÀe Ghe³eesie keÀj peerJeve ceW GmekeÀe ueeYe G"e mekesÀiee~ FmekesÀ efueS hejceelceehenues Deelcee keÀes Dehevee DeLee&led Deheveer Deelcee keÀer DevegYetefle keÀjeles nQ~ pees ³eLeeLe& jerefle DeelceekeÀer DevegYetefle keÀjlee nw, Jener hejceelcee keÀer DevegYetefle Yeer keÀj mekeÀlee nw~

³es me=efä peæ[-pebiece Deewj ®esleve keÀe, megKe-ogKe keÀe, nej-peerle keÀe Deveeefo-DeefJeveeMeerKesue nw, pees keÀuhe-keÀuhe nt-ye-nt hegvejeJe=Êe neslee nw, efpemekeÀe %eeve hejceefhelee hejceelcee ves DeYeermebiece hej efo³ee nw, efpeme %eeve keÀes ner DeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÀne peelee nw~ pees Deelcee Fme %eeve keÀesmecePekeÀj, efve½e³e keÀjleer nw, Jener Fmes OeejCe keÀj mekeÀleer nw, Deewj pees FmekeÀer OeejCee keÀjleer nw,Jen Fme efJeée-veeìkeÀ kesÀ efJeMes<e megKe keÀe DevegYeJe keÀjleer nw DeLee&le peerJeve ceW mevlegälee-ÒemevveleekeÀe DevegYeJe keÀjleer nw, Fme megKe keÀes ner Deleerefvê³e megKe ³ee Deevevo keÀne peelee nw, pees Fme me=efä-®e¬eÀ ceW mebiece³egie keÀer efJeMes<e Òeeefhle nw~

meejs keÀuhe Deelcee³eW mebiece hej DeeO³eeeflcekeÀ %eeve mes Òeehle MeefkeÌle kesÀ DeeOeej hej megKe-ogKe keÀe heeì& yepeeleer nQ Deewj YeefkeÌle ceeie& ceW DeeO³eeeflcekeÀ %eeve kesÀ efueS heg©<eeLe& keÀjleer nQ, hejvlegmel³e DeeO³eeeflcekeÀ %eeve mebiece hej ner hejceelcee DeekeÀj osles nQ, efpememes ³en me=efä-®e¬eÀ heefjJele&veneslee nw DeLee&led hegvejeJe=Êe neslee nw~

DeYeer hejceelcee ves pees %eeve efo³ee nw, Gmemes Fme mel³e keÀe %eeve ngDee nw efkeÀ nce osn veneRDeelcee nQ Deewj nj Deelcee ceW meejs keÀuhe keÀe Deveeefo-DeefJeveeMeer heeì& vetBOee ngDee nw, pees osMe-keÀeue-heefjefmLeefle kesÀ Devegmeej mJele: Deelcee ceW Fcepe& neslee nw Deewj Deelcee GmekeÀes yepeeves kesÀ efueS

54

yeeO³e nesleer nw~ Jew%eeefvekeÀeW ceW Yeer GvekeÀe heeì& vetBOee ngDee nw, efpemekesÀ Devegmeej ner GveceW mece³e hejJen mebmkeÀej peeie=le neslee nw Deewj Jes efJeefYevve ÒekeÀej kesÀ DeefJe<keÀej keÀjles nQ~ Fme mel³e keÀe %eeveve efkeÀmeer Jew%eeefvekeÀ ves, ve efkeÀmeer ceveesJew%eeefvekeÀ ves, ve efkeÀmeer Oeee|cekeÀ veslee, ve efkeÀmeer oeMe&efvekeÀ Deeefoves efo³ee nw~ ³en DeeO³eeeflcekeÀ %eeve hejceelcee keÀer ner DeelceeDeeW keÀes efJeMes<e osve nw~

nj Deelcee ceW Dehevee Deveeefo-DeefJeveeMeer heeì& vetBOee ngDee nw, efpemekesÀ DeeOeej hej Jenmece³e hej Dehevee keÀece keÀjleer nw, FmeefueS efkeÀmekeÀer ceefncee keÀer yeele veneR nw~ hejceelcee ves Yeer keÀnenw - legce cesjer keÌ³ee ceefncee keÀjWies, ceQ lees Deheves mece³e hej DeekeÀj Dehevee heeì& yepeelee ntB~ yeeyee veskeÀne nw - legce ue#ceer-veeje³eCe keÀer Yeer keÌ³ee ceefncee keÀjWies, Jes lees Glejleer keÀuee ceW Deeles nQ, GmeGlejves keÀe Yeer GvekeÀes %eeve veneR neslee nw~ hejvleg yeeyee ves ³es Yeer keÀne nw - legce ye®®eeW keÀes DehevesmJeceeve ceW jnkeÀj osMe-keÀeue Deewj heo kesÀ Devegmeej mece³e hej nj Deelcee keÀes mecceeve osvee nw~Deheves mJeceeve ceW jnkeÀj hejceevevo keÀe DevegYeJe keÀjvee nw Deewj meyekeÀes mecceeve osvee Deewj Fmemel³e keÀe DevegYeJe keÀjevee legcneje hejce keÀle&J³e nw~

hejceelcee kesÀ Üeje efo³ee ngDee mel³e DeeO³eeeflcekeÀ %eeve Deelcee keÀes jeie-Üs<e, Ye³e-ef®evlee, ogKe-DeMeeefvle, F&<³ee&-Ie=Cee, DenbkeÀej-nervelee Deeefo mes hewoe nesves Jeeues meJe& ÒekeÀej kesÀ J³eLe&ef®evleve mes cegkeÌle keÀj me®®eer megKe-Meeefvle keÀe DevegYeJe keÀjelee nw, peyeefkeÀ efJe%eeve Deewj ceveesefJe%eeveJeeueeW ceW osneefYeceeve yeæ{lee peelee nw, efpememes GveceW jeie-Üs<e, Ye³e-ef®evlee, ogKe-DeMeeefvle, F&<³ee&-Ie=Cee, DenbkeÀej-nervelee Deeefo kesÀ JeMeerYetle J³eLe& ef®evleve yeæ{lee peelee nw Deewj ef®evlee keÀer ef®elee hejyew"keÀj efJekeÀceeX ceW ÒeJe=Êe neskeÀj efoveesefove DeefOekeÀ ogKe-DeMeeefvle keÀe DevegYeJe keÀjles nQ~

hejceelcee kesÀ Üeje efo³es ie³es Deelcee, hejceelcee, efJeée-veeìkeÀ, keÀce& kesÀ %eeve keÀes OeejCekeÀjves mes Deelcee YetlekeÀeue kesÀ ef®evleve Deewj YeefJe<³e keÀer ef®evlee mes cegkeÌle neskeÀj hejceevevo keÀesDevegYeJe keÀjleer nw, pees nj Deelcee kesÀ peerJeve keÀe hejce ue#³e nw~

hejceelcee kesÀ Üeje efo³es ie³es mel³e DeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÀes osKeW lees ³en efJeée-veeìkeÀ SkeÀDeveeefo-DeefJeveeMeer Kesue nw~ keÀesF& Yeer Deelcee efyevee Kesue Kesues DeLee&led keÀce& efkeÀ³es Fme keÀce&#es$e hejjn veneR mekeÀleer nw~ FmeceW YetlekeÀeue nceejs neLeeW mes efvekeÀue ie³ee nw, FmeefueS GmekeÀe ef®evlevekeÀjvee J³eLe& nw~ YeefJe<³e nceejs Jele&ceeve hej DeeOeeefjle nw, FmeefueS GmekeÀer ef®evlee ceW mece³e veieBJeekeÀj Jele&ceeve ceW peerves Jeeuee DeLee&led Jele&ceeve ceW Þesÿ keÀce& keÀjves Jeeues keÀe YeefJe<³e DeJeM³e nermegKece³e neslee nw~ FmeefueS Jele&ceeve ceW Deheves Deveeefo-DeefJeveeMeer DeeeflcekeÀ mJeªhe ceW efmLele neskeÀjhejceevevo keÀes DevegYeJe keÀjW lees Deewj meye keÀe³e& mJele: ner mechevve nesles jnWies~

meejebMe ³en nw efkeÀ peye Deelcee keÀes %eeve meeiej hejceelcee mes DeeO³eeeflcekeÀ %eeve efceuelee

55

nw, Deelcee hejceelcee kesÀ meeefveO³e ceW Deeleer nw, GvekeÀer ¢efä Deelcee hej heæ[leer nw lees Deelcee Dehevescetue mJeªhe keÀe menpe DevegYeJe keÀjleer nw Deewj Deelcee keÀe cetue mJeªhe hejce-Meevle, hejce-MeefkeÌlemechevve nw, FmeefueS GmeceW efmLele nesves Deelcee keÀes hejce-Meeefvle, hejce-MeefkeÌle keÀer DevegYetefle nesleernw, efpememes Deelcee keÀes Deheves ceW Deewj hejceelcee ceW efve½e³e yew" peelee nw Deewj peye hejceelcee ceWefve½e³e yew" peelee nw lees hejceelcee kesÀ Üeje pees Yeer %eeve efceuelee nw, GmeceW efve½e³e neslee peelee nwDeewj efve½e³e mes Deelcee peerJeve ceW menpe meHeÀuelee keÀe DevegYeJe keÀjleer nw DeLee&led Fme efJeée-veeìkeÀkeÀe me®®ee megKe DevegYeJe keÀjleer nw~’efJekeÀejeW kesÀ keÀejCe ner legce heeflele yeveW, ogKeer ngS nes~ cegK³e nw osneefYeceeve~ ... legce peeveles nespeye lekeÀ nce keÀcee&leerle DeJemLee keÀes hee³eW, leye lekeÀ nce mebiece hej Keæ[s nQ~ SkeÀ lejHeÀ nQ keÀjesæ[esceveg<³e, otmejs lejHeÀ legce efkeÀleves Leesæ[s nes~ legcnejs ceW Yeer pees hekeÌkesÀ efve½e³eyegef× nQ, Jes efJepe³eceeueeceW Dee³eWies, efJe<Ceg kesÀ ieues keÀer ceeuee yeveWies~ ceeuee 8 keÀer Yeer nw, 108 keÀer Yeer nw Deewj 16108 keÀerYeer nw~'' mee.yeeyee 10.08.11 efjJee.’pees meleesÒeOeeve Les, Jes efHeÀj 84 pevce uesles melees, jpees, lecees yeveW nQ~ legcekeÀes ³en lees hekeÌkeÀe efve½e³enw efkeÀ yejesyej nce osJeer-osJelee³eW ner hetjs 84 pevce uesles nQ~ ncekeÀes ner henues yeehe mes efceuevee®eeefnS~ iee³ee Yeer peelee nw - Deelcee-hejceelcee Deueie jns yengkeÀeue... DeYeer legce ner henues DeekeÀjefceues nes~ DeYeer yeehe legcekeÀes meYeer JesoeW-MeeðeeW keÀe meej mecePeeles nQ~''

mee.yeeyee 10.08.11 efjJee.’DeYeer ³en nw keÀefue³egie Deewj mele³egie keÀe mebiece~ ceneYeejer ceneYeejle ueæ[eF& Yeer meeceves Keæ[er nw~legcekeÀes efve½e³e nw efkeÀ DeYeer mele³egie keÀer mLeehevee nes jner nw, efHeÀj keÀefue³egie keÀe efJeveeMe Yeer nesiee~meYeer DeelceeDeeW kesÀ Mejerj Keueeme nes pee³eWies, yeekeÀer Deelcee³eW efnmeeye-efkeÀleeye ®egkeÌlet keÀj heefJe$eyeve Iej ®eueer pee³eWieer~ ³en meyekesÀ ]keÀ³eecele keÀe mece³e nw~''

mee.yeeyee 10.08.11 efjJee.’efMeJe pe³eefvle Yeejle ceW ceveeles nQ lees peªj Yeejle keÀes kegÀí efo³ee nesiee~ DeYeer yeehe legcekeÀes mJeie&keÀer yeeoMeener os jns nQ~ yeehe nw meJe& keÀe meÃefle oelee, %eeve keÀe meeiej~ yeehe ner DeekeÀj %eeve oslesnQ~ DeYeer legcekeÀes yeehe vee@uespe os jns nQ~ yeehe 5 npeej Je<e& yeeo efHeÀj ³eneB ner Dee³eWies~ ye®®eeW keÀesefve½e³e nw efkeÀ pees-pees Fme ye´eïeCe kegÀue kesÀ neWies, Jes meye Deeles pee³eWies~''

mee.yeeyee 31.08.11 efjJee.’FmeceW keÀceeF& keÀer keÀceeF& Yeer nw Deewj levog©mleer keÀer levog©mleer Yeer nw~ Fme %eeve-³eesie mes peerJeveDecej yeve peelee nw, JeneB keÀye keÀesF& keÀer DekeÀeues ce=l³eg veneR nesleer nw~ lees legce ye®®eeW keÀes efkeÀleveer

56

KegMeer nesveer ®eeefnS~ ... legce ye®®eeW keÀes yengle KegMeer nesveer ®eeefnS~ DeYeer nce yesno kesÀ yeehe mes 21

pevceeW keÀer keÀceeF& keÀjles nQ, yeehe mes meoe megKe keÀe Jemee& ues jns nQ~ mJeie&Jeemeer yevevee legcnejer nerlekeÀoerj ceW nw~'' mee.yeeyee 19.08.11 efjJee.’DeYeer legcekeÀes yeehe Üeje meeje %eeve efceuee nw~ %eeve keÀer ÒeeueyOe hetjer nesleer nw, efHeÀj YeefkeÌle Megªnesleer nw~ ³en ogefve³ee ceW efkeÀmekeÀes Yeer helee veneR nw~...DeYeer yeehe Üeje mJejep³e keÀe HeÀeGC[sMeveheæ[ jne nw~ Deelcee keÀes yeehe mes 21 pevceeW kesÀ efueS mJejep³e efceuelee nw~ ... Deelcee keÀes efkeÀleveerKegMeer nesveer ®eeefnS~ efve½e³e nw lees KegMeer nesleer nw~ efve½e³e veneR nw lees Jen mJeie& ceW ®eueves kesÀ uee³ekeÀveneR nw~'' mee.yeeyee 29.07.11 efjJee.’ceQ Deelee ntB, legce ye®®eeW keÀes me=efä kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀe je]pe mecePeeves~ keÀesF& Deewj ³enmecePee ve mekesÀ~ Deiej efkeÀmekeÀes efve½e³e veneR nw lees meejer ogefve³ee ceW YeìkeÀvee ®eeefnS Deewj {tB{vee®eeefnS efkeÀ keÀesF& Deewj nw, pees Fme me=efä-®e¬eÀ kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀer vee@uespe os mekesÀ~ ...hejceefhelee hejceelcee kesÀ efyeiej keÀesF& jepe³eesie efmeKeuee ve mekesÀ, heefleleeW keÀes heeJeve yevee veneRmekeÀles~'' mee.yeeyee 23.05.11 efjJee.’henues-henues ³en efve½e³e keÀjvee nw efkeÀ nce Deelcee nQ, nceeje mJeOece& Meevle nw, nce Deelcee³eWhejceOeece keÀer jnves Jeeueer nQ, GmekeÀes efveJee&CeOeece Yeer keÀne peelee nw~ Deelcee efyevoer ceW meejeDeefJeveeMeer heeì& Yeje ngDee nw~... legcekeÀes ³en Yeer efve½e³e nw efkeÀ YeieJeevegJee®e mebiece hej ner neslee nw,efHeÀj keÀye neslee veneR nw~... YekeÌle YeieJeeve mes efceueves kesÀ efueS efkeÀleveer cesnvele keÀjles nQ~ DeyeYekeÌleeW keÀes YeieJeeve mes efceueves peevee nw ³ee YeieJeeve keÀes ³eneB Deevee heæ[siee? heeflele Deelcee lees JeneBpee ve mekesÀ~'' mee.yeeyee 4.10.11 efjJee.

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve keÀelegueveelcekeÀ DeO³e³eve

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deeefo meyekeÀe GÎsM³eme=efä kesÀ efJe<e³e ceW DeefOekeÀeefOekeÀ peevekeÀejer Òeehle keÀjvee Deewj GmekeÀes meyekesÀ meeceves jKevee DeewjefJeée keÀes De®ís mes De®íe yeveevee ner nw hejvleg efJeefOe kesÀ efJeOeeve Deewj efJeée-veeìkeÀ kesÀ Deveeefo-DeefJeveeMeer efve³eceevegmeej %eeve meeiej hejceelcee Üeje efo³es ie³es ³eLeeLe& mel³e %eeve kesÀ DeefleefjkeÌlekeÀesF& Yeer %eeve ³ee J³eefkeÌle ve efJeée keÀes Deewj ve DeelceeDeeW keÀes De®íe yeveeves ceW meHeÀue ngDee nw,FmeefueS efJeée Deewj Deelcee³eW efvejvlej heleve keÀer Deesj ner Deûemej jns nQ~ DeYeer peye %eeve meeiej

57

hejceelcee ves mel³e DeeO³eeeflcekeÀ %eeve efo³ee nw, leye ner Deelcee³eW efJeée Deewj DeelceeDeeW keÀe keÀu³eeCeDevegYeJe keÀj jner nQ~

³eLeeLe& DeeO³eeeflcekeÀ %eeve Jeeuee Fme efJeée-veeìkeÀ keÀes Kesue keÀer lejn osKelee nw Deewjmee#eer neskeÀj FmekeÀe hejceevevo DevegYeJe keÀjlee nw~ Dev³e meYeer %eeve Jeeues Yeer Fme efJeée-veeìkeÀ ceWheeì&Oeejer nQ hejvleg Jes FmekeÀer ³eLeeLe&lee keÀes ve peeveves kesÀ keÀejCe DeuhekeÀeue kesÀ efueS ner megKe keÀeDevegYeJe keÀjles nQ keÌ³eeWefkeÀ Jes ³eLeeLe& %eeve keÀer DevegheefmLeefle ceW osneefYeceeve ceW nesles nQ~’legce peye mele³egie ceW jnles nes lees mecePeles nes efkeÀ nce ³en Mejerj íesæ[ otmeje ueslee ntB~ JeneBGvekeÀes ³en helee veneR jnlee nw efkeÀ mele³egie kesÀ yeeo $eslee, Üehej Dee³esiee, nce veer®es Glejles pee³eWies~³es %eeve keÀer yeeleW GvekeÀer yegef× ceW jnleer veneR nQ~ Jes Yeer meeræ{er Glejles peeles nQ, osner-DeefYeceeveer mesosneefYeceeveer yeve peeles nQ~ ³en me=efä-®e¬eÀ keÀer vee@uespe legce ye´eïeCeeW kesÀ heeme ner nw~''


DeeO³eeeflcekeÀ %eeve Deewj efJe%eeve keÀe legueveelcekeÀ DeO³e³eveDeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÀe oelee %eeve meeiej hejceelcee nw, efJe%eeve keÀe pevekeÀ Jew%eeefvekeÀ nQ,

pees SkeÀ ceveg<³e nQ DeLee&led Deelcee³eW nQ Deewj meYeer ceveg<³e pees Fme Oeje hej heeì& yepeeves Deeles nQ, Jesmeye Glejleer keÀuee ceW nesles nQ~

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve mes DeelceeDeeW keÀer Deewj efJeée keÀer ®eæ{leer keÀuee nesleer nw, efJeée keÀe veJe-efvecee&Ce neslee nw~ efJe%eeve mes ceeveJe efnle kesÀ kegÀí meeOeve lees efceueles nQ, efHeÀjYeer Gve Jew%eeefvekeÀeW DeewjmeeOeveeW keÀe Òe³eesie keÀjves JeeueeW keÀer DeeeflcekeÀ MeefkeÌle keÀer Deewj meceûe efJeée keÀer Glejleer keÀuee nesleernw Deewj Devle ceW Gvemes ner hegjeveer ogefve³ee keÀe efJeveeMe neslee nw~

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve Deewj ³eesie mes Deelcee³eW heeJeve yeveleer nQ Deewj efJeée keÀes heeJeve yeveeleernQ~ efJe%eeve kesÀ nesles Yeer efJeée Glejleer keÀuee ceW peelee nw DeLee&led heleve neslee nw~ Yeues efJe%eeve ve³esefJeée kesÀ veJe-efvecee&Ce ceW men³eesieer neslee nw, hejvleg efJe%eeve ve³es efJeée keÀe efvecee&Ce veneR keÀj mekeÀlee nw~ve³es efJeée keÀe efvecee&Ce lees DeelceeDeeW kesÀ heeJeve nesves mes neslee nw, efpemekesÀ efueS DeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÀerDeeJeM³ekeÀlee nesleer nw, pees DeeO³eelce kesÀ Deveeefo-efhelee hejceelcee ner osles nQ, efpememes Deelcee³eWheeJeve yeveleer nQ Deewj peæ[-pebiece Òeke=Àefle Yeer heeJeve yeveleer nw~ peye Deelcee³eW heeJeve yeve peeleer nes leesGvekesÀ efueS ogefve³ee Yeer veF& ®eeefnS Deewj peye veF& ogefve³ee Dee³esieer lees hegjeveer keÀe efJeveeMe Yeer peªjnesiee~

DeeO³eelce kesÀ DeeOeej hejceelcee ves leerveeW ueeskeÀeW, leerveeW keÀeueeW keÀe %eeve efo³ee nw, me=efä-

58

®e¬eÀ keÀe %eeve efo³ee nw Deewj me=efä-®e¬eÀ keÀer veJe-j®evee DeLee&led keÀuece ueieves keÀe Yeer %eeve efo³ee nw~efJe%eeve ves Fme mecyevOe ceW keÀesF& mheä %eeve veneR efo³ee nw, Jes lees FmekesÀ efJe<e³e ceW Keespe ner keÀj jnsnQ~ Yeues efJe%eeve ves DeveskeÀ ÒekeÀej kesÀ megKe-meeOeveeW keÀer Keespe keÀer nw, GvekeÀe efvecee&Ce efkeÀ³ee nw hejvlegGve meyekesÀ nesles Yeer DeelceeDeeW keÀes megKe-Meeefvle efkeÀleveer efceue jner nw, Jen efJe®eejCeer³e efJe<e³e nw~DecesefjkeÀe-jefMe³ee pewmes efJe%eeve kesÀ #es$e ceW DeûeCeer osMe Yeer Ye³e Deewj ef®evlee ceW peer jns nQ DeewjSkeÀ-otmejs keÀes MebkeÀe keÀer ¢efä mes osKeles nQ~

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÀer OeejCee mes DeelceeDeeW ceW jeie-Üs<e, Ye³e-ef®evlee, ogKe-DeMeeefvle,F&<³ee&-Ie=Cee, DenbkeÀej-nervelee keÀe veeMe neslee nw Deewj Deelcee ceW veceÏlee, o³ee, jnce, otmejeW kesÀkeÀu³eeCe keÀer YeeJevee peeie=le nesleer nw Deewj Gme Devegmeej keÀle&J³e nesles nQ~ efJe%eeve mes DenbkeÀej Deeleenw, osneefYeceeve yeæ{lee nw, efpememes DeeeflcekeÀ MeefkeÌle keÀe Ûeme neslee nw Deewj Deelcee leceesÒeOeeve yeæ{leernw, efpememes Deelcee ceW jeie-Üs<e, Ye³e-ef®evlee, ogKe-DeMeeefvle, F&<³ee&-Ie=Cee, DenbkeÀej-nervelee yeæ{leernw, efpememes Deelcee ceW otmejer DeelceeDeeW kesÀ Deefnle keÀer YeeJevee peeie=le nesleer nw Deewj otmejeW kesÀ DeefnlekesÀ keÀle&J³e nesles nQ~

DeeO³eeeflcekeÀ MeefkeÌle kesÀ DeeOeej hej efJeée keÀe veJe-efvecee&Ce neslee nw, efpeme MeefkeÌle kesÀDeeOeej hej efJe%eeve kesÀ Üeje DeefJe<keÀeefjle kegÀí meeOeve-meeceûeer Yeer ve³es efJeée kesÀ veJe-efvecee&Ce ceWkeÀece Deeleer nw~

³en meeje Kesue Deelcee, hejceelcee Deewj Òeke=Àefle keÀe yevee ngDee nw~ Deelcee FmekeÀe cetuenw~ DeeO³eelce DeLee&led DeeO³eeeflcekeÀ MeefkeÌle kesÀ DeeOeej hej Deewj Deelcee kesÀ efueS ner meejer peæ[-pebiece Òeke=Àefle DeLee&led meeje meewj ceC[ue keÀece keÀjlee nw, efpemeceW Jew%eeefvekeÀ Deewj GvekesÀ Üejeefvee|cele efJe%eeve Yeer Dee peelee nw~

mele³egie-$eslee ceW Deepe kesÀ Jew%eeefvekeÀ meeOeveeW ceW yengle keÀce nesles nQ hejvleg Deelcee³eW hetCe&megKe-Meeefvle ceW nesleer nw, Òeke=Àefle megKeoe³eer nesleer nw~ Deepe DeveskeÀeveskeÀ Jew%eeefvekeÀ meeOeve nesles YeerÒeke=Àefle leceesÒeOeeve nesleer peeleer nw, efpememes ogKe-DeMeeefvle yeæ{leer peeleer nw, efJeée ceW iueesyeue Jeee|ceie,Òeot<eCe Deeefo keÀer mecem³ee³eW hewoe nes jner nQ, efpemekesÀ efueS efJe%eeve efpelevee Ghee³e keÀjlee nw,mecem³ee³eW Gmemes Deeies yeæ{leer pee jner nQ~ efpemekesÀ efueS DeeO³eelce kesÀ DeeOeej hejceelcee ves keÀne nw- vej ®eenle keÀíg Deewj, nw Deewj YeF& keÀer Deewj DeLee&led nesvee kegÀí Deewj ner nw, pees Jew%eeefvekeÀeW keÀesYeer helee veneR nw~

DeeO³eelce kesÀ DeeOeej hejceelcee ves keÀce& Deewj HeÀue keÀe %eeve efo³ee nw, pees Fme me=efä-®e¬eÀDeewj efJeée-veeìkeÀ keÀe cetueeOeej nw~ efJe%eeve ves Fme mecyevOe ceW keÀesF& %eeve veneR efo³ee nw, FmeefueS

59

Jew%eeefvekeÀ Gvveefle nesles Yeer DeelceeDeeW kesÀ keÀce& efiejles pee jns nQ, efpememes HeÀuemJeªhe ogKe-DeMeeefvle, Ye³e-ef®evlee³eW, mecem³ee³eW yeæ{leer pee jner nQ~

DeeO³eelce kesÀ DeeOeej hejceelcee ves DeeeflcekeÀ MeefkeÌle kesÀ efJekeÀeme keÀe pees ceeie& efoKee³eenw, GmekesÀ DeeOeej hej keÀce& keÀjkesÀ Deelcee³eW megKe-Meeefvle keÀes hee jner nQ Deewj Deeies yeæ{leer pee jnernQ, peyeefkeÀ efJe%eeve keÀer Gvveefle kesÀ meeLe DeelceeDeeW keÀer DeeeflcekeÀ MeefkeÌle keÀe Ûeme nes jne nw, GvekesÀkeÀce& efiejles pee jns nQ, HeÀue mJeªhe efJeée ceW ogKe-DeMeeveefle yeæ{leer pee jner nw, efpemekeÀe DevegYeJemJe³eb Jew%eeefvekeÀ Yeer keÀj jns nQ~

efJe%eeve ves pees DeefJe<keÀej efkeÀ³es nQ, efpevemes Jele&ceeve ceW DeelceeDeeW keÀes DeveskeÀ ÒekeÀej keÀermegefJeOee³eW Òeehle ngF& nQ, efpevekeÀe Deelcee³eW megKe DevegYeJe DeJeM³e keÀj jner nQ hejvleg JeneR GvekesÀDeveskeÀ ÒekeÀej og<heefjCeece Yeer nQ, efpevekeÀe Yeesie Yeer DeelceeDeeW keÀes Yeesievee heæ[ jne nw Deewj heæ[siee~efJe%eeve kesÀ DeeOeej hej pees DeefJe<keÀej ngS nQ, GvekesÀ Ghe³eesie kesÀ efueS pees meeOeve yevee³es pee jns nQ,Gme Òeef¬eÀ³ee ceW ûeerve iewmeeW keÀe Glmepe&ve, iueesyeue Jeee|ceie, Deespeesve hele& keÀe Kejeye nesvee Deeefo-Deeefo yeeleW ngF& nQ, pees DeelceeDeeW kesÀ efueS ogKeoe³eer Yeer efme× nes jner nQ~

cesef[keÀue meeFvme kesÀ #es$e ceW efJe%eeve ves DeveskeÀ meeOeve-megefJeOee³eW GheueyOe keÀjeF& nQ,efpevemes DeveskeÀ DemeeO³e jesieeW keÀe Ghe®eej mecYeJe nw, hejvleg Gme efJe%eeve kesÀ Üeje efkeÀ³es ie³es keÀe³eeXmes DeveskeÀ ÒekeÀej kesÀ DemeeO³e jesieeW keÀe pevce Yeer ngDee nw Deewj DemheleeueeW ceW osKeW lees Gve jesieeW mesheerefæ[leeW keÀer Yeeræ[ ueieer ngF& nw~ efJe%eeve ves ieYe&-efvejesOekeÀ meeOeve efo³es nQ, efpevekesÀ HeÀuemJeªhe meceepeceW DeveweflekeÀlee Deewj J³eefYe®eej keÀes yeæ{eJee efceuee nw~

yeeyee ves Yeer keÀne nw - Jew%eeefvekeÀ ye®®eeW ves pees meeOeve yevee³es nQ, Jes yeeyee keÀer mesJee ceWGhe³eesie neskeÀj, yeehe keÀe mevosMe DeelceeDeeW keÀes osves ceW, yeeyee kesÀ ye®®eeW keÀes yeeyee keÀer cegjueer megvevesDeeefo ceW Ghe³eesie nes jns nQ, ³es Yeer GvekeÀe Yeei³e nw~ DeveskeÀ ÒekeÀej kesÀ meeOeve mele³egie ceW Yeer keÀeceDee³eWies~ Fve meye meeOeveeW ceW efJe%eeve keÀer meyemes yeæ[er meewj Tpee& keÀe DeefJe<keÀej efme× nesiee, peesDeYeer Yeer keÀece Dee³esiee Deewj mele³egie ceW Yeer keÀece Deeves Jeeuee nw~

efJe%eeve keÀe efvecee&lee DeeO³eelce DeLee&led Deelcee nw Deewj efJe%eeve kesÀ Üeje DeefJe<keÀeefjleDeewj yevee³es ie³es meeOeve Deelcee kesÀ efueS ner nQ~ efJe%eeve kesÀ meeOeveeW keÀes Deelcee ves yevee³ee nw, hejvlegDeelcee keÀes efJe%eeve ves veneR yevee³ee nw Deewj ve ner Deelcee efJe%eeve kesÀ efueS nw DeLee&led efJe%eeve pewmes ®eensJewmes Deelcee keÀes veneR ®euee mekeÀlee nw~ Deelcee pewmes ®eens efJe%eeve kesÀ meeOeveeW keÀe Ghe³eesie keÀjs ³ee vekeÀjs, Jen GmekesÀ Thej nw~ Deelcee efJe%eeve kesÀ meeOeveeW keÀe meoghe³eesie keÀjs ³ee og©he³eesie keÀjs,GmekesÀ efueS Deelcee mJelev$e nw~ efJe%eeve DeLee&led efJe%eeve kesÀ meeOeve mJelev$e veneR nQ, GvekeÀes yeveeves

60

Jeeuee Deewj Ghe³eesie keÀjves Jeeuee DeeO³eelce DeLee&led Deelcee nw~efJe%eeve ves DeveskeÀ ÒekeÀej kesÀ meeOeveeW keÀe DeefJe<keÀej keÀjkesÀ Deelcee keÀes DeveskeÀ ÒekeÀej keÀer

cesnvele mes ye®ee efo³ee nw, hejvleg Deelcee keÀes ³eLeeLe& jerefle megKe-Meeefvle osves ceW meceLe& veneR nw keÌ³eeWefkeÀFve meyekesÀ nesles Yeer Deelcee ceW leceesÒeOeevelee yeæ{leer peeleer nw, GmekesÀ keÀce&-mebmkeÀej efiejles pee jns nQ,efpememes Deelcee ogKe-DeMeeefvle keÀer Deesj yeæ{leer pee jner nw~ ogKe-DeMeeefvle mes ítìves keÀe jemleeDeeO³eeeflcekeÀ %eeve kesÀ cetue ñeesle hejceelcee ves ner yelee³ee nw Deewj pees Deelcee³eW Gme hej ³eLeeLe& jerefle®eue jner nQ, Jes megKe-Meeefvle keÀe DevegYeJe keÀj jner nQ Deewj Dev³e DeelceeDeeW kesÀ efueS Yeer megKe-Meeefvle keÀe heg©<eeLe& keÀj jner nQ~

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÀer OeejCee mes Deelcee ceW veceÏlee Deeleer nw, Deelcee mes osneefYeceeveefceìlee nw, efpememes Deelcee jeie-Üs<e, Ye³e-ef®evlee, ogKe-DeMeeefvle, F&<³ee&-Ie=Cee, DenbkeÀej-nervelee mescegkeÌle neskeÀj megKe-Meeefvle-Deevevo keÀe DevegYeJe keÀjleer nw~ efJe%eeve kesÀ DeefJe<keÀej keÀjves JeeuesJew%eeefvekeÀeW Deewj Jew%eeefvekeÀ meeOeveeW keÀe efvecee&Ce keÀjves JeeueeW ceW peeves-Devpeeves osneefYeceeve efveef½ele ªhemes yeæ{lee peelee nw, efpemekesÀ keÀejCe GveceW jeie-Üs<e, Ye³e-ef®evlee, ogKe-DeMeeefvle, F&<³ee&-Ie=Cee,DenbkeÀej-nervelee yeæ{leer nw, efpememes GvekesÀ keÀce& efJekeÀce& yeveles nQ Deewj Jes mJe³eb Yeer GvekeÀe HeÀueogKe-DeMeeefvle kesÀ ªhe ceW DeJeM³e heeles nQ, efpemekesÀ keÀejCe GvekeÀes DeeO³eelce keÀer MejCe ceW Deeveener neslee nw~ ³es Òeef¬eÀ³ee Gmeer pevce ceW keÀce& keÀjs ³ee keÀF& pevceeW kesÀ yeeo Dehevee keÀece keÀjs hejvlegkeÀjleer DeJeM³e nw, efpememes GvekeÀes hejceelcee keÀer ³eeo Deeleer nw Deewj hejceelcee GvekeÀes ceoo keÀjleenw~

Yeues ner efJe%eeve kesÀ #es$e ceW efJe%eeve ves DeveskeÀeveskeÀ DeefJe<keÀej efkeÀ³es nQ Deewj efJeée keÀesDeveskeÀeveskeÀ Ssmes meeOeve efo³es nQ, efpememes mece³eevegmeej GvekeÀer peiele keÀes DeeJeM³ekeÀlee Leer DeewjGmemes efJeée keÀes jenle cenmetme nes jner nw hejvleg Gvemes efJeée keÀe keÀu³eeCe DevegYeJe nesles ve]pej veneRDeelee nw Deewj efJeée ceW leceesÒeOeeve yeæ{leer pee jner nw, efJeée efJeveeMe keÀer Deesj Deûemej nw~

Fme ÒekeÀej nce osKeW lees efJe%eeve ves DeefJe<keÀej keÀjkesÀ DeelceeDeeW keÀes DeveskeÀ meeOeve leesefo³es nQ, hejvleg GvekeÀe Ghe³eesie DeO³eelce DeLee&led DeelceeDeeW kesÀ Thej efveYe&j keÀjlee nw DeLee&led pewmesGvekeÀe Òe³eesie keÀjWies, Gme Devegmeej HeÀue hee³eWies~ Gve meeOeveeW kesÀ meoghe³eesie mes Deelcee³eW megKe Yeerhee jner nQ lees og©he³eesie kesÀ Üeje Jes ogKe keÀe keÀejCe Yeer yeve jns nQ~

61

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve Deewj ceveesefJe%eeve keÀe legueveelcekeÀ DeO³e³eveDeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÀe oelee %eeve meeiej hejceefhelee hejceelcee nw~ ceveesefJe%eeve kesÀ oelee

³ee DeefJe<keÀejkeÀ ceveg<³e nQ~ ceveg<³e Deuhe%e nQ Deewj hejceelcee meJe&%e nw, FmeefueS hejceelcee kesÀÜeje efo³ee ie³ee %eeve mechetCe& nw, ceveg<³e kesÀ Üeje efo³ee ie³ee %eeve DehetCe& nw~ FmeefueS DeeO³eeeflcekeÀ%eeve mes efJeée keÀer ®eæ{leer keÀuee nesleer nw, efJeée keÀe veJe-efvecee&Ce neslee nw~ ogefve³ee ceW ceveesefJe%eeve neslesYeer ogefve³eeJeer ceveesJew%eeefvekeÀeW keÀer Glejleer keÀuee nesleer nw Deewj GmekesÀ nesles Yeer efJeée keÀer GlejleerkeÀuee ner nesleer nw~

hejceelcee ves pees DeeO³eeeflcekeÀ %eeve efo³ee nw, GmeceW ceveesefJe%eeve mecee³ee ngDee nw~hejceelcee ves pees %eeve efo³ee nw, Gmemes ner helee heæ[e nw efkeÀ ceve Deelcee keÀer SkeÀ MeefkeÌle nw, FmeefueShejceelcee kesÀ Üeje efo³es ie³es %eeve keÀer OeejCee mes Deelcee keÀer cevmee MeefkeÌle keÀe efJekeÀeme neslee nw,DeelceeDeeW kesÀ keÀceeX ceW Þesÿlee Deeleer nw, efpememes Deelcee keÀes megKe-Meeefvle-Deevevo keÀer DevegYeteflenesleer nw Deewj GmekesÀ heefjCeece mJeªhe efJeée keÀe veJe-efvecee&Ce neslee nw~ ceveesJew%eeefvekeÀ pees ceveesefJe%eevekeÀe %eeve osles nQ, GmeceW ³en DeeO³eeeflcekeÀ %eeve mecee³ee ngDee veneR nw, Jen mechetCe& veneR nw, FmeefueSGmemes Deelcee keÀer Deewj efJeée keÀer ®eæ{leer keÀuee veneR nesleer nw DeLee&led efJeée keÀe keÀu³eeCe veneR nesleenw~ ceveesefJe%eeve ves pees Yeer efJeefOe-efJeOeeve yelee³es nQ, Gvemes DeuhekeÀeue kesÀ efueS cevmee MeefkeÌle keÀeefJekeÀeme lees DevegYeJe neslee nw hejvleg Jen efJekeÀeme veneR nw, kesÀJeue DeeeflcekeÀ MeefkeÌle kesÀ Ûeme keÀer ieeflecevo nes peeleer nw, FmeefueS heefjCeece ceW heleve ner neslee nw keÌ³eeWefkeÀ Gme meyekesÀ nesles Yeer Deelcee ceWosneefYeceeve yeæ{lee peelee nw, efpememes Deelcee keÀer efJekeÀceeX ceW ÒeJe=efÊe yeæ{leer peeleer nw Deewj DeelceeefJeefYevve ÒekeÀej kesÀ efJekeÀce& keÀjkesÀ ogKe-DeMeeefvle keÀes heeleer nw~

ceve keÌ³ee ®eerpe nw, GmekeÀe ³eLeeLe& %eeve Deepe lekeÀ efkeÀmeer ceveesJew%eeefvekeÀ ves veneR efo³ee nw~ceveesJew%eeefvekeÀ lees ceve keÀer mJelev$e meÊee ceeveles nQ hejvleg ceve Mejerj ceW keÀneB jnlee nw, GmekeÀe keÀesF&efJeJeskeÀmebiele, leke&À³egkeÌle %eeve veneR efo³ee nw~ hejvleg hejceelcee ves pees DeeO³eeeflcekeÀ %eeve efo³ee nw,GmeceW ceve keÀe ³eLeeLe& %eeve efo³ee nw efkeÀ ceve Deelcee keÀer SkeÀ MeefkeÌle nw~ Deelcee mes Deueie ceve keÀekeÀesF& mJelev$e DeefmlelJe veneR nw~ ogefve³ee ceW ceveesJew%eeefvekeÀeW ves Deelcee kesÀ efJe<e³e ceW keÀesF& mheä %eeveveneR efo³ee nw, hejvleg DeeO³eeeflcekeÀ %eeve kesÀ oelee hejceelcee ves Deelcee Deewj ceve kesÀ efJe<e³e ceW meeje%eeve efo³ee nw Deewj oesveeW ceW keÌ³ee mecyevOe nw, Jen Yeer yelee³ee nw leLee GmekeÀe nceejs peerJeve ceW keÌ³eecenlJe nw, GmekesÀ mecyevOe ceW Yeer yelee³ee nw~ nceejer cevmee MeefkeÌle keÀe kewÀmes efJekeÀeme nes, GmekesÀ efueSYeer %eeve meeiej hejceelcee ves %eeve efo³ee nw~

62

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÀer OeejCee mes DeeeflcekeÀ MeefkeÌle keÀe efJekeÀeme neslee nw, keÀceeX ceW ÞesÿleeDeeleer nw, HeÀuemJeªhe peerJeve ceW megKe-Meeveefle keÀer DevegYetefle nesleer nw~ hejvleg ceveesefJe%eeve mesDeeeflcekeÀ MeefkeÌle keÀe keÀesF& efJekeÀeme veneR neslee nw, kesÀJeue DeeeflcekeÀ MeefkeÌle kesÀ Ûeme keÀer ieefle cevonesleer nw, FmeefueS DeuhekeÀeue kesÀ efueS megKe-Meeefvle keÀer DevegYetefle nesleer nw~ JeemleefJekeÀlee keÀes osKeWlees ceveesefJe%eeve kesÀ ÒeKej efJeÜeve Yeer FmekesÀ efJehejerle efoMee ceW ner pee jns nQ DeLee&led GvekeÀer DeeeflcekeÀMeefkeÌle #eerCe nesleer peeleer nw Deewj Jes Yeer hegvepe&vce uesles-uesles leceesÒeOeeve yeve peeles nQ, efpemekeÀe %eeve Yeer%eeve meeiej hejceelcee ves efo³ee nw~

ceveesefJe%eeve kesÀ ÒeKej efJeÜeveeW ves efJeée kesÀ GlLeeve keÀe keÀesF& keÀejiej Ghee³e veneR yelee³eenw, FmeefueS efJeée keÀe GlLeeve ve neskeÀj efvejvlej heleve ner neslee ie³ee nw~ GlLeeve keÀe jemlee leesDeeO³eeeflcekeÀ %eeve kesÀ DeeOeej hej ner neslee nw, pees hejceelcee ves ner yelee³ee nw, efpememes GlLeeve nes Yeerjne nw Deewj nesvee Yeer nw~

Deelcee SkeÀ mJelev$e meÊee nw, ceve GmekeÀer SkeÀ keÀe³e& MeefkeÌle nw~ Jewmes ner DeeO³eeeflcekeÀ%eeve mechetCe& %eeve nw Deewj ceveesefJe%eeve DeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÀe SkeÀ DebMe cee$e nw~ hejceelcee peesDeO³eeeflcekeÀ %eeve oslee nw, efpemeceW ceveesefJe%eeve mecee³ee ngDee nw~ ogefve³ee ceW pees ceveesefJe%eeve heæ{les nQ,GmekeÀe DeO³eeeflcekeÀ %eeve mes keÀesF& mecyevOe veneR nw DeLee&led GvekeÀes Deelcee kesÀ efJe<e³e ceW ve %eeve nwDeewj ve GmekeÀes peeveves keÀer GveceW keÀesF& efpe%eemee nw, FmeefueS GmekesÀ DeO³e³eve mes efkeÀmeer Yeer DeelceekeÀe keÀesF& keÀu³eeCe veneR neslee nw DeLee&led efkeÀmeer Yeer Deelcee keÀer ®eæ{leer keÀuee ve ngF& nw Deewj ve ner nesmekeÀleer nw~ JeemleJe ceW Jen ceveesefJe%eeve Yeer veneR nw keÌ³eeWefkeÀ efpemeceW Yeer ceve keÀe ner ³eLeeLe& %eeve veneRnw lees Jen ceveesefJe%eeve kewÀmes keÀne pee³esiee~ FmeefueS Jen ceveesefJe%eeve Yeer Deelcee Deewj efJeée keÀerGlejleer keÀuee keÀe ner efveefceÊe yevelee nw DeLee&led GmekesÀ nesles Yeer Deelcee ceW osneefYeceeve yeæ{lee peeleenw~

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve Deewj Oeee|cekeÀ %eeve keÀe legueveelcekeÀ DeO³e³eveOeee|cekeÀ %eeve Oece&-efhelee³eW Deheves Oece& keÀer mLeehevee DeLee&led keÀuhe-Je=#e mes Deheves Oece& keÀer

MeeKee-ÒeMeeKee kesÀ mLeehevee Deewj efJemleej kesÀ efueS osles nQ~ FmekesÀ efueS Oeee|cekeÀ %eeve ceW Òee³e:kegÀí owJeer-iegCeeW ³ee keÀnW ceeveJeer³e-iegCeeW keÀe %eeve neslee nw~ GmeceW ³eLeeLe& owJeer iegCeeW keÀe %eeve veneRneslee, GvekeÀe kegÀí DebMe-cee$e neslee nw, efpemekesÀ DeeOeej hej Gme Oece&-efJeMes<e keÀer mLeehevee nesleer nw~pewmes yeg× ves mel³e Deewj DeeEnmee keÀe hee" heæ{e³ee, ¬eÀeFmì ves menveMeeruelee keÀe hee" heæ{e³ee, Ssmesner Dev³e Oece& mLeehekeÀeW ves efkeÀmeer iegCe efJeMes<e kesÀ DeeOeej hej Deheves Oece& keÀer mLeehevee keÀer Deewj GmekesÀ

63

efJemleej keÀe jemlee yelee³ee~ hejvleg hejceelcee DeekeÀj mel³e %eeve oskeÀj Fme keÀuhe-Je=#e keÀer veF&keÀuece ueieeles nQ Deewj Deeefo meveeleve osJeer-osJelee Oece& keÀer mLeehevee keÀjles nQ, FmeefueS Jes FmekeÀuhe-Je=#e kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle Deewj j®evee DeLee&led FmekeÀer keÀuece ueieeves kesÀ efueS %eeve osles nQ,efpememes Fme keÀuhe-Je=#e keÀe veJe-efvecee&Ce neslee nw Deewj me=efä keÀe ve³ee ®e¬eÀ DeejcYe neslee nw~

Oece&-efhelee³eW Oeee|cekeÀ %eeve oskeÀj Fme keÀuhe ªheer YeJeve keÀer cejccele keÀe keÀece keÀjles nQ,hejvleg hejceelcee DeekeÀj hegjeves YeJeve mes ve³es YeJeve keÀe veJe-efvecee&Ce keÀjles nQ, FmeefueS Jes veJe-efvecee&Ce kesÀ efueS %eeve osles nQ, FmeefueS GvekeÀes me=efä keÀe j®elee keÀne peelee nw~ Oece& efheleeDeeW keÀeshew]iecyej-cewmesvpej keÀne peelee nw~ hejvleg Jes hew]iecyej ³ee cewmesvpej Yeer veneR nw keÌ³eeWefkeÀ Jes keÀesF& hew]ieece³ee cewmespe veneR osles nQ, Jes kesÀJeue Deheves Oece& efJeMes<e keÀer mLeehevee keÀjles nQ Deewj hegvepe&vce ueskeÀjGmekeÀer heeuevee keÀjles nQ, efpemekeÀe %eeve Yeer DeYeer %eeve meeiej hejceelcee ves ner efo³ee nw~

Oece&efhelee³eW DeekeÀj Deheves Oece& keÀer mLeehevee keÀjles nQ Deewj GvekeÀer jepeeF& yeeo ceW mLeehevenesleer nw, peye GmekeÀe efJemleej nes peelee nw hejvleg hejceelcee jepe³eesie efmeKeeles nQ, efpemekesÀ mebmkeÀejueskeÀj Deelcee³eW hejceOeece peeleer nQ Deewj Deeles ner jepeeF& keÀjleer nQ DeLee&led hejceelcee kesÀ Üeje efo³esie³es %eeve mes jepeeF& keÀer mLeeheve nesleer nw DeLee&led keÀuhe kesÀ Deeefo mes ner owJeer jepeeF& mLeeheve nesleernw~ Gve jepeeF& kesÀ mebmkeÀejeW kesÀ efueS hejceelcee henues jepe³eesie kesÀ Üeje Deheveer keÀcexefvê³eeW hejjep³e keÀjvee efmeKeeles nQ~

Oeee|cekeÀ %eeve mes efkeÀmekeÀe keÀu³eeCe veneR neslee nw, kesÀJeue pees efJeée keÀe heleve neslee nw,GmekeÀer kegÀí mece³e kesÀ efueS ieefle cevo nes peeleer nw~ Oece&-efJeMes<e keÀer mLeehevee kesÀ efueS kegÀíDeelcee³eW Deeefo meveeleve Oece& keÀer pees Gme mece³e Jeece ceeie& ceW nesleer nQ, GveceW mes heefjJee|lele neskeÀjGvekesÀ HeÀe@ueesDeme& yeveles nQ Deewj GveceW Gme Oece& efJeMes<e keÀer Deelcee³eW DeekeÀj pevce uesleer nw, peyeefkeÀhejceelcee DeekeÀj pees DeeO³eeeflcekeÀ %eeve osles nQ, Gmemes meJe& DeelceeDeeW keÀe keÀu³eeCe neslee nw Deewjpeæ[-pebiece Òeke=Àefle Yeer heeJeve yeveleer nw DeLee&led Deheves cetue mJeªhe ceW Dee peeleer nw~ hejceelcee kesÀÜeje efo³es ie³es mel³e DeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÀes heekeÀj pees Dev³e OeceeX ceW heefjJee|lele nes ieF& nesleer nQ,Jes Jeeheme Deheves cetue Oece& ceW Dee peeleer nQ~

hejceelcee kesÀ Üeje efo³es ie³es DeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÀer mechevvelee kesÀ yeeo hegjeveer ogefve³eekeÀe efJeveeMe neslee nw Deewj veF& ogefve³ee keÀer Deeefo nesleer nw, peye efkeÀ Oece&-efheleeDeeW kesÀ Üeje efo³es ie³esOeee|cekeÀ %eeve kesÀ yeeo hegjeveer ogefve³ee Deewj hegjeveer nesleer peeleer nw DeLee&led Gme mece³e ve hegjeveer ogefve³eekeÀe efJeveeMe neslee nw Deewj ve ogefve³ee veF& yeveleer nw yeefukeÀ hegjeveer Deewj hegjeveer nesleer peeleer nw~’heg©<eeLe& keÀj yeehe mes Jemee& peªj uesvee nw Deewj mJeoMe&ve ®e¬eÀOeejer Yeer yevevee nw~ legcnejer ³es

64

efceMeve nw ceveg<³e keÀes osJelee, veke&ÀJeemeer keÀes mJeie&Jeemeer yeveeves keÀer~ ... ³es nQ DeefJeveeMeer %eeve jlve~ceveg<³e lees FvekeÀes helLej mecePe HeWÀkeÀ osles nQ, kegÀí Yeer mecePeles veneR nQ~ neB, pees Fme Oece& Jeeues neWies,GvekeÀes ner ì®e nesiee, Jes ner Fme %eeve keÀes mecePeWies Deewj OeejCe keÀjWies~''


DeeO³eeeflcekeÀ %eeve Deewj oMe&ve keÀe legueveelcekeÀ DeO³e³eveDeeO³eeeflcekeÀ %eeve %eeve meeiej hejceelcee osles nQ, efpememes DeelceeDeeW Deewj efJeée keÀe

keÀu³eeCe neslee nw~ oMe&veeW keÀe %eeve ceveg<³e osles nQ, efpememes DeelceeDeeW Deewj efJeée keÀe keÀu³eeCe leesveneR neslee nw hejvleg GmekesÀ Üeje Deelcee³eW Deheves peerJeve ceW kegÀí jenle DeJeM³e DevegYeJe keÀjleer nQ,efpememes GvekesÀ keÀceeX ceW kegÀí megOeej neslee nw Deewj DeeeflcekeÀ MeefkeÌle kesÀ heleve keÀer ieefle cevo nesleer nw~ogefve³ee kesÀ efkeÀmeer Yeer oMe&ve ceW ³ee efkeÀmeer Yeer oeMe&efvekeÀ ves ³eLeeLe& DeeO³eeeflcekeÀ %eeve veneR efo³ee nwDeLee&led ³eLeeLe& jerefle Deelcee, hejceelcee Deewj me=efä-®e¬eÀ kesÀ efJe<e³e ceW %eeve veneR efo³ee nw~ hejceelceepees DeeO³eeeflcekeÀ %eeve osles nQ, GmeceW meJe& oMe&veeW keÀe meej mecee³ee ngDee neslee nw, FmeefueS hejceelceekeÀnles nQ - ceQ DeekeÀj meYeer JesoeW-MeeðeeW keÀe meej megveelee ntB~’Meeðe, yeeFefyeue Deeefo heæ{ves mes keÀesF& jepeeF& veneR efceueleer nw~ ogefve³ee ceW ceveg<³eeW keÀer Je=ef× nesleerpeeleer nw, Peeæ[ hegjevee peªj nesiee~ Je=ef× keÀes heeles-heeles hegjevee nes pee³esiee~ ... mele³egie ceW legcemeJe&iegCe mechevve, 16 keÀuee mechetCe& ue#ceer-veeje³eCe yeveles nes, efHeÀj keÀuee³eW keÀce nesleer peeleer nQ~ve³ee Peeæ[ leye keÀne peelee nw, peye veF& mLeehevee nesleer nw~ legce henues-henues mele³egie ceW Dee³eWies leesveF& jepeOeeveer nesieer, efHeÀj keÀuee keÀce nesleer pee³esieer~''

mee.yeeyee 17.08.11 efjJee.’YeieJeeve ves DeekeÀj ye´ïee Üeje meYeer JesoeW-MeeðeeW keÀe meej mecePee³ee nw~ FmeefueS ye´ïee kesÀ neLe ceWMeeðe efoKee³es nQ~ ... efpevekesÀ Üeje mecePeeles nQ, osJeer-osJelee Oece& keÀer mLeehevee keÀjeles nQ, Jes nerefHeÀj heeuevee keÀjWies~ legce nes ye´ïee kegÀceej-kegÀceeefj³eeB~ ye´eïeCe JeCe& nw Tb®e les Tb®e~ DeYeer legce nesF&éejer³e mevleeve~ legce F&éej Üeje j®es ngS ³e%e keÀer mecYeeue keÀjles nes~''


65

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deewjme=efä-®e¬eÀ

³en me=efä Deelcee, hejceelcee Deewj Òeke=Àefle keÀe Kesue nw, pees ®e¬eÀJele ®euelee nw DeLee&ledkeÀuhe-keÀuhe nj 5000 Je<e& kesÀ yeeo nt-ye-nt hegvejeJe=Êe neslee nw~ Fme me=efä-®e¬eÀ ceW mece³e-mece³ehej nj Deelcee Deewj nj yeele keÀe cenlJe nw~ DeelceeDeeW kesÀ efYevve-efYevve heeì& nw, efpemekesÀ DeeOeejhej Gve DeelceeDeeW keÀe cenlJe nw Deewj Fme efJeée-veeìkeÀ ceW GvekesÀ heeì& keÀer cenÊee nw~ Fme mel³e keÀe³eLeeLe& DeeO³eeeflcekeÀ %eeve DeYeer %eeve meeiej hejceelcee ves efo³ee nw, efpememes ncekeÀes Fme me=efä keÀer njDeelcee Deewj nj ¢M³e keÀe helee ®eue ie³ee nw Deewj nceeje ¢efäkeÀesCe meJee&lceeDeeW kesÀ Òeefle yeoueie³ee nw DeLee&led henues efkeÀmeer kesÀ heeì& ³ee Ieìvee keÀes osKekeÀj pees J³eLe& mebkeÀuhe ®eueles Les, Jes Fmemel³e keÀes peeveves kesÀ yeeo yevo nes ie³es nQ Deewj meJe& DeelceeDeeW kesÀ Òeefle nceeje ¢efäkeÀesCe hee@pesefìJeDeLee&led keÀu³eeCe keÀe nes ie³ee nw~

pewmes mece³e-mece³e hej mece³e Deewj mLeeve kesÀ Devegmeej efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve,oMe&ve keÀe cenlJe neslee nw, Jewmes ner Fme me=efä-®e¬eÀ kesÀ Deecetue heefjJele&ve DeLee&led veJe-efvecee&Ce kesÀefueS DeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÀe cenlJe nw Deewj Jen DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, %eeve meeiej hejceelcee nerkeÀuheevle ceW DeekeÀj osles nQ, efpememes Fme me=efä-®e¬eÀ keÀe ve³ee ®e¬eÀ DeejcYe neslee nw~ Fme me=efä-®e¬eÀ ceW Jele&ceeve mece³e hegjeves ®e¬eÀ kesÀ Devle Deewj ve³es ®e¬eÀ kesÀ Deeefo keÀe mebiece nw, efpemekeÀesheg©<eesÊece mebiece³egie keÀne peelee nw keÌ³eeWefkeÀ DeYeer DeelceeDeeW Deewj peæ[-pebiece Òeke=Àefle keÀer ®eæ{leerkeÀuee nesleer nw DeLee&led pe[-pebiece Deewj ®esleve Deelcee³eW Deheveer mechetCe& meleesÒeOeeve efmLeefle keÀes ÒeehlekeÀjleer nQ, efpememes efJeée ceW megKe-Meeefvle keÀer mLeehevee nesleer nw~

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deewj ieerlee%eeve

pewmes Deewj OeceeX kesÀ Oece&-Meeðe nQ, Jewmes ner Deeefo meveeleve osJeer-osJelee Oece& keÀe Oece&-Meeðeieerlee nw, hejvleg Ssmes veneR keÀne pee mekeÀlee nw efkeÀ Jele&ceeve Òe®eefuele ieerlee ceW Jee|Cele %eeve mes Deeefomeveeleve osJeer-osJelee Oece& keÀer mLeehevee ngF&~ JeemleefJekeÀlee keÀes osKee pee³es lees nj Oece&-Meeðe yeeo ceWner yevelee nw DeLee&led peye keÀesF& Oece&-efhelee %eeve oslee nw, leye GmekeÀes keÀesF& efueKelee veneR nw~ Oece&-Meeðe lees GvekesÀ HeÀe@ueesDeme& yeeo ceW efueKeles nQ, pees Jes Deheveer mce=efle kesÀ DeeOeej hej efueKeles nQ~ Ssmesner keÀuheevle ceW %eeve meeiej hejceelcee ves ieerlee-%eeve oskeÀj Deeefo meveeleve osJeer-osJelee Oece& keÀermLeehevee keÀer, jepe³eesie efmeKeekeÀj efJeée ceW jepeeF& keÀer mLeehevee keÀer, me=efä-®e¬eÀ kesÀ Deeefo-ceO³e-

66

Devle keÀe %eeve oskeÀj Fme keÀuhe-Je=#e keÀer veF& keÀuece ueieeF&, Gme %eeve keÀer mele³egie-$eslee oes ³egieeWlekeÀ keÀesF& DeeJeM³ekeÀlee veneR jner, FmeefueS efkeÀmeves Yeer ieerlee %eeve kesÀ efJe<e³e mees®ee Yeer veneR Deewjve ieerlee kesÀ YeieJeeve keÀes ner ³eeo efkeÀ³ee~ $eslee³egie kesÀ yeeo Üehej ceW peye osJelee³eW Jeece ceeie& ceW ie³esDeewj osneefYeceeve kesÀ JeMe efJekeÀejeW ÒeJe=Êe ngS, lees efJekeÀce& DeejcYe ngS, efpevekesÀ HeÀuemJeªheDeelceeDeeW keÀes ogKe-DeMeeefvle ngF& lees YeieJeeve keÀes ³eeo efkeÀ³ee Deewj efpeve DeelceeDeeW ves keÀuheevle ceWhejceelcee mes meccegKe %eeve megvee Lee, GmekeÀer mebef®ele mce=efle kesÀ DeeOeej hej ieerlee efueKeer~ FmeefueSGmeceW ³eLeeLe& %eeve lees veneR nw hejvleg hejceelcee kesÀ Üeje megvee³es ie³es %eeve keÀe DebMecee$e DeJeM³e nwDeLee&led kegÀí ner mel³e nw~ FmeefueS Gme ieerlee keÀes heæ{ves-megveves mes DeelceeDeeW keÀer ³ee efJeée keÀer ®eæ{leerkeÀuee veneR nes mekeÀleer nw, DeelceeDeeW keÀe keÀu³eeCe veneR nes mekeÀlee nw~ DeelceeDeeW keÀe keÀu³eeCe leeshejceelcee pees ieerlee %eeve osles nQ, Gmemes ner mecYeJe nw~ FmeefueS yeeyee ves keÀne nw, Gme ieerlee ceW nermel³e %eeve keÀer kegÀí-kegÀí yeeleW mel³e nQ, pees Deeìs ceW vecekeÀ kesÀ meceeve nw~ mel³e ieerlee %eeve leeshejceelcee ner mebiece³egie hej osles nQ~

³eLeeLe& DeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÌ³ee nw, Jen Yeer hejceelcee ner DeekeÀj yeleeles nQ~ Deelcee,hejceelcee, Deewj me=efä-®e¬eÀ kesÀ leerveeW keÀeueeW Deewj leerveeW ueeskeÀeW keÀes peevevee, keÀceeX keÀer ienve ieefle keÀespeevevee ner ³eLeeLe& DeeO³eeeflcekeÀ %eeve nw, pees %eeve meeiej hejceelcee ner DeekeÀj osles nQ, efpeme %eeve keÀesOeejCe keÀjves Deewj hejceelcee keÀes ³eeo keÀjves mes ner Deelcee keÀer Deewj efJeée keÀer ®eæ{leer keÀuee nesleer nwDeLee&led Deelcee³eW Deewj efJeée meleesÒeOeeve yevelee nw Deewj me=efä-®e¬eÀ keÀe ve³ee ®e¬eÀ DeejcYe neslee nw~’meJe& keÀer meÃefle keÀjves keÀer yeehe keÀer Þeercele meyemes v³eejer nw~ yeehe meyekeÀes meeLe ues peeles nQ,efkeÀmekeÀes íesæ[keÀj veneR peeles nQ~ efvejekeÀejer, DeekeÀejer, meekeÀejer ueeskeÀ keÀes Yeer peevevee ®eeefnS~efmeHe&À me=efä kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀes peevevee Yeer keÀcheueerì vee@uespe veneR nw~ henues lees cetueJeleve keÀespeevevee heæ[s, peneB nce Deelcee³eW jnleer nQ~ Fme meejs me=efä-®e¬eÀ keÀes peeveves mes legce ®e¬eÀJeleea jepeeyeveles nes~'' mee.yeeyee 10.03.11 efjJee.’ieerlee ceW nw YeieJeevegJee®e, lees keÀYeer lees YeieJeeve Dee³ee nesiee, leye lees ieerlee %eeve megvee³ee nesiee vee~efHeÀj peye Dee³es leye ieerlee %eeve megvee³es~ Jes ueesie lees ieerlee hegmlekeÀ heæ{keÀj megveeles nQ, ³eneB leesYeieJeeve, pees %eeve keÀe meeiej nw, Jen mJe³eb megveeles nQ~ FvekeÀes lees kegÀí neLe ceW ueskeÀj heæ{vee veneR nw~FvekeÀes efkeÀmeer mes kegÀí meerKevee Yeer veneR nw~... yeehe lees DeekeÀj ieerlee %eeve oskeÀj jepe³eesieefmeKeueeles nQ~'' mee.yeeyee 23.09.11 efjJee.’keÀesF& keÀes Yeer legce mecePee mekeÀles nes efkeÀ ³en ieerlee hee"Meeuee nw, ³eneB ceveg<³e keÀes osJelee yeveeves kesÀefueS efvejekeÀej hejceefhelee hejceelcee Üeje jepe³eesie efmeKee³ee peelee nw~... Gme ieerlee keÀes heæ{ves mes

67

keÀesF& jepee veneR yeveles nQ, Gmemes Deewj ner jbkeÀ yeveles peeles nQ~ efvejekeÀej hejceefhelee hejceelcee ieerleekeÀe %eeve megvee³es jepeeDeeW keÀe jepee yeveeles nQ~''

mee.yeeyee 26.05.11 efjJee.’legce mecePeles nes - DeYeer nce Metê mes ye´eïeCe yeveW nQ, ieerlee kesÀ YeieJeeve efMeJe ncekeÀes jepe³eesieefmeKee jns nQ~ ³en MeeðeeW ceW keÀneR efueKee ngDee veneR nw~... %eeve ceeie& Deueie nw Deewj YeefkeÌle ceeie&Deueie nw~ Meeðe meye YeefkeÌle ceeie& kesÀ nQ~ GveceW ³en vee@uespe veneR nw~ yeehe mJe³eb DeekeÀj j®eleeDeewj j®evee kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀer vee@uespe osles nQ~''

mee.yeeyee 11.03.11 efjJee.’ieerlee %eeve megvekeÀj legce jep³e heeles nes Deewj ceneYeejle ueæ[eF& ueieleer nw, meHeÀeF& kesÀ efueS~...ieerlee %eeve nw oes De#ej - DeueHeÀ Deewj yes~ ³en nw ieghle cev$e keÀe uee@kesÀì cevceveeYeJe DeLee&led cegPes³eeo keÀjes lees legcnejs efJekeÀce& efJeveeMe neWies Deewj ®e¬eÀ keÀes peeveves mes ®e¬eÀJeleea jepee yeveWies~... yeeheveìMesue ceW lees keÀnles nQ - DeueHeÀ keÀes ³eeo keÀjes, yeekeÀer legcnejs efmej hej pees heeheeW keÀe yeesPee nw,Gmes Gleejves ceW cesnvele ueieleer nw Deewj mece³e Yeer ueielee nw~''

mee.yeeyee 6.10.11 efjJee.’legce efkeÀmekeÀes Yeer hetí mekeÀles nes - ke=À<Ce ves ieerlee keÀe GheosMe efo³ee lees keÀye efo³ee, ... efkeÀmeer keÀesYeer Ssmes ÒeÍe>> hetíves keÀer efnccele veneR nesleer nw, legce lees efnccele jKeles nes~ megvekeÀj ueesie keÀnWies efkeÀye´ïee kegÀceeefj³eeW ceW Flevee %eeve nw, pees Jes j®elee Deewj j®evee keÀer Fleveer vee@uespe osleer nQ~ j®elee yeehekeÀer yee³eesûeeHeÀer megveeleer nQ~ legce hetí mekeÀles nes - efMeJe pe³evleer ceveeles nes, hetpee Deeefo keÀjles nes, leesJen keÀye Dee³ee, kewÀmes Dee³ee, keÌ³ee DeekeÀj efkeÀ³ee?''


DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, SJeb oMe&veDeewj mel³elee

nj Deelcee ceW keÀesF& ve keÀesF& efJeMes<e %eeve nw, pees mel³e nw Deewj GmekesÀ DeeOeej hej Fmeme=efä jbieceb®e hej GmekeÀe cenlJe nw~ ³eLee SkeÀ ceOegcekeÌKeer ceW HetÀueeW mes Meno efvekeÀeueves DeewjGmekeÀes mebef®ele keÀjves keÀe %eeve nw, pees ve keÀesF& meeOeejCe ceveg<³e keÀj mekeÀlee nw Deewj ve ner keÀesF&Jew%eeefvekeÀ, ceveesefJe%eeve keÀe %eelee, Oeee|cekeÀ veslee, oeMe&efvekeÀ Deeefo keÀj mekeÀlee nw~ SkeÀ ke=À<ekeÀ ceWke=Àef<e keÀjves keÀe %eeve nw, efpememes Jen Deheves #es$e ceW keÀe³e& keÀjlee nw~ mev³eeefme³eeW ves ye´ïe®e³e& keÀesDeheveer MeefkeÌle kesÀ DeeOeej hej OeejCe efkeÀ³ee, efpemekeÀer hejceelcee ves Yeer ceefncee keÀer nw~... Jew%eeefvekeÀeW

68

ceW ve³es-ve³es DeefJe<keÀej keÀjves keÀer MeefkeÌle nw, %eeve nw, mebmkeÀej nw, efpemekesÀ DeeOeej hej Jes Deheves-Deheves #es$e ceW ve³es-ve³es DeefJe<keÀej keÀjles nQ, efpememes Fme peiele ceW DeveskeÀeveskeÀ Deelcee³eW ueeYeeefvJelenesleer nQ~ Ssmes ner Oece&, ceveesefJe%eeve Deewj oMe&ve keÀe Yeer Dehevee #es$e nw, mece³e nw, GmekeÀe cenlJe nw~hejvleg DeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÀer mel³elee Deewj Gve DeelceeDeeW kesÀ %eeve keÀer mel³elee ceW kegÀí cetueYetleDevlej nw, GmekeÀes peevevee Deefle DeeJeM³ekeÀ nw, leye ner nce DeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÀe ³eLeeLe& jereflecenlJe mecePe mekeWÀies Deewj GmekeÀe meoghe³eesie keÀj, Gmemes ueeYeeefvJele nes mekeWÀies~

DeelceeDeeW keÀe efpelevee Yeer %eeve nw, GmeceW Deheveer-Deheveer mel³elee nw hejvleg SkeÀ %eevemeeiej hejceelcee kesÀ Üeje efo³es ie³es DeeO³eeeflcekeÀ %eeve kesÀ DeefleefjkeÌle efJeée ceW pees Yeer %eeve nw, JenDeheves #es$e ceW mel³e nesles ngS Yeer, GmekeÀe cenlJe nesles ngS Yeer, Gmemes efJeée keÀe keÀu³eeCe veneR nesmekeÀlee DeLee&led efJeée keÀer Deewj DeelceeDeeW keÀer ®eæ{leer keÀuee veneR nes mekeÀleer, meyekeÀer Glejleer keÀueener nesleer nw Deewj meyekesÀ nesles Yeer me=efä heleve keÀer Deesj ner Deûemej jnleer nw~ hejceelcee peye DeekeÀjDeelcee keÀe, mJe³eb keÀe, me=efä-®e¬eÀ keÀe, keÀce&-efme×evle Deeefo keÀe mel³e %eeve osles nQ, efpememes ner FmeefJeée keÀer ®eæ{leer keÀuee nesleer nw, GmekeÀes ner mel³e DeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÀne peelee nw~

peye DeelceeDeeW kesÀ %eeve kesÀ meeLe hejceelcee kesÀ DeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÀe meceeJesMe neslee nw,leye ner Gve DeelceeDeeW keÀe %eeve ve³es efJeée kesÀ efvecee&Ce ceW men³eesieer neslee nw~ efpemekesÀ efueS %eevemeeiej hejceelcee ves keÀne nw - DeYeer Jew%eeefvekeÀeW ves pees DeefJe<keÀej keÀjkesÀ pees meb®eej Deeefo kesÀ meeOeveyevee³es nQ, Jes hejceelcee kesÀ keÀe³e& ceW men³eesieer yeve jns nQ Deewj Devle ceW Jew%eeefvekeÀ Yeer Fme %eeve ceWDee³eWies Deewj ve³es efJeée kesÀ efvecee&Ce ceW men³eesieer yeveWies~ FmekesÀ efueS ner Jew%eeefvekeÀeW Üeje pees meewj-Tpee& Deeefo keÀe DeefJe<keÀej ngDee nw, Jen efJeMes<e cenlJehetCe& nw, pees mele³egie ceW Yeer keÀece Dee³esiee~Jener efJe%eeve peye hejceelcee kesÀ DeeO³eeeflcekeÀ %eeve mes efJecegKe neslee nw lees Jen hegjeves efJeée kesÀ efJeveeMekeÀe keÀe³e& keÀjlee nw DeLee&led efpeve Jew%eeefvekeÀeW keÀes hejceelcee keÀe %eeve veneR nw, Jes hegjeves efJeée kesÀefJeveeMe keÀer lew³eejer keÀj jns nQ DeLee&led efJeveeMe kesÀ efueS Deðe-Meðe yevee jns nQ~ JeemleefJekeÀlee keÀesosKee pee³es lees GvekeÀe Yeer hejceelcee kesÀ keÀe³e& ceW SkeÀ ÒekeÀej keÀe men³eesie ner nw keÌ³eeWefkeÀ efJeveeMe kesÀefyevee lees veF& ogefve³ee nes veneR mekeÀleer nw~

mel³e %eeve Jen nw, efpememes peæ[-pebiece Deewj ®esleve leerveeW Òeke=Àefle³eeB meleesÒeOeeve yeveW,efpememes meYeer Deelcee³eW megKe-Meeefvle, Deevevo keÀer DevegYetefle keÀjW, DeelceeDeeW keÀe DeelceeDeeW mes h³eejnes, DeelceeDeeW keÀer hejceelcee mes Òeerle nes~

ogefve³ee ceW DeveskeÀ ÒekeÀej kesÀ #es$e nQ, GvekesÀ Deheves2 #es$e keÀe pees %eeve nw, Jen Yeer mel³e nwhejvleg ³eneB mel³e %eeve keÀe DeLe&, Gme %eeve mes nw, efpememes peæ[-pebiece-®esleve leerveeW Òeke=Àefle³eeW keÀe

69

keÀu³eeCe nes, efJeée keÀe veJe-efvecee&Ce nes~Q. ogefve³ee ceW DeveskeÀ YekeÌle, meceepe-megOeejkeÀ efJeée-keÀu³eeCe keÀer Þesÿ YeeJevee jKekeÀj DeLekeÀheg©<eeLe& keÀjles nQ hejvleg efHeÀj Yeer Jes mJe³eb Deewj meeje efJeée efiejlee ner peelee nw DeLee&led leceesÒeOeeve neryevelee peelee nw~ DeYeer peye nce hejceelcee kesÀ ieeso kesÀ ye®®es yeveles nQ, leye ner nceejer ®eæ{leer keÀueenesleer nw - FmekeÀe keÌ³ee keÀejCe nw?DeYeer peye nce hejceelcee kesÀ yeveW nQ lees %eeve meeiej hejceelcee mes ncekeÀes Fme efJeée-veeìkeÀ keÀe ³eLeeLe&%eeve efceuelee nw Deewj hejceelcee keÀe [e@³ejskeÌì men³eesie efceuelee nw, FmeefueS DeYeer nceejer ®eæ{leerkeÀuee nesleer nw Deewj nceejs ³eesieyeue mes meejs efJeée keÀe keÀu³eeCe neslee nw~

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deewj cegjueerefvejekeÀej %eeve meeiej hejceelcee ye´ïee-leve Üeje pees %eeve osles nQ, Jen cegjueer keÀnueelee

nw~ %eeve meeiej hejceelcee cegjueer ceW Fme efJeée-veeìkeÀ kesÀ mecemle ieg¿e jnm³eeW keÀes mheä keÀjles nQ,efpememes Jes meJe& meeOeejCe keÀer mecePe ceW Dee³eW Deewj Jes GmekeÀes heeueve keÀj Deheves peerJeve keÀes ÞesÿDeLee&led owJeeriegCe mechevve yevee mekeWÀ~ ceeveJe keÀu³eeCe kesÀ DeLee&led cegefkeÌle-peerJevecegefkeÌle kesÀ meJe& ÒekeÀejkesÀ %eeve keÀe DeeOeej cegjueer nw keÌ³eeWefkeÀ hejceelcee ner meJee&lceeDeeW keÀes cegefkeÌle-peerJevecegefkeÌle osves JeeuesnQ Deewj efJeée keÀer ®eæ{leer keÀuee kesÀ DeeOeej nw, FmeefueS GvekesÀ Üeje efo³ee %eeve DeLee&led cegjueer ceWmeye ÒekeÀej kesÀ %eeve keÀe yeerpe nw DeLee&led meej mecee³ee ngDee nw~

cegjueer yeéïeCe peerJeve keÀe DeeOeej nw, yeéïeCe peerJeve keÀe MJeebme nw~ pees cegjueer kesÀ cenlJekeÀes veneR peevelee, GmekeÀes megvelee-heæ{lee veneR, Gme hej ceveve-ef®evleve veneR keÀjlee, GmekeÀer OeejCeeveneR keÀjlee, Jen yeéïeCe ner veneR nw Deewj Jen mel³e DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ%eeve, oMe&ve Deeefo kesÀ mel³e mJeªhe Deewj GvekesÀ cenlJe keÀes veneR mecePe mekeÀlee nw~ %eeve meeiejhejceelcee ye´ïee cegKe mes meJe& ÒekeÀej kesÀ %eeve keÀe pees meej megveeles nQ, GmekeÀe mheäerkeÀjCe keÀjles nQ,GmekeÀe DeeOeej cegjueer nw~

cegjueer ner meJee&lceeDeeW kesÀ cegefkeÌle-peerJevecegefkeÌle keÀe SkeÀcee$e DeeOeej nw~ Deewj lees meYeerÒekeÀej kesÀ %eeve pees ceveg<³eeW kesÀ Üeje efo³ee ie³ee nw Deewj Meeðe pees ceveg<³eeW kesÀ Üeje yevee³es ie³es nQ,Gve meye kesÀ nesles Yeer Deelcee keÀer Glejleer keÀuee keÀuee ner nesleer nw, Deelcee peerJeve yevOe ceW ner HeBÀmeleerpeeleer nw~

pees cegjueer kesÀ cenlJe keÀes ³eLeeLe& jerefle mecePelee, efve½e³eyegef× neskeÀj GmekeÀe ceveve-ef®evleve

70

keÀjlee, Jen mel³e %eeve kesÀ meYeer jnm³eeW keÀes mecePelee nw Deewj meoe ner Deleerefvê³e megKe keÀe DevegYeJekeÀjlee nw, FmeefueS GmekeÀes Deewj kegÀí heæ{ves ³ee peeveves keÀer ve DeeJeM³ekeÀlee nesleer nw Deewj ve nerGmekeÀer efkeÀmeceW ©ef®e nesleer nw, ve ner GmekesÀ heeme kegÀí heæ{ves ³ee peeveves Deeefo keÀe mece³e neslee nw~Jen Dehevee leve-ceve-Oeve, mece³e-mJeebme-mebkeÀuhe cegjueer kesÀ DeO³e³eve ceW, GmekesÀ ceveve-ef®evleve ceWDeewj ye´eïeCe peerJeve kesÀ keÀle&J³e DeLee&led F&éejer³e mesJee ceW ueieelee nw~

pees cegjueer kesÀ cenlJe keÀes peevekeÀj, Gme efJeefOe Deewj mebkeÀuhe mes cegjueer keÀes heæ{lee nw,GmekesÀ meeceves meye jnm³e mJele: mheä nesles nQ ³ee mece³e hej mheä nes peeles nQ keÌ³eeWefkeÀ GmekeÀeyegef×³eesie cegjueerOej hejceelcee kesÀ meeLe neslee nw, pees yegef×ceeveeW keÀer yegef× nQ~ mesJee ceW Yeer GmekeÀeskeÀye keÀesF& yeeOee veneR Deeleer nw, mece³e hej J³eefkeÌle kesÀ Devegmeej GmekeÀes GÊej DeJeM³e Dee peelee nw~

efHeÀueemee@HeÀer nw Devegceeve ueieeves ³ee {tB{ves keÀe ceeie&, F&éejer³e %eeve keÀer Òeeefhle DeLee&led peyeDeelcee keÀes Deheves ue#³e keÀer Òeeefhle nes peeleer nw lees mevlegälee nesleer nw, FmeefueS F&éejer³e %eeve Òeehlenesves mes Deelcee keÀes mevlegälee nesleer nw Deewj mevlegälee Òemevvelee keÀe DeeOeej nw DeLee&led F&éejer³e %eevemes Deelcee keÀes KegMeer nesleer nw Deewj GmekeÀer YeìkeÀvee yevo nes peeleer nw~ FmeefueS GmekeÀes efJe%eeve,ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deeefo ceW ©ef®e veneR jnleer nw~ ³eefo efkeÀmeer keÀes FveceW efkeÀmeer SkeÀceW Yeer ©ef®e nw, lees Gmeves mel³e F&éejer³e %eeve kesÀ cenlJe keÀes DeLee&led cegjueer kesÀ cenlJe keÀes veneRmecePee nw, FmeefueS GmekeÀer yegef× GveceW YeìkeÀleer nw~

71

me=efä-®e¬eÀ keÀer DeeO³eeeflcekeÀ, Jew%eeefvekeÀ, Oeee|cekeÀ, jepeveweflekeÀ, oeMe&efvekeÀefnmìêr-pee@ûeeHeÀer Deewj cetu³e DeLee&led Deelcee kesÀ iegCe-Oece&

me=efä-®e¬eÀ keÀer DeeO³eeeflcekeÀ, Oeee|cekeÀ, jepeveweflekeÀ, oeMe&efvekeÀ efnmìêr-pee@ûeeHeÀer hejefJe®eej keÀjW lees osKeWies lees mece³eevlej ceW Fve meYeer ÒekeÀej keÀer DeelceeDeeW kesÀ cetu³eeW DeLee&led iegCe-OeceeX ceW heefjJele&ve neslee jnlee nw~ meejs keÀuhe ceW peerJeelceeDeeW kesÀ iegCe-Oece& ®eej ÒekeÀej kesÀ nesles nQ~SkeÀ nQ DeeO³eeeflcekeÀ cetu³e DeLee&led F&éejer³e cetu³e, otmejs nQ owJeer cetu³e, leermejs nQ ceeveJeer³e cetu³eDeewj ®eewLes nQ Deemegjer iegCe-Oece&~ Fve meye iegCe-OeceeX DeLee&led cetu³eeW keÀe ³eLeeLe& %eeve Fme heg©<eesÊecemebiece³egie hej yeéïeCeeW keÀes ner neslee nw, FmeefueS meejs keÀuhe ceW ³en yeéïeCe peerJeve meJe&Þesÿ peerJevenw, efpemeceW F&éejer³e cetu³eeW, ceeveJeer³e cetu³eeW keÀe efJekeÀeme neslee nw Deewj Deemegjer iegCe-OeceeX keÀe heleveneslee nw~ Fve ®eejes ÒekeÀej kesÀ cetu³eeW kesÀ efJe<e³e ceW ³eneB efJe®eej keÀjles nQ~’yeehe DeekeÀj pees ieerlee %eeve megveeles nQ, efHeÀj ³en vee@uespe Òee³e: ueeshe nes peeleer nw~ JeneB Fme vee@uespekeÀer ojkeÀej ner veneR jnleer nw~ jepeOeeveer mLeeheve nes ieF&, efHeÀj Fme %eeve keÀer ojkeÀej veneR jnleernw~ ... heeì& yepeeles-yepeeles, YeefkeÌle keÀjles Deelcee kesÀ hebKe ìtì ie³es nQ, Deelcee helLejyegef× yeve ieF&nw~ helLej mes heejme yeveeves efHeÀj cegPes Deevee heæ[lee nw~''

mee.yeeyee 8.06.11 efjJee.’pees kegÀí neslee nw, Jen meye [êcee ceW vetBOe nw~ FmekeÀes De®íer jerefle mecePevee heæ[lee nw~ yeehe DeekeÀjjepe³eesie efmeKeeles nQ Deewj [êcee keÀer Yeer vee@uespe osles nQ~ ... meoe mecePees ncekeÀes efMeJeyeeyee heæ{elesnQ, nce iee@[ueer mìt[sCì nQ~ YeieJeevegJee®e - ceQ legcekeÀes jepeeDeeW keÀe jepee yeveelee ntB~ Deepe kesÀ jepesueesie Yeer ue#ceer-veeje³eCe keÀes hetpeles nQ~'' mee.yeeyee 8.06.11 efjJee.’ceQ ve YetlekeÀeue keÀe ef®evleve keÀjleer ntB Deewj ve YeefJe<³e keÀer ef®evlee keÀjleer ntB, ceQ meowJe Jele&ceeve ceWpeerleer ntB DeLee&led Deheves Jele&ceeve mece³e, MJeebme, mebkeÀuhe keÀes meHeÀue keÀjleer ntB~'' oeoer peevekeÀer

DeeO³eeeflcekeÀ iegCe-Oece& DeLee&led F&éejer³e cetu³eF&éejer³e cetu³e DeLee&led DeeO³eeeflcekeÀ iegCe-Oece& mebiece³egie hej ner nesles nQ, peye hejceelcee

Fme Oeje hej Deeles nQ, leye nce GvekesÀ meekeÀej ceW yeveles nQ Deewj Jes DeelceeDeeW keÀes ³eLeeLe& %eeve oslesnQ Deewj F&éejer³e keÀle&J³e efmeKeueeles nQ~ DeeO³eeeflcekeÀ cetu³eeW keÀes F&éejer³e cetu³e keÀne pee³esieekeÌ³eeWefkeÀ Deelcee Deewj hejceelcee SkeÀ ner JebMe kesÀ nQ Deewj Deelcee³eW peye Deheves DeeeflcekeÀ mJeªhe ceWefmLele nesleer nQ lees GveceW Jes meejs iegCe Òel³e#e nesles nQ, pees hejceelcee ceW nQ~ Deelcee Deewj hejceelcee ceW

72

Devlej Flevee jnlee nw efkeÀ hejceelcee Gve iegCeeW keÀe meeiej nw Deewj GmeceW Jes iegCe-Oece& meoe keÀeuejnles nQ, hejvleg DeelceeDeeW ceW Jes iegCe mebiece³egie hej ner nesles nQ~ F&éejer³e iegCeeW ceW %eeve ÒeLece iegCe nw,FmeefueS hejceelcee keÀes %eeve keÀe meeiej keÀne peelee nw, efHeÀj nw heefJe$elee~ FmeefueS yeéïeCeeW kesÀ 6iegCe efJeMes<e iee³es ngS nQ~ %eeve uesvee Deewj %eeve osvee, heefJe$e yevevee Deewj yeveevee, oeve uesvee Deewj oeveosvee~ hejceelcee DeekeÀj DeelceeDeeW keÀes F&éejer³e heefjJeej DeLee&led YeeF&-YeeF& DeLee&led efJeée-heefjJeejkeÀe %eeve oskeÀj, GveceW efJeée-keÀu³eeCe keÀer YeeJevee peeie=le keÀjles nQ, efpememes Deelcee³eW efJeée-keÀu³eeCekeÀe keÀle&J³e keÀjleer nQ~ ³en efJeée-keÀu³eeCe keÀe keÀle&J³e mebiece³egie hej ner yeéïeCe Deelcee³eW keÀjleernw, efpememes meJe& DeelceeDeeW keÀe Deewj peæ[-pebiece Òeke=Àefle keÀe keÀu³eeCe neslee nw, meye heeJeve yeveles nQ~meejs keÀuhe DeLee&led me=efä-®e¬eÀ ceW F&éejer³e cetu³e ner DeelceeDeeW Deewj efJeée keÀer ®eæ{leer keÀuee keÀeDeeOeej nQ~

F&éejer³e iegCeeW ceW %eeve cegK³e iegCe nw, efpememes Deelcee ef$ekeÀeueoMeea, ef$eueeskeÀerveeLe yeveleer nwDeLee&led Deelcee keÀes leerveeW keÀeueeW Deewj leerveeW ueeskeÀeW keÀe %eeve neslee nw~ efJeée-veeìkeÀ kesÀ ³eLeeLe& %eevekeÀer OeejCee mes Deelcee ³eLeeLe& jerefle mee#eerheve kesÀ iegCe keÀes OeejCe keÀj mee#eer yevekeÀj meejs veeìkeÀ keÀesosKeleer nw, efpememes Jen nj Deelcee keÀes efveoex<e osKeleer nw, meyekesÀ Òeefle GmekeÀer efveoex<e ¢efä-Je=efÊejnleer nw~ Deelcee keÀe ³eLeeLe& %eeve nesves kesÀ keÀejCe Deelcee ceW efJeée-yevOeglJe keÀer YeeJevee peeie=le nesleernw~ F&éejer³e iegCeeW JeeueeW keÀer ©ê ieerlee %eeve ³e%e ceW efMeJe Deewj meeefueûeece yeveekeÀj hetpee nesleer nw,efMeJe Deewj meeefueûeece kesÀ ceefvoj yeveles nQ~’SkeÀ J³eLe& mebkeÀuhe, SkeÀ hegjevee mebmkeÀej ceemìj meJe&MeefkeÌleJeeve, ceneJeerj, efJeIve-efJeveeMekeÀ,ef$ekeÀeueoMeea, mJeoMe&ve ®e¬eÀOeejer keÀes hejsMeeve keÀj os, heg©<eeLe& ceW keÀcepeesj yevee os lees keÌ³ee SsmeskeÀes ceemìj meJe&MeefkeÌleJeeve keÀnWies? ... cegKe mes ³en Meyo efvekeÀuevee efkeÀ cegPes J³eLe& mebkeÀuhe DeelesnQ, hegjeves mJeYeeJe-mebmkeÀej Deheves JeMeerYetle yevee uesles nQ, yeehe keÀer ³eeo keÀe DevegYeJe veneR nw, ...efvejvlej Deleerefvê³e megKe Jee n<e& veneR jnlee, KegMeer keÀe DevegYeJe veneR neslee~ keÌ³ee ³es yeesue yeéïeCekegÀueYet<eCe kesÀ nQ?'' De.yeeheoeoe 13.06.73

’yeéïeCeheve keÀe henuee ue#eCe nw - ’Deewj mebie leesæ[, SkeÀ mebie peesæ[''~ Deiej keÀcexefvê³eeW keÀerlejHeÀ Yeer peesæ[ nw lees ³en yeéïeCeheve keÀe henuee ue#eCe veneR nw~... Jes heb®e lelJeeW kesÀ Mejerj keÀesosKeles ngS, Òeke=Àefle keÀes osKeles ngS, Òeke=Àefle kesÀ JeMe veneR neWies, uesefkeÀve Òeke=Àefle keÀes meleesÒeOeeve yeveeveskesÀ keÀle&J³e ceW efmLele neWies~ pees DeYeer Òeke=Àefle keÀes JeMe veneR keÀj mekeÀles, Jes YeefJe<³e ceW meleesÒeOeeveÒeke=Àefle kesÀ megKe keÀes veneR hee mekeÀles nQ~'' De.yeeheoeoe 13.06.73

’yeehe kesÀ menejs efyeiej legce efJe<e³e JewlejCeer veoer ceW ieesles Keeles Les~ %eeve efceueves mes legce mele³egieer veF&

73

ogefve³ee ceW ®eues peeles nes~... ³en meye mebiece³egie hej ner neslee nw~''mee.yeeyee 6.12.04 efjJee.

’yeehe ogKenlee&, megKekeÀlee& nw, legce GvekesÀ ye®®es nes, lees legcekeÀes Yeer efkeÀmekeÀes ogKe veneR osvee nw~meyekeÀes megKe osvee nw Deewj megKe keÀe jemlee yeleevee nw~ ... DeYeer yeeyee ncekeÀes mebpeerJeveer yetìer oslesnQ, efpememes nce megjpeerle nes peeles nQ, efHeÀj 21 pevce keÀye cete|íle veneR neWies~ ³en mebpeerJeveer yetìer nw-cevceveeYeJe~'' mee.yeeyee 22.07.11 efjJee.’DeYeer legcnejer yegef× ceW ³en ef®e$eeW keÀer meejer vee@uespe nw~ mketÀue ceW mìt[sCìdme heæ{les nQ lees yegef× ceWmeejer vee@uespe Dee peeleer nw~ ... DeYeer legce Fme [^ecee keÀes peeve ie³es nes~ legcnejer yegef× ceW ³en meeje®e¬eÀ nw~ ³es nQ veF& yeeleW, efpevekeÀes legce ye´eïeCe kegÀue Jeeues ner mecePeWies~... DeYeer legcekeÀes Deelcee keÀe%eeve efceuee nw~ Deelcee ner keÀce& keÀjleer nw Deewj keÀce& keÀe HeÀue Yeer Deelcee ner Yeesieleer nw~ Deelcee ceWner mebmkeÀej jnles nQ~'' mee.yeeyee 31.05.11 efjJee.’pevce-pevceevlej keÀe yeesPee efmej hej yengle nw, yeehe keÀes ³eeo keÀj GmekeÀes Yemce keÀjes~ veneR leesDevle ceW $eeefn-$eeefn keÀjvee nesiee~ ... Deelcee efveuexhe veneR nw~ mebmkeÀej Deelcee ceW ner nQ~ Deelcee nermegKe-ogKe Yeesieleer nw~ yeeyee yeej-yeej mecePeeles nQ keÌ³eeWefkeÀ ceefvpeue yengle Yeejer nw~ ... yeehemecePeeles nQ - ye®®es osneefYeceeve íesæ[, osner-DeefYeceeveer yeveeW, efvejvlej yeehe keÀes ³eeo keÀjes~''

mee.yeeyee 3.06.11 efjJee.’yeehe lees mecePeeles nQ, Deye mecePeves JeeueeW keÀer yegef× hej meeje ceoej nw~ %eeve keÀe yekeÌKej SkeÀ%eeve meeiej yeehe kesÀ heeme ner nw~ ³en nw mÒeer®egDeue vee@uespe, pees mÒeer®egDeue HeÀeoj ner osles nQ~ ...yeeyee lees yengle De®íer jerefle mecePeeles nQ~ ye®®eeW keÀes OeejCe keÀj Deewj otmejeW keÀes Yeer OeejCe keÀjeveenw~ efpelevee OeejCee keÀjles nQ Deewj keÀjeles nQ, Glevee Jemee& uesles nQ~''

mee.yeeyee 4.04.11 efjJee.’³en meye %eeve legce ye®®eeW keÀer yegef× ceW jnvee ®eeefnS, efpememes keÀesF& Yeer Dee³es lees GmekeÀes mecePeemekeÀes~ ... %eeve mes ®eesueer jbieles nes~ Deelcee Fme ®eesues kesÀ Devoj nw~ Deelcee heefJe$e yeve ieF& leesMejerj Yeer heefJe$e efceuesiee~ ... pees mesvmeeryegue yeves nQ, Jes ner Fve %eeve keÀer yeeleeW keÀes OeejCe keÀj DeewjkeÀje mekeÀles nQ~ efpeve ye®®eeW kesÀ cegKe mes meowJe %eeve jleve efvekeÀueles nQ, GvekeÀes ªhe-yemevle keÀnepeelee nw~'' mee.yeeyee 19.03.11 efjJee.’Dehemesì keÀjves Jeeueer yeeleW Dee³eWieer, uesefkeÀve GvekeÀes SkeÀ Kesue mecePees, IeyejeDees veneR~...vee@uespeHegÀue, hee@JejHegÀue yeve peeDees~ Deheveer Fme meerì keÀes íesæ[es veneR~... vee@uespeHegÀue lees yeve ie³esnes uesefkeÀve efmeHe&À vee@uespeHegÀue veneR~ vee@uespeHegÀue kesÀ meeLe hee@JejHegÀue Yeer ®eeefnS~ hee@JejHegÀue efmLeefle

74

keÀce nw, FmeefueS [e@ì veneR ueiee mekeÀles nes~ ... yeehe Yeer [e@ì, Deehe Yeer [e@ì Deewj pees ngDee, JenYeer [e@ì DeLee&led HegÀue mìe@he~'' De.yeeheoeoe 7.03.95

’otmejer yeele Devpeeveheve kesÀ keÀejCe keÀF& yeeleeW ceW OeesKee Keeles nQ~ lees DeefYeceeve Deewj Devpeeve FveoesveeW yeeleeW kesÀ yepee³es mJeceeve ceW jnvee nw~ mJeceeve ceW jns lees DeefYeceeve Kelce nes pee³es Deewj efvecee&Ceyeve pee³eW~ cevmee ceW mJeceeve keÀer mce=efle jns Deewj Jee®ee-keÀce&Cee ceW efvecee&Ce DeJemLee nes lees DeefYeceevemJele: Kelce nes pee³esiee~ ye®®es DeYeer efHeÀuee@mee@HeÀj nes ie³es nQ, mÒeer®egDeue veneR yeves nQ~''


’DeYeer nce yeeyee mes jepe³eesie Deewj %eeve yeue mes efHeÀj mes mJeie& keÀe Jemee& uesles nQ~ Ssmes-SsmesK³eeueele ye®®eeW kesÀ Devoj ceW Deeves ®eeefnS~ ... yeehe peeveles nQ - ye®®es keÀece-ef®elee hej yew" keÀeuesYemceerYetle nes ie³es nQ, FmeefueS FvekeÀes megjpeerle keÀjves kesÀ efueS ceQ DecejueeskeÀ hejceOeece mes Fmece=l³egueeskeÀ ceW Deelee ntB~ DeYeer legce efHeÀj mes ce=l³egueeskeÀ mes DecejueeskeÀ peeles nes~''


owJeer iegCe-Oece& DeLee&le owJeer cetu³e%eeve meeiej hejceelcee peye Fme Oeje hej meekeÀej ceW Deeles nQ lees DeelceeDeeW keÀes Deelcee keÀe

%eeve osves kesÀ meeLe-meeLe Fme me=efä-®e¬eÀ keÀe Yeer %eeve osles nQ, efpememes DeelceeDeeW keÀes mJeie&-veke&À,osJelee-Demegj Deeefo-Deeefo keÀe %eeve neslee nw Deewj Deelcee³eW owJeeriegCeeW Deewj owJeer ogefve³ee kesÀ cenlJekeÀes DevegYeJe keÀjles nQ Deewj owJeer ogefve³ee ceW peeves kesÀ efueS Deheves ceW owJeeriegCeeW keÀes OeejCe keÀjves keÀeheg©<eeLe& keÀjles nQ~ owJeer cetu³e DeelceeDeeW ceW mele³egie-$eslee ceW nesles nQ, efpememes Jes ceveg<³e osJeer-osJeleekeÀnueeles nQ~ ye´ïe®e³e& meyemes ÒeLece owJeer iegCe nw, efpemekesÀ DeeOeej hej Deelcee ceW meJe& owJeeriegCeeW keÀerOeejCee nesleer nw~ mele³egie-$eslee ceW meejs keÀe³e& ³eesieyeue mes nesles nQ, JeneB efJekeÀejeW keÀe veece efveMeeveveneR neslee nw~ DeelceeDeeW ceW mJeYeeefJekeÀ Òesce, efveYe&³elee, efveef½evlelee, efvecee&velee nesleer nw, efpememes GvekesÀpeerJeve ceW megKe-Meeefvle jnleer nw~ heefJe$elee DeLee&le ye´ïe®e³e& osJeer-osJeleeDeeW kesÀ peerJeve keÀe meJe&Þesÿcetu³e DeLee&led iegCe nw, FmeefueS osJeleeDeeW kesÀ efueS iee³eve nw efkeÀ osJeleeDeeW ves ye´ïe®e³e& kesÀ yeue mesce=l³eg keÀes peerlee nw~

owJeer iegCeeW ceW meJe& ceeveJeer³e iegCeeW kesÀ meeLe-meeLe efJeMes<e ªhe mes ye´ïe®e³e&; ce=l³eg-ogKeDeewj ce=l³eg-Ye³e mes cegkeÌle Dece=lJe; ³eesieyeue mes pevce DeLee&led Deelcee Deewj Mejerj oesveeW keÀerheefJe$elee; osJeer-osJeleeDeeW kesÀ Deelcee Deewj Mejerj oesveeW heefJe$e nesves kesÀ keÀejCe GvekesÀ ceefvojyeveekeÀj hetpee nesleer nw~ Deewj efkeÀmeer Jew%eeefvekeÀ, Oeee|cekeÀ veslee, ceveesJew%eeefvekeÀ, oeMe&efvekeÀ kesÀ ceefvoj

75

yeveekeÀj hetpee veneR nesleer nw~’DeYeer legcekeÀes meejs me=efä-®e¬eÀ keÀe %eeve nw, mele³egie ceW ³en %eeve veneR jnsiee efkeÀ ncekeÀes efHeÀjogKeOeece ceW peevee nw, nce megKe ceW kewÀmes Dee³es, nce efkeÀleves pevce ueWies~ JeneB ³en kegÀí Yeer helee veneRjnsiee~ DeYeer legce peeveles nes efkeÀ Tb®e keÀewve "njs~ DeYeer legce nes F&éejer³e Deewueeo~ F&éejer³eDeewueeo ceW Yeer vecyejJeej nQ~ keÀesF& lees yeæ[s cemle jnles nQ~''

mee.yeeyee 3.06.11 efjJee.’legce DeYeer mebiece hej nes, legce peeveles nes - DeYeer YeefkeÌle keÀer jele hetje nes, efove Go³e neslee nw~ ³en%eeve DeYeer legcekeÀes yeehe Üeje efceuee nw~ ue#ceer-veeje³eCe keÀes ³en %eeve veneR neslee nw~ ... legce DeYeermet³e&JebMeer-®evêJebMeer jep³e heeves keÀe heg©<eeLe& keÀj jns nes~ efHeÀj DeeOee keÀuhe kesÀ yeeo legce jep³eieBJeeles nes~ ... DeYeer legce heg©<eeLe& keÀjles nes jepe³eesie meerKeves keÀe~ yeehe legcekeÀes %eeve keÀe leermejeves$e os ef$ekeÀeueoMeea yevee jns nQ~''


ceeveJeer³e cetu³e Deewj Deemegjer iegCe-Oece&Üehej mes peye Deelcee³eW osneefYeceeveer yeveles nQ, lees GveceW Deemegjer Jesu³et DeLee&led efJekeÀejer

mebmkeÀej peeie=le nes peeles nQ, FmeefueS Jes pees Yeer keÀce& keÀjles nQ, GmeceW kegÀí ve kegÀí efJekeÀejeW keÀerogie&vOe jnleer ner nw~ hejvleg efJe®eejCeer³e ³en nw efkeÀ pees Deelcee³eW hejceOeece mes veF& Deeleer nQ, GveceWSkeÀoce lees efJekeÀejeW keÀer ÒeJesMelee veneR nesieer, FmeefueS GveceW kegÀí mece³e kesÀ efueS pees iegCe-Oece&jnles nQ, GvekeÀes ceeveJeer³e cetu³e keÀnWies keÌ³eeWefkeÀ GvekeÀes owJeeriegCeeW Jeeuee Yeer veneR keÀne pee mekeÀleeDeewj Deemegjer iegCeeW Jeeuee Yeer veneR keÀne pee mekeÀlee, FmeefueS GvekeÀes ceeveJeer³e cetu³eeW Jeeuee keÀnepee³esiee~ FmeefueS Üehej-keÀefue³egie ceW DeelceeDeeW ceW Deemegjer iegCe Deewj ceeveJeer³e iegCeeW keÀe meceeJesMejnlee nw~ Üehej mes DeelceeDeeW ceW osneefYeceeve Dee peelee nw, efpememes DeelceeDeeW ceW jeie-Üs<e, Ye³e-ef®evlee, ogKe-DeMeeefvle, F&<³ee&-Ie=Cee, DenbkeÀej-nervelee, efvevoe-mlegefle Deeefo-Deeefo Deemegjer iegCe Deepeeles nQ, efpememes GvekesÀ keÀce& efJekeÀce& nesles nQ Deewj GvekesÀ keÀce&-mebmkeÀej mJe³eb keÀes Yeer ogKeer keÀjles nQlees Dev³eeW kesÀ efueS Yeer ogKeoe³eer nesles nQ~ hejvleg pees veF& Deelcee³eW hejceOeece mes Deeleer nQ, GveceW Gmemece³e ³en jeie-Üs<e, Ye³e-ef®evlee, ogKe-DeMeeefvle, F&<³ee&-Ie=Cee, DenbkeÀej-nervelee, efvevoe-mlegefleDeeefo-Deeefo veneR nesles nQ, FmeefueS GvekesÀ iegCe-Oece&-mebmkeÀejeW keÀes ceeveJeer³e cetu³e keÀne peelee nw~Oece&-efheleeDeeW keÀes Oece& mLeehevee ceW DeveskeÀ ÒekeÀej kesÀ keÀä menve keÀjves heæ[les nQ, DeelceeDeeW keÀeefJejesOe menve keÀjvee heæ[lee nw, hejvleg Jes keÀye efkeÀmekesÀ Òeefle keÀesF& ogYee&Jevee veneR jKeles, efkeÀmekesÀ

76

efueS DeMegYe veneR mees®eles nQ, efkeÀmekeÀes Þeehe Deeefo veneR osles nQ~ceeveJeer³e iegCeeW JeeueeW keÀer kesÀJeue ceefncee nesleer nw hejvleg GvekesÀ ceefvoj Deeefo veneR yeveles nQ

DeLee&led GvekeÀer hetpee veneR nesleer nw~ ceeveJeer³e iegCe-Oece& Jeeueer DeelceeDeeW ceW owJeeriegCe DebMecee$e nesles nQDeLee&led GvekeÀer mce=efle nesleer nw, GvekeÀe DeekeÀ<e&Ce jnlee nw~

Deemegjer iegCe-Oece& Jeeueer DeelceeDeeW keÀer efvevoe nesleer nw, GvekeÀes jeJeCe kesÀ ªhe ceW peueelesnQ~ GvekesÀ peerJeve ceW ogKe-DeMeeefvle nesleer nw~

F&éejer³e iegCe-Oece& mes mechevve Deelcee ner owJeer iegCe-Oece& mes mechevve yeveleer nw~ F&éejer³eiegCe-Oece& mes mechevve Deelcee ceW meJe& ceeveJeer³e iegCe-Oece& mecee³es jnles nQ hejvleg ceeveJeer³e iegCe-Oece& mesmechevve Deelcee ceW F&éejer³e iegCe-Oece& Yeer neW, ³en mecYeJe veneR nw keÌ³eeWefkeÀ ceeveJeer³e cetu³eeW keÀe iee³eveÜehej-keÀefue³egie ceW neslee nw~ F&éejer³e iegCe-Oece& Deelcee ceW mebiece hej nesles nQ, peye Deelcee³eWhejceelcee mes ³eLeeLe& %eeve Òeehle keÀjleer nQ, GvekesÀ meeLe jnles nQ, GvekeÀer Þeercele hej ®eueles nQ~

owJeer iegCe-Oece&, ceeveJeer³e iegCe-Oece&, Deemegjer iegCe-Oece& mes Deelcee Deewj efJeée keÀer GlejleerkeÀuee ner nesleer nw, ®eæ{leer keÀuee keÀe DeeOeej F&éejer³e iegCe-Oece& DeLee&led DeeO³eeeflcekeÀ cetu³e ner nQ~’yeehe ves ye®®eeW keÀes mecePee³ee nw efkeÀ ³en me=efä keÀe ®e¬eÀ kewÀmes efHeÀjlee nw~ DeYeer yeehe efHeÀj mes mJeie&keÀer mLeehevee keÀj jns nQ~ SkeÀ Oece& keÀer mLeehevee nes pee³esieer lees DeveskeÀ Oece& peªj efJeveeMe neWies~...³en %eeve, YeefkeÌle, Jewjei³e legcnejs efueS nw~ mev³eeefme³eeW keÀe lees Oece& ner Deueie nw~... legcnejemeHesÀo keÀhe[eW Deeefo mes keÀesF& keÀveskeÌMeve veneR nw~ legcekeÀes lees Deheves keÀes Deelcee mecePe yeehe keÀes ³eeokeÀjvee nw~'' mee.yeeyee 28.05.11 efjJee.’[^ecee huewve Devegmeej ueæ[eF& kesÀ Yeer Deemeej osKeves ceW Deeles nQ~ ³en keÀesF& veF& yeele veneR nw~ njkeÀuhe Ssmes ner Yeejle 16 keÀuee mechetCe& yevelee nw Deewj efJeveeMe Yeer neslee nw~... ieeles Yeer nQ - os oevelees ítìs ûenCe~ yeehe keÀnles nQ efJekeÀejeW keÀe oeve oes lees legce 16 keÀuee mechetCe& yeve pee³eWies~ FmeceWYeer keÀece efJekeÀej meyemes Yeejer DeJeiegCe nw~''


DeeO³eeeflcekeÀ, Jew%eeefvekeÀ, Oeee|cekeÀ, jepeveweflekeÀ, oeMe&efvekeÀ cetu³eeW keÀelegueveelcekeÀ DeO³e³eve

F&éejer³e cetu³e ner meejs keÀuhe kesÀ owJeer Deewj ceeveJeer³e cetu³eeW keÀe DeeOeej nQ DeLee&ledF&éejer³e cetu³eeW keÀer OeejCee kesÀ DeeOeej hej meejs keÀuhe kesÀ efueS Deelcee ceW owJeer cetu³eeW DeewjceeveJeer³e cetu³eeW, Oeee|cekeÀ cetu³eeW keÀer OeejCee nesleer nw~ F&éejer³e cetu³e, owJeer cetu³e, ceeveJeer³e cetu³eeW

77

keÀer DevegheefmLeefle ceW ner peerJeelcee ceW Deemegjer cetu³e DeLee&led Deemegjer iegCe-Oece& ÒeYeeefJele nesles nQ hejvlegefye[cyevee ³en nw efkeÀ F&éejer³e cetu³e, owJeer cetu³e, ceeveJeer³e cetu³e Yeer Deelcee ceW meoe SkeÀjme veneRjnles nQ keÌ³eeWefkeÀ ³en meeje peiele heefjJele&veMeerue nw DeLee&led FmeceW nj ®eerpe Deewj efmLeefle ceW meleledheefjJele&ve neslee nw Deewj Jen heefjJele&ve meleesÒeOeevelee mes leceesÒeOeevelee keÀer efoMee ceW neslee nw~ YeueF&éejer³e cetu³eeW mes Deelcee ceW owJeer cetu³eeW, ceeveJeer³e cetu³eeW keÀe efJekeÀeme neslee nw~ F&éejer³e cetu³eDeelcee ceW mebiece³egie hej ner nesles nQ, peye Deelcee keÀes hejceelcee mes ³eLeeLe& DeeO³eeeflcekeÀ %eeve efceueleenw, FmeefueS mele³egie ceW F&éejer³e cetu³e veneR nesles nQ~ mele³egie ceW owJeer cetu³e ner nesles nQ~ FmeefueSmele³egie keÀer Deeefo mes ner peye F&éejer³e cetu³e veneR nesles nQ lees Deelcee ceW owJeer cetu³eeW Deewj ceeveJeer³ecetu³eeW keÀe heleve nesves ueielee nw DeLee&led Glejleer keÀuee DeejcYe nes peeleer nw, GvekeÀe Ûeme nesves ueieleenw Deewj GmekeÀer heefjefCele Deemegjer iegCe-Oeceex kesÀ ªhe ceW nesleer nw~ FmeefueS F&éejer³e cetu³eeW keÀer legueveenerjeW mes Deewj owJeer cetu³eeW, ceeveJeer³e cetu³eeW keÀer leguevee meesvee, ®eeBoer, leeByes mes keÀer peeleer nw DeewjDeemegjer cetu³eeW keÀer ueesns mes, keÀewefæ[³eeW mes keÀer peeleer nw~ F&éejer³e cetu³eeW ceW ³eLeeLe& DeeO³eeeflcekeÀ %eevemeyemes ÒeLece Deewj Þesÿ cetu³e nw, pees meJe& F&éejer³e cetu³eeW keÀe DeeOeej nw~

F&éejer³e cetu³e Deewj Deemegjer iegCe-Oece& mece³eevlej ceW pevce-hegvepe&vce kesÀ meeLe Je=ef× keÀesÒeehle nesles nQ hejvleg owJeer cetu³e Deewj ceeveJeer³e cetu³e mece³eevlej ceW pevce-hegvepe&vce kesÀ meeLe ÛemekeÀes Òeehle nesles nQ, Glejleer keÀuee ceW peeles nQ~ FmeefueS F&éejer³e cetu³eeW kesÀ efJekeÀeme kesÀ yeeo Deelcee³eWmechetCe&lee keÀes Òeehle keÀjleer nQ, hejceOeece peeleer nQ~ Deemegjer iegCe-OeceeX keÀer Je=ef× nesles-nesles Deelcee³eWkeÀefue³egie kesÀ Devle ceW Dee peeleer nQ Deewj Deemegjer iegCe-OeceeX kesÀ DeeOeej efkeÀ³es ie³es efJekeÀceeX kesÀHeÀuemJeªhe Deelcee³eW hejce ogKe-DeMeeefvle keÀes Yeesieleer nQ~

owJeer cetu³e Deewj ceeveJeer³e cetu³e mece³eevlej ceW pevce-hegvepe&vce kesÀ meeLe Ûeefmele nesles peelesnQ DeLee&led Glejleer keÀuee ceW peeles nQ, efpememes mele³egie mes $eslee Deelee nw, efHeÀj efiejles-efiejles Üehej-keÀefue³egie Deelee nw~ Üehej mes Deelcee ceW Deemegjer iegCe-OeceeX keÀer ÒeJesMelee nesleer nw hejvleg Üehej-keÀefue³egie ceW pees Deelcee³eW hejceOeece mes veF& Deeleer nQ, GveceW kegÀí mece³e kesÀ efueS ceeveJeer³e cetu³enesles nQ hejvleg Jes Yeer mece³eevlej ceW Ieìles-Ieìles Deemegjer iegCe-OeceeX ceW yeoue peeles nQ~~

Jew%eeefvekeÀeW, ceveesJew%eeefvekeÀeW, Oeee|cekeÀ vesleeDeeW, oeMe&efvekeÀeW ceW F&éejer³e cetu³e veneR nesles nQhejvleg F&éejer³e cetu³eeW Jeeueer DeelceeDeeW ceW Jew%eeefvekeÀeW, ceveesJew%eeefvekeÀeW, Oeee|cekeÀ vesleeDeeW, oeMe&efvekeÀeWceW pees ceeveJeer³e cetu³e nesles nQ, Jes nesles nQ~ FmeefueS yeeyee ves keÀne nw - ³eesie Yeer SkeÀ efJe%eeve nw,efpemekesÀ Üeje Deelcee³eW Deewj peæ[-pebiece Òeke=Àefle heeJeve yeveleer nw~ F&éejer³e cetu³eeW keÀer OeejCee mes nerDeelcee ceW owJeer cetu³eeW Deewj ceeveJeer³e cetu³eeW keÀer OeejCee nesleer nw leLee Deemegjer iegCe-Oece& meceehle nesles

78

nQ~DeeO³eeeflcekeÀ %eeve mes F&éejer³e cetu³e Deeles nQ, pees meJe& owJeer cetu³eeW Deewj ceeveJeer³e cetu³eeW

keÀe DeeOeej nQ~ efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, YeefkeÌle keÀe %eeve, oMe&ve kesÀ %eeve kesÀ nesles YeerDeelcee ceW Deemegjer iegCe-Oece& Dee peeles nQ Deewj efvejvlej Je=ef× keÀes Òeehle nesles nQ hejvleg ³en veneR keÀnepee mekeÀlee efkeÀ efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, YeefkeÌle keÀe %eeve, oMe&ve kesÀ keÀejCe Deelcee ceWDeemegjer iegCe-Oece& Deeles nQ~ yeefukeÀ Fmemes lees DeelceeceW pees Deemegjer iegCe-OeceeX keÀer ÒeJesMelee nesleer nw,GmekeÀer ieefle cevo nesleer nw hejvleg FveceW ³eLeeLe& DeeO³eeeflcekeÀ %eeve ve nesves kesÀ keÀejCe ³es Deelcee ceWyeæ{les ngS Deemegjer iegCe-OeceeX keÀes efve³eefv$ele keÀjves Deewj Kelce keÀjves ceW meceLe& veneR nw~ Jen keÀeceDeeO³eeeflcekeÀ %eeve, pees %eeve meeiej hejceelcee osles nQ, GmekeÀe ner nw DeLee&led Jener FmeceW meceLe& nw~³ener keÀejCe nw efkeÀ mele³egie ceW owJeer cetu³e nesles Yeer DeeeflcekeÀ MeefkeÌle keÀe heleve neslee nw~’³en nw ©neveer Mecee Deewj hejJeeveeW keÀer yeele~ hejJeeves mees®eles nQ efkeÀ peye yeehe Dee³es nQ lees keÌ³eeW vence GvekesÀ yeve pee³eW~ henues legce Deemegjer heefjJeej kesÀ Les, DeYeer F&éejer³e heefjJeej kesÀ yeves nes~ peerlespeer F&éej yeehe ves DeekeÀj legcekeÀes S[e@hì efkeÀ³ee nw~ ... F&éej meJe&MeefkeÌleJeeve nw, nce GvekeÀer MejCeceW Dee³es nQ~ GveceW keÀefMeMe nw, pees meyekegÀí ígæ[e osles nQ, veäesceesne yevee osles nQ~''

mee.yeeyee 17.08.11 efjJee.’henues nce efvee|JekeÀejer mecyevOe ceW Les, efHeÀj efJekeÀejer mecyevOe ceW Dee³es, efHeÀj nceeje efvee|JekeÀejermecyevOe nesiee~ ³es yeeleW legce yeéïeCeeW keÀer ner yegef× ceW nQ, Deewj efkeÀmekeÀer yegef× ceW veneR nesleer nQ~...DeYeer meejer ogefve³ee jeJeCe jep³e ceW nw, ³en keÀesF& mecePeles veneR nQ~ jecejep³e ceW lees heefJe$elee-megKe-Meeefvle meye Leer~ Deye veneR nQ lees efHeÀj jecejep³e ®eenles nQ~''

mee.yeeyee 17.08.11 efjJee.’legce ®ewuesvpe keÀjles nes efkeÀ nce jeJeCe jep³e keÀes yeoue jece jep³e peªj mLeeheve keÀjWies~ Deye®esuesvpe efkeÀ³ee nw lees SkeÀ-oes keÀes heg©<eesÊece yeveevee nw~... legce peeveles nes nce otmejs pevce ceWheg©<eesÊece yeveWies, efHeÀj JeneB Fme jeJeCe jep³e keÀe keÀesF& veneR jnsiee~ DeYeer ner legcekeÀes ³en meeje%eeve nw~ ... legcnejs owJeer jep³e keÀe efkeÀmekeÀes helee veneR nw~ legce peeveles nes - DeYeer nce Dehevee owJeermJejep³e mLeeheve keÀj jns nQ, Þeercele hej~''

mee.yeeyee 17.08.11 efjJee.’Fme [êcee ceW nj SkeÀ keÀes Dehevee-Dehevee heeì& efceuee ngDee nw, efpemeves keÀuhe henues efpeleveer heæ{eF&OeejCe keÀer nw, Gleveer DeYeer Yeer keÀjles nQ~ ... yegef× keÀes meoe %eeve kesÀ ef®evleve ceW efyepeer jKees, FmekeÀesner mJeoMe&ve ®e¬eÀOeejer keÀne peelee nw~... yeéïeCe ner mJeoMe&ve ®e¬eÀOeejer nesles nQ, osJeleeDeeW keÀes

79

mJeoMe&ve ®e¬eÀOeejer veneR keÀnWies~'' mee.yeeyee 1.12.09 efjJee.’osJeer-osJeleeDeeW keÀes ³en Jemee& efkeÀmeves efo³ee? osJeleeDeeW keÀes keÀne peelee nw meJe&iegCe mechevve, 16

keÀuee mechetCe&, mechetCe& efvee|JekeÀejer ... %eeve meeiej yeehe ner DeekeÀj mecePeeles nQ efkeÀ FvneWves ³en Jemee&kewÀmes hee³ee~ ... yeehe keÀes keÀne peelee nw %eeve keÀe meeiej~ Jen keÀuheevle ceW DeekeÀj ³en %eeve oslesnQ, efHeÀj ³en %eeve Òee³e: ueeshe nes peelee nw~''

mee.yeeyee 7.05.11 efjJee.’ye®®es peeveles nQ nce mJeie& keÀer lekeÀoerj yeveekeÀj ©neveer yeehe kesÀ heeme yew"s nQ~ Deye ye®®eeW keÀesDeelceeefYeceeveer yevevee nw~ yeæ[s mes yeæ[er cesnvele ³en nw~ ... legce peeveles nes - cegPe Deelcee ves 84

pevce efueS nQ~ De®ís-yegjs mebmkeÀej Deelcee ceW ner jnles nQ~ Gve mebmkeÀejeW Devegmeej Deelcee keÀesMejerj Yeer Ssmee efceuelee nw~ meeje ceoej Deelcee hej nw~ ... ³en nw ©neveer %eeve, pees ©neveer yeehener ªneW keÀes osles nQ~ henueer-henueer cegK³e yeele yeleeles nQ - ye®®eeW keÀes osner-DeefYeceeveer neskeÀj jnveenw~'' mee.yeeyee 20.05.11 efjJee.’meowJe Deheves keÀes efoJ³e efmeleeje mecePeles nes? Jele&ceeve mece³e keÀe Þesÿ Yeei³e yeeheoeoe kesÀ ve³eveeWkesÀ efmeleejs Deewj YeefJe<³e pees Òeehle nesves Jeeueer lekeÀoerj yevee jns nes, Gme Þesÿ lekeÀoerj kesÀ efmeleejsDeheves keÀes osKeles ngS ®eueles nes? peye lekeÀ Deheves keÀes efoJ³e efmeleeje veneR mecePeles nes, leye lekeÀ³en oesveeW efmeleejs Yeer mce=efle ceW veneR jn mekeÀles nQ~ lees Deheves ef$ecete|le efmeleeje ªhe keÀes meowJe mce=efleceW jKees~'' De.yeeheoeoe 9.11.72

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, jepeveweflekeÀ %eeve, oMe&ve Deewj¢efä-heefjJele&ve

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve mes Deelcee keÀer ¢efä ceW heefjJele&ve neslee nw Deewj GmekeÀer ¢efä Jee¿e mesDevleceg&Keer nes peeleer nw, GmekeÀer yegef× ceW Deelcee, hejceelcee, me=efä-®e¬eÀ, keÀce& Deewj HeÀue keÀe %eevejnves mes ¢efä heefjJele&ve nes peeleer nw Deewj GmekeÀes meYeer Deelcee³eW efveoex<e efoKeeF& osleer nQ, efpememesGmekeÀer efoue ceW meJee&lceeDeeW kesÀ Òeefle jnce YeeJe peeie=le neslee nw, peyeefkeÀ Dev³e meYeer ÒekeÀej kesÀ %eevemes osneefYeceeve yeæ{lee nw Deewj DeelceeDeeW keÀes Dev³e DeelceeDeeW kesÀ oes<e ner efoKeeF& osles nQ, efpememeshejmhej J³eJenej ceW keÀìglee Deeleer peeleer nw~’³en Yeer [êcee yevee ngDee nw, efkeÀmekeÀe Yeer oes<e veneR nw~ meye [êcee kesÀ JeMe nQ, F&éej kesÀ JeMe veneR~F&éej mes Yeer [êcee leerKee nw~ yeehe keÀnles nQ - ceQ Yeer [êcee Devegmeej Deheves mece³e hej Deelee ntB~ ...yeehe Kego keÀnles nQ - ceQ DeekeÀj meYeer JesoeW-MeeðeeW keÀe meej mecePeelee ntB~ ... J³eeme ves Yeer keÀceeue

80

keÀer nw~ efkeÀleveer keÀneefve³eeB yeveeF& nQ~'' mee.yeeyee 5.09.11 efjJee.’yeveer-yeveeF& yeve jner, Deye keÀíg yeveveer veeeEn ... DeYeer legcnejer yegef× ceW Fme [êcee keÀe meeje je]penw~ ³en efmeHe&À keÀnves keÀer yeele veneR nw~ legce efkeÀmekeÀes Yeer oes<e veneR os mekeÀles nes~ nj Deelcee [êceeDevegmeej Dehevee heeì& yepee jner nw~ legcekeÀes efmeHe&À yeehe keÀe hew]ieece megveevee nw~ ... keÀefue³egie kesÀ DevleDeewj mele³egie keÀer Deeefo keÀe ³en mebiece nw~ ³en mebiece veeceerûeeceer nw, FmekeÀes heg©<eesÊece mebiece³egiekeÀne peelee nw~'' mee.yeeyee 6.09.11 efjJee.

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deewj ye´ïeeDeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÀe oelee efvejekeÀej %eeve meeiej hejceefhelee hejceelcee nw, Jen ye´ïee leve

kesÀ Üeje ner %eeve oslee nw~ ye´ïee Yeer Fme %eeve keÀes OeejCe keÀj mele³egie ceW Þeerveeje³eCe yeveles nQ~ ye´ïeekeÀuhe-Je=#e keÀe cetue meJee&lceeDeeW keÀe Deeefo efhelee nw, FmeefueS GvekeÀes ûesì-ûesì ûeeC[ HeÀeoj keÀnepeelee nw~ ye´ïee kesÀ neLeeW ceW meJe& Meeðe efoKeeles nQ~ hejceelcee ye´ïee Üeje meJe& MeeðeeW keÀe meejmecePeeles nQ, FmeefueS henues-henues ³en %eeve ye´ïee ner megveles nQ Deewj OeejCe keÀjles nQ~ ye´ïee keÀerDeelcee ner hetjs 84 pevce uesleer nw, FmeefueS GvekeÀer Deelcee ceW meejs keÀuhe kesÀ DevegYeJe kesÀ mebmkeÀejmet#ce ceW jnles nQ~ %eeve meeiej hejceefhelee hejceelcee efMeJe Deelcee, hejceelcee Deewj me=efä-®e¬eÀ keÀemeeje %eeve osles nQ Deewj ye´ïee Deheves meejs keÀuhe kesÀ DevegYeJe kesÀ DeeOeej Gme %eeve keÀes kewÀmes OeejCekeÀjW, Jen megveeles nQ~ ye´ïee yeeyee mJe³eb Yeer heg©<eeLe& keÀj mechetCe&lee keÀes heeles nQ Deewj heg©<eeLe& keÀer veF&-veF& ³egefkeÌle³eeB ye®®eeW keÀes Yeer yeleeles nQ~ cegjueer keÀes osKes lees ye´ïee yeeyee ves DeeO³eelce, efJe%eeve,ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deeefo meye ÒekeÀej kesÀ %eeve keÀe DevegYeJe megvee³ee nw~’³en ©neveer ef[ûe keÀesF& efpemceeveer ceveg<³e veneR efmeKeueeles nQ~ Ssmes veneR efkeÀ legcekeÀes ³en ef[ûe ye´ïeeves efmeKeueeF& nw~ Yeue legce ye´ïee kegÀceej-kegÀceejer keÀnueeles nes hejvleg ef[ûe efmeKeueeves Jeeuee leesefvejekeÀej yeehe nw, Jen ye´ïee Üeje ³en ef[ûe efmeKeueeles nQ~ ... efkeÀmekeÀes Yeer mecePeevee nw efkeÀ veF&ogefve³ee keÀes j®eves Jeeuee ye´ïee veneR nw, efvejekeÀej hejceelcee nw, pees ye´ïee Üeje j®evee j®eles nQ~''

mee.yeeyee 15.08.11 efjJee.’Tb®e les Tb®e yeehe keÀes ³eeo keÀjvee nw~ Tb®e les Tb®e ³en ye´ïee veneR nw~ ³en ye´ïee lees veer®e mes Tb®eles Tb®e yeveles nQ, efHeÀj veer®es Glejles nQ~ ... DeYeer legce ef$ekeÀeueoMeer yeve jns nes~ legce peeveles nes efkeÀnce ner mJeoMe&ve ®e¬eÀOeejer nQ~ ncekeÀes ye´ïeeC[ Deewj me=efä kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀe %eeve nw~ye´ïeeC[ peneB meYeer Deelcee³eW jnleer nQ~ efJeée Deewj ye´ïeeC[ Deueie-Deueie nQ~''

81

mee.yeeyee 15.08.11 efjJee.’ye´ïee mees efJe<Ceg, efJe<Ceg mees ye´ïee, ³es yeæ[er ieg¿e mecePeves keÀer yeeleW nQ~ ³en efmeHe&À legce ye®®es nerpeeveles nes~ mesvmeeryegue ye®®eeW keÀer yegef× ceW %eeve Peì mecePe ceW Dee peelee nw~ ... legce ye®®es peevelesnes efkeÀ pees-pees mece³e heeme neslee peelee nw, Jen nt-ye-nt [^ecee Devegmeej heeme neslee peelee nw~ ye®®eeWkeÀer DeJemLee³eW Yeer keÀye Thej, keÀye veer®es nesleer nw~ yeeyee ³es Yeer mee#eer neskeÀj osKelee nw~''

mee.yeeyee 29.08.11 efjJee.’keÀuhe henues Yeer iee³ee ngDee nw efkeÀ hejceefhelee hejceelcee Òepeeefhelee ye´ïee Üeje ceveg<³e me=efä j®elesnQ~ Ssmes veneR efkeÀ ceveg<³e Les ner veneR, efHeÀj j®es~ ceveg<³e me=efä j®eles nQ DeLee&led keÀeBìeW keÀes HetÀue yeveelesnQ~ ... yeehe keÀnles nQ - ceQ FvekeÀer Deelcee kesÀ yengle pevceeW kesÀ Devle kesÀ pevce kesÀ Devle ceW ÒeJesMe keÀjceveg<³eeW keÀes osJelee yeveelee ntB~ lees ye®®eeW keÀes jele-efove mee|Jeme keÀjveer ®eeefnS~''

mee.yeeyee 24.08.11 efjJee.’legcneje keÀece nw mee|Jeme ceW ueiee jnvee~ keÀesF& Yeer yeele nw lees yeehe keÀes FMeeje os efo³ee, yeme~hejef®evleve ceW mece³e yejyeeo veneR keÀjvee ®eeefnS~ ... legcneje OevOee ner ³en mee|Jeme nw~ ÒeoMe&veer ceWDe®íer jerefle mecePeeDees - ³en efMeJeyeeyee nw, ³en Òepeeefhelee ye´ïee nw~ keÀuhe henues Yeer Òepeeefheleeye´ïee keÀe veece iee³ee ngDee nw~ hejceefhelee hejceelcee Òepeeefhelee ye´ïee Üeje ceveg<³e me=efä j®eles nQ~''

mee.yeeyee 24.08.11 efjJee.’Deelcee mes ner h³eej jnlee nw~ peye Deelcee Mejerj mes efvekeÀue peeleer nw, leye Mejerj mes h³eej veneRjnlee nw~ Deelcee ceW Yeer h³eej leye nw, peye Deelcee Mejerj ceW nw~... Deelcee ner meyekegÀí keÀjleer nw,mebmkeÀej Deelcee ceW ner jnles nQ~ (Q. hejceelcee peye Mejerj ceW veneR nw, lees GvekeÀe h³eej DevegYeJeneslee nw ³ee nes mekeÀlee nw? JeemleJe ceW hejceelcee ceW pees Yeer iegCe nw, Jes meye ye´ïee leve ceW Deeves kesÀyeeo ner DevegYeJe nesles nQ~)'' mee.yeeyee 11.08.11 efjJee.’Deelcee Mejerj efyeiej yeesues kewÀmes! DeYeer legce peeveles nes efMeJeyeeyee Fme ye´ïee-leve mes ncekeÀes meeje%eeve megveeles nQ~ ³es yeeleW legce ye´ïee kegÀceej-kegÀceeefj³eeB ner mecePeles nes Deewj meyekeÀes mecePeeles nes~DeYeer efMeJeyeeyee ye´ïee Üeje Deeefo meveeleve osJeer-osJelee Oece& keÀer mLeehevee keÀjles nQ~ yeehe jepe³eesieefmeKeuee jns nQ~ FmeceW cetBPeves keÀer keÀesF& yeele veneR nw~''

mee.yeeyee 16.07.11 efjJee.’me=efä-®e¬eÀ kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀe %eeve SkeÀ yeehe ner megveeles nQ~ legce Gvemes megve jns nes leeslegcekeÀes KegMeer nesleer nw efkeÀ nce mJeoMe&ve ®e¬eÀOeejer yeveW nQ~ ... legcneje ³es nw %eeve ceeie&, legce 5efJekeÀejeW hej peerle heeles nes~ Fve DemegjeW DeLee&led 5 efJekeÀejeW mes legcnejer ueæ[eF& nw~ ... ³en ©ê %eeve

82

³e%e nw, FmekeÀes mecYeeueves kesÀ efueS ye´eïeCe peªj ®eeefnS~ efmeJeeS ye´eïeCeeW kesÀ ³e%e neslee veneR nw~''mee.yeeyee 15.09.11 efjJee.

’Deelcee efvejekeÀej nw lees hejceelcee yeehe Yeer efvejekeÀej nw~ Deelcee keÀes efvejekeÀej leye lekeÀ keÀnWies,peye lekeÀ meekeÀejer ªhe veneR efue³ee nw~ DeYeer nce yesno kesÀ yeehe mes ³en vee@uespe megve jns nQ~ ...DeYeer yeehe meccegKe yew" keÀnles nQ - ye®®es, DeelceeefYeceeveer yeve cegPes ³eeo keÀjes~ yeehe nw heeflele-heeJeve, GvekeÀer ³eeo mes heeJeve yeve pee³eWies~ efkeÀleveer menpe ³egefkeÌle nw heeJeve yeveves keÀer~''

mee.yeeyee 10.09.11 efjJee.’ceQ FveceW ÒeJesMe keÀjlee ntB, FvekeÀes Yeer ceeuetce veneR heæ[lee nw~ GmekeÀer keÀesF& efleefLe-leejerKe nes veneRmekeÀleer~ neB ceQ keÀuhe kesÀ Devle DeLee&led jeef$e kesÀ mece³e Deelee ntB~... cesje pevce efoJ³e DeewjDeueewefkeÀkeÀ nw~ ceQ FveceW ÒeJesMe keÀjlee ntB, efHeÀj ®euee peelee ntB~ yewue hej meeje efove meJeejer Leesæ[snerkeÀer peeleer nw~ cegPes efpeme mece³e ye®®es ³eeo keÀjles nQ, ceQ neefpej nes peelee ntB~''

mee.yeeyee 23.06.11 efjJee.’legce yeehe mes ³eesie ueiee³es, efJekeÀce& efJeveeMe keÀj efJe<Ceghegjer kesÀ ceeefuekeÀ yeveles nes~ ³eesieyeue mes nerefJeée kesÀ ceeefuekeÀ yeveles nQ~ ... yeehe keÀnles nQ - ceQ %eeve keÀe meeiej ntB, ye´ïee Üeje ceQ legcekeÀes meejerj®evee kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀe %eeve megvee jne ntB~ ieeles Yeer nQ %eeve met³e& Òeieìe, De%eeve DevOesjefJeveeMe~ mele³egie ceW De%eeve neslee veneR nw~''

mee.yeeyee 22.06.11 efjJee.’yeehe keÀnles nQ - ceeceskeÀced ³eeo keÀjes~ ceQ ye´ïee Üeje ner mecePeelee ntB~ ye´ïee Üeje ner mLeehevee ngF&nw~ ... legce ye®®eeW keÀes %eeve osves Jeeuee nw ner SkeÀ %eeve meeiej efvejekeÀej hejceefhelee hejceelcee efMeJe,hejvleg osles ye´ïee Üeje nQ~ mÒeer®egDeue vee@uespe SkeÀ yeehe kesÀ efmeJeeS Deewj keÀesF& ceW nw veneR~ GvekeÀes ner%eeve meeiej, efueyejsìj keÀne peelee nw~ FmeceW [jves keÀer keÌ³ee yeele nw~''

mee.yeeyee 12.05.11 efjJee.’yeehe keÀnles nQ - ceQ DeekeÀj legce ye®®eeW keÀes mJeie& keÀe ceeefuekeÀ yeveelee ntB~ efpevneWves keÀuhe henues yeehemes mJeie& keÀe Jemee& efue³ee nw, Jes ner Deye Yeer ueWies~... Deye efMeJeyeeyee ye´ïee Üeje mJeie& keÀer j®eveej®e jns nQ~ JeemleJe ceW Òepeeefhelee ye´ïee kesÀ lees meye ceveg<³eelcee³eW ye®®es nQ~ ... ³en mÒeer®egDeuevee@uespe efmeJeeS yeehe kesÀ Deewj keÀesF& os veneR mekeÀlee nw~ ©neveer yeehe ner ªneW keÀes vee@uespe osles nQ~''

mee.yeeyee 3.05.11 efjJee.’%eeve Deewj De%eeve oes ®eerpeW nesleer nQ~ %eeve keÀes keÀne peelee nw efove Deewj De%eeve keÀes keÀne peelee nwjele~ ... meesPeje ceevee jeF]pe, DeefvOe³eeje ceevee HeÀeue~ FmekesÀ efueS keÀne peelee nw ye´ïee keÀe efove

83

Deewj ye´ïee keÀer jele~ ... iee³eve nw - %eeve Devpeve meleieg© efo³ee, De%eeve DevOesj efJeveeMe~ ³en nwveF& ogefve³ee kesÀ efueS veF& vee@uespe, pees %eeve meeiej yeehe ner osles nQ~''

mee.yeeyee 2.04.11 efjJee.’efvejvlej ³eeo ceW jns, yeæ[e cegefMkeÀue nw~ ³en yeeyee Yeer Dehevee DevegYeJe legce ye®®eeW keÀes yeleeles nQefkeÀ Leesæ[e mece³e ³eeo ceW jnlee ntB, efHeÀj Yetue peelee ntB keÌ³eeWefkeÀ FvekesÀ Thej yengle efpeccesJeejer nw~...³en keÀnles nQ - ceQ Yeer efMeJeyeeyee keÀes ³eeo keÀjlee ntB~ ³en yeeyee Yeer ye®®eeW keÀes vesÿe keÀjeles nQ~ legceosKeles nes - peye ³en yew"les nQ lees mevveeìe De®íe nes peelee nw, yengleeW keÀes KeeR®eles nQ~''


DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve,oMe&ve Deewj keÀuhe keÀer Dee³eg

yeeyee mes pees ³en DeeO³eeeflcekeÀ %eeve efceuee nw, Gmemes ncekeÀes ³en mecePe DeeF& nw efkeÀ ³enhetje keÀuhe 5000 Je<e& keÀe nw, pees oes YeeieeW ceW efJeYeeefpele nw~ DeeOee keÀuhe DeLee&led 2500 meeuelekeÀ Fme Oeje hej mJeie& neslee nw, peneB Deelcee³eW mebiece³egie hej hejceelcee mes efceues %eeve kesÀ DeeOeejhej %eeve-³eesie kesÀ efkeÀ³es ie³es heg©<eeLe& keÀer Òee@ueyOe keÀe GheYeesie keÀjleer nQ~ DeeOee keÀuhe ceW me=efäjbieceb®e hej SkeÀ ner Oece&JebMe DeLee&le osJeer-osJelee Oece& keÀer Deelcee³eW nesleer nQ~ Jen megKe-Meeefvlemechevve ogefve³ee nesleer nw, FmeefueS JeneB DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve,oMe&ve Deeefo kesÀ efJe<e³e ceW ve %eeve neslee nw Deewj ve GmekesÀ efueS keÀesF& heg©<eeLe& neslee nw~ efHeÀj DeeOeekeÀuhe kesÀ yeeo DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deeefo kesÀ efueSheg©<eeLe& neslee nw Deewj Gve meyekeÀe JeCe&ve neslee nw~ efHeÀj mebiece³egie hej %eeve meeiej hejceelcee DeekeÀjFve meyekeÀe meej megveeles nQ Deewj DeeO³eeeflcekeÀ %eeve osles nQ, efpememes ve³es keÀuhe keÀer mLeehevee nesleer nw~

ogefve³ee ceW efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deeefo kesÀ efJeefYevve #es$e nQ, GvekesÀefJeefYevve %eelee nw, efpeve meyeves Fme me=efä keÀer j®evee kesÀ efJe<e³e ceW DeveskeÀ yeeleW yeleeF& nw Deewj FmekeÀerDee³eg kesÀ efJe<e³e ceW meyekesÀ Deueie-Deueie cele-celeevlej nQ, efpeveceW hejmhej yengle Devlej nw~ efpemevesFmekeÀer Dee³eg kesÀ efJe<e³e ceW yelee³ee nw, Jen Yeer keÀuhevee Deewj Devegceeve kesÀ DeeOeej hej keÀne nw DeewjJen efJeJeskeÀ³egkeÌle, leke&Àmebiele veneR nw~ FmeefueS FmekeÀer Dee³eg kesÀ efJe<e³e ceW keÀesF& SkeÀ efveef½eleDeJeOeejCee veneR nes heeF& nw~ DeYeer hejceelcee FmekeÀer Dee³eg DebkeÀ-DeebkeÀæ[eW kesÀ meeLe yeleeF& nw, peesyegef× keÀes peb®eleer nw Deewj efJeéeeme keÀjves kesÀ ³eesi³e nw, Jen Fme me=efä keÀer DeveskeÀ IeìveeDeeW kesÀ DeeOeejhej Yeer mecePe ceW Deeleer nw~

84

meyemes cegK³e yeele pees hejceelcee ves yeleeF& nw, efpememes Fme me=efä keÀer Dee³eg kesÀ efJe<e³e ceWefJe®eej efkeÀ³ee pee mekeÀlee nw, Jen FmekesÀ nt-ye-nt hegvejeJe=Êe nesves keÀer yeele nw Deewj FmekeÀer keÀueceueieves keÀer yeele nw~ efJeefYevve Jew%eeefvekeÀ, ceveesJew%eeefvekeÀ, Oeee|cekeÀ efJeÜeve, oeMe&efvekeÀ lees Fme me=efä keÀerveF& j®evee keÀer keÀuhevee keÀjles nQ Deewj FmekesÀ mechetCe& efJeveeMe keÀer keÀuhevee keÀjles nQ, pees efJeJeskeÀ-³egkeÌle, leke&Àmebiele Òeleerle veneR nesleer nw~’legcekeÀes DeYeer mecePeeveer efceueleer nw, yeehe keÀes ³eneB Deevee heæ[lee nw, meye DeelceeDeeW keÀes Jeeheme uespeeves kesÀ efueS~ GmekesÀ henues keÀesF& Jeeheme pee veneR mekeÀlee~ meyekeÀes heeì& yepeeles melees, jpees, leceesceW Deevee ner nw~ ke=À<Ce keÀer Deelcee Yeer hetjs 84 pevce uesleer nw Deewj hetjs 5 npeej Je<e& heeì& yepeeleer nw~peye Deelcee ves ieYe& ceW ÒeJesMe efkeÀ³ee, leye mes ner 5 npeej Je<e& keÀe efnmeeye Megª neslee nw, veneR lees5000 Je<e& ceW keÀce nes pee³es~ ³es yeæ[er met#ce mecePeves keÀer yeeleW nQ~''

mee.yeeyee 30.07.11 efjJee.’iee³eve nw - yeveer-yeveeF& yeve jner,... ef®evlee leekeÀer keÀerefpe³es, pees Devenesveer nes³es~ ³en DeYeer legcekeÀeshelee heæ[e nw efkeÀ pees nesveer nw, Jener nesleer nw, FmeceW kegÀí yeoue veneR mekeÀlee~ Deepe pees kegÀí nesleenw, Jen 5 npeej Je<e& henues Yeer ngDee Lee Deewj efHeÀj 5000 Je<e& yeeo nesiee~... ³en ceneYeejerceneYeejle ueæ[eF& 5000 Je<e& henues Yeer ngF& Leer, ef¬eÀef½e³evme ves jep³e íervee Lee, veeELeie v³et~ efHeÀjkeÀuhe yeeo Ssmes ner nesiee~ Jeu[& keÀer efnmìêr-pee@ûeeHeÀer efjheerì nesleer nw~''


DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deewjcewmesvpej-hew]iecyej

hejceelcee pees DeeO³eeeflcekeÀ %eeve osles nQ, Gmemes DeelceeDeeW keÀes cegefkeÌle-peerJevecegefkeÌleefceueleer nw~ hejceelcee meJee&lceeDeeW keÀe yeehe nw, FmeefueS Jen ³en cegefkeÌle-peerJevecegefkeÌle Òeehle keÀjveskeÀe mevosMe meJee&lceeDeeW keÀes osves kesÀ efueS yeéïeCe DeelceeDeeW keÀes Òesefjle keÀjles nQ~ Deewj keÀesF&Jew%eeefvekeÀ, ceveesJew%eeefvekeÀ, Oece&-efhelee³eW ³ee Oeee|cekeÀ ieg©, oeMe&efvekeÀ keÀesF& hew]ieece ³ee cewmespe veneR oslesnQ~ hejceelcee ves yeéïeCe DeelceeDeeW keÀes cewmesvpej yeveekeÀj osMe-osMeevlejeW ceW Yespee nw Deewj Yespe jnsnQ, efpememes meJee&lceeDeeW keÀe keÀu³eeCe nes, meJee&lcee³eW peerJeve ceW me®®eer megKe-Meeefvle keÀe DevegYeJekeÀjW~’cewmesvpej DeLeJee hewiecyej SkeÀ yeehe ner nw, Jes ner DeekeÀj heefJe$e yeveves keÀe hew]ieece osles nQ~ efkeÀmeerOece&-efhelee keÀes cewmesvpej ³ee hew]iecyej keÀn veneR mekeÀles nQ~ Jes lees DeekeÀj Dehevee Oece& mLeeheve keÀjles

85

nQ, GmekesÀ yeeo GvekesÀ Oece&JebMe keÀer Deelcee³eW Deeleer peeleer nQ heeì& yepeeves kesÀ efueS~ Jes keÀesF& Jeehemeues peeves kesÀ efueS hewieece veneR osles, ieeF[ veneR yeveles nQ~ efueyejsìj-ieeF[ SkeÀ ner hejceefheleehejceelcee efMeJe nw~'' mee.yeeyee 15.08.11 efjJee.’ogKe-megKe meye Deelcee DevegYeJe keÀjleer nw, Mejerj kesÀ Üeje~ heæ{eF& kesÀ mebmkeÀej Yeer Deelcee ceWnQ~... DeYeer legce ye®®eeW keÀes efkeÀleveer jesMeveer efceue jner nw~ Fme vee@uespe mes legcekeÀes yengle KegMeerjnleer nw~ yeeoueeW keÀes meeiej mes efjÖesÀMe neskeÀj efHeÀj peekeÀj Je<ee& yejmeeveer nw~... ye®®eeW keÀesmee|Jeme keÀe yengle MeewkeÀ nesvee ®eeefnS~ mee|Jeme, mee|Jeme Deewj mee|Jeme, meoe ³ener leele ueieer jns~''

mee.yeeyee 2.08.11 efjJee.’DeYeer legce jesMeveer ceW Dee³es nes~ peeveles nes hegjeveer ogefve³ee keÀe efJeveeMe nesvee nw, FmeefueS FmeceneYeejle ueæ[eF& kesÀ henues yeehe mes Dehevee Jemee& lees ues uesJeW~... yeef®®e³eeW hej Del³ee®eej Yeer neslesnQ~ ³en hekeÌkeÀe veMee jnvee ®eeefnS efkeÀ ncekeÀes heeJeve lees peªj yevevee nw~ Ssmes veMes ceW jnves Jeeuesner efkeÀmekeÀes mecePee mekeWÀies~ yeehe keÀes ³eeo keÀjvee nw Deewj heefJe$e yevevee nw~''

mee.yeeyee 18.07.11 efjJee.’Oece&-mLeehekeÀeW keÀes ieg© Yeer veneR keÀne pee mekeÀlee~ Jes lees DeekeÀj Dehevee Oece& mLeeheve keÀjles nQ,GvekesÀ efheíeæ[er GvekeÀer JebMeeJeueer Deeleer jnleer nw~ ieg© GmekeÀes keÀne peelee nw, pees meÃefle keÀjs~Oece&-mLeehekeÀ efkeÀmekeÀer meÃefle lees keÀjles veneR nQ~ ieg© lees SkeÀ yeehe ner nw, efpemekeÀes meJe& keÀe meÃefleoelee keÀne peelee nw~ YeieJeeve yeehe ner DeekeÀj meyekeÀer meÃefle keÀjles nQ, meyekeÀes cegefkeÌle-peerJevecegefkeÌleosles nQ~'' mee.yeeyee 28.09.11 efjJee.

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve DeewjkeÀce& keÀe efJeefOe-efJeOeeve

³en me=efä keÀce& Deewj HeÀue hej DeeOeeefjle SkeÀ Kesue nw~ Deelcee³eW pewmes keÀce& keÀjleer nQ,Gme Devegmeej GmekeÀe HeÀue heeleer nQ~ keÀce& Deewj HeÀue kesÀ efveef½ele efJeefOe-efJeOeeve nQ, efpevekeÀe %eeve nesveshej ner Deelcee³eW Þesÿ keÀce& keÀjves ceW meceLe& nesleer nQ~ Fme lejn keÀe keÀce& Deewj HeÀue keÀe efJeefOe-efJeOeeve efkeÀmeer Jew%eeefvekeÀ, ceveesJew%eeefvekeÀ, Oeee|cekeÀ ieg©, oeMe&efvekeÀ ves veneR yelee³ee nw, FmeefueSDeelceeDeeW kesÀ keÀceeX ceW efvejvlej efiejeJeì nesleer ieF& nw, efpemekesÀ HeÀuemJeªhe DeelceeDeeW ceW ogKe-DeMeeefvle yeæ{leer ner peeleer nw~ Yeues meYeer Deelcee³eW SkeÀ-otmejs keÀes De®ís keÀce& keÀjves kesÀ efueSkeÀnles nQ hejvleg peye Deelcee keÀes GmekesÀ efJeefOe-efJeOeeve keÀe helee ve nes, Gme hej efve½e³e ve nes, leyelekeÀ Deelcee Þesÿ keÀce& keÀjves ceW meceLe& veneR nes mekeÀleer nw~ FmeefueS mele³egie mes ueskeÀj keÀefue³egie

86

Devle lekeÀ keÀesF& Deelcee³eW megkeÀce& keÀjves ceW meceLe& veneR nesleer nQ~ FmeefueS mele³egie-$eslee kesÀ keÀceeX keÀesYeer DekeÀce& keÀne peelee nw, megkeÀce& veneR~ megkeÀceex mes ner DeelceeDeeW Deewj mecemle efJeée keÀer peæ[-pebieceÒeke=Àefle keÀer ®eæ{leer keÀuee nesleer nw~’DeYeer legcekeÀes meejs me=efä-®e¬eÀ keÀe %eeve efceue jne nw~ ue#ceer-veeje³eCe keÀes Yeer ³en %eeve veneRjnlee nw~ JeneB ³en %eeve Òee³e: ueeshe nes peelee nw~ ... Fme ³eeo keÀer ³ee$ee mes ner legce leceesÒeOeeve mesmeleesÒeOeeve yeve pee³eWies~ ³en nw iee@[ HeÀeojueer ³egefveJee|meìer~ iee@[ HeÀeoj heæ{eles nQ, legcnejer Deelceeheæ{leer nw~ DeYeer yeehe legcekeÀes keÀceeX keÀe %eeve oskeÀj megkeÀce& keÀjvee efmeKeeles nQ~ Fme mece³e meyekesÀkeÀce& efJekeÀce& nesles nQ, mele³egie ceW legcnejs keÀce& DekeÀce& nesles nQ~''

mee.yeeyee 8.10.11 efjJee.’³en nw me®®ee-me®®ee efj³eue %eeve, pees ©neveer yeehe ©neveer ye®®eeW Òeefle osles nQ~ legcekeÀes Fme %eevekeÀes OeejCe keÀj osner-DeefYeceeveer yevevee nw~ yeekeÀer meye nQ osneefYeceeveer~ osneefYeceeveer heeflele ceveg<³e peeskeÀle&J³e keÀjles nQ, Jes heeflele ner keÀjles nQ~ oeve-hegC³e Deeefo pees Yeer keÀjles nQ, Jen meye Yeer heeflele neryeveeles nQ~'' mee.yeeyee 17.05.11 efjJee.

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deewj ³eesieDeelceeDeeW kesÀ heeJeve yeveves kesÀ oes meeOeve nQ~ SkeÀ nw Deheves heg©<eeLe& DeLee&led ³eesieyeue mes

heeJeve yevevee Deewj otmeje nw Devle mece³e mepee³eW KeekeÀj ³ee keÀnW [êcee Devegmeej heeJeve yevevee~ peesDeheves heg©<eeLe& mes heeJeve yeveles nQ, GvekeÀes veF& ogefve³ee mJeie& keÀe Jemee& efceuelee nw Deewj pees [êceeDevegmeej heeJeve yeveles nQ, Jes hejceOeece ceW peekeÀj jnles nQ Deewj [êcee Devegmeej Deheves mece³e hejDeekeÀj Dehevee heeì& yepeeles nQ~ Fme ³eesie kesÀ efueS ner %eeve meeiej hejceelcee DeeO³eeeflcekeÀ %eeve oslesnQ, efpememes peæ[-pebiece-®esleve Òeke=Àefle heeJeve yeveleer nw~ Deewj ogefve³ee ceW efpeleves Yeer %eeve nQ, Gvemes[êcee Devegmeej peæ[-pebiece-®esleve Òeke=Àefle heeflele DeLee&led leceesÒeOeeve ogKeoe³eer ner yeveleer peeleer nw~’³eneB legce peeveles nes - Fme heæ{eF& mes nce mees [yeue efmejleepe osJeer-osJelee yeve jns nQ~ ... ³enhegjeveer ogefve³ee lees Keueeme nesves keÀer nw, nce efJeée keÀe ceeefuekeÀ yeveves kesÀ efueS heæ{ jns nQ~ efJeée keÀeceeefuekeÀ yeveeves Jeeuee peªj efJeée keÀe j®eef³elee ner nesiee~ efMeJeyeeyee ner ncekeÀes heæ{ekeÀj, jepe³eesieefmeKeekeÀj efJeée keÀe ceeefuekeÀ yevee jns nQ~ yeehe ves mecePee³ee nw efkeÀ ye®®es DeelceeefYeceeveer yevees~''

mee.yeeyee 2.09.11 efjJee.’yeeyee keÀnles nQ - ceQ ªhe-yemevle ntB, cesjs mes legcekeÀes efkeÀleves Decetu³e %eeve jleve efceueles nQ, efpevemes

87

legce Deheveer Peesueer Yejles nes~ ... legcnejer Deelcee Yeer ªhe-yemevle nw~ Deheves keÀes osKeles jnes efkeÀnce efkeÀlevee %eeve jleve OeejCe keÀjles nQ Deewj efkeÀlevee %eeve [evme keÀjles nQ Deewj efkeÀlevee %eeve jlveeWkeÀe oeve keÀjles nQ~ meyemes De®íe jlve nw ceveceveeYeJe~ pewmes yeehe ceW %eeve Yeje ngDee nw, Jewmes legcekeÀesYeer Deehe meceeve yeveeles nQ~'' mee.yeeyee 27.08.11 efjJee.’legce nes ueeFì-neGme, meyekeÀes jemlee yeleeves Jeeues~ meyekeÀes yeesuees - nce legcekeÀes yengle De®íejemlee yeleeles nQ~ heeflele-heeJeve SkeÀ ner efvejekeÀej yeehe nw, GvekeÀes ³eeo keÀjves mes legce heeJeve yevepee³eWies~ ... efMeJe YeieJeevegJee®e - efJeveeMe keÀeues hejceelcee mes efJehejerle yegef× efJeveM³eefvle DeewjefJeveeMe keÀeues hejceelcee mes Òeerleyegef× efJepe³eefvle~ legcnejer efpeleveer hejceelcee mes Òeerleyegef× nesieer,Glevee Tb®e heo hee³eWies~'' mee.yeeyee 12.08.11 efjJee.’³en nw ³eesieyeue, efpememes DeelceeDeeW kesÀ heehe keÀìles nQ~ efpemekesÀ ³eesieyeue mes heehe keÀì peeles nQ,GmekeÀes KegMeer keÀe heeje ®eæ{ peelee nw~ ye®®es Deheveer DeJemLee keÀes Deehener peeve mekeÀles nQ~ peyeDeJemLee De®íer nesleer nw lees mee|Jeme keÀe MeewkeÀ yengle De®íe neslee nw~ efpelevee-efpelevee Kego heeJeveyeveles pee³eWies, Glevee DeewjeW keÀes heeJeve yeveeves keÀe Gcebie Dee³esiee~''

mee.yeeyee 8.08.11 efjJee.’yeehe meJe& keÀe ogKenlee&, megKekeÀlee& nw, yengle h³eej nw~ Gvemes h³eejer ®eer]pe keÀesF& Deewj nesleer veneRnw~... meYeer Deelcee³eW Gme yeehe keÀes ³eeo keÀjleer nQ, hegkeÀejles nQ - yeeyee DeekeÀj ncekeÀes heeJeveyeveeDees~ DeYeer legcnejer Deelcee keÀnsieer - yeeyee Dee³ee ngDee nw, ncekeÀes heeJeve yevee jns nQ~ ... yeehekeÀnles nQ - Deye cegPe yeehe keÀes ³eeo keÀjes lees legcnejs efJekeÀce& efJeveeMe neWies, legcnejs meye ogKe otj nespee³eWies~'' mee.yeeyee 25.07.11 efjJee.’meJe&MeefkeÌle³eeW kesÀ ceeefuekeÀ keÀYeer ³en mebkeÀuhe keÀj mekeÀles nQ efkeÀ nceejs heeme menveMeefkeÌle veneR nw,cee³ee keÀes hejKeves keÀer MeefkeÌle veneR nw ³ee %eeve kesÀ Ke]peeves keÀes mecYeeueves keÀer MeefkeÌle veneR nw ³eemebkeÀuheeW keÀes meceeves keÀer MeefkeÌle veneR nw ³ee Ke]peeves keÀes efmecejCe keÀjves keÀer MeefkeÌle veneR nw? efkeÀleveeYeer keÀesF& keÀe³e& ceW yegef× efJemleej ceW ieF& nes, uesefkeÀve efJemleej keÀes SkeÀ meskesÀC[ ceW mecee ueW~''


’yeehe keÀer ³eeo Yetue peeleer nw lees DeJemLee cegjPee peeleer nw~ ³en %eeve nw mebpeerJeveer yetìer, pees meoeDeheves heeme jKeveer nw Deewj DeewjeW keÀes Yeer megjpeerle keÀjves kesÀ efueS osles jnvee nw, meyekeÀes yeehe keÀer³eeo efoueeles jnvee nw~ ... meoe Deheveer efoue mes hetíles jnes, Deheveer peeB®e keÀjles jnes efkeÀ nce yeehekeÀer ³eeo ceW nQ Deewj SkeÀ-oes keÀes meeJeOeeve keÀjles jnes~... Deiej Deheveer GuePeve ceW neWies lees oJeeF&ueiesieer veneR~'' mee.yeeyee 14.09.11 efjJee.

88

’keÀuhe henues Yeer yeehe ves DeekeÀj heæ{e³ee Lee Deewj jepe³eesie efmeKee³ee Lee, Jewmes ner nt-ye-nt DeYeer Yeerheæ{e jns nQ~ ... Yee<eCe lees De®íe keÀjles nQ hejvleg ³eesie efkeÀlevee nw, Jen Yeer osKevee nw~ ³eeo mes nerpevce-pevceevlej kesÀ efJekeÀce& efJeveeMe neWies~ ³en mÒeer®egDeue vee@uespe keÀuhe-keÀuhe mÒeer®egDeue yeeheefMeJeyeeyee ner DeekeÀj osles nQ~ Deewj keÀesF& Yeer ³en %eeve os ve mekesÀ~''

mee.yeeyee 6.09.11 efjJee.’heefleleeW keÀes heeJeve yeveeves Jeeuee SkeÀ yeehe ner nw~ yeekeÀer Deewj keÀesF& osnOeejer ieg© efkeÀmekeÀes heeJeveyevee ve mekeWÀ~ ... legcnejs ceW Yeer pees %eeveJeeve ye®®es nQ, Jes leerKes nesles nQ~ [^ecee Devegmeej ³en vetBOenw~ legcnejs ceW Yeer ceneJeerjhevee ®eeefnS, Jen Dee³esiee yeehe keÀer ³eeo ceW jnves mes~ yeeyee keÀnles nQ -meJesjs-meJesjs G"keÀj yeehe keÀes ³eeo keÀjes~ lees yengle ce]pee Dee³esiee~''

mee.yeeyee 11.06.11 efjJee.’legce Deelcee³eW ieesu[ve Spe ceW meleesÒeOeeve Les, efHeÀj legcnejs ceW DeueeS heæ[er nw~ Keeo heæ[les-heæ[leslegce heeJeve mes heeflele yeve heæ[s nes~ ... Deye yeehe keÀnles nQ - ns Deelcee, legce cegPe yeehe keÀes ³eeo keÀjeslees legcnejs mes Keeo efvekeÀuesieer Deewj legce heeJeve yeve pee³eWies~ ³en nw ³eesie Deefive~ ... ®eueles-efHeÀjles, keÀce& keÀjles yegef× mes cegPes ³eeo keÀjles jnes lees legcnejs efJekeÀce& efJeveeMe neWies~ ³en nwcesnvele~'' mee.yeeyee 8.04.11 efjJee.’³en lees legce ye®®es peeveles nes efkeÀ Deelcee ceW ner heehe nQ Deewj Deelcee ceW ner hegC³e neslee nw~ ... yeehenw yuee@eEìie heshej, Jen DeelceeDeeW keÀe meeje heehe ®etme ueslee nw, FmeefueS meYeer GvekeÀes ³eeo keÀjlesnQ~... legce Deelcee Yeer efyevoer nes, ceQ yeehe Yeer efyevoer nQ~ legce Deheves keÀes efyevoer Deelcee mecePe, cegPeefyevoer yeehe keÀes ³eeo keÀjes, lees legcnejs heehe efceì pee³eWies~''


DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deewjheg©<eeLe&

’FmeceW osner-DeefYeceeveer yevevee heæ[s~ legce osner-DeefYeceeveer yeveeW lees yeehe keÀer ³eeo Yeer jns Deewjmee|Jeme keÀer Yeer Gvveefle nesleer jns~ efpevekeÀes Tb®e heo heevee nw, Jes meowJe mee|Jeme ceW ueies jnWies~ DeiejlekeÀoerj ceW veneR nw lees leoyeerj Yeer veneR keÀjWies~... Deiej yegef× ceW veneR yew"lee, OeejCee veneR nesleer nwlees KegMeer Yeer veneR jnleer nw~ efpevekeÀes %eeve keÀer OeejCee nesleer nw, GvekeÀes KegMeer Yeer yengle jnleer nw~''

mee.yeeyee 29.08.11 efjJee.’DeYeer legce ye®®eeW keÀer yegef× ceW me=efä-®e¬eÀ kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀe hetje %eeve nw~ legce mecePeles nes

89

yejesyej mele³egie ceW Yeejle mJeie& Lee, legce yengle megKeer Les~ ... DeYeer legce mJeie& ceW peeves keÀe heg©<eeLe&keÀj jns nes~ DeYeer legce yeves nes F&éejer³e mecÒeoe³e kesÀ, ogefve³ee ceW Deewj meye nQ Deemegjer mecÒeoe³ekesÀ~ ... YeefkeÌle ceW meye keÀneefve³eeB megveeles nQ~ keÀneefve³eeW keÀes %eeve veneR keÀne pee mekeÀlee nw~ GvemeskeÀesF& meÃefle keÀes hee veneR mekeÀles~'' mee.yeeyee 11.08.11 efjJee.’nce Deelcee nQ, nce DeelceeDeeW keÀes Deheves Iej MeeefvleOeece peevee nw, yeeyee ncekeÀes uesves kesÀ efueSDee³es nQ~ meeje efove yegef× ceW ³en efJe®eej meeiej cevLeve ®euevee ®eeefnS~... ye®®eeW keÀes ³enDeefJeveeMeer Ke]peevee efceuelee nw~ ³en nw DeelceeDeeW kesÀ efueS Yeespeve~ DeYeer nce hejceefhelee hejceelceeÜeje heæ{ jns nQ, ceveg<³e mes osJelee, jepeheo heeves kesÀ efueS~ ³en Ieæ[er-Ieæ[er ³eeo Deevee ®eeefnS~''

mee.yeeyee 14.09.11 efjJee.’DeYeer legce ye®®eeW keÀes osneefYeceeve íesæ[keÀj osner-DeefYeceeveer yevevee heæ[s~ nce Deelcee nQ, ³en leeshegjevee Mejerj nw, DeYeer ncekeÀes FmekeÀes íesæ[keÀj ve³ee HeÀmì&keÌueeme Mejerj uesvee nw~ mehe& keÀe efcemeeuenw vee~... DeYeer legce ye®®eeW keÀer yegef× ceW ³en %eeve nw, meeje efove ³en %eeve yegef× ceW ìhekeÀvee ®eeefnS~Fme hegjeveer ogefve³ee keÀes osKeles ngS Yeer yegef× mes Yetue peevee nw~''

mee.yeeyee 6.05.11 efjJee.’yegef×³eesie JeneB ueiee neslee nw lees Devoj ceW KegMeer nesleer nw, DeYeer ncekeÀes Jeeheme Iej peevee nw~ ³encevceveeYeJe keÀe peyejomle cev$e nw, ³en meyekeÀes megveevee nw~ ... Meeðe heæ{ves JeeueeW keÀer yegef× ceW ³enveneR Dee³esiee~ legcnejer yegef× ceW nw efkeÀ nce YeefJe<³e kesÀ efueS jepe³eesie meerKe jns nQ~ ... Ssmes-SsmesDeheves meeLe yeeleW keÀjles, Deheves keÀes KegMeer ceW ueevee nw~''

mee.yeeyee 6.05.11 efjJee.’Fme vee@uespe mes legcekeÀes yengle Oeve efceuelee nw~ ³eesie nw meesme& Dee@HeÀ nsuLe DeLee&led ³eesie mes efvejesieerkeÀe³ee efceueleer nw Deewj %eeve mes JesuLe efceueleer nw~ %eeve keÀes pees efpelevee OeejCee keÀjles nQ Deewj oevekeÀjles nQ, Jes Glevee heo heeles nQ~ ... hetje ³eeo veneR keÀjles lees efJekeÀce& efJeveeMe veneR nesles nQ~ efHeÀjmepee³eW Keeveer heæ[leer nQ Deewj heo Yeer YeÏä nes peelee nw~''

mee.yeeyee 15.04.11 efjJee.’cee³ee yengle efJeIve [eueleer nw~ legcekeÀes meye efJeIveeW keÀes heej keÀjvee nw~ ye®®eeW keÀes Tb®e heo heeves kesÀefueS kegÀí lees cesnvele keÀjveer ®eeefnS vee~ Deheves heg©<eeLe& mes ner legce Deheveer Òee@ueyOe heeles nes~...legcekeÀes SkeÀ lees yeehe keÀes efJekeÀejeW keÀe oeve osvee nw Deewj otmeje yeehe mes pees DeefJeveeMeer %eeve jlveeWkeÀe Oeve efceuelee nw, Jen Deewj meyekeÀes oeve keÀjvee nw, efpeme DeefJeveeMeer Oeve keÀes OeejCe keÀjves Deewjoeve keÀjves mes legce Fleves OeveJeeve yeveles nes~'' mee.yeeyee 15.04.11 efjJee.

90

’De®eevekeÀ kesÀ mece³e efyevog yevevee nw, efyevog ªhe ceW meyekeÀes osKevee nw Deewj J³eLe& mece³e-mebkeÀuhekeÀes efyevog ueieevee nw~ Fme efmLeefle keÀe DeY³eeme Deye yeæ{evee nw Deewj FmekeÀe Jee³egceC[ue HewÀueeveenw~ FmekesÀ efueS nj SkeÀ keÀes Deheves efueS keÀesF& ve keÀesF& mece³e efvekeÀeueves keÀer efJeefOe yeveeveer nw DeLee&led³e%e mesJee keÀjles, Deheveer efove®e³ee& ÒeceeCe Dehevee mece³e efveef½ele keÀjvee nw Deewj DeelceeDeeW keÀes megKe-Meeefvle keÀer efkeÀjCeW yeehe Üeje efveefceÊe yeve hengB®eeveer nQ~ Fmemes mJe keÀer mesJee Yeer Dee@ìescesefìkeÀ nespee³esieer~'' 13.03.11 DeJ³ekeÌle mevosMe

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deewj YeejleYeejle DeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÀe cetue mLeeve nw keÌ³eeWefkeÀ DeeO³eeeflcekeÀ %eeve kesÀ cetue ñeesle

%eeve meeiej hejceefhelee hejceelcee Yeejle ceW ner DeJeleefjle nesles nQ Deewj ³eneB mes ner DeeO³eeeflcekeÀ %eevekeÀer meefjlee yeneles nQ DeLee&led %eeve iebieeDeeW keÀes meejs efJeée ceW meJee&lceeDeeW kesÀ keÀu³eeCeeLe& Yespeles nQ,efpememes efJeée keÀer meJe& DeelceeDeeW Deewj peæ[-pebiece Òeke=Àefle keÀe keÀu³eeCe neslee nw DeLee&led peæ[-pebiece-®esleve leerveeW Òeke=Àefle³eeB heeJeve meleesÒeOeeve yeveleer nQ~’³en %eeve legcekeÀes DeYeer efceue jne nw~ legce peeveles nes nce FvkeÀeieveerìes Deelcee nQ, Fme Mejerj Üejemegveles nQ~ yeehe Yeer FvkeÀeieveerìes nw, Jen Fme Mejerj Üeje megvee jns nQ~ DeYeer yeehe Dee³ee ngDee nw~...legce ye®®eeW keÀes veMee nw efkeÀ nceeje Yeejle yengle meentkeÀej Lee, DeYeer ]iejerye yevee nw~ mele³egie ceW SkeÀner osJeer-osJelee Oece& Lee, otmeje keÀesF& Oece& veneR Lee~ Jeu[& keÀer ³en efnmìêr-pee@ûeeHeÀer yeehe ner yeleelesnQ~'' mee.yeeyee 16.08.11 efjJee.’³en Yeer SkeÀ Kesue yevee ngDee nw, pees efHeÀj efjheerì neslee jnlee nw~ Fme Deefvlece pevce ceW ner legceyeehe keÀes Deewj me=efä-®e¬eÀ keÀes peeveles nes~ kewÀmes veF& ogefve³ee keÀer mLeehevee nesleer nw, mees Yeer legce Deyener vecyejJeej peeveles nes~ ³en meeje Kesue YeejleJeeefme³eeW hej ner yevee ngDee nw~ ... ³en vee@uespeefmeJeeS yeehe kesÀ Deewj keÀesF& os ve mekesÀ~ yeehe ves ner ³es meye ef®e$e Deeefo yeveJee³es nQ~''

mee.yeeyee 20.05.11 efjJee.’³en yesno keÀe [êcee nw, nce meYeer Fme [êcee kesÀ SkeÌìme& nQ~ ³en keÀesF& Yeer veneR peeveles nQ~ legceye®®es Deye mecePeles nes efkeÀ Fme [êcee ceW YeejleJeeefme³eeW keÀe ner Dee@uejeGC[ heeì& nw~ DeYeer legcecetueJeleve mes ueskeÀj met#ceJeleve, mLetueJeleve meyekeÀes peeve ie³es nes~ legcekeÀes DeYeer me®®ee %eeve nw~³en ogefve³ee keÀeBìeW keÀe pebieue nw~ DeYeer nce yeehe mes ³en %eeve ueskeÀj HetÀue DeLee&led ceveg<³e mes osJeleeyeveles nQ~'' mee.yeeyee 21.05.11 efjJee.

91

’Yeejle ieesu[ve Sp[ Lee, mees DeYeer DeeFjve Sp[ yevee nw~ Deye legce ye®®eeW ves [^ecee keÀes De®íerjerefle mecePe efue³ee nw~ ... efMeJeyeeyee keÀes nsefJeveueer iee@[ HeÀeoj keÀnles nQ, lees peªj Jen nsefJeve keÀeiesì Keesueves Dee³esiee Deewj Dee³eWies Yeer leye peye nsue nesiee~ yeeyee nsue Deewj nsefJeve kesÀ mebiece hejDeekeÀj nsefJeve keÀe Üej KeesuekeÀj nsue keÀe Üej yevo keÀj osles nQ~''

mee.yeeyee 4.04.11 efjJee.’Jes pees meeOevee keÀjles nQ, ye´ïe ceW ueerve nesves keÀer, Jen De³eLeeLe& nw keÌ³eeWefkeÀ ye´ïe ceW lees keÀesF& ueerveneslee veneR nw~ ye´ïe cenlelJe keÀesF& YeieJeeve Yeer veneR nw~... meJe& keÀe meÃefleoelee SkeÀ yeehe ner iee³eengDee nw, Jener mel³e megveeles nQ~... legce peeveles nes - Yeejle me®e KeC[ Lee, DeYeer Pet"KeC[ yeveenw~ yeehe Yeer Yeejle ceW ner Deeles nQ, FmeefueS GvekeÀer efMeJepe³eefvle Yeer ceveeles nQ~''


DeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deewjmebiece³egie

mele³egie-$eslee nw mebiece³egie hej hejceelcee kesÀ Üeje efo³es ie³es %eeve keÀer Òee@ueyOe, FmeefueSJeneB ve ³eLeeLe& DeeO³eeeflcekeÀ %eeve neslee nw Deewj ve ner YeefkeÌle ceeie& keÀe %eeve neslee nw~ efJe%eeve kesÀ ÜejeDeefJe<keÀej keÀer ieF& kegÀí meeOeve-meeceûeer, lekeÀveerkeÀer keÀe Ghe³eesie lees JeneB neslee nw hejvleg pewmes DeYeerefJe%eeve keÀe %eeve nw, GmekeÀe efJeefYevve #es$eeW ceW DeO³e³eve nw, Jen veneR nesiee Deewj ve ner ceveesefJe%eeve,Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve Deeefo keÀe %eeve nesiee~ JeneB ³es meye mJeYeeefJekeÀ ªhe ceW neWies~ ³eLee&Le& jerefleDeeO³eeeflcekeÀ %eeve, efJe%eeve, ceveesefJe%eeve, Oeee|cekeÀ %eeve, oMe&ve keÀe %eeve keÀuhe kesÀ mebiece³egie hej nerneslee nw~’DeYeer legce mecePeles nes - Fme Deveeefo yeves-yevee³es [^ecee kesÀ huewve Devegmeej Deye mebiece³egie hej yeehekeÀes DeekeÀj ncemes ³en heg©<eeLe& keÀjevee ner nw~ keÀuhe-keÀuhe yeehe ³en heg©<eeLe& keÀjeles Dee³es nQ~legceves efkeÀlevee mece³e YeefkeÌle keÀer nw, ³en Yeer yeehe efme× keÀj yeleueeles nQ~ efpevneWves henues-henuesYeefkeÌle Megª keÀer nw, Jes ner henues DeekeÀj %eeve ueWies Deewj efHeÀj met³e&JebMeer yeveWies~''

mee.yeeyee 14.07.11 efjJee.’mebie"ve keÀer MeefkeÌle ner Fme hejceelce-%eeve keÀer efJeMes<elee nw~ Fmemes ner efJeée ceW meejs keÀuhe kesÀDevoj Jen mece³e iee³ee ngDee nw~ SkeÀ Oece&, SkeÀ jep³e, SkeÀ cele - ³en mLeehevee keÀneB mesnesieer?... Ssmes mebie"ve kesÀ ªhe ceW SJej-js[er nes? keÀuhe henues keÀer efjpeuì lees efveef½ele nw ner,

92

uesefkeÀve Deye IetBIeì keÀes nìeDees~ ... Deye Deheves efve½e³e keÀes meekeÀej ªhe ceW ueeDees~''De.yeeheoeoe 14.04.73

’Deelcee DeefJeveeMeer nw, Jen keÀye efJeveeMe veneR nesleer nw~ GmeceW heeì& Yeer DeefJeveeMeer vetBOee ngDee nw~³en yesno keÀe [êcee nw~ veìMesue ceW yeehe FmekeÀe je]pe mecePeeles nQ efkeÀ ³en [êcee kewÀmes ®eueleenw~... ieerlee meJe&MeeðeceF& efMejesceefCe nw~ YeieJeeve ves ner ieerlee megveeF& nw~ yeehe mebiece³egie hej nerieerlee %eeve oskeÀj, jepe³eesie efmeKeekeÀj mele³egie heeJeve ogefve³ee keÀer veF& jepeOeeveer mLeeheve keÀjles nQ~mele³egie ceW lees mLeeheve veneR keÀjWies~'' mee.yeeyee 10.09.11 efjJee.’ogefve³ee keÀes helee veneR yesno DeefvOe³eeje Deewj meJesje efkeÀmekeÀes keÀne peelee nw~ JeemleJe ceW ³enDeefvOe³eeje Deewj meJesje keÀuhe kesÀ Fme heg©<eesÊece mebiece³egie hej neslee nw~ DeYeer legcneje De%eeveDeefvOe³eeje otj neslee nw~ ieeles Yeer nQ - %eeve met³e& Òeieìe... YeefkeÌle keÀes DeefvOe³eeje Deewj %eeve keÀesjesMeveer keÀne peelee nw~ DeYeer legce ye®®es peeveles nes efkeÀ meJesje nes jne nw~''

mee.yeeyee 5.09.11 efjJee.’yeæ[er ceefvpeue nw~ legcekeÀes osner-DeefYeceeveer yeveves keÀer cesnvele keÀjveer nw~ ³en meejer vee@uespe DeYeerlegcekeÀes efceue jner nw~ DeYeer legce ef$ekeÀeueoMeea yeveW nes, vecyejJeej heg©<eeLe& Devegmeej~ meowJe meejeme=efä-®e¬eÀ legcnejer yegef× ceW jnvee ®eeefnS~ yeehe mecePeeles nQ - legce ®eueles-efHeÀjles ueeFì-neGmenes~ nj SkeÀ keÀes MeeefvleOeece Deewj megKeOeece keÀe jemlee yeleeves Jeeues nes~''


DeeO³eeeflcekeÀ, Jew%eeefvekeÀ, ceveesJew%eeefvekeÀ, jepeveweflekeÀ, Oeee|cekeÀ,oeMe&efvekeÀ, YeefkeÌle keÀer efnmìêr-pee@ûeeHeÀer

hejceefhelee hejceelcee %eeve keÀe meeiej, Fme keÀuhe-Je=#e keÀe yeerpeªhe nw, GmeceW meejs keÀuhekeÀe %eeve nw Deewj Òepeeefhelee ye´ïee keÀe Fme me=efä-®e¬eÀ ceW Deeefo mes Devle lekeÀ heeì& nw, FmeefueS GmeceWmeejs keÀuhe kesÀ GlLeeve-heleve kesÀ mebmkeÀej Deewj DevegYeJe nw~ FmeefueS %eeve meeiej efMeJeyeeyeeÒepeeefhelee ye´ïee kesÀ leve ceW DeekeÀj meejs me=efä-®e¬eÀ keÀer efnmìêr-pee@ûeeHeÀer keÀe %eeve osles nQ Deewj ye´ïeeyeeyee Fme me=efä-®e¬eÀ keÀer DevegYeJe-³egkeÌle efnmìêr-pee@ûeeHeÀer megveeles nQ~ efpememes DeelceeDeeW keÀes Fmeme=efä-®e¬eÀ keÀer efnmìêr-pee@ûeeHeÀer keÀe DevegYeJe-³egkeÌle %eeve Yeer neslee nw, pees Deelcee keÀes Deefle n<e&Òeoeve keÀjlee nw~’Deelcee DeefJeveeMeer nw, Deelcee ceW ner 84 pevceeW keÀe heeì& Yeje ngDee nw~ Deelcee kewÀmes 84 pevceeW keÀeheeì& yepeeleer nw, Jen Deye legcekeÀes ceeuetce heæ[e nw~ nce met³e&JebMeer Les, efHeÀj ®evêJebMeer yeveW~ ... Deye

93

efHeÀj ncekeÀes met³e&JebMeer yevevee nw~ DeYeer yeehe ncekeÀes meleesÒeOeeve yeveves keÀer efMe#ee osles nQ~ ieerlee ceW nwYeieJeevegJee®e - ceeceskeÀced ³eeo keÀjes~'' mee.yeeyee 3.05.11 efjJee.’yeehe keÀnles nQ - ³en 84 pevceeW keÀe ®e¬eÀ nw, pees nj 5 npeej Je<e& kesÀ yeeo efjheerì neslee jnleenw~... Fme me=efä-®e¬eÀ kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀes ceQ ner peevelee ntB~ YeefkeÌle ceeie& JeeueeW keÀes ³en %eevenes veneR mekeÀlee~ Jen meye nw YeefkeÌle keÀe %eeve~ ... DeYeer legcnejer F&éej kesÀ Üeje lekeÀoerj yeveleer nw,FmeefueS yegueeles nQ - ns ogKe-nlee&, megKe-keÀlee& DeeDees~''

mee.yeeyee 4.05.11 efjJee.’mele³egie keÀes Yeer Ssmee veneR keÀnWies efkeÀ F&éej keÀe jep³e nw~ jep³e lees osJeer-osJeleeDeeW keÀe nw~ yeehekeÀnles nQ - ceQ jep³e veneR keÀjlee nw, jep³e mLeeheve keÀjlee ntB~... yeehe efHeÀj mes owJeer jep³e mLeehevekeÀj jns nQ~ me®®ee yeeyee, legcekeÀes Deheveer Deewj j®evee kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀer me®e vee@uespe os jnsnQ~ yeehe legcekeÀes yesno keÀer efnmì^er pee@ûeeHeÀer megveeles nQ~''


DeeO³eeeflcekeÀ efnmì^er-pee@ûeeHeÀer³eLeeLe& DeeO³eeeflcekeÀ %eeve keÀe oelee hejceelcee nw, Jen mebiece³egie hej DeekeÀj ³eLeeLe&

DeeO³eeeflcekeÀ %eeve osles nQ Deewj DeeO³eeeflcekeÀ %eeve mes veF& ogefve³ee keÀer mLeehevee keÀjles nQ, efJeée keÀermeJee&lceeDeeW Deewj peæ[-pebiece Òeke=Àefle keÀes meleesÒeOeeve yeveeles nQ~ Fme efoJ³e keÀle&J³e kesÀ efueShejceelcee Yeejle ceW Deeles nQ~ hejceelcee Yeejle ceW DeekeÀj DeeO³eeeflcekeÀ %eeve oskeÀj GmekesÀ Òe®eej-ÒemeejeLe& ye®®eeW keÀes efJeée ceW Yespeles nQ~ yeeyee pees DeeO³eeeflcekeÀ %eeve osles nQ, Gme %eeve keÀes efpeveDeelceeDeeW ves megvee, Jes GmekeÀer mce=efle kesÀ DeeOeej hej Üehej ceW ieerlee Meeðe efueKeles nQ hejvleg Jen³eLeeLe& DeeO³eeeflcekeÀ %eeve veneR neslee nw, efpemekesÀ efueS yeeyee ves keÀne nw - ieerlee ceW Deeìs ceW vecekeÀ kesÀmeceeve kegÀí mel³e nw hejvleg hetCe& mel³e veneR nw~’yesno keÀe yeehe DeYeer Dee³ee ngDee nw~ yeehe keÀuhe-keÀuhe Deeles nQ~ nceeje jep³e Yeei³e cee³eejeJeCe ves íerve efue³ee, yeehe DeekeÀj nce DeelceeDeeW keÀes Jen efHeÀj mes osles nQ~ Ssmes veneR efkeÀ keÀesF&ueæ[eF& mes íervee ie³ee nw~ veneR, jeJeCe jep³e ceW nceejer cele YeÏäe®eejer nes peeleer nw, lees nceeje jep³eYeei³e Kelce nes peelee nw~... legce ye®®eeW keÀer yegef× ceW efkeÀleveer KegMeer nesveer ®eeefnS, meoe Deleerefvê³emegKe ceW jnvee ®eeefnS~'' mee.yeeyee 6.05.11 efjJee.’JeC[j nw vee - keÀefue³egie kesÀ Devle ceW kegÀí Yeer meesvee osKeves ceW veneR Deelee nw, efHeÀj mele³egie meesvesDeeefo keÀer meye Keeefve³eeB Yejlet nes peeleer nQ~ JeneB meesves kesÀ cenue yeveles nQ~ ... yeehe meejs efJeée hej

94

%eeve Je<ee& keÀjles nQ, efpememes meeje efJeée nje-Yeje nes peelee nw~ Keeefve³eeB Yeer nerjs-peJeenjeW mesYejhetj nes peeleer nQ~ DeYeer legce ye®®eeW keÀes efkeÀlevee KegMeer ceW jnvee ®eeefnS~''

mee.yeeyee 2.07.11 efjJee.’DeYeer legce mele³egie kesÀ efueS lew³eej nes jns nes~ legce peye lekeÀ lew³eej neWies leye lekeÀ JeneB pees YeerDeelcee³eW nQ, Jes meye Dee pee³eWieer, efHeÀj efJeveeMe nesiee~ meYeer Deelcee³eW Jeeheme Iej pee³eWieer, efHeÀj legceDeekeÀj veF& ogefve³ee ceW jep³e keÀjWies Deewj me=efä keÀe ve³ee ®e¬eÀ DeejcYe nesiee~... ³en %eeve yeehe nerosles nQ~ DeYeer legcnejer yegef× ceW me=efä kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀe meeje %eeve nw~''

mee.yeeyee 7.09.11 efjJee.’yeekeÀer ceQ Deelcee efyevoer ntB, cesjs ceW 84 pevceeW keÀe heeì& Yeje ngDee nw, yeehe Yeer efyevoer nw, GmeceW meeje%eeve nw~ GvekeÀes ³eeo keÀjvee nw~ ³en yeele keÀesF& Yeer mecePeles veneR nQ~... Jeu[& keÀer efnmìêr-pee@ûeeHeÀerkeÀer vee@uespe yeehe ner osles nQ~... efmeHe&À efnmìêr-pee@ûeeHeÀer peeveves mes keÀece veneR ®euesiee~ hejvleg heeJevekewÀmes yeveW, efpememes me]pee ve Keeveer heæ[s, GmekesÀ efueS ³eeo keÀe heg©<eeLe& keÀjvee nw~''


Jew%eeefvekeÀ efnmìêr-pee@ûeeHeÀermele³egie-$eslee ceW efJe%eeve kesÀ #es$e ceW keÀesF& ve³ee DeefJe<keÀej veneR neslee nw~ mebiece ³egie hej

efJe%eeve Deheves ®ejceeslkeÀ<e& hej neslee nw, efvel³e ve³es-ve³es DeefJe<keÀej nesles nQ, efpevekeÀe Òe³eesieDeelceeDeeW keÀer megKe-megefJeOee ceW, hegjeveer ogefve³ee kesÀ efJeveeMe ceW Deewj veF& ogefve³ee keÀer mLeehevee ceW keÀeceDeelee nw~ efHeÀj mele³egie kesÀ Deeefo mes Jen efJe%eeve Yeer Oeerjs-Oeerjs efJeueghle neslee peelee nw~ efHeÀj Üehejmes ve³es efmej DeefJe<keÀejeW keÀer MegªDeele nesleer nw Deewj yeæ{les-yeæ{les keÀuheevle ceW hegve: Deheves®ejceeslkeÀ<e& hej hengB®elee nw~

ceveesJew%eeefvekeÀ efnmìêr-pee@ûeeHeÀermele³egie-$eslee ceW DeelceeDeeW keÀes keÀesF& ceeveefmekeÀ DeMeeefvle veneR nesleer nw, FmeefueS JeneB

efkeÀmeer ÒekeÀej kesÀ ceveesefJe%eeve keÀer DeeJeM³ekeÀlee veneR nesleer nw~ Üehej mes peye DeelceeDeeW ceW ceeveefmekeÀDeMeeefvle Deeleer nw, leye mes Gme ceeveefmekeÀ DeMeeefvle mes cegkeÌle nesves kesÀ efueS ceveesefJe%eeve keÀer Deeefonesleer nw Deewj ceveesJew%eeefvekeÀ DeveskeÀ ÒekeÀej kesÀ efJeefOe-efJeOeeveeW Òeefleheeove keÀjles nQ, efpevekesÀ Ghe³eesie mesDeelcee³eW Gve cevees-efJekeÀejeW mes cegkeÌle nesves keÀe heg©<eeLe& keÀjles nQ Deewj DeebefMekeÀ ªhe ceW meHeÀueleeÒeehle keÀjles nQ~

95

jepeveweflekeÀ efnmì^er-pee@ûeeHeÀerFme me=efä-®e¬eÀ keÀer efnmì^er-pee@ûeeHeÀer hej nce efJe®eej keÀjW lees osKeWies efkeÀ me=efä Deeefo mes

Devle lekeÀ jepeMeener ner ®eueleer nw Deewj GmeceW Deelcee³eW megKeer Yeer nesleer nQ lees ogKeer Yeer nesleer nQ~peye jepee³eW meleesÒeOeeve nesles nQ lees Òepee megKeer nesleer nw Deewj peye jepee³eW leceesÒeOeeve yeve Yeesieer-efJeueemeer yeve peeles nQ leye Òepee ogKeer nesleer nw Deewj me=efä-®e¬eÀ kesÀ Devle ceW ogKeer Òepee jepeMeenerkeÀes Kelce keÀj Òepeelev$e keÀer mLeehevee keÀjleer nw~ hejvleg me=efä-®e¬eÀ kesÀ efJeefOe-efJeOeeve Deewjefve³eceevegmeej me=efä Deewj Deelcee³eW leceesÒeOeeve ner yeveleer peeleer nQ, efpememes ogKe-DeMeeefvle yeæ{leer nerpeeleer nw~

keÀuheevle ceW Ssmes ogKe-DeMeeefvle kesÀ mece³e hejceefhelee hejceelcee DeekeÀj menpe jepe³eesiekesÀ Üeje hegve: Òepeelev$e mes jepelev$e keÀer mLeehevee keÀjles nQ, efpememes ve³es keÀuhe keÀe DeejcYe neslee nwDeewj efJeée ceW owJeer jepeMeener keÀer mLeehevee nesleer nw~’³en nw ©ê ieerlee %eeve ³e%e~ keÀnles nQ %eeve ³e%e mes efJeveeMe pJeeuee ÒeppJeefuele ngF&~ ³en nwmJejep³e kesÀ efueS %eeve ³e%e~ FmeceW meejer hegjeveer ogefve³ee mJeene nesveer nw~ legce DeYeer jepe³eesie meerKejns nes, veF& ogefve³ee ceW jep³e keÀjves kesÀ efueS~ ... ves®egjue kesÀuesefceìer]pe Deeefo Yeer neWieer~ ³en meejervee@uespe legcnejer yegef× yew"vee ®eeefnS~'' mee.yeeyee 25.06.11 efjJee.’mele³egie ceW SkeÀ Yeejle ner Lee, Deewj meye MeeefvleOeece ceW Les~ ye®®eeW keÀes ³en mce=efle ceW jKevee®eeefnS efkeÀ mele³egie-$eslee efkeÀmekeÀes keÀne peelee nw Deewj Üehej-keÀefue³egie efkeÀmekeÀes keÀne peelee nw,GmeceW keÀewve-keÀewve jep³e keÀjles Les~ DeYeer legcnejer yegef× ceW hetjer vee@uespe nw~ pewmes yeehe keÀes j®evee kesÀDeeefo-ceO³e-Devle keÀe %eeve nw, Jewmes legcnejer yegef× ceW Yeer nesvee ®eeefnS~ yeehe pees %eeve osles nQ, Jenye®®eeW ceW Yeer peªj nesvee ®eeefnS~ yeehe DeekeÀj ye®®eeW keÀes Deehe meceeve yeveeles nQ~''

mee.yeeyee 2.05.11 efjJee.’³en ye´ïee-mejmJeleer ner henues jepee-jeveer yeveWies keÌ³eeWefkeÀ GvneWves meyemes peemleer cesnvele keÀer nw, leyelees hetpes peeles nQ~ ... DeYeer legce yesiej ìt efÒevme yeve jns nes, yeveeves Jeeuee nw efMeJeyeeyee ©neveer yeehe~legce ³eneB heæ{keÀj 21 pevceeW kesÀ efueS efÒevme-efÒevmespe yeveles nes~ Fme vee@uespe mes legce ceveg<³e mes osJeleeyeveles nes~ DeYeer legce mecePeles nes Þeerke=À<Ce pees mele³egie keÀe henuee efhevme Lee, mees ner 84 pevceeW kesÀyeeo yesiej yevee nw~'' mee.yeeyee 29.09.11 efjJee.

96

Oeee|cekeÀ efnmìêr-pee@ûeeHeÀermele³egie-$eslee ceW SkeÀ ner Oece& neslee nw, efHeÀj Üehej mes peye osJelee³eW Jeece ceeie& ceW peeles nQ

lees efJeefYevve Oece&-efhelee³eW DeekeÀj Deheves JebMe Oece&JebMe keÀer mLeehevee keÀjles nQ, GveceW henues-henuesFyeénce DeekeÀj Fmueece Oece&, efHeÀj yeg× DeekeÀj yeew× Oece&, GmekesÀ yeeo ¬eÀeFmì DeekeÀj ef¬eÀef½e³eveOece& keÀer mLeehevee keÀjles nQ Deewj ³en Oeceex keÀe Peeæ[ yeæ{lee peelee nw~ ¬eÀeFmì kesÀ yeeo Yeer DeveskeÀOece&-ce"-hebLeeW kesÀ mLeehekeÀ DeekeÀj Deheves Oece&-ce"-hebLe keÀer mLeehevee keÀjles jnles nQ Deewj GmeOece&JebMe keÀer Deelcee³eW hejceOeece mes Deeleer jnleer nQ~’heg©<eeLe& keÀj yeehe mes Jemee& peªj uesvee nw Deewj mJeoMe&ve ®e¬eÀOeejer Yeer yevevee nw~ legcnejer ³esefceMeve nw ceveg<³e keÀes osJelee, veke&ÀJeemeer keÀes mJeie&Jeemeer yeveeves keÀer~ ... ³es nQ DeefJeveeMeer %eeve jleve~ceveg<³e lees FvekeÀes helLej mecePe HeWÀkeÀ osles nQ, kegÀí Yeer mecePeles veneR nQ~ neB, pees Fme Oece& Jeeues neWies,GvekeÀes ner ì®e nesiee, Jes ner Fme %eeve keÀes mecePeWies Deewj OeejCe keÀjWies~''


oeMe&efvekeÀ efnmìêr-pee@ûeeHeÀermele³egie-$eslee ceW meYeer ÒekeÀej mes meceepe ceW Meeefvle-mece=ef× nesleer nw, efkeÀmeer ÒekeÀej keÀer

DeMeeefvle, keÀuen-keÌues<e veneR neslee nw, FmeefueS JeneB efkeÀmeer ÒekeÀej kesÀ oMe&ve keÀer DeeJeM³ekeÀlee veneRnesleer nw~ Üehej mes peye meceepe ceW mecyevOeeW ceW keÀìglee Deeleer nw, leye GmekesÀ megOeej kesÀ efueS oMe&vekeÀer DeeJeM³ekeÀlee nesleer nw Deewj efJeefYevve oeMe&efvekeÀ DeekeÀj Deheves oMe&ve mes kegÀí jenle ÒeoevekeÀjles nQ~’ogefve³ee ceW ceveg<³e, ceveg<³e keÀes YeefkeÌle efmeKeueeles nQ, Jes efkeÀmekeÀes %eeve oskeÀj meÃefle veneR keÀjmekeÀles~ Jeso-Meeðe Deeefo meye nQ YeefkeÌle ceeie& kesÀ~ meÃefle lees %eeve mes nesleer nw~ meye hegvepe&vce keÀes Yeerceeveles nQ~ yeer®e ceW lees keÀesF& Yeer Jeeheme pee veneR mekeÀlee~ me=efä-®e¬eÀ kesÀ Devle ceW yeehe ner DeekeÀjmeyekeÀes Jeeheme ues peeles nQ~ Fleveer meye Deelcee³eW keÀneB peekeÀj jnWieer? JeneB Yeer meyekesÀ jnves keÀeDeueie-Deueie meskeÌMeve nw~'' mee.yeeyee 26.04.11 efjJee.’iee³ee peelee nw - vee@uespe F]pe meesme& Dee@HeÀ FvkeÀce~ Jen nw MeeðeeW keÀer efHeÀuee@mee@HeÀer, ³en nwmÒeer®egDeue vee@uespe~ Meeðe Deeefo heæ{keÀj Yeer yengle Oeve keÀceeles nQ~... Jen keÀesF& ³eLeeLe& %eeve veneRnw, ³eLeeLe& %eeve lees SkeÀ %eeve meeiej yeehe ner osles nQ~ peye lekeÀ efkeÀmekeÀes ³en ©neveer vee@uespe veneRefceueer nw, leye lekeÀ GvekeÀer yegef× ceW Jen MeeðeeW keÀer efHeÀueemee@HeÀer jnleer nw~''


97

YeefkeÌle keÀer efnmìêr-pee@ûeeHeÀermele³egie-$eslee ceW Deelcee³eW megKe-Meeefvle mechevve nesleer nQ, FmeefueS efkeÀmeer ÒekeÀej mes YeefkeÌle

keÀer DeeJeM³ekeÀlee veneR nesleer nw~ Üehej mes peye osJelee³eW Jeece ceeie& ceW peeles nQ, DeelceeDeeW ceWDeeeflcekeÀ MeefkeÌle keÀer keÀceer nesves kesÀ keÀejCe osneefYeceeve ÒeYeeJeer nes peelee nw, efpememes DeelceeDeeW ceWefJekeÀej Deeles nQ, efpevekesÀ JeMeerYetle efJekeÀce& nesves mes Deelcee³eW GmekesÀ HeÀuemJeªhe ogKeer nesleer nQ, leyeGme ogKe mes cegkeÌle nesves kesÀ efueS YeefkeÌle DeejcYe nesleer nw Deewj henues-henues jepee efJe¬eÀceeefol³eefMeJeyeeyee keÀe meesceveeLe keÀe ceefvoj yeveeles nQ~ YeefkeÌle Yeer henues DeJ³eefYe®eejer DeLee&led SkeÀefMeJeyeeyee keÀer nesleer nw, efHeÀj osJeleeDeeW keÀer, efHeÀj ieg©DeeW Deeefo keÀer Deewj keÀuheevle ceW peæ[ lelJeeWkeÀer Yeer YeefkeÌle nesves ueieleer nw~ Devle ceW lees Yetle-Òesle Deeefo keÀer Yeer YeefkeÌle nesves ueieleer nw~ YeefkeÌle keÀesjes®ekeÀ yeveeves kesÀ efueS YekeÌle DeveskeÀeveskeÀ efJeefOe-efJeOeeve yeveeles nQ~’yeehe ves keÀuhe henues Yeer keÀne Lee efkeÀ legce Fve pehe-lehe Deeefo keÀjles Yeer veer®es ner efiejles peeles nes~meeræ{er veer®es ner Glejles Dee³es nes~ DeYeer legcnejer ®eæ{leer keÀuee nw~... ³en yesno keÀer meeræ{er legceGlejles nes, efHeÀj ®eæ{les nes~ legce ner HegÀue meeræ{er Glejles nes Deewj efHeÀj legce ner HegÀue meer{er ®eæ{lesnes~ Deewj keÀesF& HegÀue meeræ{er Glejles-®eæ{les veneR nQ~ HegÀue meeræ{er keÀe %eeve heeves mes legce efkeÀlevee Tb®eheo heeles nes~'' mee.yeeyee 27.04.11 efjJee.’Ssmes cele mecePees efkeÀ mele³egie ceW pees jepee³eW-cenejepee³eW yeveles nQ, GvekeÀer YeefkeÌle ceeie& ceW jepeeF&iegce nes peeleer nw~ pees peemleer oeve-hegC³e keÀjles nQ, Jes YeefkeÌle ceeie& ceW Yeer jepeeF& ceW Deeles nQ~ hejvlegJes efHeÀj nes peeles nQ efJekeÀejer jepee³eW~ ... legce Yeer DeYeer yeehe hej yeefue ®eæ{les nes, jepeeF& kesÀ efueSheg©<eeLe& keÀjles nes, yeehe mes efceues %eeve jlveeW keÀe oeve keÀjles nes~''

mee.yeeyee 1.07.11 efjJee.’legce peeveles nes - ³en yesno keÀe [êcee nw, Fvemes keÀesF& Yeer ítì veneR mekeÀlee nw~ ceveg<³e peye ogKemes lebie nesles nQ lees keÀnles nQ - YeieJeeve ves Ssmee Kesue j®ee ner keÌ³eeW nw~... ³en lees megKe-ogKe keÀeDeveeefo yevee ngDee Kesue nw~ Devle ceW keÌ³ee neslee nw, Jen legce ÒewefkeÌìkeÀue ceW osKeWies~ henues mes ner leesyeehe veneR efoKee³eWies~ efheíeæ[er keÀe DeYeer Leesæ[sner efoKee oWies~ Jen lees peye nesiee, leye GmekeÀes Yeermee#eer neskeÀj osKeWies~'' mee.yeeyee 1.07.11 efjJee.’Fme yesno keÀer ogefve³ee keÀe Deye efJeveeMe nesvee nw~ yesno keÀe yeehe legcekeÀes yesno keÀe %eeve megveeles nQ~no keÀer efnmìêr-pee@ûeeHeÀer keÀer yeeleW lees legce megveles Dee³es nes, uesefkeÀve ³en efkeÀmekeÀes Yeer helee veneR efkeÀFve ue#ceer-veeje³eCe ves kewÀmes jep³e efkeÀ³ee~ Fme yesno keÀer efnmìêr-pee@ûeeHeÀer keÀes keÀesF& Yeer veneR peevelesnQ~... FmekeÀes keÀne peelee nw mÒeer®egDeue vee@uespe, pees mÒeer®egDeue HeÀeoj ye®®eeW keÀes osles nQ~''

98

mee.yeeyee 14.06.10 efjJee.’p³eeoe Oeve keÀe ueesYe Yeer veneR jKevee nw~ Devle mece³e ogKe kesÀ heneæ[ efiejves nQ, meejer efceefukeÀ³elemeskeÀC[ ceW Keueeme nes pee³esieer~ yeehe mes legcekeÀes meskeÀC[ ceW Jemee& efceuelee nw~... ueæ[eF& ueiesieer,ves®egjue kesÀuesefceìer]pe Yeer nesieer~ meejer hegjeveer ogefve³ee keÀer meHeÀeF& lees nesieer vee~ DeYeer legce ye®®eeW keÀesyeehe Üeje DeefJeveeMeer %eeve jlve efceue jns nQ, legcnejer %eeve jlveeW mes Peesueer Yej jner nw~ %eeve keÀeSkeÀ-SkeÀ jleve yengle Jesu³egSyegue nw~''

mee.yeeyee 12.07.11 efjJee.’Üehej mes keÀefue³egie Devle lekeÀ YeefkeÌle ceeie& ®euelee nw, GmeceW %eeve neslee veneR nw~ %eeve mes nesleer nwmeÃefle~ peye lekeÀ meJe& keÀe meÃefleoelee yeehe ve Dee³es, leye lekeÀ efkeÀmekeÀer meÃefle nes ve mekesÀ~ yeehekeÀnles nQ - ceQ keÀuhe kesÀ mebiece³egie hej Deelee ntB~ ... peye me=efä-®e¬eÀ hetje neslee nw, leye ner yeeheDeekeÀj meJee&lceeDeeW keÀes Jeeheme ues peeles nQ~ FmekeÀes keÀne peelee nw ©neveer %eeve, pees megÒeerce ªn nerosles nQ~''


mJeie&-veke&À keÀer efnmì^er-pee@ûeeHeÀerDeYeer mebiece³egie hej hejceelcee DeekeÀj %eeve osles nQ efkeÀ ³en me=efä ®e¬eÀJeled ®eueleer nw~

FmeceW DeeOee keÀuhe mJeie& neslee nw Deewj DeeOee keÀuhe veke&À neslee nw DeLee&led DeeOee keÀuhe jecejep³eneslee nw Deewj DeeOee keÀuhe jeJeCe jep³e neslee nw~

mJeie& kesÀ Deeefo keÀer pevemebK³ee 9,16,108 nesleer nw Deewj mJeie& kesÀ Devle keÀer pevemebK³ee33 keÀjesæ[ nesleer nw, FmeefueS 33 keÀjesæ[ osJeleeDeeW keÀe iee³eve nw~ mJeie& ceW Òeke=Àefle megKeoe³eernesleer nw, veke&À DeLee&led DeeOee keÀuhe kesÀ yeeo Òeke=Àefle megKe Deewj ogKe oesveeW keÀcee&vegmeej osleer nw~

mJeie& ceW SkeÀ Yeejle ner neslee nw hejvleg Yeejle keÀe efJemleej megotj heef½ece efceñe, ³eesjeshe,hetJe& ceW FC[esvesefMe³ee, GÊej ceW ªme lekeÀ neslee nw~ Üehej kesÀ yeeo Yeejle keÀe efJeIeìve neslee nw DeewjefJeIeefìle neskeÀj efJeefYevve osMees Deewj meY³eleeDeeW keÀe GÃce neslee nw Deewj efJeée kesÀ Dev³e KeC[eW ceWYeer pevemebK³ee keÀe efJemleej neslee nw Deewj efJeée Jele&ceeve mJeªhe ceW Dee peelee nw~

keÀefue³egie kesÀ Devle Deewj mele³egie kesÀ Deeefo DeLee&led veke&À Deewj mJeie& kesÀ mebiece kesÀ mece³eceW le=leer³e efJeée-³eg×, Òeeke=ÀeflekeÀ Deeheoe³eW, ie=n³eg× Deeefo neslee nw Deewj Deelcee³eW Mejerj íesæ[keÀjIej Jeeheme peeleer nQ~ he=LJeer pees 23.5 DebMe PegkeÀer nw, Jen 90 DebMe hej meerOeer nes peeleer nw DeewjefJeée kesÀ efJeefYevve YetYeeie pees Deueie-Deueie nQ, Jes pegæ[ peeles nQ Deewj keÀF& pees pegæ[s nQ, Jes efJeIeefìle

99

nes peeles nQ~ mesmes ner $eslee kesÀ Devle Deewj Üehej kesÀ Deeefo DeLee&led mJeie& Deewj veke&À kesÀ mebiece hej YeerYetkeÀche Deeefo nesles nQ, efpememes he=LJeer pees 90 DebMe hej meerOeer nesleer nw, Jen 23.5 DebMe PegkeÀ peeleernw, efpememes he=LJeer keÀe mJeªhe pees henues neslee nw, GmeceW efJeMes<e heefjJele&ve neslee nw~

Ssmes ner mJeie& Deewj veke&À kesÀ jerefle-efjJee]pe Deeefo ceW Yeer cetueYetle heefjJele&ve nes peelee nw,efpemekesÀ keÀejCe mJeie& Deewj veke&À veece heæ[lee nw~’efMeJe YeieJeevegJee®e - ceQ legcekeÀes mJeie& keÀe ceeefuekeÀ, jepeeDeeW keÀe jepee yeveelee ntB~ ieerlee ceW yeæ[eDe®íe efueKee ngDee nw~ keÀnles nQ - ceQ Fve meeOegDeeW keÀe Yeer G×ej keÀjves Deelee ntB~ lees GvekeÀes Yeer³en %eeve megveevee ®eeefnS vee~ Jes Yeer hegkeÀejles nQ ns heeflele-heeJeve DeeDees~ ... cegK³e Yetue ³en nw, peesefMeJe kesÀ yeoues Þeerke=À<Ce keÀe veece [eue efo³ee nw~''

mee.yeeyee 27.09.11 efjJee.’osJeer-osJeleeDeeW keÀer pees jmce-efjJee]pe Leer, Jen DeeOee keÀuhe yeeo jeJeCejep³e Megª nesves mes yeouepeeleer nw, hetp³e mes hegpeejer yeve peeles nQ~ ... YeefkeÌle keÀe efkeÀlevee efJemleej nw~ pewmes yeerpe efkeÀleveeíesìe neslee nw, Peeæ[ efkeÀlevee yeæ[e neslee nw~ Jewmes ner %eeve nw yeerpe, YeefkeÌle Je=#e nw~... mev³eemeermecePeles ncekeÀes ye´ïe ceW ueerve nesvee nw, hejvleg yeehe keÀnles nQ ³en GvekeÀe YeÏce nw~ ueerve lees keÀesF& nesveneR mekeÀles~ Deelcee lees DeefJeveeMeer nw vee~''


ÒeÍe>> Deewj mecYeeefJele GÊejQ. keÌ³ee meYeer ìsmì-ìd³etye yesyeer ceW Deelcee ÒeJesMe keÀjleer nw ³ee keÀj mekeÀleer nw?Fme mel³e kesÀ GÊej kesÀ efueS peye Fme mel³e keÀes ÒewefkeÌìkeÀue ceW osKee pee³es, leye ner efo³ee peeveemecYeJe nw~ hejvleg Ssmee mecYeJe veneR efkeÀ nj ìsmì-ìd³etye yesyeer ceW Deelcee ÒeJesMe keÀj pee³es~ ³esmeeFvme keÀe Deefle IeceC[ nw, efpememes DeveskeÀ ÒekeÀej keÀer meeceeefpekeÀ Deewj veweflekeÀ J³eJemLee ceWJ³eJeOeeve hewoe neslee nw~

Q. efjceesì keÀvì^esue ceW keÀewve meer MeefkeÌle keÀece keÀjleer nw Deewj GmekesÀ keÀjves keÀe DeeOeej keÌ³ee nesleenw?GmeceW meeFvme keÀer MeefkeÌle efJeÐegle lejbieeW kesÀ Üeje keÀe³e& keÀjleer nw~

Q. SkeÀ jesyeesì Deewj SkeÀ peeveJej ceW keÌ³ee Devlej nw, efpemekesÀ DeeOeej hej peeveJej ceW Deelcee

100

keÀner pee³esieer, jesyeesì ceW veneR, peyeefkeÀ jesyeesì Yeer ®esleve pewmes ner keÀece keÀjlee nw?jesyeesì pees keÀece keÀjlee nw, GmekeÀe keÀvì^esue efkeÀmeer ve efkeÀmeer ªhe ceW efkeÀmeer ceveg<³e kesÀ neLe ceW nesleenw DeLee&led jesyeesì SkeÀ ceeveJeke=Àle ³ev$e nw, hejvleg peeveJej keÀesF& ceeveJeke=Àle ³ev$e veneR, GmekeÀer DeheveermJelev$e meÊee nw, efpemekesÀ keÀejCe Jen keÀce& keÀjves kesÀ efueS mJelev$e neslee nw, GmeceW mees®eves mecePeveskeÀer Deheveer MeefkeÌle nesleer nw, pees jesyeesì ceW veneR nesleer nw~ jesyeesì keÀes ®eueeves Jeeueer meeFvme keÀer MeefkeÌlenw, peyeefkeÀ peeveJej keÀes ®eueeves Jeeueer meeFuesvme keÀer MeefkeÌle DeLee&led Deelcee nw~ ceveg<³e, peeveJej,ce®íj keÀe Mejerj Òeke=Àefleke=Àle nw, ceeveJeke=Àle veneR~ nj Deelcee keÀes GmekeÀer ³eesefve kesÀ mlej kesÀ Devegmeej GmekesÀ keÀceeX keÀe HeÀue efceuelee nw, efpemekeÀesJen megKe ³ee ogKe kesÀ ªhe ceW DevegYeJe keÀjlee nw, hejvleg jesyeesì ceW Ssmee veneR nw DeLee&led GmekeÀesÒeke=Àefle mes keÀesF& HeÀue veneR efceuelee nw Deewj ve Jen keÀesF& megKe ³ee ogKe keÀes DevegYeJe keÀjlee nw~

Q. Fme peerJeve keÀe DeefmlelJe Deelcee Deewj Mejerj kesÀ men-DeefmlelJe mes nw Deewj FmekeÀe efve³ev$eCeDeelcee kesÀ Üeje ceefmle<keÀ kesÀ ceeO³ece mes neslee nw~ hejvleg SkeÀ ÒeÍe>> nw efkeÀ Deelcee ceefmle<keÀ ceW efkeÀmemLeeve hej jnleer nw?³en efveCe&³e keÀjvee Deefle peefìue nw keÌ³eeWefkeÀ Deelcee keÀes osKee veneR pee mekeÀlee nw, FmeefueS GmekesÀmLeeve keÀe efveCe&³e Yeer kewÀmes efkeÀ³ee pee mekeÀlee nw~ hejvleg efJeJeskeÀ keÀnlee nw efkeÀ pewmes osn kesÀ efvecee&CekeÀe kesÀvê-efyevog veeefYe nw, peneB mes Mejerj keÀe efJekeÀeme neslee nw DeLee&led efheC[ lew³eej nesves kesÀ yeeoGmemes Debie-Òel³ebie ªheer MeeKee³eW-ÒeMeeKee³eW efvekeÀueleer nw, GvekeÀe efJekeÀeme neslee nw~ Ssmes ner peyeefheC[ mes ceefmle<keÀ keÀer MeeKee efvekeÀueleer nw DeLee&led ceefmle<keÀ keÀe efJekeÀeme neslee nw lees GmekesÀefJekeÀeme keÀe pees kesÀvê-efyevog neslee nw, Jener Deelcee keÀe efveJeeme mLeeve neslee nesiee keÌ³eeWefkeÀ JeneB mes nerceefmle<keÀ kesÀ meejs mvee³eg levlegDeeW keÀe Deewj GvekesÀ Üeje meejs Mejerj kesÀ mvee³eg levlegDeeW keÀe efve³ev$eCemenpe ªhe mes nes mekeÀlee nw Deewj JeneR mes Deelcee ³en meeje keÀe³e& keÀjleer nesieer~

Q. keÌ³ee ncekeÀes efkeÀmeer Jew%eeefvekeÀ ³ee ceveesJew%eeefvekeÀ mes yenme ceW Deevee ®eeefnS?veneR, keÌ³eeWefkeÀ Jen nceeje #es$e veneR nw~ yeeyee ves ncekeÀes DeeO³eeeflcekeÀ %eeve ceW efJe%eeve DeewjceveesefJe%eeve kesÀ efJe<e³e ceW DeeJeM³ekeÀ yeeleeW keÀe %eeve efo³ee nw, FmeefueS ncekeÀes Deheves #es$e ceW nerheg©<eeLe& keÀjvee ®eeefnS Deewj meJee&lceeDeeW kesÀ keÀu³eeLe& heg©<eeLe& keÀjvee ®eeefnS~ ceveesJew%eeefvekeÀeW kesÀÒeefle Yeer nceejer keÀu³eeCe keÀer YeeJevee Deewj keÀecevee nesveer ®eeefnS, GvekeÀes Fme mel³e keÀe %eeve MegYe-YeeJevee, MegYe-keÀecevee mes osvee ®eeefnS hejvleg yenme keÀjves keÀer DeeJeM³ekeÀlee veneR nw~

101

Q. Thej mes Deeves Jeeueer Deelcee³eW ®eens mele³egie ceW Dee³eW ³ee keÀefue³egie ceW Dee³eW, Jes meye hetCe& heeJevenesleer nQ, FmeefueS GvekeÀes henues-henues peerJevecegefkeÌle keÀe hetCe& megKe neslee nw Deewj pees Deelcee³eW mebiecehej hejceelcee mes %eeve heekeÀj heeJeve yeveves keÀe heg©<eeLe& keÀjleer nQ, GvekeÀes Yeer cegefkeÌle-peerJevecegefkeÌle kesÀmegKe keÀer DevegYetefle nesleer nw, hejvleg oesveeW kesÀ megKe ceW Devlej keÌ³ee neslee nw Deewj keÀewvemee megKe ÞesÿkeÀne pee³esiee?hejceelcee meJe& keÀe cegefkeÌle-peerJevecegefkeÌle oelee nw, FmeefueS Jen meJee&lceeDeeW keÀes cegefkeÌle-peerJevecegefkeÌlekeÀe pevceefme× DeefOekeÀej oslee nw~ cegefkeÌle ceW lees meJee&lcee³eW peeleer ner nQ hejvleg peerJevecegefkeÌle ceW meejskeÀuhe Deelcee³eW Thej mes Deeleer jnleer nQ Deewj Deheves mece³e kesÀ Devegmeej peerJevecegefkeÌle kesÀ megKe keÀeDevegYeJe keÀjleer nQ hejvleg peye Deelcee cegefkeÌle mes Deeleer nw lees GmeceW peerJeveyevOe DeLee&led ogKe-DeMeeefvle keÀe DevegYeJe DebMecee$e Yeer veneR neslee nw, FmeefueS GmekeÀes pees peerJevecegefkeÌle keÀe megKeefceuelee nw, Jen meeceev³e ner DevegYeJe neslee nw~ peye Deelcee³eW mebiece³egie hej hejceelcee mes efceueleer nQ,%eeve keÀes OeejCe keÀjkesÀ heeJeve yeveves keÀe heg©<eeLe& keÀjleer nQ, Gme mece³e GveceW peerJeveyevOe DeLee&ledogKe-DeMeeefvle keÀe DevegYeJe Yeer mebmkeÀej ªhe ceW mebef®ele neslee nw, FmeefueS GvekeÀes hejceelcee kesÀefceueves mes, %eeve keÀes OeejCe keÀj heg©<eeLe& keÀjves mes Deheves cetue mJeªhe ceW efmLele nesves hej pees megKeDevegYeJe neslee nw, Jen efJeMes<e neslee nw, pees ner cegefkeÌle-peerJevecegefkeÌle keÀe ³eLeeLe& megKe nw Deewj meejskeÀuhe ceW efJeMes<e nw~ Gme DevegYeJe kesÀ keÀejCe ner ve³es keÀuhe ceW ogKe-DeMeeefvle kesÀ mece³e Deelcee³eWhejceelcee keÀes GmekesÀ efueS ³eeo keÀjleer nQ~

’Fme me=efä-®e¬eÀ kesÀ %eeve keÀe efkeÀmekeÀes Yeer helee veneR nw~ Fme mece³e legce vee@uespeHegÀue yeveles nes~yeehe legcekeÀes Deehe meceeve vee@uespeHegÀue yeveeles nQ~ pees yeehe keÀer ceefncee, Jen legcnejer Yeer nesleer nw~legcekeÀes Yeer Ssmee yevevee heæ[s~... yeehe ves pewmes keÀuhe henues mecePee³ee Lee, Jewmes DeYeer Yeer mecePeeles nQ~yeeyee ncekeÀes ceveg<³e mes osJelee yeveeles nQ~ peye osJelee yeveles nQ lees Deemegjer me=efä keÀe efJeveeMe peªjnesiee~'' mee.yeeyee 29.06.11 efjJee.

102

efJeefJeOe F&éejer³e ceneJeekeÌ³e’DeYeer legcekeÀes ³en pees vee@uespe efceueleer nw, Jen kesÀJeue Fme ogefve³ee kesÀ efueS veneR nw~ ³en YeefJe<³e21 pevceeW kesÀ efueS Òee@ueyOe yeveeves kesÀ efueS nw~ ... FmeceW [jves keÀer keÀesF& yeele veneR nw~ ³enmÒeer®egDeue vee@uespe lees meyekeÀes uesveer ®eeefnS~ yeesuees ³en vee@uespe meyekesÀ efueS yengle peªjer nw~''

mee.yeeyee 4.08.11 efjJee.’DeYeer legce %eeve mveeve keÀj jns nes Deewj yeehe mes jepe³eesie meerKeles nes~ yeehe %eeve efmeKeueeles nQ efkeÀ³en me=efä keÀe ®e¬eÀ kewÀmes efHeÀjlee nw~ yeehe vee@uespeHegÀue nw, legce Yeer ceemìj vee@uespeHegÀue nes~ ...legcnejer ³en heæ{eF& efyeukegÀue efmechegue nw~ efpelevee De®íer jerefle heæ{Wies, efpelevee ³eesie ueiee³eWies, GleveeTb®e heo hee³eWies~'' mee.yeeyee 3.08.11 efjJee.’%eeve meeiej, hejceefhelee hejceelcee ves DeekeÀj nceeje %eeve keÀe leermeje ves$e Keesuee nw~ keÀnles Yeer nQefkeÀ yeehe p³eesefle peieeves Jeeuee nw~... F&éej keÀer ieefle-ceefle v³eejer keÀner peeleer nw~ legce ye®®es DeyemecePeles nes yeehe meÃefle kesÀ efueS DeekeÀj %eeve-³eesie efmeKeueeles nQ~''

mee.yeeyee 28.07.11 efjJee.’³es meye yeæ[er mecePeves keÀer yeeleW nQ~ DeYeer %eeve meeiej yeeyee ncekeÀes ìer®ej kesÀ ªhe ceW heæ{eles nQ-³enmeoe yegef× ceW jnvee ®eeefnS~ ... DeYeer legce yeehe Üeje veF&-veF& yeeleW [e@³ejskeÌì megveles nes~ Deeies leesceveg<³eeW Üeje megveles Les~ DeYeer legce mecePeles nes - nce Deelcee³eW Demegue ceW DeMejerjer Les, heerís MejerjOeejCe efkeÀ³ee nw heeì& yepeeves kesÀ efueS~''

mee.yeeyee 25.07.11 efjJee.’efpevneWves keÀuhe henues Fme vee@uespe keÀes megvee nw, Jes ner DeYeer Dee³eWies, DeekeÀj yeehe mes ³en %eeve megveWiesDeewj yeehe keÀes ³eeo keÀjWies~ ... YeefkeÌle keÀe efJemleej osKees efkeÀlevee nw~ pewmes Peeæ[ efkeÀlevee yeæ[e nesleenw, yeerpe lees efyeukegÀue íesìe neslee nw~ Jewmes ner YeefkeÌle keÀe Yeer yengle efJemleej nw~ %eeve keÀe SkeÀìgyekeÀe Yeer meÃefle keÀj oslee nw~''

mee.yeeyee 22.07.11 efjJee.’legce ye®®eeW keÀes yeæ[e veMee nesvee ®eeefnS efkeÀ ncekeÀes DeelceeDeeW keÀe yeehe efvejekeÀej %eeve meeiejhejceefhelee hejceelcee heæ{eles nQ, GvekeÀes keÀesF& peeveles veneR nQ~ DeYeer legce ye®®es peeveles nes efkeÀ yeeyeeefHeÀj mes mJeie& keÀer jepeeF& mLeeheve keÀj jns nQ~... mele³egie ceW ue#ceer-veeje³eCe keÀer ef[vee@³emìer nesieerlees Deewj jepee³eW Yeer lees neWies vee, efpevekeÀer efveMeeveer ³en efJepe³eceeuee nw~''


103

’Deelcee yeehe keÀes hegkeÀejleer nw, Gme mece³e efvejekeÀej ner ³eeo Deelee nw~ Ssmes Yeer veneR efkeÀ hejceelceekeÀesF& yew" megveles nQ~ yeehe mecePeeles nQ - [^ecee huewve Devegmeej heefleleeW keÀes heeJeve yeveeves kesÀ efueS ceQMejerj ceW Deelee ntB~ Ssmes veneR efkeÀ legcnejer hegkeÀej megvekeÀj Deelee ntB~ ³es yeæ[er mecePeves keÀer yeeleWnQ~... legce heeJeve Les, efHeÀj jeJeCe ves heeflele yevee³ee nw, Deye ceQ efHeÀj legcekeÀes heeJeve yeveeves Dee³eentB~'' mee.yeeyee 14.07.11 efjJee.’legce Deheves Iej hej yees[& ueiee oes, Gme hej efueKees - yenveeW Deewj YeeF³ees, 21 pevce kesÀ efueSSJej-nsuoer, SJej-Jesuoer yevevee nw lees DeekeÀj mecePees~ nce SkeÀ meskeÀC[ ceW SJej nsuoer-Jesuoeryeveves keÀe jemlee yeleeles nQ~ ... keÀesF& Yeer Dee³es lees GmekeÀes oes yeehe keÀe jepe mecePeeDees - yesno keÀeyeehe keÀnles nQ, ceeceskeÀced ³eeo keÀjes lees yesno keÀe Jemee& efceuesiee, legce SJej nsuoer-Jesuoer yevepee³eWies~'' mee.yeeyee 11.07.11 efjJee.’legce meye Deelcee³eW DeeefMekeÀ nes SkeÀ ceeMetkeÀ hejceefhelee hejceelcee kesÀ~ Jen legcekeÀes megKeOeece keÀeceeefuekeÀ yeveeles nQ~ meye Deelcee³eW GvekeÀes ³eeo keÀjleer nQ~ meYeer Deelcee³eW GvekeÀes hegkeÀejleer nQ~keÀnleer nQ - DeekeÀj ncekeÀes heeflele mes heeJeve yeveeDees~ ... DeYeer yeehe DeekeÀj %eeve Je<ee& keÀj jns nQ,efpeme %eeve Je<ee& mes keÀeBìeW keÀe pebieue HetÀueeW keÀe yeieer®ee yeve pee³esiee~''

mee.yeeyee 2.07.11 efjJee.’ceveg<³e lees keÌ³ee 5 lelJeeW meefnle nj ®eerpe keÀes yeehe meleesÒeOeeve yevee osles nQ~ meyekeÀer meÃefle nesleernw~ ³es yeeleW yeæ[er mecePeves keÀer nQ~... pees kegÀí ³eneB osKeles nes, Jen meye yeouekeÀj ve³ee nesves keÀenw~... %eeve, YeefkeÌle Deewj Jewjei³e keÀne peelee nw~ DeYeer yeehe keÀnles nQ - osn meefnle pees kegÀí Yeerlegce Fve DeeBKeeW mes osKeles nes, Gme meyekeÀes %eeve mes Yetuevee nw~'' mee.yeeyee 21.09.11 efjJee.’heeflele mes heeJeve yeveeves keÀe %eeve SkeÀ yeehe kesÀ heeme ner nw~ Jen nw heeflele-heeJeve efvejekeÀej~ yeehekeÀnles nQ - cegPes ³eeo keÀjes lees legce heeflele mes heeJeve yeve pee³eWies~... ceQves Leesæ[s mece³e kesÀ efueS Fmeleve ceW ÒeJesMe efkeÀ³ee nw~ ceQ keÀye ieYe& ceW veneR Deelee ntB~ ieYe& ceW Deeves Jeeues keÀes lees hegvepe&vce ceW Deeveeheæ[lee nw~ ceQ lees SkeÀ ner yeej Òeke=Àefle keÀe DeeOeej ueskeÀj Deelee ntB~''

mee.yeeyee 20.09.11 efjJee.’ceveg<³e keÀn osles megKe-ogKe meye F&éej oslee nw, meye F&éej kesÀ ªhe nQ~ hejvleg yeehe keÀnles nQ - ceQye®®eeW keÀes ogKe kewÀmes os mekeÀlee ntB~... ceQ lees ye®®eeW keÀes uee³ekeÀ yeveekeÀj, Òee@heìea oskeÀj ®euee peeleentB~ yeekeÀer ogKe lees nj SkeÀ keÀes Deheves keÀceeX kesÀ Devegmeej ner efceuelee nw~... legce keÀnles nes DeYeercenekeÀeue Dee³ee ngDee nw, efMeJeyeeyee nw keÀeueeW keÀe keÀeue, Jen Dee³ee ngDee nw, meye DeelceeDeeW keÀesJeeheme ues peeves~'' mee.yeeyee 20.09.11 efjJee.

104

’YeefkeÌle keÀe HeÀue nw %eeve~ %eeve mes nesleer nw meÃefle~ meÃefle keÀjves Jeeuee SkeÀ ner %eeve meeiejhejceefhelee hejceelcee nw~... DeYeer yeehe Dee³ee ngDee nw YeefkeÌle keÀe HeÀue %eeve DeLee&led meÃefle osves~yeehe ner jepe³eesie efmeKeueekeÀj veF& ogefve³ee mLeeheve keÀj jns nQ, ³en nw hegjeveer ogefve³ee, efpemekeÀeefJeveeMe nesvee nw~ ... nce jepe³eesie keÀe %eeve ues veF& ogefve³ee mJeie& keÀe efÒevme-efÒevmespe yeveWies~''

mee.yeeyee 15.09.11 efjJee.’ogefve³ee ceW ³en %eeve efkeÀmekeÀes veneR nw~ Jen nw YeefkeÌle ceeie&~ GvekeÀes %eeve keÀe helee vener nw~ %eeve leesSkeÀ %eeve meeiej yeehe ner osles nQ~ ... ke=À<Ce keÀer ueeruee keÀnles nQ~ Deye yeehe keÀnles nQ - JeemleJe ceWke=À<Ce keÀer ueeruee kegÀí nw ner veneR~ ke=À<Ce ves keÌ³ee efkeÀ³ee? ... legce peeveles nes - ke=À<Ce keÀer Deelceepees mele³egie ceW Leer, Jen 84 pevce Yeesie heeflele yeveer, DeYeer efHeÀj heeflele mes heeJeve yeve jner nw~ ...efMeJeyeeyee ner legcekeÀes nsue mes nsefJeve ceW ues peeles nQ~''

mee.yeeyee 8.09.11 efjJee.’³eneB nw ©neveer keÀejesyeej, yeekeÀer meejer ogefve³ee ceW nw efpemceeveer keÀejesyeej~ JeemleJe ceW keÀejesyeejªneW keÀer ner ®eueleer nw~ Deelcee ner Fme Mejerj Üeje meeje keÀejesyeej keÀjleer nw~ ... meejer ogefve³eeosneefYeceeveer nw, FmeefueS osn keÀe ner veece uesleer nw~ FmekeÀes keÀne peelee nw osneefYeceeveer ogefve³ee,Glejleer keÀuee keÀer ogefve³ee~ DeYeer yeehe legcekeÀes osner-DeefYeceeveer yeveeles nw~''

mee.yeeyee 8.09.11 efjJee.’[^ecee Devegmeej keÀuhe-keÀuhe legce yeehe mes Jemee& uesles nes~ pees met³e&JebMeer, ®evêJebMeer Iejeves kesÀ neWies,Jes DeJeM³e Dee³eWies~ pees osJelee Les, efHeÀj Metê yeve ie³es, efHeÀj Jes ner ye´eïeCe yeve owJeer mecÒeoe³eyeveWies~ efkeÀleveer JeC[jHegÀue yeeleW nQ~ ³es yeeleW yeehe efyeiej keÀesF& mecePee ve mekesÀ~ ... yeehe lees meejerogefve³ee keÀes leceesÒeOeeve mes meleesÒeOeeve yeveeles nQ, GmeceW lelJe Yeer meleesÒeOeeve yeve peeles nQ~''

mee.yeeyee 13.06.11 efjJee.’legce peeveles nes - yeeyee Dee³ee ngDee nw, %eeve keÀer Je<ee& keÀj jns nQ, efpememes mJeie& keÀer mLeehevee nesjner nw~ Fme yejmeele keÀer Meerleuelee keÀe Demej 21 pevce lekeÀ jnlee nw~ JeneB ve %eeve yejmeele nesleernw Deewj ve efkeÀmeer ®eer]pe keÀer F®íe jnleer nw~''

mee.yeeyee 15.06.11 efjJee.’³en %eeve meowJe yegef× ceW jnvee ®eeefnS, pees keÀesF& keÀes Yeer mecePee mekeÀes~... yeeyee kesÀ heememecee®eej Deelee nw - HeÀueeves ves SkeÀ ner Ssmee %eeve keÀe leerj ceeje, pees ceQ yeeyee DeehekeÀe yeveie³ee~... FmekeÀes %eeve JeeCe keÀne peelee nw~ efmeHe&À yeehe keÀer ³eeo efoueeveer nw~ FmeceW eEnmekeÀ JeeCekeÀer keÀesF& yeele veneR nw~ yeeyee keÀnles - ceQ ye´ïee cegKe mes meye MeeðeeW keÀe je]pe legcekeÀes mecePeelee ntB~

105

ye´ïee lees ³eneB nesvee ®eeefnS vee~'' mee.yeeyee 7.06.11 efjJee.’³es meye yeæ[er mecePeves keÀer yeeleW nQ, FveceW DeìsvMeve osvee heæ[lee nw, efJe®eej meeiej cevLeve keÀjveeneslee nw~ ... %eeve keÀe leermeje ves$e %eeve meeiej hejceefhelee hejceelcee ner osles nQ, leye ner Deelcee keÀesFve meye yeeleeW keÀe helee heæ[lee nw~ ... pees henues mele³egie ceW meleesÒeOeeve Les, Jes ner hegvepe&vce uesles-ueslesmeleesÒeOeeve yeves nQ~ Deelcee ceW ner Keeo heæ[les-heæ[les Deelcee leceesÒeOeeve yeveleer nw~''

mee.yeeyee 26.05.11 efjJee.’efpemeves hetjs 84 pevce efueS nQ, Jen lees peªj heeflele nesiee, ceQ GvekesÀ ner meeOeejCe leve ceW ÒeJesMekeÀj 84 pevceeW keÀe meeje %eeve oslee ntB~ ... Þeerke=À<Ce kesÀ ner hetjs 84 pevce keÀnWies, Þeer veeje³eCe kesÀlees 20-25 Je<e& keÀce nes peeles nQ, FmeefueS GvekesÀ hetjs 84 pevce veneR keÀnWies~ ... hetjs 84 pevceDeewj 5000 Je<e& Þeerke=À<Ce kesÀ ner keÀnWies~''

mee.yeeyee 30.09.11 efjJee.’³en ye´ïee Jemee& veneR os mekeÀles nQ~ ³en Òepeeefhelee ye´ïee Yeer ceveg<³e nw vee~ keÀesF& ceveg<³e ³en %eeveveneR os mekeÀles nQ~ %eeve meeiej efvejekeÀej hejceefhelee hejceelcee ner ye´ïee Üeje ³en %eeve osles nQ~...%eeve meeiej, heeflele-heeJeve Jen SkeÀ ner efvejekeÀej yeehe nw, efpemekeÀes meejer ogefve³ee kesÀ ceveg<³e cee$eyegueeles nQ~... GvekeÀes efueyejsìj keÀnles nQ, Jes meYeer DeelceeDeeW keÀes jeJeCe mes efueyejsì keÀjles nQ~''

mee.yeeyee 24.05.11 efjJee.’DeYeer legcnejer yegef× ceW nw efkeÀ nceves ³en 84 pevceeW keÀe ®e¬eÀ ueiee³ee nw~ nceves DeveskeÀ yeej ³enheeì& yepee³ee nw, Fme heeì& mes keÀesF& Yeer ítì veneR mekeÀlee nw~ ... ³en nw mÒeer®egDeue vee@uespe, peesmÒeer®egDeue HeÀeoj ner osles nQ~ Jen nce meYeer DeelceeDeeW keÀe yeehe nw~ ©neveer yeehe ªneW mes ner yeelekeÀjles nQ~ ... legce peeveles nes nce MeeefvleOeece kesÀ jnJeemeer Les, legce henues-henues megKeOeece ceW Dee³es,efHeÀj 84 pevce uesles veer®es efiejles Dee³es nes~''

mee.yeeyee 25.05.11 efjJee.’³en Yeer legce peeveles nes efkeÀ [êcee huewve Devegmeej heeflele mes heeJeve Deewj heeJeve mes heeflele yeveles nerjnles nQ~ ³en [êcee keÀe ®e¬eÀ efHeÀjlee ner jnlee nw~ DeYeer legcnejer yegef× ceW yew"e nw efkeÀ nceejs 84pevce kewÀmes ngS nQ~ DeYeer legce mJeoMe&ve ®e¬eÀOeejer yeves nes~ G"les-yew"les, ®eueles-efHeÀjles nceejeryegef× ceW ³en meejer vee@uespe nw~ legce mecePeles nes DeYeer nce yesno kesÀ yeehe mes yesno keÀe Jemee& ues jnsnQ~'' mee.yeeyee 19.05.11 efjJee.’³en [êcee keÀe ®e¬eÀ ®euelee ner jnlee nw~ pees henues-henues heeì& yepeeves Deeles nQ, Jes ner 84 pevceuesles nQ~ ... ³en vee@uespe legcnejs efmeJeeS Deewj efkeÀmekeÀer yegef× ceW veneR nw~ ... legcekeÀes yeehe mes megKe

106

keÀe Jemee& efceuelee nw, ogKe kewÀmes neslee nw, ³en Yeer keÀesF& veneR peeveles nQ~ osJelee³eW Jeece ceeie& ceW peelesnQ, GmekeÀer peievveeLe ceW efveMeeefve³eeB nQ~''

mee.yeeyee 16.05.11 efjJee.’³en meye yeeleW yengle mecePeves keÀer nQ~ SkeÀ yeele Yeer yegef× ceW De®íer jerefle yew" pee³es lees meye yeeleWmecePe ceW Dee pee³eWieer~ yeehe keÀes ³eeo keÀjvee nw Deewj mJeoMe&ve-®e¬eÀ keÀes Yeer O³eeve ceW jKevee nw~...DeYeer meejer ogefve³ee MeeskeÀ JeeefìkeÀe nw, DeMeeskeÀ JeeefìkeÀe nw mele³egie~ legce peeveles nes DeYeer yeeyeencekeÀes DeMeeskeÀ JeeefìkeÀe ceW ues peeles nQ~''

mee.yeeyee 11.05.11 efjJee.’yeehe efnvoer ceW ner mecePeeles nQ, mebmke=Àle Deeefo ceW veneR~ ogefve³ee ceW DeveskeÀ Oece&, ce"-hebLe nQ, DeveskeÀYee<ee³eW nQ~ mele³egie ceW Fleveer Yee<ee³eW veneR nesleer nQ~ ... mele³egie ceW SkeÀ ner Oece& Deewj SkeÀ ner Yee<eenesieer~ DeYeer legce ye®®eeW keÀer yegef× ceW me=efä kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀer meejer vee@uespe nw, pees DeewjkeÀesF& Meeðe ceW veneR nw~ ... ³en me=efä keÀe ®e¬eÀ efHeÀjlee jnlee nw~ me=efä veF& mes hegjeveer Deewj hegjeveermes veF& nesleer nw~'' mee.yeeyee 13.05.11 efjJee.’FmeceW Iejyeej íesæ[ves keÀer ojkeÀej veneR nw~ ie=nmLe J³eJenej ceW jnles heefJe$e yevevee nw~ GmekesÀefueS ceeceskeÀced ³eeo keÀjes, lees legcnejs efJekeÀce& efJeveeMe nes pee³eWies~... legce meleesÒeOeeve Les, efHeÀjleceesÒeOeeve kewÀmes yeveW, Deye efHeÀj meleesÒeOeeve kewÀmes yeveW, mees efmeJeeS yeehe kesÀ keÀesF& yelee ve mekesÀ~ heeJeveyeveves keÀe jemlee yeele ner yeleeles nQ~ ³en nw ©neveer %eeve, pees ©neveer yeehe ner osles nQ~''

mee.yeeyee 13.05.11 efjJee.’legce uekeÀer mìeme& keÀes DeYeer helee heæ[e nw efkeÀ nce ©neveer ³ee$ee hej pee jns nQ, efpeme ³ee$ee mes nceueewìkeÀj Fme ce=l³egueeskeÀ ceW veneR Dee³eWies~ ... legce ye®®eeW keÀes %eeve nw efkeÀ nce Deelcee nQ, ³en Mejerjªheer keÀheæ[e íesæ[keÀj otmeje ueskeÀj heeì& yepee³eWies~... legcnejer yegef× ceW nw efkeÀ nce heeflele mesheeJeve, efHeÀj heeJeve mes heeflele kewÀmes yeveles nQ~''

mee.yeeyee 10.05.11 efjJee.’DeYeer legce me®®es-me®®es YeeF&-yenve nes, FmeefueS legcneje HeÀpe& nw meyekeÀes yeehe keÀer ³eeo efoueevee~...³eneB DeelceeDeeW keÀes mecePee³ee peelee nw efkeÀ Deheves j®eef³elee yeehe keÀes ³eeo keÀjes, Gvemes ner DeelceekeÀes Jemee& efceuevee nw~ ... Jen efMeJeyeeyee nw ©neveer yeehe Deewj Òepeeefhelee ye´ïee nw efpemceeveer yeehe~ leesyeeheoeoe oesveeW keÀnles nQ - ye®®es, yeehe keÀes ³eeo keÀjes~''

mee.yeeyee 11.05.11 efjJee.’Þeercele hej ®eueves mes jepeeF& ceW Þesÿ heo hee³eWies Deewj efHeÀj otmejeW keÀes Yeer Deehe meceeve yevee³eW, leye

107

keÀne pee³es KegoeF& efKeoceleieej~ efkeÀmekeÀe kegÀí Yeer efíhee veneR jn mekeÀlee nw~ Deeies ®euekeÀj meyeceeuetce heæ[siee~ FmekeÀes ner %eeve keÀe ÒekeÀeMe keÀne peelee nw~''

mee.yeeyee 11.05.11 efjJee.’DeYeer legce cesjs Üeje cesjs keÀes peeveves mes meyekegÀí peeve pee³eWies, efHeÀj kegÀí peeveves keÀes jnsiee nerveneR~... legce ye®®eeW keÀes veMee jnvee ®eeefnS - nce hejceefhelee hejceelcee kesÀ ye®®es DeLeJee mìt[sCìnQ, hejceefhelee hejceelcee ncekeÀes heeJeve yeveekeÀj Iej ues pee³eWies~ FmekeÀes ner hejceevevo keÀne peeleenw~ ... DeYeer hejceOeece keÀe jnves Jeeuee yeeyee DeekeÀj nceeje yeehe, ìer®ej, ieg© yevee nw~''

mee.yeeyee 28.04.11 efjJee.’Fme %eeve keÀes mecePeves kesÀ efueS yegef× yeæ[er De®íer ®eeefnS~ DeYeer legce ye®®es efMeJeyeeyee mes Jemee&uesles nes~ ye´ïee keÀesF& mJeie& keÀe j®eef³elee Jee %eeve keÀe meeiej veneR nw~ %eeve meeiej lees SkeÀ yeehe nernw~ DeelceeDeeW keÀe yeehe %eeve meeiej efMeJeyeeyee nw~... DeeOee keÀuhe YeefkeÌle keÀer ef[hee@ì&cesvì ®eueer nw,GmeceW %eeve meeiej nw veneR~ %eeve meeiej hejceefhelee hejceelcee lees mebiece hej ner DeekeÀj %eeve mesmeyekeÀer meÃefle keÀjles nQ~'' mee.yeeyee 29.04.11 efjJee.’%eeve ceeie& ceW nesleer nw cee³ee mes ueæ[eF&~ Fme cee³ee hej ner peerle heeveer nw~ peye cee³ee yesnesMe keÀjosleer nw, leye mebpeerJeveer yetìer oer peeleer nw - cevceveeYeJe~... Deelcee ceW ner Keeo heæ[er nw~ Deelcee keÀesner meleesÒeOeeve yevevee nw~ efpelevee ³eeo ceW jnWies, Glevee heefJe$e yeveWies~ keÀce ³eeo keÀjWies lees keÀce heefJe$eyeveWies, heeheeW keÀe yeesPee efmej hej jn pee³esiee~ efHeÀj mepee³eW Keeveer heæ[Wieer~''

mee.yeeyee 30.04.11 efjJee.’³en JeC[jHegÀue %eeve nw~ Ssmes keÀYeer megvee veneR nesiee efkeÀ Deelcee ceW 84 pevceeW keÀe DeefJeveeMeer heeì&Yeje ngDee nw, pees keÀYeer efIemelee veneR nw~ ... legce ye®®eeW keÀes efkeÀlevee veMee ®eæ{vee ®eeefnS~ DeYeer legcemet³e&JebMeer, ®evêJebMeer jepeeF& Òeehle keÀjles nes~ ... ³en meowJe ye®®eeW keÀer yegef× ceW jnvee ®eeefnS -nce hegjeveer ogefve³ee mes veF& ogefve³ee ceW pee jns nQ, yee³ee MeeefvleOeece~''

mee.yeeyee 27.04.11 efjJee.’nj Deelcee Jeeefjme nw DeLee&led nj Deelcee yeehe mes Jemee& uesves keÀer n]keÀoej nw~ ... yesno keÀe yeeheheeflele-heeJeve nw, GvekeÀes DeesMeve Dee@HeÀ vee@uespe Yeer keÀnles nQ, Jen %eeve keÀer DeLee@efjìer nw~ keÀewvemeervee@uespe? GvekesÀ heeme F&éejer³e vee@uespe nw~ yeehe nw ceveg<³e me=efä keÀe yeerpeªhe, meled-ef®eled-DeevevomJeªhe~... yeehe keÀnles nQ - ceQ %eeve keÀe meeiej, Deevevo keÀe meeiej, Meeefvle keÀe meeiej ntB~''

mee.yeeyee 28.04.11 efjJee.’ceQ DeekeÀj me®®eer DecejkeÀLee megveelee ntB~ DeYeer legce DeelceeDeeW keÀes %eeve keÀe leermeje ves$e efceuelee

108

nw~ osJeleeDeeW keÀes leermeje ves$e efoKeeles nQ, hejvleg osJeleeDeeW keÀes lees ³en %eeve ner veneR nw~ GvneWves %eevemes ÒeeueyOe keÀes hee efue³ee DeLee&led meÃefle keÀes hee efue³ee, efHeÀj JeneB %eeve keÀer ojkeÀej ner veneR nw~ %eevekeÀe leermeje ves$e efceuelee nw legce yeéïeCeeW keÀes~''

mee.yeeyee 25.04.11 efjJee.’DeelceeDeeW keÀe Yeer Peeæ[ nw~ DeYeer legce ye®®eeW keÀer yegef× ceW meejs Peeæ[ keÀe %eeve jnlee nw~DeelceeDeeW keÀe Yeer Peeæ[ nw, lees peerJeelceeDeeW keÀe Yeer Peeæ[ nw~... ceQ Deelcee, Fme Mejerj mes DeueientB, ³en mecePevee iees³ee peerles peer cejvee~ Deehe ceg³es cej ieF& ogefve³ee~''

mee.yeeyee 26.04.11 efjJee.’Keeme Yeejle Deewj Deece meejer ogefve³ee ceW Ssmes keÀesF& Yeer veneR mecePeWies efkeÀ nce Deelcee nQ DeewjncekeÀes efvejekeÀej hejceelcee heæ{eles nQ~ Deelcee ner heæ{leer nw, Deelcee ner Mejerj Üeje meyekegÀí keÀjleernw~... nce henues Deelcee nQ, heerís nceeje ³en Mejerj efue³ee nw~ Deelcee Mejerj yeoueleer jnleer nw,lees Mejerj keÀe veece Yeer yeouelee jnlee nw~... mebmkeÀej Deelcee ceW nesles nQ, efpeve mebmkeÀejeW DevegmeejDeelcee heeì& yepeeleer nw~'' mee.yeeyee 22.04.11 efjJee.’iee³eve nw - %eeve Devpeve meleieg© efo³ee, De%eeve DevOesj efJeveeMe~ legce peeveles nes - DeYeer ncemeesPejs ceW nQ, yeehe ves ncekeÀes %eeve keÀe leermeje ves$e efo³ee nw~ Yeue osJeleeDeeW keÀes leermeje ves$e efoKeelesnQ, hejvleg GvekeÀes %eeve keÀe leermeje ves$e nw veneR~ JeemleJe ceW leermeje ves$e legce yeéïeCeeW keÀes nw~''

mee.yeeyee 23.04.11 efjJee.’efMeJeyeeyee DeekeÀj henues Metê mes yeéïeCe yeveeles nQ, efHeÀj heæ{eF& heæ{keÀj legce met³e&JebMeer, ®evêJebMeeryeveles nes~ ... YeefkeÌle ceeie& ceW meye ovle keÀLee³eW nQ, efpevekeÀes heæ{ves mes legce veer®es ner Glejles Dee³es nes~FmeefueS yeehe keÀes hegkeÀejles nes - DeekeÀj nceejer meÃefle keÀjes~... ceQ Deelee ner ntB mebiece hej~ DeekeÀjvej mes veeje³eCe yeveves keÀer me®®eer DecejkeÀLee megveelee ntB~ DeYeer Deelcee keÀes leermeje ves$e efceuelee nw~''

mee.yeeyee 25.04.11 efjJee.’Deelcee³eW ner hejceelcee yeehe keÀes hegkeÀejleer nQ, Jen nw efvejekeÀej~ Deelcee Yeer efvejekeÀej nw, Jen FveDeejievme Üeje hegkeÀejleer nw~ YeefkeÌle kesÀ yeeo YeieJeeve keÀes Deevee nw, GvekeÀe heeì& Yeer [êcee ceW vetBOenw~... yeehe keÀnles nQ - ceQ legcekeÀes jes]pe veF&-veF& ieg¿e les ieg¿e yeeleW megveelee ntB~ legce megveles-megvelesmecePeles peeles nes~ Deeies Ssmes veneR keÀnles Les efkeÀ efMeJeyeeyee heæ{eles nQ~''

mee.yeeyee 18.04.11 efjJee.’efyeæ[uee Deeefo Yeer veneR peeveles efkeÀ Fve ue#ceer-veeje³eCe ves ³en jep³e-Yeei³e kewÀmes Deewj keÀyeefue³ee~ DeYeer legce peeveles nes lees legcekeÀes yeæ[er KegMeer nesveer ®eeefnS~... ³es meye yeeleW yegef× mes mecePeves

109

Deewj mecePeeves keÀer nQ~ ceefvpeue Tb®eer nw, GmekesÀ efueS cesnvele Yeer keÀjveer nw~ pees pewmee ìer®ej nw, JenJewmes ner mee|Jeme keÀjles nQ~'' mee.yeeyee 21.04.11 efjJee.’legcneR nes ceelee, efhelee legcneR nes ... ³en ceefncee SkeÀ Tb®e les Tb®e yeehe keÀer ner nw~ yeehe KegoDeekeÀj Deelcee keÀer Deewj Deheveer hen®eeve osles nQ~... keÀle&J³e meye Deelcee Mejerj Üeje keÀjleer nw,hejvleg Dee@KeeW mes osKeves ceW veneR Deeleer nw~'' mee.yeeyee 18.04.11 efjJee.’Deelcee ceW ner heeì& yepeeves kesÀ mebmkeÀej nQ, ³en efkeÀmekeÀes Yeer %eeve veneR nw~ Deelcee kesÀ efJe<e³e ceWDeveskeÀeveskeÀ celeW nQ~ ... henues-henues mele³egie ceW pees met³e&JebMeer jepee-jeveer, Òepee Dee³eWies, GvekesÀ nerhetjs 84 pevce nesles nQ, heerís Je=ef× nesleer nw, GvekesÀ 84 pevce lees nes ve mekeWÀ~''

mee.yeeyee 18.04.11 efjJee.’DeYeer legcnejer efkeÀleveer peyejomle keÀceeF& nes jner nw~ legce ®e¬eÀJeleea jepee yeveles nes~ GvneWves efHeÀjJen eEnmee keÀe ®e¬eÀ os efo³ee nw~ Demegue ceW ³en nw %eeve keÀe ®e¬eÀ, efpememes legce ®e¬eÀJeleea jepee yevelesnes~ ... yeehe meccegKe DeekeÀj meeje %eeve osles nQ~ yeehe keÀnles nQ - ceQ Yeer [^ecee ceW yeBOee ngDee ntB, cegPesYeer [^ecee Devegmeej Deheves mece³e hej Deevee ner heæ[lee nw~''

mee.yeeyee 5.04.11 efjJee.’%eeve Deewj ³eesie oes yeeleW nQ~ ³eesie mes Deelcee heefJe$e yeveleer nw, %eeve mes nceejer ®eesueer jbieleer nw~ ncemeejs ®e¬eÀ keÀes peeve peeles nQ, Gmemes Deelcee keÀes KegMeer nesleer nw Deewj ³eesie keÀer ³ee$ee kesÀ efueS Yeer ³en%eeve efceuelee nw~ ... yeehe keÀnles nQ - ns ye®®ees, ns cetueJeleve kesÀ jener, heeflele-heeJeve yeehe ner meJe&keÀe meÃefleoelee nw, Jener Iej peeves keÀe jemlee yeleeles nQ~''

mee.yeeyee 19.03.11 efjJee.’yeehe keÀnles nQ - legce Deheves pevceeW keÀes veneR peeveles nes, ceQ yeleelee ntB~ legceves hetjs 84 pevce efue³es nQ~DeYeer legce 21 pevce kesÀ efueS yesno kesÀ yeehe mes Jemee& uesves Dee³es nes~ ... helLejyegef× mes heejmeyegef×yevevee ceemeer keÀe Iej veneR nw~ yeehe keÀnles nQ - ns DeelceeDeeW Deye osner-DeefYeceeveer yeveeW, yeehe keÀes³eeo keÀjes Deewj Deheveer jepeeF& keÀes ³eeo keÀjes~''

mee.yeeyee 14.03.11 efjJee.’Deelcee ceW ner De®ís Jee yegjs mebmkeÀej jnles nQ, Deelcee ceW ner ceve-yegef× nw~ cegK³e nw Deelcee~Deelcee keÀes keÀesF& osKe veneR mekeÀlee~ Mejerj keÀes Deelcee osKeleer nw, Deelcee keÀes Mejerj veneR osKemekeÀlee~ ... Jewmes ner Deelcee keÀe yeehe hejceelcee nw, efpemekeÀes Dees iee@[ HeÀeoj keÀnkeÀj ³eeo keÀjlesnQ~ hejceelcee keÀes Yeer osKe veneR mekeÀles, GvekeÀes peevee peelee nw~''


110

’DeYeer Deehe lees meccegKe yew"s nes uesefkeÀve Deehemes p³eeoe mebK³ee yeeheoeoe kesÀ Deeies efYevve-efYevvemLeeveeW keÀer yeeheoeoe osKe jns nQ~ Deehe meccegKe nes, Jes otj yew"s Yeer efoue ceW mecee³es ngS nQ~ ...yeeheoeoe ves Megª ceW keÀne Lee efkeÀ ³en meeFvme DeehekesÀ keÀece ceW Dee³esieer~ lees osKees otj yew"s YeervepeoerkeÀ DevegYeJe keÀjeves Jeeues ³es meeFvme kesÀ meeOeve nQ~ efJeveeMe ceW Yeer ceoo keÀjsieer, Jen Yeerpeªjer nw~ ... meeFvme Jeeues Yeer DeehekesÀ ceooieej nQ~ GvekeÀes yegje veneR mecePevee~ efpemekeÀe peeskeÀece nw, Jen lees keÀjvee heæ[siee vee~'' De.yeeheoeoe 2.02.11

’yeehe pees mecePeeles nQ, ³es yeæ[er ieg¿e yeeleW nQ, FvekeÀes mecePeves kesÀ efueS yeæ[er efJeMeeue yegef×®eeefnS~... DeYeer ³en mebiece keÀe mece³e nw~ Deye legce lew³eejer keÀj jns nes jeJeCe hej efJepe³e heeveskeÀer~ FmeceW %eeve kesÀ Deðe-Meðe ®eeefnS~ ... DeYeer legce ³eesieyeue mes jeJeCe hej efJepe³e heeles nes~ieerlee %eeve Deewj ³eesieyeue mes 5 efJekeÀejeW ªheer jeJeCe hej legcnejer efJepe³e nesleer nw~''

mee.yeeyee 6.10.11 efjJee.’n"³eesieer mev³eemeer mecePeles nQ - ie=nmLe J³eJenej ceW jnles Meeefvle efceue veneR mekeÀleer, FmeefueSpebieue ceW ®eues peeles nQ~ hejvleg yeehe mecePeeles nQ Meeefvle JeneB Yeer veneR efceue mekeÀleer~ ... ye®®es,Meeefvle lees legce Deelcee keÀe mJeOece& nw~ ³en Mejerj lees legcnejer keÀcexefvê³eeB nQ, efpevemes legcekeÀes heeì&yepeevee heæ[lee nw~ Deelcee lees DeefJeveeMeer nw, Jen keÀesF& íesìer-yeæ[er veneR nesleer nw~ neB, Deelcee heefleleyeveleer, efHeÀj GmekeÀes ner heeJeve yevevee nw~''

mee.yeeyee 30.09.11 efjJee.’DeYeer legcnejer yegef× ceW nw efkeÀ nce 84 pevceeW ceW kewÀmes Deeles nQ~ henues De®íe pevce efceuelee nw,efHeÀj Oeerjs-Oeerjs Glejles Deeles nQ~ ogefve³ee keÀer Yeer Glejleer keÀuee nesleer nw~ ... mele³egie mes ner Leesæ[er-Leesæ[er keÀuee³eW Glejveer Megª nes peeleer nQ~ ®eæ{leer keÀuee keÀe mece³e DeYeer ner nw, peye yeehe DeekeÀj%eeve osles nQ~... ³en efHeÀj nw yesno keÀer yeele~ yesno keÀe yeehe hetíles nQ - legcekeÀes Flevee meentkeÀejyevee³ee, efHeÀj Jen meye Oeve keÌ³ee efkeÀ³ee?''

mee.yeeyee 30.09.11 efjJee.’íesìer meer Deelcee ceW kewÀmes 84 pevceeW keÀe heeì& vetBOee ngDee nw, ³en legcnejer Deelcee DeYeer peeveleer nw~efkeÀleveer íesìer meer Deelcee ceW meeje heeì& vetBOee ngDee nw, pees Jen hegvepe&vce ues SkeÌ³etjsì yepeeleer nw~ ³esnQ ieg¿e les ieg¿e mecePeves keÀer yeeleW~ ... Yeue ogefve³ee ceW keÀesF&-keÀesF& [^ecee keÀnles nQ, hejvleg peevelesveneR nQ efkeÀ ³en [^ecee kewÀmes nw, kewÀmes efjheerì neslee nw~ Jen yeehe ner DeYeer yeleeles nQ~''

mee.yeeyee 3.10.11 efjJee.’³en %eeve legcekeÀes DeYeer ner efceuelee nw, efHeÀj meejs keÀuhe ceW keÀYeer veneR efceuesiee~ ³en nw %eeve, Jen

111

nw YeefkeÌle~ %eeve mes nesleer nw ®eæ{leer keÀuee~ FmeefueS meskesÀC[ ceW peerJevecegefkeÌle keÀe iee³eve nw~ ...yeeyee peeveles nQ - ye®®eeW keÀer efkeÀleveer ogie&efle nes ieF& nw, efkeÀlevee ogKeer nes ie³es nQ~ efHeÀj ceQ DeekeÀjGvekeÀes ogKe mes cegkeÌle keÀj meÃefle oslee ntB~ ieefle-meÃefle meyekeÀer nesveer nw~ henues cegefkeÌle ceW peekeÀjefHeÀj peerJevecegefkeÌle ceW Dee³eWies~'' mee.yeeyee 28.09.11 efjJee.’yeehe Yeer otj osMe keÀe cegmeeefHeÀj nw, legce meye Yeer otj osMe kesÀ cegmeeefHeÀj nes~ meYeer Deelcee³eWcegmeeefHeÀj nQ~ ³en ogefve³ee DeelceeDeeW keÀe Iej veneR nw~ Deelcee³eW meye efvejekeÀej nQ, efvejekeÀejer ogefve³eeceW jnves Jeeueer nQ~ Jen nw DeelceeDeeW keÀe Iej, ³en nw peerJeelceeDeeW keÀe osMe~... Ssmes veneR efkeÀ DeelceekeÀe keÀesF& ªhe veneR nQ~ Deelcee keÀe ªhe Yeer nw, veece Yeer nw~ Fleveer íesìer Deelcee, Fme Mejerj ÜejeefkeÀlevee heeì& yepeeleer nw~'' mee.yeeyee 29.09.11 efjJee.’efMeJeyeeyee efvejekeÀej nw, GvekeÀes Dehevee Mejerj veneR nw, efHeÀj Yeer GvekeÀer pe³eefvle ceveeles nQ leespeªj Mejerj ceW Dee³ee nesiee? Deelcee lees DeefJeveeMeer nw, GmekeÀer pe³eefvle lees nesleer veneR nw~ ... legceye®®eeW keÀes ³en K³eeueele jnves ®eeefnS, legce ye®®eeW keÀe ef®evleve ®euevee ®eeefnS~ ... DeYeer legce %eevemes Yejhetj nes, legcekeÀes ³en %eeve meyekeÀes megveevee nw~ meyekeÀes yeehe keÀe heefj®e³e osvee nw~''

mee.yeeyee 27.09.11 efjJee.’Jes Yee<eCe keÀjves Jeeues SkeÀ meskeÀC[ ceW KegMeer efouee osles Deewj SkeÀ meskesÀC[ ceW ©uee Yeer oslesnQ~... peye GvekesÀ Yee<eCe ceW Fleveer heeJej nesleer nw lees keÌ³ee Deehe ueesieeW kesÀ Yee<eCe ceW Jen heeJej veneRnes mekeÀleer nw! DeMejerjer yeveevee ®eenes lees keÌ³ee Jen DevegYeJe keÀje mekeÀles nes efkeÀ Jen uenj íepee³es? meejer meYee kesÀ yeer®e yeehe kesÀ mvesn keÀer uenj íe pee³es~ FmekeÀes keÀne peelee nw - ÒewefkeÌìkeÀueDevegYeJe keÀjevee~ Jes Yeues Deheves Yee<eCe ceW meYee keÀes nBmee uesles ³ee ©uee uesles nQ, uesefkeÀve JesDeMejerjerheve keÀe DevegYeJe veneR keÀje mekeÀles nQ Deewj ve yeehe keÀe mvesn hewoe keÀje mekeÀles nQ~''


’hetjs 84 pevce met³e&JebMeer ner uesles nQ, pees henues-henues Deeles nQ~ meejer met³e&JebMeer mecÒeoe³e hegvepe&vceuesles-uesles DeYeer leceesÒeOeeve yeveW nQ~ Jes ner Deye efHeÀj mes yeehe mes jep³e-Yeei³e ues jns nQ~ pees ye®®esFme %eeve keÀes mecePeles nQ, GvekeÀes ner ce]pee Deelee nw~ Deewj efkeÀmekeÀes ce]pee veneR Dee³esiee~ FmeceW legceefkeÀmekeÀer efvevoe veneR keÀjles nes~ ... DeYeer legce mecePeles nes nce efJeée kesÀ ceeefuekeÀ Les, meejer peceerve-Deemeceeve nceeje Lee~'' mee.yeeyee 7.11.11 efjJee.’ieeles nQ - YeeieerjLe ves iebiee ueeF&, hejvleg mecePeles veneR nQ ³en nw %eeve Je<ee&, efpememes Deelcee³eW heeflelemes heeJeve yeveleer nQ~ ... heejueewefkeÀkeÀ yeehe keÀes ³eeo keÀjves mes legce Deelcee³eW heeJeve yeveWies, lees Gmeyeehe kesÀ meeLe efkeÀlevee ueJe nesvee ®eeefnS~ DeYeer legce peeveles nes efkeÀ nce yesno kesÀ yeehe kesÀ yeveW nQ~

112

... keÀnles nQ - pees yengle YeefkeÌle keÀjles nQ, GvekeÀes YeieJeeve efceuelee nw~''mee.yeeyee 11.10.11 efjJee.

’keÀnles nQ - pees yengle YeefkeÌle keÀjles nQ, GvekeÀes YeieJeeve efceuelee nw~ lees meyemes peemleer YeefkeÌle keÀjvesJeeues lees legce ner nes, FmeefueS legcekeÀes ner henues YeieJeeve efceuevee ®eeefnS~ yeehe ves hetje efnmeeye yelee³eenw efkeÀ meyemes henues legce ner YeefkeÌle Megª keÀjles nes, legcekeÀes ner henues-henues YeieJeeve Üeje %eeveefceuelee ®eeefnS, pees efHeÀj legce ner veF& ogefve³ee ceW henues-henues jep³e keÀjes~''

mee.yeeyee 11.10.11 efjJee.’³en nw ©ê ieerlee %eeve ³e%e~ efMeJe keÀes ©ê Yeer keÀnles nQ~ peye YeefkeÌle keÀe mece³e hetje neslee nw, leye©ê YeieJeeve DeekeÀj ©ê ³e%e j®eles nQ~ ... YeefkeÌle Yeer meowJe lees veneR ®eueleer jnsieer~ YeefkeÌle Deewj%eeve DeeOee-DeeOee mece³e ®euelee nw~ YeefkeÌle nw ye´ïee keÀer jele Deewj %eeve nw ye´ïee keÀe efove~ yeeheDeekeÀj jele keÀes efove yeveeles nQ~''

mee.yeeyee 11.10.11 efjJee.’[^ecee huewve Devegmeej meyekeÀes heeflele leceesÒeOeeve yevevee ner nw~ ³en Peeæ[ nw vee~ Gme Peeæ[ keÀe yeerpeveer®es jnlee nw, FmekeÀe yeerpe Thej ceW nw, FmeefueS yeehe keÀes peye yegueeles nQ lees yegef× Thej ®eueerpeeleer nw~ ... ³en DeveskeÀ JewjeFìer OeceeX keÀe Peeæ[ nw~ Deye Jen Peeæ[ leceesÒeOeeve heeflele peæ[-peæ[erYetle DeJemLee keÀes hee³ee ngDee nw~ yeehe ye®®eeW keÀes mecePeeles nQ - mele³egie ceW henues-henues nesles nQosJeer-osJelee³eW~'' mee.yeeyee 12.10.11 efjJee.’yeeyee keÀnles nQ - ceQ DeekeÀj ©ê ieerlee %eeve ³e%e j®elee ntB, FmeceW Deemegjer mecÒeoe³e kesÀ efJeIveheæ[les nQ~ ³en nw efMeJeyeeyee keÀe yesno keÀe ³e%e, efpememes ceveg<³e mes osJelee yeveles nQ~ iee³eve Yeer nw -%eeve ³e%e mes efJeveeMe pJeeuee Òeieì ngF&, efpemeceW meejer hegjeveer ogefve³ee keÀe efJeveeMe neslee nw~ ³en meejerhegjeveer ogefve³ee Fme %eeve ³e%e ceW mJeene nes pee³esieer~ ... peye hegjeveer ogefve³ee keÀe efJeveeMe nes, leyelegce veF& ogefve³ee ceW jep³e keÀjWies~'' mee.yeeyee 12.10.11 efjJee.’³en YeefkeÌle keÀe ieerle nw~ Debûespeer ceW YeefkeÌle keÀes efHeÀuee@mee@HeÀer keÀnles nQ~ ... YeefkeÌle kesÀ MeeðeeW ceW peesefueKee nw, Jen meye nw efHeÀuee@mee@HeÀer~ yeehe MeeðeeW keÀer keÀesF& yeele veneR megveeles nQ~ yeehe %eeve meeiej nw,GvekeÀes keÀesF& peeveles veneR nQ~... efHeÀuee@mee@HeÀer keÀer yeeleW megveles veer®es ner efiejles Dee³es nQ, FmeefueS yeehekeÀnles nQ - legce keÀesF& Yeer ceveg<³e keÀer yeele veneR megvees~''

mee.yeeyee 13.10.11 efjJee.’legce keÀesF& Yeer ceveg<³e mes MeeðeeW keÀe kegÀí Jeeo-efJeJeeo veneR keÀj mekeÀles~ Jeso-Meeðe Deeefo meyeceveg<³eeW kesÀ yevee³es ngS nQ~ ... legcekeÀes lees Deye mÒeer®egDeue yeehe mes mÒeer®egDeue vee@uespe megveveer nw~

113

megveeves Jeeuee ©neveer yeehe nw, megveves Jeeues ©neveer ye®®es nQ~ legce peeveles nes - nce ªn Mejerj Üeje©neveer yeehe mes megveles nQ Deewj efHeÀj Mejerj Üeje DeewjeW keÀes Yeer megveeles nQ~ ³en nw ©neveer %eeve~''

mee.yeeyee 13.10.11 efjJee.’yeehe keÀnles nQ - %eeve keÀer DeLee@efjìer, %eeve meeiej ceQ ner ntB~ ceQ legcekeÀes keÀesF& Meeðe Deeefo veneRmegveelee ntB~ nceeje ³en nw ©neveer %eeve~ ... efvejekeÀej ©neveer yeehe yew" efvejekeÀej ©neW keÀes mecePeelesnQ, FmeefueS osner-DeefYeceeveer yeveves ceW ye®®eeW keÀes cesnvele ueieleer nw~ legce peeveles nes nce Deelcee³eWyeehe mes Jemee& uesleer nQ~ ... mele³egie ceW Yeer efpemceeveer yeele nes peeleer nw~ JeneB ³en %eeve veneR jnleenw~'' mee.yeeyee 13.10.11 efjJee.’DeYeer legcekeÀes osneefYeceeve leesæ[vee nw~ osneefYeceeve leesæ[ves kesÀ efueS Deheves keÀes efvejekeÀej DeelceemecePe efvejekeÀej yeehe keÀes ³eeo keÀjvee nw~ ³ener Yeejle keÀe Òee®eerve jepe³eesie nw ... DeYeer ©neveeryeehe ©neveer ye®®eeW mes yeele keÀjles nQ, ªn ner megveeles nQ Deewj ªn ner megveleer nw~ FmeefueS FmekeÀes©neveer DeLee&led mÒeer®egDeue vee@uespe keÀne peelee nw~''

mee.yeeyee 13.10.11 efjJee.’keÀesF& Yeer ceveg<³e ceW ³en mÒeer®egDeue vee@uespe nes veneR mekeÀleer, FmeefueS legcekeÀes keÀesF& mes Yeer keÀyeef[yesì veneR keÀjveer nw~ keÀesF& ef[yesì keÀjles nQ lees yeesuees - Jen nw YeefkeÌle keÀe %eeve, ceveg<³eeW kesÀ Üejeyevee³es ie³es MeeðeeW keÀe %eeve~ mel³e %eeve lees SkeÀ %eeve meeiej yeehe kesÀ heeme ner nw, Jen Kego DeekeÀjvee@uespe os jns nQ, nce Gvemes ner ³en %eeve megveles nQ~''

mee.yeeyee 13.10.11 efjJee.’meYeer Deelcee³eW pees Thej mes Deeleer nQ, Jes henues heeJeve nesleer nQ, efHeÀj heeflele yeveleer nQ~ Oece&mLeehekeÀ Yeer henues heeJeve nesles nQ, efHeÀj heeflele yeveles nQ~ meJe& keÀe meÃefle oelee SkeÀ yeehe ner nw~ ...peye yengle heehe nesles nQ, leye ©neveer yeehe DeekeÀj %eeve osles nQ~ YeefkeÌle keÀe HeÀue nw %eeve, pees legcekeÀesYeieJeeve mes efceuelee nw~ YeieJeeve keÀesF& YeefkeÌle veneR efmeKeeles nQ, Jen lees %eeve osles nQ heeJeve yeveveskeÀe~'' mee.yeeyee 13.10.11 efjJee.’[^ecee Devegmeej efove-Òeefleefove %eeve keÀer hJeeFvìdme ieg¿e nesleer peeleer nw, lees ef®e$eeW ceW Yeer ®esvpe nesieer~ye®®eeW keÀer yegef× Yeer ®esvpe nesleer nw~ Deeies ³en Leesæ[sner mecePeles Les efkeÀ efMeJeyeeyee efyevoer nw~ SsmesLeesæ[sner keÀnWies efkeÀ henues Ssmee keÌ³eeW veneR yelee³ee~ yeehe keÀnles nQ - meye yeeleW henues ner Leesæ[snermecePeeF& peeleer nQ~ yeehe %eeve keÀe meeiej nw lees %eeve osles ner jnWies, keÀjskeÌMeve nesleer jnsieer~''

mee.yeeyee 14.10.11 efjJee.’JeemleJe ceW mel³e veeje³eCe keÀer keÀLee ³ee Decej keÀLee keÀesF& yeæ[er veneR nw~ Demegue keÀLee nw -

114

cevceveeYeJe~ yeme, yeerpe keÀes ³eeo keÀjes Deewj [^ecee kesÀ ®e¬eÀ keÀes ³eeo keÀjes~ pees %eeve yeeyee kesÀ heemenw, Jen %eeve DeYeer nceejer yegef× ceW Yeer nw~ Jen %eeve keÀe meeiej nw, nce Deelcee Yeer ceemìj %eevemeeiej yeveles nQ~ lees legcekeÀes efkeÀlevee veMee ®eæ{vee ®eeefnS~''

mee.yeeyee 14.10.11 efjJee.’³eneB legcnejer yegef× ceW meejs me=efä-®e¬eÀ keÀe %eeve nw~ legce peeveles nes yejesyej mJeie& Lee, Deye veke&À nw,leye lees yeehe keÀes yegueeles nQ~ ... DeYeer yeehe legcekeÀes efvejekeÀejer, DeekeÀejer Deewj meekeÀejer ogefve³ee keÀemeeje mecee®eej megveeles nQ~ mele³egie ceW Leesæ[sner ³en meye helee heæ[siee~ JeneB lees legce efmeHe&À jep³ekeÀjWies~ Fme [^ecee keÀes DeYeer ner legce peeveles nes~ mele³egie ceW ³en %eeve nes lees jepeeF& keÀe veMee nerGæ[ pee³es~'' mee.yeeyee 15.10.11 efjJee.’legce ye®®eeW ves mJeie& keÀe mee#eelkeÀej efkeÀ³ee, lees efJeveeMe keÀe Yeer efkeÀ³ee~ yeeyee keÀes Yeer mee#eelkeÀejngDee, leye lees meye íesæ[e, hejvleg Gme mece³e Flevee %eeve veneR Lee, efpelevee DeYeer nw~ jele-efove keÀeHeÀke&À nw Gme mece³e kesÀ %eeve Deewj DeYeer kesÀ %eeve ceW~... henues lees heeF&-hewmes keÀe %eeve Lee~ DeYeermecePeles nQ Jen lees jeBie Lee~ yeehe keÀnles nQ - Deepe legcekeÀes yengle ieg¿e-ieg¿e yeeleW megveelee ntB~''

mee.yeeyee 30.12.10 efjJee.’DeYeer ³en me=efä ªheer Peeæ[ peæ[ peæ[erYetle leceesÒeOeeve nes ie³ee nw, Fme leceesÒeOeeve Peeæ[ keÀe efJeveeMeDeewj ve³es osJeer-osJelee Oece& kesÀ Peeæ[ keÀer mLeehevee peªj nesieer~ DeYeer Deeefo meveeleve osJeer-osJeleeOece& keÀe mesheeEueie ueie jne nw~ ... pees henues vecyej ceW Les, efpevneWves hetjs 84 pevce efueS nQ, Jes nerefHeÀj henues vecyej ceW Dee³eWies~ meyemes henues osJeer-osJeleeDeeW keÀe ner heeì& ®euelee nw~''

mee.yeeyee 19.10.11 efjJee.’keÀye ceve ceW Ssmee mebkeÀuhe veneR ueevee ®eeefnS efkeÀ nceves efMeJeyeeyee keÀes efo³ee~ veneR, nce efMeJeyeeyeemes 21 pevceeW kesÀ efueS Jemee& uesles nQ~ Deiej Meg× efJe®eej mes veneR efo³ee lees mJeerkeÀej veneR nesiee~ meyeyeeleeW keÀer mecePe yegef× ceW jKeveer ®eeefnS~ ... F&éej keÀesF& YetKee nw keÌ³ee, pees legce F&éej keÀes osles nes~DeYeer legcekeÀes yeehe keÀce&, DekeÀce&, efJekeÀce& keÀer ieefle mecePeeles nQ~... yengle ye®®es nes pee³eWies, efHeÀjlegcnejs hewmes Yeer keÌ³ee keÀjWies~ ceQ keÀ®®ee meje&HeÀ veneR ntB, pees uesJes Deewj keÀece ceW ve Dee³es, efHeÀjYejkeÀj osvee heæ[s~ yeeo ceW keÀn oWies peªjle veneR nw~''

mee.yeeyee 19.10.11 efjJee.’Deelcee lees efyevoer nw, Deelcee keÀes keÀye osKee veneR pee mekeÀlee keÌ³eeWefkeÀ DeJ³ekeÌle ®eer]pe nw vee~ ...Deelcee keÀes peevee peelee nw~ DeYeer legcekeÀes Deelcee keÀes peevevee nw efkeÀ kewÀmes GmeceW meeje heeì& YejengDee nw~ ... ³en ©ê ieerlee %eeve ³e%e Yeer nw~ meye Oece& FmeceW mJeen nes pee³eWies, SkeÀ osJeer-osJelee

115

Oece& keÀer DeYeer mLeehevee nes jner nw~''mee.yeeyee 20.10.11 efjJee.

’DeeOee keÀuhe nw YeefkeÌle ceeie&, efHeÀj DeeOee keÀuhe nw %eeve ceeie&~ %eeve DeeOee keÀuhe veneR ®euelee nw,%eeve keÀer Òee@ueyOe legceves DeeOee keÀuhe heeF& nw~... ³en megKe Deewj ogKe keÀe Kesue yevee ngDee nw~ veF&ogefve³ee ceW nw megKe, hegjeveer ogefve³ee ceW nw ogKe~... Fme me=efä-®e¬eÀ ceW DeeOee keÀuhe nw jecejep³eDeLee&led mJeie& Deewj DeeOee keÀuhe nw jeJeCe jep³e DeLee&led veke&À~''

mee.yeeyee 21.10.11 efjJee.’³en F&éejer³e vee@uespe legce ye®®eeW kesÀ heeme ner nw, Deewj keÀesF& FmekeÀes peeve ve mekesÀ~ pewmes F&éej %eevekeÀe meeiej nw, mJeie& keÀe Jemee& osves Jeeuee nw~ Jes ye®®eeW keÀes Yeer Deehe meceeve peªj yevee³eWies~...ogefve³ee ceW efkeÀlevee Yeer yeæ[e Deeoceer nes hejvleg Jes yeehe keÀes Deewj me=efä-®e¬eÀ keÀes veneR peeveles nQ~ ³en%eeve yeehe ner DeekeÀj legce ye®®eeW keÀes osles nQ Deewj legcekeÀes DecejueeskeÀ keÀe ceeefuekeÀ yeveeles nQ~''

mee.yeeyee 21.10.11 efjJee.’meejer ogefve³ee ceW SkeÀ Yeer Ssmee ceveg<³e veneR nesiee, pees Deheves keÀes Deelcee mecePeles neW~ Deelcee keÌ³eenw, peye ³ener veneR peeveles nQ lees hejceelcee keÀes kewÀmes peeveWies~ yeehe Üeje ner legcekeÀes Deelcee keÀermecePeeveer efceueleer nw efkeÀ Deelcee keÌ³ee ®eer]pe nw~ ... DeYeer legce peeveles nes efkeÀ Fme [êcee DeLeJee me=efäªheer keÀuhe-Je=#e keÀer Dee³eg 5 npeej Je<e& nw~ ... hejceelcee FmekeÀe ®eslev³e yeerpeªhe nw~''

mee.yeeyee 22.10.11 efjJee.’yeehe keÀnles nQ - ceQ Fme keÀuhe-Je=#e keÀe yeerpeªhe, meled, ef®eled Deevevo mJeªhe ntB~ cegPes %eeve keÀemeeiej keÀne peelee nw~ ... Yeue ³en ue#ceer-veeje³eCe Deeefo osJelee³eW nQ, hejvleg GvneWkeÀes Yeer ³envee@uespe veneR nw~ ³en [êcee keÀe %eeve legcekeÀes ner efceuee nw~ legce peeveles nes efkeÀ ³en me=efä keÀe ®e¬eÀkewÀmes efHeÀjlee nw~ efHeÀj peye osJelee yeveWies lees ³en %eeve jnsiee veneR~ ³en Yeer JeC[j nw vee~''

mee.yeeyee 22.10.11 efjJee.’legce Fme [êcee kesÀ SkeÌìme& nes, legcekeÀes j®elee Deewj j®evee kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀe %eeve DeYeernw~ yeekeÀer ve Metê JeCe& keÀes Deewj ve osJelee JeCe& keÀes ³en %eeve nw~... mele³egie ceW lees ³en kegÀí ³eeoYeer veneR jnsiee~ JeneB lees jep³e keÀjles nQ~ DeYeer legcnejer yegef× keÀe leeuee Keguee ngDee nw~ legce Fme[êcee kesÀ cegK³e SkeÌìj, ef¬eÀ³esìj, [e@³ejskeÌìj, efÒevmeerheue SkeÌìj keÀes peeveles nes~''

mee.yeeyee 22.10.11 efjJee.’DeYeer legcekeÀes efkeÀleveer De®íer vee@uespe efceueleer nw, pees Fme vee@uespe keÀes veneR peeveles nQ, Jes nQyesmecePe~ ... ³en vee@uespe efpemekeÀer yegef× ceW ìhekeÀleer jnsieer, GvekeÀes Deheej KegMeer jnsieer~ legcnejs

116

efmeJeeS Fme vee@uespe keÀes keÀesF& mecePe veneR mekeÀles~ iee@[ HeÀeoj keÀes ner Jeu[& Dee@ueceeFìer DeLee@efjìer,vee@uespeHegÀue keÀne peelee nw~ ... GvekeÀes meYeer JesoeW-MeeðeeW, me=efä kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀer vee@uespenw~'' mee.yeeyee 22.10.11 efjJee.’DeYeer ceQ legcekeÀes efHeÀj mes ceveg<³e mes osJelee, yewkegÀC" keÀe ceeefuekeÀ yeveeves Dee³ee ntB~ legcekeÀes keÀuhehenues Yeer ³en Jemee& efo³ee Lee efHeÀj legceves 84 pevce uesles meeræ{er Glejles-Glejles Jen Jemee& ieBJeeefo³ee~ ... ceQ DeekeÀj legcekeÀes me=efä-®e¬eÀ kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀe %eeve oslee ntB~''

mee.yeeyee 24.10.11 efjJee.’DeYeer legcekeÀes mecePe DeeF& nw efkeÀ nceeje yeehe keÀewve nw, ³en me=efä-®e¬eÀ kewÀmes efHeÀjlee nw~ meyekeÀermecePe SkeÀ meceeve lees nes ve mekesÀ~ SkeÀ keÀer mecePe ve efceues otmejs mes, SkeÀ kesÀ HeÀer®eme& ve efceueW otmejsmes~ ³en JewjeFìer [^ecee nw~ legce ye®®eeW keÀes yeehe keÀe yevekeÀj, GvekeÀer cele hej De®íer jerefle ®euevee®eeefnS~'' mee.yeeyee 24.10.11 efjJee.’legce ³en mel³eveeje³eCe keÀer keÀLee megveles Deewj megveeles jnes~ ³en efkeÀleveer uecyeer keÀLee nw~ iee³eve nw-meeje meeiej mJeener yeveeDees, he=LJeer keÀes keÀeiepe yeveeDees, lees Yeer FmekeÀer FC[ veneR nes mekeÀleer nw~ ...efMeJeyeeyee meJe& DeelceeDeeW keÀe yeehe nw, Òepeeefhelee ye´ïee Yeer meyekeÀe yeehe nes ie³ee~ Jemee& efMeJeyeeyee mesefceuelee nw~'' mee.yeeyee 25.10.11 efjJee.’legcekeÀes meyekeÀer p³eesefle peieeveer nw~ GvekeÀer nw YeefkeÌle ceeie& keÀer oerheceeuee, legcnejer nw %eeve keÀeroerheceeuee~... YeefkeÌle ceeie& ceW pees keÀjles nQ, Jen legce %eeve ceeie& ceW veneR keÀj mekeÀles nes~ legcekeÀes keÀesF&keÀheæ[s Deeefo veneR yeoueves nQ~... YeefkeÌle ceeie& keÀer jmce-efjJee]pe Deueie nQ, %eeve ceeie& kesÀ jmce-efjJee]pe efyeukegÀue Deueie nQ~ iee³ee Yeer peelee nw %eeve efove, YeefkeÌle nw jele~ YeefkeÌle ceeie& ceW YeieJeevekeÀes {tB{les jnles nQ, legcekeÀes lees YeieJeeve heæ{e jns nQ~''

mee.yeeyee 26.10.11 efjJee.’DeYeer legceves Deelcee keÀes efj³eueeF]pe efkeÀ³ee nw efkeÀ Deelcee DeefJeveeMeer nw, GmeceW kewÀmes 84 pevceeW keÀeheeì& Yeje ngDee nw~ ³en nw Deefle ieg¿e yeele~ ... Deelcee kesÀ yeejs ceW ceve<³eeW keÀer yegef× ceW DeveskeÀÒekeÀej keÀer yeeleW nQ~ legce peeveles nes - Deelcee efyevoer meceeve nw, GmeceW heeì& yepeeves keÀer meejer vetBOe nw~³en [^ecee Deveeefo-DeefJeveeMeer yevee-yevee³ee nw~''

mee.yeeyee 26.10.11 efjJee.’³en yekeÌKej ef[ueerJejer keÀjves kesÀ efueS SJej-js[er jnvee ®eeefnS~ yekeÌKej ncesMee js[er nesvee®eeefnS, pees keÀesF& Yeer Dee³es lees GmekeÀes mecePee mekeÀes~ ... kegÀí ve kegÀí helLej [euevee ®eeefnS, peesceveg<³eeW keÀe efJe®eej meeiej cevLeve nes~ efHeÀj pees Fme kegÀue keÀe nesiee, GmekeÀes Peì uenj Dee³esieer~

117

Deheves kegÀue keÀe veneR nesiee lees Jen kegÀí Yeer mecePesiee veneR~ Ssmes ner megvekeÀj ®eues pee³eWies~ ³en veypeYeer osKeveer nesleer nw~'' mee.yeeyee 27.10.11 efjJee.’legce ye®®eeW keÀes meejs efJeée keÀer jepeeF& keÀuhe henues efcemeue efceue jner nw~ yeehe ves %eeve keÀe leermejeves$e efo³ee nw~ Fme mece³e ner yeehe DeekeÀj ³en %eeve osles nQ~ mele³egie ceW ue#ceer-veeje³eCe kesÀ heeme Yeer³en %eeve veneR nesiee~ ³en Yeer DeYeer keÀnWies efkeÀ GvneWves Deieues pevce ceW %eeve ueskeÀj heg©<eeLe& efkeÀ³ee,leye ³es yeveW nQ~ legceves ner yeeyee mes %eeve ueskeÀj Deheves keÀes efJeée keÀe ceeefuekeÀ yevee³ee Lee~''

mee.yeeyee 28.10.11 efjJee.’³en nw mele³egieer jepeOeeveer Òeehle keÀjves kesÀ efueS heæ{eF&~ %eeve meeiej yeehe DeekeÀj %eeve osles nQheeflele mes heeJeve yeveves keÀe~ hejceelcee kesÀ heeme me=efä-®e¬eÀ kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀer vee@uespe nw~GmeceW meye ÒekeÀej keÀer vee@uespe Dee peeleer nw~ ³en iee@[ueer vee@uespe nw meye ÒekeÀej keÀer vee@uespe keÀecetue~'' mee.yeeyee 29.10.11 efjJee.’Leesæ[er DeeHeÀleW Deeves oes, efHeÀj osKevee efkeÀleves Yeeieles nQ~ efJeveeMe lees nesvee ner nw~ Deeies ®euekeÀjyengle ÒeYeeJe efvekeÀuesiee, Gme mece³e yengle Yeeræ[ nesieer~ ... Òepee yeveves Jeeuee nesiee lees Yeer GmekeÀeryegef× ceW kegÀí ve kegÀí %eeve yew"siee~ nce mees, mees Denced keÀe DeLe& Yeer yeehe ves mecePee³ee nw~ nceDeelcee mees hejceelcee veneR, nce mees ye´eïeCe, mees osJelee yeveles nQ~... JeCeeX keÀe ®e¬eÀ legce YeejleJeeefme³eeW keÀe ner nw~'' mee.yeeyee 2.11.11 efjJee.’SkeÀ yeehe ner meJee&lceeDeeW keÀe meÃefleoelee nw, Jener %eeve keÀe meeiej, heeflele-heeJeve nw~ ... ³enKesue nw~ DeeOee keÀuhe nw yesno keÀer jele, efHeÀj DeeOee keÀuhe nw yesno keÀe efove~ yeehe DeekeÀj yesnokeÀer jele mes yesno keÀe efove yeveeles nQ, meyekeÀes jeJeCe jep³e mes ígæ[eles nQ~... mele³egie ceW legcekeÀesmegKe-Meeefvle meye Lee, yeekeÀer meye Deelcee³eW MeeefvleOeece ceW Leer~''

mee.yeeyee 3.11.11 efjJee.’YeieJeeve keÀes peeveer-peevevenej keÀnles nQ~ FmekeÀe DeLe& ³en veneR efkeÀ Jen meyekesÀ efoueeW ceW keÌ³ee nw,Jen yew" osKelee nw~ veneR, GvekeÀes me=efä kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀer vee@uespe nw, Jen keÀuhe-Je=#e keÀeyeerpeªhe nw~ yeerpeªhe nesves kesÀ keÀejCe Peeæ[ kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀes peeveles nQ, pees DeekeÀj legceye®®eeW keÀes osles nQ~ Ssmes yeehe keÀes yengle-yengle h³eej mes ³eeo keÀjvee nw~ FvekeÀer Deelcee Yeer GvekeÀes³eeo keÀjleer nw~'' mee.yeeyee 4.11.11 efjJee.’Deelcee keÌ³ee nw, ³en Yeer efkeÀmekeÀes helee veneR nw~ Deelcee efyeukegÀue met#ce efyevog nw, efpemekeÀes FveDee@KeeW mes osKe veneR mekeÀles~... DeYeer yeehe ves legcekeÀes Deelcee, hejceelcee Deewj me=efä-®e¬eÀ keÀe %eeveefo³ee, lees Deye legcekeÀes Yeejle keÀes mJeie& yeveeves ceW yeehe keÀe ceooieej Yeer yevevee nw~ yeehe Yeejle ceW

118

ner Deeles nQ, efMeJe pe³eefvle Yeer Yeejle ceW ner ceveeles nQ~''mee.yeeyee 5.11.11 efjJee.

’legce ³eesieyeue mes efJeée kesÀ ceeefuekeÀ yeveles nes, lees legcnejer ®eueve yengle ceer"er je@³eue nesveer ®eeefnS~legcekeÀes keÀesF& mes ef[yesì ³ee MeeðeJeeo veneR keÀjvee nw~ Jes ueesie MeeðeJeeo keÀjves yew"les nQ lees SkeÀ-oes keÀes uee"er Yeer ceej osles nQ~ Gve yes®eejeW keÀe keÀesF& Yeer oes<e veneR nw~ Jes lees Fme vee@uespe keÀes peevelesner veneR nw~ ³en nw ©neveer vee@uespe, pees efceueleer nw ©neveer yeehe mes~''

mee.yeeyee 5.11.11 efjJee.’efmeef×-mJeªhe kewÀmes yeveW, efpememes mebkeÀuhe keÀjles ner efmeef× Òeehle nes~ ³en nw 100 ÒeefleMeleefmeef×-mJeªhe keÀer efveMeeveer efkeÀ mebkeÀuhe efkeÀ³ee Deewj efmeef× Òeehle ngF&~ peye meeOeejCe vee@uespe kesÀDeeOeej hej efjef×-efmeef× keÀes Òeehle keÀj mekeÀles nQ lees keÌ³ee Þesÿ vee@uespe kesÀ DeeOeej hej efJeefOe mesefmeef× keÀes Òeehle veneR keÀj mekeÀles?... efJeefOe keÀes ®eskeÀ keÀjves mes efmeef× Dee@ìescesefìkeÀueer Òeehle nespee³esieer~'' De.yeeheoeoe 2.08.73

’meJe& meypeskeÌìdme ceW nce keÀneB lekeÀ heeme nw, FmekeÀer hejKe keÌ³ee nw? pees efpeleves meypeskeÌìdme ceW heemenesiee, GmekeÀes Glevee ner Gve meypeskeÌìdme kesÀ DeeOeej hej Dee@ypeskeÌì (ue#³e) Deewj jsmheskeÌì efceuesieer~meeLe-meeLe Òeeefhle keÀe Yeer DevegYeJe nesiee~ ... %eeve keÀer meypeskeÌì ceW heeme nesves mes Dee@ypeskeÌì ueeFìDeewj ceeFì keÀe DevegYeJe keÀjWies~ Gme vee@uespe keÀer meypeskeÌì kesÀ DeeOeej hej jsmheskeÌì Yeer Fleveerefceuesieer ner~'' De.yeeheoeoe 2.08.73

’veeuespeHegÀue nw lees efpemekeÀes vee@uespe osles nQ, Jes Fme vee@uespe keÀes Flevee ner jsmheskeÌì osles nQ~ vee@uespekeÀes jsmheskeÌì osvee DeLee&led vee@uespeHegÀue keÀes jsmheskeÌì osvee~ ... nj meypeskeÌì Je mebkeÀuhe ceW DeeypeskeÌìDeewj jsmheskeÌì Fve oesveeW keÀer Òeeefhle keÀe DevegYeJe pees keÀjles nQ, GvekeÀes ner hejHesÀkeÌì keÀnWies~ hejHesÀkeÌìDeLee&led FHesÀkeÌì mes hejs~'' De.yeeheoeoe 2.08.73

’hetjs 84 pevce met³e&JebMeer ner uesles nQ, pees henues-henues Deeles nQ~ meejer met³e&JebMeer mecÒeoe³e hegvepe&vceuesles-uesles DeYeer leceesÒeOeeve yeveW nQ~ Jes ner Deye efHeÀj mes yeehe mes jep³e-Yeei³e ues jns nQ~ pees ye®®esFme %eeve keÀes mecePeles nQ, GvekeÀes ner ce]pee Deelee nw~ Deewj efkeÀmekeÀes ce]pee veneR Dee³esiee~ FmeceW legceefkeÀmekeÀer efvevoe veneR keÀjles nes~ ... DeYeer legce mecePeles nes nce efJeée kesÀ ceeefuekeÀ Les, meejer peceerve-Deemeceeve nceeje Lee~'' mee.yeeyee 7.11.11 efjJee.’DeYeer legcnejer yegef× ceW j®elee Deewj j®evee keÀer meejer vee@uespe nw, pees efHeÀj DeewjeW keÀes Yeer megveevee nw,Deehe meceeve yeveeves keÀer Yeer legcnejer peyeeyeoejer nw~... Jes ye´eïeCe Deheves keÀes ye´ïee kegÀceej-kegÀceejerveneR keÀnuee mekeÀles nQ~ legce Deheves keÀes ye´ïee kegÀceej-kegÀceejer keÀnueeles nes~... ye´ïee kesÀ ye®®es

119

yeéïeCe meye YeeF&-yenve "njs, efHeÀj efJekeÀej ceW kewÀmes pee mekeÀles nQ~ Deiej keÀesF& peeles nQ lees kegÀuekeÀes keÀuebefkeÀle keÀjles nQ~'' mee.yeeyee 9.11.11 efjJee.’keÀefue³egie kesÀ yeeo Deelee nw mebiece³egie, pees Tb®e les Tb®e nw, efHeÀj lees veer®es Glejvee neslee nw~ ...yeeleW efyeukegÀue menpe nQ, hejvleg ceveg<³e [êcee Devegmeej mecePeles veneR nQ, FmeefueS yeehe Deeles nQmecePeeves kesÀ efueS~ yegueeles Yeer nQ yeeyee DeeDees, Deehe ceW pees vee@uespe nw, Jen ncekeÀes oes, heefleleeW keÀesheeJeve yeveeDees~'' mee.yeeyee 10.11.11 efjJee.’³en hee"Meeuee Yeer nw~ hee"Meeuee ceW efmeHe&À efkeÀleeyeW Leesæ[sner nesleer nQ, hee"Meeuee nw lees cewhme Yeernesves ®eeefnS~ legcnejs ³es ef®e$e nQ cewhme~ cewhme mes ceveg<³e Peì mecePe pee³eWies~... ³en ³e%e Yeer nw~FmekeÀes jepemet³e& DeéecesIe DeefJeveeMeer ©ê ieerlee %eeve ³e%e keÀne peelee nw~''

mee.yeeyee 10.11.11 efjJee.’efMeJeyeeyee vee@uespeHegÀue nw, DeYeer Jen vee@uespe legcekeÀes efceue jner nw~ yeerpe keÀes ner Peeæ[ keÀer meejervee@uespe nesieer~ yeehe Fme keÀuhe-Je=#e keÀe yeerpeªhe nw, Jen mele nw, ®eslev³e nw Deewj efHeÀj %eeve keÀemeeiej nw~ Jen Yeer Deelcee nw hejvleg Jen hejce-Deelcee nw~ Jen Tb®es les Tb®ee nw, Jen meowJe hejceOeececeW jnles nQ~'' mee.yeeyee 11.11.11 efjJee.’cegPes yegueeles ner nQ - ns heeflele-heeJeve DeeDees, DeekeÀj ncekeÀes vee@uespe oes, heeJeve yeveeDees~ lees ceQDeekeÀj ³en keÀe³e& keÀjlee ntB~ ... ³en nw %eeve ceevemejesJej, efpemeceW [gyekeÀer ueieeves mes legce %eeve hejeryeve peeles nes~ GvneWves efHeÀj Gme heeveer kesÀ mejesJej keÀes ceevemejesJej mecePe efue³ee nw~ ³en nw %eevemveeve keÀer yeele~ ... meejer ogefve³ee keÀnleer nw ke=À<Ce YeieJeevegJee®e, ³eneB yeehe keÀnles nQ efMeJeYeieJeevegJee®e~ oesveeW ceW jele-efove keÀe HeÀke&À nw~''

mee.yeeyee 11.11.11 efjJee.’³en vee@uespe megvekeÀj Deewj jepe³eesie meerKekeÀj legce met³e&JebMeer yeveWies~ efHeÀj ®evêJebMeer, JewM³eJebMeer,MetêJebMeer yeveWies~ ³en %eeve legcnejer yegef× ceW DeYeer ner nw~ mele³egie ceW ³en %eeve Yetue pee³esiee~ ...yeehe keÀnles nQ - jeJeCe ves legcnejer yegef× efkeÀleveer Kejeye keÀj oer nw~ keÀesF& Yeer j®elee yeehe keÀes Deewjj®evee kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀes veneR peeveles nQ~''

mee.yeeyee 11.11.11 efjJee.’DeYeer legcekeÀes efkeÀleveer jesMeveer efceueleer nw~ yeehe ves legcekeÀes meejs me=efä-®e¬eÀ keÀer efnmìêr-pee@ûeeHeÀermecePeeF& nw~ ... Üehej ceW pees $e+ef<e-cegefve meleesÒeOeeve Les, efpevekeÀer yegef× keÀes leeuee veneR ueiee ngDeeLee, Jes keÀnles Les - nce j®elee Deewj j®evee keÀes veneR peeveles nQ~ Deepe peye keÀefue³egie ceW meyekeÀer yegef×keÀes leeuee ueiee ngDee nw, Jes efHeÀj j®elee Deewj j®evee keÀes kewÀmes peeve mekeÀles nQ~ Meeðe lees Jes $e+ef<e-

120

cegefve Yeer heæ{les Les~'' mee.yeeyee 14.11.11 efjJee.’efpemeceW efpelevee peemleer %eeve jnlee nw, GmekeÀes Glevee peemleer veMee jnlee nw~ DeYeer legce ceemìjvee@uespeHegÀue yeve ie³es nes~ efHeÀj peye efJeveeMe nesiee, lees ³en Mejerj Keueeme nes pee³esiee, efHeÀj ³en%eeve Yetue pee³esiee~ ³en %eeve Fme SkeÀ pevce lekeÀ ner jnlee nw~... yeehe keÀnles nQ - ceQ keÀesF& keÀceeF&veneR keÀjlee ntB~ ceQ lees legcekeÀes efmeKeueekeÀj, heeJeve yeveekeÀj Deheves Iej ues peelee ntB~''

mee.yeeyee 14.11.11 efjJee.’yeeyee kesÀ %eeve mes meyekeÀer meÃefle nesleer nw, yeehe ner meJe& keÀe meÃefle oelee nw~ yeekeÀer pees Kego nerogie&efle ceW nQ, Jes kewÀmes DeewjeW keÀer meÃefle keÀjWies~ ... yeehe legcekeÀes jepeeDeeW keÀe jepee yeveeles nQ~ heefJe$ejepeeDeeW keÀer DeheefJe$e jepee³eW hetpee keÀjles nQ~ mele³egie ceW legce [yeue efmejleepe Les~ ... DeYeer yeehekeÀnles nQ - Fme ce=l³egueeskeÀ ceW legcneje ³en Deefvlece pevce nw~''

mee.yeeyee 16.11.11 efjJee.’³en jepe³eesie nw, Òepee³eesie veneR nw~ meoe MegYe yeesuevee ®eeefnS~ Fme heæ{eF& keÀer Sce SC[DeeypeskeÌì nw ner efJeée keÀer yeeoMeener heevee~ ... mketÀue ceW mìt[sCì De®íe heeme nesles nQ lees ìer®ej keÀeYeer veece yeeuee neslee nw~ ... ceveg<³e FmekesÀ cenlJe keÀes peeveles veneR nw~ yeeyee nw vee@uespeHegÀue~ JenDeeles ner nQ j®elee kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀer vee@uespe osves~''

mee.yeeyee 18.11.11 efjJee.’DeYeer keÀuhe keÀe mebiece nw~ ceneYeejer ceneYeejle ueæ[eF& Yeer nesveer nw, ves®egjue kesÀuesefceìer]pe Yeer nesveernw~ Le[& Jeu[& Jeej efo ueemì Jeej keÀnles nQ~ ... Yeue keÀesF& Deheves Oece& ceW jns lees Yeer yeeyee keÀes³eeo keÀjves mes Deheves Oece& ceW De®íe heo hee mekeÀles nQ~ meyekeÀes ³en yeleevee nw - yesno keÀe yeehencekeÀes Òepeeefhelee ye´ïee kesÀ leve Üeje ³en vee@uespe os jns nQ~''

mee.yeeyee 19.11.11 efjJee.’meeje %eeve Fme ef$ecete|le, Peeæ[, ieesues ceW nw~ meeræ{er keÀe Yeer Fme ieesues ceW Dee peelee nw~ meeræ{er ef[ìsueceW yeveeF& efkeÀ nce 84 pevce kewÀmes uesles nQ~ ®e¬eÀ ceW meye Oece& JeeueeW keÀe Dee peelee nw~ ... yeeyee keÀemeeje efove K³eeue ®euelee jnlee nw efkeÀ kewÀmes meyekeÀes yeehe keÀe mevosMe efceues~ ye®®eeW keÀes efkeÀleveerefJeMeeue yegef× mes ³egefkeÌle j®eveer ®eeefnS, mee|Jeme keÀe MeewkeÀ jKevee ®eeefnS~''

mee.yeeyee 19.11.11 efjJee.’³en nw ©neveer vee@uespe, pees ©neveer yeehe ner osles nQ~ lees Jen meJe&J³eeheer kewÀmes nesiee~ yeehe keÀesmeJe&J³eeheer ceevevee yeæ[er Yetue nw~ ... mele³egie ceW yengle Leesæ[s ceveg<³e neWies, lees Gme mece³e yeekeÀer meyeDeelcee³eW MeeefvleOeece ceW neWieer~ lees peªj GmekesÀ efueS ueæ[eF& ueiesieer, leye efJeveeMe nesiee, Deelcee³eW

121

cegefkeÌleOeece ceW pee³eWieer~ ³es meye yeeleW ye®®eeW keÀer yegef× ceW jnveer ®eeefnS, pees DeewjeW keÀes Yeer mecePeemekeÀes~'' mee.yeeyee 21.11.11 efjJee.’%eeve-efJe%eeve keÀne peelee nw~ %eeve DeLee&led me=efä-®e¬eÀ keÀe %eeve Deewj efJe%eeve ceevee ³eesie~... SkeÀieerlee ner nw, efpemeceW efueKee nw ceeceskeÀced ³eeo keÀjes~ ieerlee ner iee@[ HeÀeoj keÀe Meeðe nw~ hejvlegGmeceW Yetue keÀj oer nw efkeÀ yeehe kesÀ yeoueer ke=À<Ce keÀe veece [eue efo³ee nw~... keÀuhe-keÀuheefMeJeyeeyee DeekeÀj Jemee& osles nQ, efHeÀj legce 84 pevceeW ceW ieBJee osles nes~ meyekeÀes heeflele mes heeJeve DeewjheeJeve mes heeflele yevevee ner nw~'' mee.yeeyee 21.11.11 efjJee.

123

Dece=le-Oeeje’efpevekeÀer yegef× ceW ³en vee@uespe ìHekeÀleer jnsieer, GvekeÀes DeHeej KegMeer nesieer ... meowJe yegef× ceW ³en %eeve ìHekeÀlee jnslees legce KegMeer ceW jnWies, efHeÀkeÀj mes HeÀeefjie nes pee³eWies~'' mee.yeeyee 3.10.01 efjJee.

³en Deìue mel³e nw efkeÀ pees ngDee, Jen ìue veneR mekeÀlee Deewj pees veneR ngDe, Jen nes veneR mekeÀlee~ peesngDee Jen De®íe ngDee, pees nes jne nw Jen De®íe nw Deewj pees nesiee. Jen Yeer De®íe nesiee keÌ³eeWefkeÀ ³es efJeée-veeìkeÀmel³e, v³ee³ehetCe& Deewj keÀu³eeCekeÀejer nw~ heefJe$elee ner peerJeve nw~ heefJe$elee DeLee&led DeeeflcekeÀ mJeªhe ceW efmLeefle,DeeeflcekeÀ mce=efle, DeeeflcekeÀ ¢efä Deewj DeeeflcekeÀ Je=efÊe~ peneB heefJe$elee nw, JeneB meJe& Òeeefhle³eeb, meJe& megKe mJele: neslesnQ Deewj F®íecee$eced DeefJeÐee nesleer nw~ meJe& mecyevOeeW ceW ceOegjlee nesleer nw, ye´ïe®e³e& keÀer mJeYeeefJekeÀ OeejCee nesleer nw~jeie-Üs<e, Ye³e-ef®evlee, ogKe-DeMeeefvle, F&<³ee&-Ie=Cee, F®íe-DeekeÀeb#ee, DenbkeÀej-nervelee keÀe veece-efveMeeve veneR nesleenw Deewj ceeve-DeHeceeve, efvevoe-mlegefle, pe³e-Hejepe³e, ueeYe-neefve, ³eMe-DeHe³eMe, megKe-ogKe, DeHeves-Heje³es ceWmeceeve efmLeefle nesieer~ heefJe$e Deelcee ceW mece³e hej ke=Àl³e keÀe mebkeÀuhe mJele: peeie=le neslee nw, GmekeÀer MegYe ceWDeefYe©ef®e Deewj DeMegYe ceW De©ef®e mJele: nesleer nw, FmeefueS meoe efveme¥keÀuhe nesleer nw~ meJe& DeelceeDeeW kesÀ Òeefle GmekeÀerMegYe YeeJevee, MegYe keÀecevee nesleer nw, efpemekesÀ heefjCeece mJeªhe meJe& DeelceeDeeW keÀer GmekesÀ Òeefle MegYe YeeJevee, MegYekeÀecevee nesleer nw~ ³en efJeée SkeÀ veeìkeÀ nw, FmeceW ve keÀesF& Dehevee nw Deewj ve keÀesF& heje³ee~ ve keÀesF& Dehevee efce$e nw Deewjve keÀesF& Dehevee Me$eg~ pees Deepe Dehevee nw, Jen keÀue heje³ee nesiee Deewj heje³ee Dehevee nesiee~ ve keÀesF& ncekeÀes kegÀíos mekeÀlee nw Deewj ve keÀesF& nceeje kegÀí ues mekeÀlee nw~ ve efkeÀmeer ves ncekeÀes kegÀí efo³ee nw Deewj ve ner nceeje efkeÀmeer veskegÀí efue³ee nw~ nj Deelcee Dehevee Deveeefo-DeefJeveeMeer heeì& yepee jner nw Deewj Deheves keÀceeX Devegmeej megKe ³ee ogKekeÀes hee jner nw~ FmeefueS efkeÀmemes jeie-Üs<e, Ye³e-ef®evlee keÀe keÀesF& ÒeÍe>> ner veneR~

oelee SkeÀ hejceelcee nw, Gmeves ncekeÀes pees efo³ee nw, Jener nceejs efueS efnlekeÀj nw~ YeieJeeveesJee®³e -ye®®es, legce hejceOeece kesÀ jnves Jeeues nes, Fme me=efä hej heeì& yepeeves Dee³es nes, DeYeer legcekeÀes Jeeheme Iej ®euevee nw~ Fmemel³elee keÀes mecePekeÀj osn Deewj osn keÀer ogefve³ee mes v³eejs neskeÀj Deheves DeeeflcekeÀ mJeªhe ceW efmLele neskeÀj efveYe&³e,efveefM®evle, efveme¥keÀu neskeÀj hejce-Meeefvle, Hejce-MeefkeÌle keÀe DevegYeJe keÀjes, yeehe kesÀ meeLe efJeée-keÀu³eeCe keÀer mesJeekeÀj hejceevevo keÀe DevegYeJe keÀjes Deewj mee#eer neskeÀj Fme efJeée-veeìkeÀ keÀes osKees Deewj ì^mìer neskeÀj heeì& yepeeles ngShejce megKe keÀe DevegYeJe keÀjes~ ³ener megKe-Meeefvlece³e peerJeve keÀe megiece heLe nw~

Fme mel³e hej ¢æ{ efve½e³e nesiee Deewj meleled DeY³eeme leLee menpe efmLeefle nesieer leye ner nce DeheveerDeefvlece cebefpeue megKece³e peerJeve Deewj megKeo ce=l³eg keÀes menpe Òeehle keÀj mekeWÀies DeLee&led jeie-Üs<e, Ye³e-ef®evlee mescegkeÌle neWies~ ³ener peerJeve keÀer hejce-Òeeefhle, hejceelcee keÀe hejce Jejoeve, Fme yeéïeCe peerJeve keÀe hejce-heg©<eeLe& DeewjFme peerJeve keÀe hejce-keÀle&J³e nw~

³en yeele Yeer O³eeve ceW jKevee Deefle DeeJeM³ekeÀ nw - [êcee keÀe %eeve Deewj DeeeflcekeÀ efmLeefle ªheer oesveeWheefn³es meeLe neWies Deewj GvekesÀ yeer®e ceW hejceelcee ªheer Oegjer nesieer leye ner ieeæ[er meHeÀueleehetJe&keÀ ®euesieer~’yeéïeCe DeLee&led efve½e³eyegef× Deewj efve½e³eyegef× DeLee&led efJepe³eer~ lees nj SkeÀ yeéïeCe efve½e³eyegef× keÀneB lekeÀ yeves nQDeewj efJepe³eer keÀneB lekeÀ yeves nQ~ keÌ³eeWefkeÀ yeéïeCe peerJeve keÀe HeÀeGC[sMeve nw efve½e³e Deewj efve½e³e keÀe ÒeceeCe nwefJepe³e~'' De.yeeheoeoe 15.4.92

124

DeefOekeÀ peevekeÀejer kesÀ efueS mecHeke&À keÀjsbë-mHeeke&À ö DeeO³eeeflcekeÀ DevegHe´³eesie DevegmevOeeve kesÀvê

(SpARC – Spiritual Applications Research Centre),yesnlej efJeMJe efvecee&Ce DekeÀeoceer,

%eeve mejesJej, Deeyet HeJe&le - 307501jepemLeeve, Yeejle

ceesyeeF&ueë 9414 15 1879, 9414 00 3497,9414 08 2607

HewÀkeÌme ö 02974-238951F&-cesue ö [email protected],

[email protected]

spiritual phycological dharmik gyan aur darshan a5 book. books/02. spark books/01. hindi... ·...

Documents