spis treści - wydawnictwo c.h.beck · spis treści viii iii. prawo międzynarodowe jako źródło...

11
VII Spis treści str. Przedmowa ..................................................... V Wykaz skrótów .................................................. VII Rozdział I. Tradycje prawne ...................................... 1 § 1. Tradycje rzymskie w polskim prawie cywilnym................ 1 I. Uwagi wstępne ........................................... 1 II. Część ogólna ............................................. 7 III. Własność i inne prawa rzeczowe.............................. 11 IV. Zobowiązania ............................................ 17 V. Spadki .................................................. 22 VI. Prawo rodzinne i opiekuńcze................................. 25 Rozdział II. Pojęcie i systematyka prawa prywatnego ................. 31 § 2. Prawo prywatne a prawo publiczne ......................... 32 I. Celowość i możliwość podziału prawa na publiczne i prywatne ..... 32 II. Kryteria podziału ......................................... 36 III. Kryterium metody regulacji ................................. 38 IV. Determinanty zakresu stosowania prywatnoprawnej metody regulacji ... 44 V. Publicyzacja prawa prywatnego .............................. 49 § 3. Prawo prywatne a prawo cywilne ........................... 52 § 4. Podział na gałęzie i dyscypliny (działy) ....................... 56 I. Uwagi wprowadzające...................................... 56 II. Kodeks cywilny a działy prawa prywatnego .................... 57 III. Inne działy prawa prywatnego objęte kompleksową regulacją ....... 64 IV. Działy prawa obsługujące i służebne wobec prawa prywatnego (postępowanie cywilne, międzynarodowe prawo prywatne) ........ 65 V. Prawo pracy jako samodzielna gałąź prawa wywodząca się z prawa prywatnego .............................................. 67 § 5. Kodeks cywilny jako swoista ustawa organicznaprawa prywatnego .. 68 § 6. Systematyka „Systemu prawa prywatnego” ................... 76 Rozdział III. Kodyfikacja prawa prywatnego ........................ 77 § 7. Kodyfikacja prawa prywatnego w świetle historii .............. 78 § 8. Kodyfikacja prawa a kultura prawna ........................ 88 § 9. Kodyfikacja i kodeks ...................................... 100 § 10. Elementy teorii i techniki kodyfikacji prawa prywatnego........ 106 § 11. System, zakres oraz koncepcja kodyfikacji prawa prywatnego ... 119 § 12. Podsumowanie – doświadczenia i wyniki kodyfikacji prawa prywatnego w Polsce ...................................... 146 Rozdział IV. Źródła prawa prywatnego ............................. 157 § 13. Pojęcie i rodzaj źródeł prawa prywatnego .................... 162 I. Pojęcie „źródła prawa” ..................................... 162 II. Źródła prawa jako fakty prawotwórcze ......................... 163 § 14. Prawo stanowione ........................................ 165 I. Ogólna charakterystyka źródeł prawa stanowionego .............. 165 II. Konstytucja jako źródło prawa cywilnego ...................... 167

Upload: lecong

Post on 01-Mar-2019

213 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Spis treści - Wydawnictwo C.H.Beck · Spis treści VIII III. Prawo międzynarodowe jako źródło prawa prywatnego . . . . . . . . . . . . 190 IV. Ustawa i inne akty prawa stanowionego

VII

Spis treści

str.

Przedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VWykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VII

Rozdział I. Tradycje prawne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 § 1. Tradycje rzymskie w polskim prawie cywilnym . . . . . . . . . . . . . . . . 1 I. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 II. Część ogólna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 III. Własność i inne prawa rzeczowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 IV. Zobowiązania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 V. Spadki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 VI. Prawo rodzinne i opiekuńcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

Rozdział II. Pojęcie i systematyka prawa prywatnego . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 § 2. Prawo prywatne a prawo publiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 I. Celowość i możliwość podziału prawa na publiczne i prywatne . . . . . 32 II. Kryteria podziału . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 III. Kryterium metody regulacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 IV. Determinanty zakresu stosowania prywatnoprawnej metody regulacji . . . 44 V. Publicyzacja prawa prywatnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 § 3. Prawo prywatne a prawo cywilne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 § 4. Podział na gałęzie i dyscypliny (działy) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 I. Uwagi wprowadzające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 II. Kodeks cywilny a działy prawa prywatnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 III. Inne działy prawa prywatnego objęte kompleksową regulacją . . . . . . . 64 IV. Działy prawa obsługujące i służebne wobec prawa prywatnego

(postępowanie cywilne, międzynarodowe prawo prywatne) . . . . . . . . 65 V. Prawo pracy jako samodzielna gałąź prawa wywodząca się z prawa

prywatnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 § 5. Kodeks cywilny jako swoista ustawa organicznaprawa prywatnego . . 68 § 6. Systematyka „Systemu prawa prywatnego” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76

Rozdział III. Kodyfikacja prawa prywatnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 § 7. Kodyfikacja prawa prywatnego w świetle historii . . . . . . . . . . . . . . 78 § 8. Kodyfikacja prawa a kultura prawna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 § 9. Kodyfikacja i kodeks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 § 10. Elementy teorii i techniki kodyfikacji prawa prywatnego . . . . . . . . 106 § 11. System, zakres oraz koncepcja kodyfikacji prawa prywatnego . . . 119 § 12. Podsumowanie – doświadczenia i wyniki kodyfikacji prawa

prywatnego w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146

Rozdział IV. Źródła prawa prywatnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157 § 13. Pojęcie i rodzaj źródeł prawa prywatnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162 I. Pojęcie „źródła prawa” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162 II. Źródła prawa jako fakty prawotwórcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163 § 14. Prawo stanowione . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165 I. Ogólna charakterystyka źródeł prawa stanowionego . . . . . . . . . . . . . . 165 II. Konstytucja jako źródło prawa cywilnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167

Page 2: Spis treści - Wydawnictwo C.H.Beck · Spis treści VIII III. Prawo międzynarodowe jako źródło prawa prywatnego . . . . . . . . . . . . 190 IV. Ustawa i inne akty prawa stanowionego

Spis treści

VIII

III. Prawo międzynarodowe jako źródło prawa prywatnego . . . . . . . . . . . . 190 IV. Ustawa i inne akty prawa stanowionego jako źródło prawa prywatnego . . 199 V. Wzorce umowne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207 VI. Wymaganie znajomości obowiązującego prawa w ramach stosunków

prawa prywatnego (zasada ignorantia iuris nocet) . . . . . . . . . . . . . . . . 211 § 15. Zwyczaj jako źródło prawa prywatnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215 I. Uwagi wstępne (zwyczaj a prawo zwyczajowe) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215 II. Spory wokół pojęcia zwyczaju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216 III. Typy relacji między zwyczajem a porządkiem prawnym . . . . . . . . . . . 220 IV. Zwyczaj na tle obowiązującego systemu źródeł prawa polskiego . . . . 223 V. Zwyczaj w obrębie prawa (consuetudo secundum legem) . . . . . . . . . . 227 VI. Problem znajomości zwyczaju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234 VII. Uwagi końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236§ 16. Rola orzecznictwa sądowego jako źródła prawa prywatnego . . . . . . . 236 I. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236 II. System prawa stanowionego a system precedensowy (common law) . . . 237 III. Rola orzecznictwa w polskim systemie prawnym . . . . . . . . . . . . . . . . . 239 IV. Przejawy quasi-normatywnej funkcji orzecznictwa . . . . . . . . . . . . . . . 241 V. Podstawy i zakres formalnego związania orzecznictwem . . . . . . . . . . 246 VI. Rola orzecznictwa konstytucyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249 VII. Uwagi końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251

Rozdział V. Prawo prywatne Unii Europejskiej i jego wpływ na prawo polskie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255

§ 17. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257 I. Członkostwo Polski w Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257 II. Znaczenie Układu o stowarzyszeniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258 § 18. Prawo Unii Europejskiej – cechy podstawowe . . . . . . . . . . . . . . . . . 261 I. Uwagi wprowadzające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261 II. Bezpośrednie stosowanie prawa unijnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262 III. Pierwszeństwo prawa unijnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263 § 19. Pojęcie i metody harmonizacji praw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265 I. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265 II. Pojęcie harmonizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267 III. Metody harmonizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268 § 20. Przedmiot i płaszczyzny harmonizacji praw . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271 I. Uwagi wprowadzające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271 II. Przedmiot harmonizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271 III. Płaszczyzna stanowienia prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272 IV. Płaszczyzna stosowania prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276 V. Płaszczyzna instytucjonalno-organizacyjna (wzmianka) . . . . . . . . . . . 281 § 21. Rozwój harmonizacji prawa prywatnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281 § 22. Obecny stan europejskiego prawa prywatnego . . . . . . . . . . . . . . . . 284 I. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284 II. Prawo prywatne międzynarodowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285 III. Prawo umów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286 IV. Prawo deliktowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299 V. Inne dziedziny prawa prywatnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306 § 23. Rola nauki prawa w procesie tworzenia jednolitego prawa

europejskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309 I. Różne formy aktywności naukowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309 II. Reguły modelowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310

Page 3: Spis treści - Wydawnictwo C.H.Beck · Spis treści VIII III. Prawo międzynarodowe jako źródło prawa prywatnego . . . . . . . . . . . . 190 IV. Ustawa i inne akty prawa stanowionego

IX

Spis treści

Rozdział VI. Zasady prawa prywatnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317 § 24. Pojęcie i funkcje zasad prawa prywatnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318 I. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318 II. Status i podstawa rekonstrukcji zasad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319 III. Zasady systemu prawa a zasady systemu i poszczególnych dyscyplin

prawa prywatnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324 IV. Funkcje zasad systemowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326 V. Natura norm wyrażających zasady . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327 § 25. Dyrektywne zasady podstawowe prawa prywatnego . . . . . . . . . . . . 329 I. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329 II. Zasada autonomii woli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329 III. Zasada oparcia mechanizmów prawa prywatnego na koncepcji prawa

podmiotowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340 IV. Zasada pewności (zaufania) i bezpieczeństwa obrotu . . . . . . . . . . . . . 344 V. Respektowanie zasad słuszności w prawie prywatnym . . . . . . . . . . . . 353 § 26. Konflikt zasad – metody rozwiązywania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359 I. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359 II. Kolizje zasad w prawie prywatnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 360 III. Metody rozwiązywania konfliktu zasad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 362

Rozdział VII. Normy i przepisy prawa cywilnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367 § 27. Przepisy prawne i normy prawne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370 I. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370 II. Podstawowe typy norm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371 III. Metaprzepisy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372 § 28. Normy względnie i bezwzględnie wiążące oraz semiimperatywne . . 373 I. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373 II. Normy względnie wiążące . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 375 III. Normy bezwzględnie wiążące . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 383 IV. Normy semiimperatywne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 386 § 29. Klauzule generalne w prawie prywatnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 390 I. Pojęcie klauzuli generalnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 390 II. Zasady współżycia społecznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 395 III. Dobre obyczaje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 398 IV. Inne klauzule generalne odsyłające do wartości moralnych . . . . . . . . . 400 V. Klauzule generalne odsyłające do ocen innych niż moralne . . . . . . . . . 402 § 30. Definicje legalne w tekstach prawa cywilnego . . . . . . . . . . . . . . . . . 407 I. Powody wprowadzania definicji legalnych w prawie . . . . . . . . . . . . . 407 II. Logiczne typy definicji legalnych w prawie cywilnym . . . . . . . . . . . . 408 III. Legislacyjne właściwości definicji legalnych w prawie cywilnym . . . 412 IV. Normatywny charakter cywilnoprawnych definicji legalnych . . . . . . . 415 § 31. Przepisy odnoszące „coś do czegoś” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 416 § 32. Normy domniemania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 427 I. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 427 II. Pojęcie domniemań prawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429 III. Przesłanka domniemania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 430 IV. Wniosek domniemania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433 V. Nakaz domniemania i jego uchylenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 437 VI. Domniemanie niewzruszalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439 VII. Funkcje domniemań prawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442

Rozdział VIII. Stosowanie i wykładnia prawa cywilnego . . . . . . . . . . . . . . . 445 § 33. Pojmowanie stosowania prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 451 § 34. Sankcje prawa prywatnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459

Page 4: Spis treści - Wydawnictwo C.H.Beck · Spis treści VIII III. Prawo międzynarodowe jako źródło prawa prywatnego . . . . . . . . . . . . 190 IV. Ustawa i inne akty prawa stanowionego

Spis treści

X

I. Sankcje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459 II. Wysłowienie sankcji i ich postacie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 460 III. Normy wykonawcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461 IV. Normy merytoryczne niesankcjonowane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 462 V. Sankcje a stosowanie prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 462 § 35. Ustalenie stanu faktycznego sprawy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 463 I. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 463 II. Domniemanie faktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 464 III. Rozkład ciężaru dowodu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 470 § 36. Uwagi ogólne o wykładni prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 476 I. Kształtowanie się zintegrowanej koncepcji wykładni prawa . . . . . . . . 476 II. Wykładnia prawa a swoistość prawa cywilnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . 478 III. Posługiwanie się adekwatnymi terminami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 482 IV. Pojmowanie wykładni w kategoriach ontologicznych . . . . . . . . . . . . . 483 V. Metoda kształtowania koncepcji wykładni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 484 § 37. Zakres wykładni w relacji do celów wykładni . . . . . . . . . . . . . . . . . 486 I. Wykładnia sensu stricto a wykładnia sensu largo . . . . . . . . . . . . . . . . . 486 II. Wnioskowania z norm o normach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 488 III. Podsumowanie dotyczące zakresu wykładni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 500 § 38. Zakres wykładni w relacji do typów czynności interpretacyjnych . . . 500 I. Poziom normatywny (dyrektywny) i odtworzenie wyrażenia

normokształtnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 500 II. Rozczłonkowanie norm w przepisach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 501 III. Zmienność tekstów prawnych i faza porządkująca wykładni . . . . . . . . 504 § 39. Początek wykładni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 506 I. Sytuacja wykładni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 506 II. Zasada omnia sunt interpretanda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 511 § 40. Typy reguł wykładni i kolejność ich stosowania . . . . . . . . . . . . . . . . 511 I. Reguły językowe wykładni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 511 II. Reguły systemowe wykładni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 512 III. Reguły funkcjonalne wykładni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 515 IV. Chronologiczna kolejność stosowania reguł wykładni . . . . . . . . . . . . . 518 § 41. Zakończenie wykładni w aspekcie uzyskanego stopnia precyzji . . . . 524 I. Stopień precyzji a wykładnia operatywna i uniwersalna . . . . . . . . . . . 524 II. Operatywność i uniwersalność wykładni a wieloznaczność zwrotów

językowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 525 III. Operatywność i uniwersalność wykładni a niedookreśloność

(nieostrość) zwrotów językowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 527 § 42. Zakończenie wykładni w aspekcie wagi typów reguł wykładni . . . 528 I. Chronologia a waga stosowanych reguł wykładni . . . . . . . . . . . . . . . . 528 II. Jednoznaczność językowa a reguły systemowe wykładni . . . . . . . . . . 530 III. Jednoznaczność językowa a reguły funkcjonalne wykładni . . . . . . . . . 530 § 43. Wykładnia prawa Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 535 I. Reguły wykładni tekstów prawa UE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 535 II. Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 537 III. Udział sądów krajowych w wykładni prawa wspólnotowego . . . . . . . 538 § 44. Uzasadnianie decyzji interpretacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 540 I. Uzasadnianie „słabe” i uzasadnianie „mocne” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 540 II. Uzasadnianie heurystyczne a uzasadnianie następcze. . . . . . . . . . . . . . 541 III. Uzasadnianie dyskursywne a uzasadnianie monologowe . . . . . . . . . . . 541

Rozdział IX. Zbieg norm prawa cywilnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 545 § 45. Zjawisko i jego prawna problematyzacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 549 I. Terminologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 549

Page 5: Spis treści - Wydawnictwo C.H.Beck · Spis treści VIII III. Prawo międzynarodowe jako źródło prawa prywatnego . . . . . . . . . . . . 190 IV. Ustawa i inne akty prawa stanowionego

XI

Spis treści

II. Zakres zbiegu norm a podział prawa na gałęzie . . . . . . . . . . . . . . . . . . 554 III. Postaci zbiegu norm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 560 IV. Tło historycznoprawne i komparatystyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 563 V. Problematyzacja zbiegu według polskiej doktryny prawa cywilnego . 572 VI. Zbieg norm jako problem kwalifikacji prawnej (teza) . . . . . . . . . . . . . 578 VII. Przyczyny trudności w analizie zbiegu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 580 VIII. Kryteria istnienia zbiegu (sytuacje podobne) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 581 IX. Niespójność prakseologiczna norm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 582 X. Zbieg norm a proces stosowania prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 582 XI. Zakaz dekompozycji konkurujących reżimów prawnych . . . . . . . . . . . 583 XII. Zbieg zjawiskiem prawa stosowanego czy obowiązującego . . . . . . . . . 585 XIII. Skutki zbiegu norm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 585 XIV. Zbieg norm a harmonizacja prawa krajowego z prawem unijnym . . . . 588 XV. Zbieg norm a obejście prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 592 XVI. Procesowe konsekwencje zbiegu roszczeń wynikających ze zbiegu

norm jednostkowego zastosowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 593 § 46. Zbieg normatywnie uregulowany. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 604 I. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 604 II. Zbieg norm w związku z ochroną dóbr niemajątkowych (problematyka

zbiegu na tle art. 24 KC) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 606 III. Zbieg norm na tle przepisów prawa rzeczowego . . . . . . . . . . . . . . . . . 606 IV. Zbieg odpowiedzialności odszkodowawczej ex delicto i ex contractu

(art. 443 KC) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 607 V. Zbieg reżimów bezpodstawnego wzbogacenia i odpowiedzialności

odszkodowawczej (art. 414 KC) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 620 VI. Zbieg normowany w art. 44910 KC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 624 VII. Zbieg roszczenia odszkodowawczego i roszczenia o zapłatę odsetek

(art. 481 § 3 KC) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 630 VIII. Zbieg odpowiedzialności z tytułu rękojmi i gwarancji (art. 579 KC) . . 631 IX. Zbieg roszczeń o ochronę praw własności przemysłowej z innymi

roszczeniami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 634 X. Zbieg roszczeń w związku ze szkodą wyrządzoną

pacjentowi przez szpital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 636 § 47. Ważniejsze przypadki zbiegu normatywnie nieuregulowanego . . . 638 I. Uchylenie się od skutków oświadczenia woli a odpowiedzialność

z tytułu czynu niedozwolonego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 638 II. Modyfikujące przyjęcie oferty a „wojna formularzy” (stosunek

art. 681 do art. 3854 KC) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 640 III. Bezskuteczność względna a odpowiedzialność deliktowa . . . . . . . . . . 642 IV. Zbieg podstaw do uznania czynności prawnej za wadliwą . . . . . . . . . . 643 V. Zbieg norm z art. 58 i 3531 KC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 650 VI. Błąd a odpowiedzialność z tytułu rękojmi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 651 VII. Wyzysk a kwestionowanie niedozwolonej klauzuli umownej . . . . . . . 652 VIII. Wyzysk a odpowiedzialność deliktowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 653 IX. Zbieg roszczeń prewencyjnych i kompensacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . 653 X. Zbieg roszczeń o naprawienie szkody i zapłatę zadośćuczynienia

uregulowanych w Kodeksie cywilnym i Kodeksie karnym. Kwestia nawiązki i świadczenia pieniężnego z art. 49 KK . . . . . . . . . . . . . . . . . 654

XI. Zbieg różnych podstaw do zasądzenia odszkodowania ex delicto . . . . 657 XII. Zbieg różnych podstaw do zasądzenia zadośćuczynienia za szkodę

niemajątkową . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 659 XIII. Odpowiedzialność z tytułu niewykonania a odpowiedzialność

z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania . . . . . . . . . . . . . . . . . 661

Page 6: Spis treści - Wydawnictwo C.H.Beck · Spis treści VIII III. Prawo międzynarodowe jako źródło prawa prywatnego . . . . . . . . . . . . 190 IV. Ustawa i inne akty prawa stanowionego

Spis treści

XII

XIV. Odpowiedzialność z tytułu rękojmi a odpowiedzialność z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 663

XV. Odpowiedzialność z tytułu gwarancji a odpowiedzialność z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 665

XVI. Odpowiedzialność z tytułu niezgodności towaru z umową a odpowiedzialność z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania . . . . 666

XVII. Odpowiedzialność z tytułu gwarancji przy umowie sprzedaży konsumenckiej a odpowiedzialność z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 667

XVIII. Sprzedaż rzeczy przez nieuprawnionego: odpowiedzialność z tytułu rękojmi, odpowiedzialność za niewykonanie zobowiązania, bezwzględnie nieważna czynność prawna, czy nieistniejąca czynność prawna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 668

XIX. Zbieg roszczenia o zapłatę kary umownej z roszczeniami odszkodowawczymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 670

XX. Zbieg prawa odstąpienia od umowy w razie jej niewykonania, jeżeli przy zawarciu umowy zastrzeżono zadatek (art. 394 § 1 KC) oraz roszczenia odszkodowawczego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 673

XXI. Zbieg norm na tle instrumentów prawnych służących zakończeniu stosunku umownego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 673

XXII. Zbieg roszczeń o zwrot przedmiotu świadczenia i z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 674

XXIII. Zbieg roszczeń o wydanie rzeczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 675 XXIV. Konkurowanie roszczenia windykacyjnego z innymi roszczeniami . . . 676 XXV. Konkurowanie roszczenia negatoryjnego z roszczeniem z tytułu

bezpodstawnego wzbogacenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 683 XXVI. Zbieg roszczenia o ochronę dóbr osobistych i roszczenia

negatoryjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 684 XXVII. Zbieg różnych podstaw dla żądania zwrotu nakładów poniesionych

na cudzą rzecz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 685 XXVIII. Zbieg ochrony spadku (art. 1029 KC) z innymi roszczeniami

(ochrona prawnorzeczowa, bezpodstawne wzbogacenie) . . . . . . . . . . . 688 XXIX. Zbieg roszczenia posesoryjnego z innymi roszczeniami . . . . . . . . . . . . 689 XXX. Zbieg roszczeń służących ochronie praw autorskich oraz zwalczaniu

nieuczciwej konkurencji z innymi roszczeniami . . . . . . . . . . . . . . . . . . 692

Rozdział X. Obowiązywanie i stosowanie prawa cywilnego w czasie. Problemy intertemporalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 697

§ 48. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 698 § 49. Obowiązywanie i stosowanie prawa w czasie . . . . . . . . . . . . . . . . . . 700 § 50. Problemy intertemporalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 709 I. Zmiana prawa i jej konsekwencje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 709 II. Temporalny zakres zastosowania przepisu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 710 III. Fakty prawne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 711 IV. Problemy intertemporalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 713 V. Problemy intertemporalne w stanowieniu i stosowaniu prawa . . . . . . . 715 VI. Płaszczyzna stanowienia prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 716 VII. Płaszczyzna stosowania prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 718 § 51. Prawo intertemporalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 719 I. Reguły intertemporalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 719 II. Przepisy odsyłające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 720 III. Materialne przepisy przejściowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 721 IV. Przepisy interpretacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 722 V. Przepisy intertemporalne w aktach normatywnych . . . . . . . . . . . . . . . . 724

Page 7: Spis treści - Wydawnictwo C.H.Beck · Spis treści VIII III. Prawo międzynarodowe jako źródło prawa prywatnego . . . . . . . . . . . . 190 IV. Ustawa i inne akty prawa stanowionego

XIII

Spis treści

VI. Zasady ogólne prawa intertemporalnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 725 § 52. Stosowanie prawa intertemporalnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 727 I. Określenie reguły decyzji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 727 II. Rola art. 3 KC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 727 III. Podstawa normatywna rozstrzygnięcia intertemporalnego . . . . . . . . . . 728 IV. Rozstrzyganie problemu intertemporalnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 729 V. Problem klasyfikacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 730 VI. Problem relewancji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 731 VII. Problem kwalifikacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 732 VIII. Problem ustalenia konsekwencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 734 IX. Wykładnia w zgodzie z Konstytucją . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 735 § 53. Techniki rozstrzygania problemów intertemporalnych . . . . . . . . . . 737 I. Uwagi wprowadzające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 737 II. Tempus regit actum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 738 III. Retroakcja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 739 IV. Natychmiastowe działanie ustawy nowej (wobec „spraw w toku”) . . . 743 V. Dalsze działanie ustawy dawnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 749 VI. Materialne skutki przejściowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 752 § 54. Dyrektywy prawa intertemporalnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 753 I. Dyrektywy a techniki prawa intertemporalnego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 753 II. Tempus regit actum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 754 III. Zasada tempus regit actum a niezgodność przepisu z Konstytucją RP . 756 IV. Zasada nieretroakcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 760 V. Ochrona praw nabytych i zaufania do prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 761 VI. Zasada tranzytoryjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 764 VII. Dyrektywa bezpośredniego stosowania przepisów dotyczących

treści stosunków prawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 765 VIII. Dyrektywa bezpośredniego stosowania przepisów dotyczących

trwałych stosunków prawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 769 IX. Bezpośrednie stosowanie przepisów dotyczących stanów prawnych . . 770 X. Dyrektywa poszanowania ekspektatyw związanych z realizacją

faktów rozciągających się w czasie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 771 XI. Dyrektywa ratio legis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 772 XII. Domniemanie bezpośredniego działania ustawy nowej . . . . . . . . . . . . 773

Rozdział XI. Prawo podmiotowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 775 § 55. Pojęcie prawa podmiotowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 780 I. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 780 II. Rozwój historyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 781 III. Określenie prawa podmiotowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 791 § 56. Klasyfikacja praw podmiotowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 817 I. Ogólna prezentacja podziałów praw podmiotowych . . . . . . . . . . . . . . 817 II. Prawa majątkowe i niemajątkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 821 III. Prawa podmiotowe bezwzględne i względne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 838 IV. Inne podziały praw podmiotowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 842 V. Prawa podmiotowe tymczasowe, ekspektatywy . . . . . . . . . . . . . . . . . 846 § 57. Nabycie prawa podmiotowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 857 I. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 857 II. Nabycie pierwotne i pochodne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 858 III. Nabycie konstytutywne i translatywne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 870 IV. Następstwo pod tytułem szczególnym i ogólnym (sukcesja singularna

i uniwersalna) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 871 § 58. Nadużycie prawa podmiotowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 876 I. Wprowadzenie historyczne i prawnoporównawcze . . . . . . . . . . . . . . . 876

Page 8: Spis treści - Wydawnictwo C.H.Beck · Spis treści VIII III. Prawo międzynarodowe jako źródło prawa prywatnego . . . . . . . . . . . . 190 IV. Ustawa i inne akty prawa stanowionego

Spis treści

XIV

II. Miejsce nadużycia prawa podmiotowego w prawie polskim . . . . . . . . 881 III. Kwalifikacja prawna zachowań stanowiących nadużycie prawa

podmiotowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 889 IV. Kryteria nadużycia prawa podmiotowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 898 V. Stosowanie art. 5 KC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 912

Rozdział XII. Stosunek cywilnoprawny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 935 § 59. Stosunek cywilnoprawny – pojęcie i struktura . . . . . . . . . . . . . . . . . 936 I. Wiadomości wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 936 II. Charakter stosunku cywilnoprawnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 943 III. Elementy stosunku cywilnoprawnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 946 IV. Podstawowe rodzaje stosunków cywilnoprawnych . . . . . . . . . . . . . . . 961 V. Inne modele stosunków cywilnoprawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 969 § 60. Zdarzenia prawne jako źródła stosunków cywilnoprawnych . . . . . 983 I. Stan faktyczny a zdarzenie prawne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 983 II. Zdarzenie prawne, stany prawne oraz stany psychiczne jako

elementy stanu faktycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 984 III. Systematyka zdarzeń cywilnoprawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 989 IV. Charakterystyka poszczególnych zdarzeń cywilnoprawnych . . . . . . . . 995

Rozdział XIII. Podmioty stosunków cywilnoprawnych – zagadnienia ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1019

§ 61. Osobowość, zdolność i podmiotowość prawna . . . . . . . . . . . . . . . . . 1021 I. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1021 II. Pojęcie zdolności prawnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1022 III. Pojęcie osobowości i podmiotowości prawnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1024 IV. Spór o dychotomiczny podział podmiotów stosunków

cywilnoprawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1025 V. Zdolności czynne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1032 § 62. Zdolność sądowa i zdolność do czynności procesowych. . . . . . . . . . 1033 I. Zdolność sądowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1033 II. Zdolność do czynności procesowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1035 § 63. Zdolność w zakresie stosunków administracyjnoprawnych . . . . . . 1037 I. Zdolność administracyjnoprawna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1037 II. Zdolność administracyjnoprocesowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1039 § 64. Pozycja prawna zwierząt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1040 I. Stan prawny do wejścia w życie OchrZU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1040 II. Dereifikacja zwierząt mocą OchrZU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1042 III. Następstwa dereifikacji zwierząt w prawie cywilnym . . . . . . . . . . . . . 1042

Rozdział XIV. Osoby fizyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1045 § 65. Zdolność prawna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1047 I. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1047 II. Początek zdolności prawnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1049 III. Pozycja prawna dziecka poczętego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1051 IV. Domniemanie dotyczące życia i śmierci. Kommorienci . . . . . . . . . . . . 1056 V. Zakres zdolności prawnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1060 VI. Ustanie zdolności prawnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1063 § 66. Właściwości osobiste osoby fizycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1073 I. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1073 II. Wiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1074 III. Stan psychiczny osoby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1076 § 67. Ubezwłasnowolnienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1080 I. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1080 II. Ubezwłasnowolnienie całkowite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1082

Page 9: Spis treści - Wydawnictwo C.H.Beck · Spis treści VIII III. Prawo międzynarodowe jako źródło prawa prywatnego . . . . . . . . . . . . 190 IV. Ustawa i inne akty prawa stanowionego

XV

Spis treści

III. Ubezwłasnowolnienie częściowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1084 § 68. Zdolność do czynności prawnych i inne postaci zdolności czynnej . . . 1084 I. Pojęcie i rodzaje zdolności czynnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1084 II. Zdolność czynna w wybranych obcych systemach prawnych oraz

w prawie polskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1085 III. Brak zdolności do czynności prawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1092 IV. Ograniczona zdolność do czynności prawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1095 V. Pełna zdolność do czynności prawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1103 VI. Inne postaci zdolności czynnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1104 § 69. Indywidualizacja osoby fizycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1105 I. Stan cywilny. Księgi stanu cywilnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1105 II. Nazwisko i imię oraz inne dane osobowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1106 III. Płeć . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1107 IV. Miejsce zamieszkania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1108 § 70. Osoba fizyczna jako konsument lub przedsiębiorca . . . . . . . . . . . . 1110 I. Konsumenci i ich ochrona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1110 II. Osoba fizyczna jako przedsiębiorca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1113

Rozdział XV. Osoby prawne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1115 § 71. Kształtowanie się poglądów na osobowość prawną . . . . . . . . . . . . . 1118 I. Przegląd teorii na temat osoby prawnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1118 II. Osoba prawna w polskiej doktrynie i judykaturze . . . . . . . . . . . . . . . . 1124 § 72. Osoba prawna jako jednostka organizacyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1129 I. Adresat normy prawnej, podmiot prawa a pojęcie osoby

w prawie cywilnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1129 II. Jednostka organizacyjna jako substrat osoby prawnej i ustawowej . . . 1133 § 73. Elementy konstrukcji osoby prawnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1140 I. Ustawowe wskazanie jednostki organizacyjnej jako osoby prawnej . . 1140 II. Zdolność prawna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1142 III. Przypisywanie osobie prawnej skutków zachowania osób fizycznych . 1143 IV. Stosunki prawne pomiędzy osobami tworzącymiosobę prawną

a tą osobą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1156 V. Majątek osoby prawnej i odpowiedzialność tylko tym majątkiemza

jej zobowiązania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1160 VI. Nazwa i siedziba osoby prawnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1162 § 74. Powstanie i ustanie osobowości prawnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1165 I. Powstanie osoby prawnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1165 II. Ustanie osoby prawnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1169 III. Transformacja osoby prawnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1170 § 75. Typy i rodzaje osób prawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1170 I. Kryteria podziału osób prawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1170 II. Publiczne osoby prawne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1173 III. Kościelne osoby prawne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1183 IV. Korporacyjne osoby prawne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1185 V. Osoby prawne typu zakładowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1188 § 76. Dobra osobiste osoby prawnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1189 I. Pojęcie i konstrukcja prawna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1189 II. Środki ochrony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1198 § 77. Osoby niebędące osobami prawnymi (osoby ustawowe) . . . . . . . . . 1202 § 78. Jednostki organizacyjne niebędące osobami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1214 § 79. Osoba prawna lub ustawowa jako przedsiębiorca . . . . . . . . . . . . . . 1216

Rozdział XVI. Dobra osobiste i ich ochrona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1225 § 80. Ogólna charakterystyka dóbr osobistych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1229

Page 10: Spis treści - Wydawnictwo C.H.Beck · Spis treści VIII III. Prawo międzynarodowe jako źródło prawa prywatnego . . . . . . . . . . . . 190 IV. Ustawa i inne akty prawa stanowionego

Spis treści

XVI

I. Źródła prawa w zakresie dóbr osobistych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1229 II. Subiektywne czy obiektywne rozumienie dobra osobistego . . . . . . . . . 1233 III. Otwarty charakter katalogu dóbr osobistych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1234 § 81. Przegląd dóbr osobistych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1235 I. Życie, zdrowie, nietykalność cielesna, integralność seksualna . . . . . . . 1235 II. Wolność i swoboda sumienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1237 III. Cześć człowieka. Dobre imię osoby prawnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1238 IV. Nazwisko i pseudonim. Nazwa osoby prawnej. Firma. Nazwa zespołu . . 1241 V. Stan cywilny. Poczucie przynależności do określonej płci . . . . . . . . . . 1245 VI. Wizerunek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1247 VII. Tajemnica korespondencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1252 VIII. Nietykalność mieszkania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1256 IX. Twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska . . . . 1258 X. Kult po zmarłej osobie bliskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1260 XI. Sfera prywatności. Ochrona danych osobowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1261 XII. Możliwość korzystania z walorów środowiska naturalnego. Ochrona

przed hałasem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1266 § 82. Konstrukcja prawna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1268 § 83. Ochrona dóbr osobistych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1272 I. Przesłanki ochrony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1272 II. Okoliczności wyłączające bezprawność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1275 III. Środki ochrony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1281

Rozdział XVII. Przedmioty stosunku cywilnoprawnego . . . . . . . . . . . . . . . 1291 § 84. Istota i miejsce przedmiotu stosunku cywilnoprawnego.

Teoria monistyczna i pluralistyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1292 § 85. Mienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1297 § 86. Majątek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1298 § 87. Pojęcie rzeczy i ich rodzaje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1299 I. Zagadnienia wspólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1299 II. Nieruchomości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1300 III. Rzeczy ruchome (ruchomości) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1307 IV. Rzeczy przyszłe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1310 § 88. Rzeczy proste i rzeczy złożone. Części składowe rzeczy . . . . . . . . . 1311 § 89. Przynależności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1314 § 90. Przedmioty zbiorowe i zbiory rzeczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1316 § 91. Rzeczy wyłączone z obrotu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1318 § 92. Pożytki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1319 I. Pożytki rzeczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1319 II. Pożytki prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1321 § 93. Rzeczy a towary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1321 § 94. Sytuacja prawna kopalin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1322 § 95. Wody i urządzenia wodne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1323 § 96. Urządzenia pływające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1328 § 97. Statki powietrzne, lotniska i urządzenia naziemne. Pojazdy

kosmiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1331 § 98. Zwierzęta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1335 § 99. Energie, gazy i paliwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1338 § 100. Pieniądze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1340 § 101. Papiery wartościowe, instrumenty finansowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1342 § 102. Przedsiębiorstwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1343 I. Istota pojęcia. Różne znaczenia. Przedsiębiorstwo jako przedmiot

stosunku cywilnoprawnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1343 II. Oddział, zakład, zorganizowana część przedsiębiorstwa . . . . . . . . . . . 1352

Page 11: Spis treści - Wydawnictwo C.H.Beck · Spis treści VIII III. Prawo międzynarodowe jako źródło prawa prywatnego . . . . . . . . . . . . 190 IV. Ustawa i inne akty prawa stanowionego

XVII

Spis treści

III. Oddział i przedstawicielstwo przedsiębiorcy zagranicznego . . . . . . . . 1354 § 103. Gospodarstwo rolne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1355 § 104. Lasy, gospodarstwo leśne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1357 § 105. Dobra niematerialne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1358 I. Zagadnienia wspólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1358 II. Dzieła autorskie. Utwory . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1361 III. Przedmioty stosunków prawnych własności przemysłowej . . . . . . . . . 1365 IV. Inne dobra niematerialne będące przedmiotem stosunku

cywilnoprawnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1376 § 106. Inne przedmioty stosunku cywilnoprawnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1377 I. Środki produkcji i towary konsumpcyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1377 II. Przedmioty trwałe i środki obrotowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1378 III. Środki inwestycyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1380 IV. Prawa majątkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1381 V. Usługi materialne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1382 VI. Usługi niematerialne i prawne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1384

Indeks rzeczowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1385