spk-İlerİ dÜzey-2011-menkul kiymetler ve dİĞer sermaye pİyasasi araÇlari Özet

8/6/2019 SPK-LER DZEY-2011-MENKUL KIYMETLER VE DER SERMAYE PYASASI ARALARI ZET

1/9


2/9

H SSE SENED TRLER

Hamiline ve Nama Yaz l Hisse Senetleri: K ymetli evrak zerinde sahibinin ismi belirtiliyorsa nama yaz l , isim belirtilmiyor ve elindebulunduran ki iye alacak hakk tan yorsa hamiline yaz l hisse senedidir.

Adi ve mtiyazl Hisse Senetleri: Sahiplerine e it haklar tan yan hisse senetlerine ad hisse senedi denir. Ana szle me ile oy hakk ,kra i tirak vb. a lardan sahiplerine di erlerine gre daha zel haklar sa layan hisse senetlerine imtiyazl hisse senetleri denir.

Primli ve Primsiz Hisse Senetleri: Senedin zerinde yaz l olan de ere nominal (itibari) de er denir. Hisse senedi zerinde yaz lde erden daha yksek bir bedel ile kar l yorsa primli hisse senedi, zerinde yaz l bedel ile kar l yorsa primsiz hisse senedi denir.

Bedelli ve Bedelsiz Hisse Senetleri: Kurulu ya da sermaye art r m esnas nda kar lan senetler bedelli senetlerdir. Bu sayedesermayedarlar d ndaki ki i ve kurulu lardan fon temin edilir. letmenin baz varl klar ndaki de er art lar n n sermayeye eklenmesi ile kar lan hisse senetlerine bedelsiz hisse senetleri denir. Bedelsiz hisse senetlerini i letme ortaklar alabilir.

Kurucu ve ntifa Hisse Senetleri: Kurulu ta eme i geenler iin kar lan, ortakl k ve irket ynetimine kat lma hakk vermeyen senetler kurucu hisse senetleridir. Sadece irket kr n n bir k sm iin alacak hakk verir. ntifa hisse senetleri ise baz ki iler iin alacak ya dahizmetleri kar l kar lan ve ortakl k hakk sa lamayan hisse senetl eridir.

2-) VARANTLAR

Varant :Belli bir dayanak varl , nceden belirlenmi bir fiyattan, nceden belirlenmi bir tarihte alma hakk veren menkul k ymettir.

Varantla ilgili terimler; Call Varant: Varant sahibine dayanak varl alma hakk n verir.(( 0 ile 1 aras ndad r) Put Varant: Varant sahibine dayanak varl satma hakk n verir. (( 0 ile -1 aras ndad r) Kullan m Fiyat :Dayanak varl n n nceden belirlenmi olan fiyattan al nmas veya sat lmas . Vade: Varant szle mesinin geerli oldu u sredir Avrupa Tipi Varant: Varant sahibi hakk n sadece vade bitim tarihinde kullanabilir. Amerika Tipi Varant: Varant sahibi hakk n , varant n vade sonuna kadar herhangi bir sre iinde kullanabilir. Gearing Rasyosu: Varant kald ra sa layan bir finansal rndr, dayanak varl n fiyat ile varant fiyat n n rasyosudur. Delta: Dayanak varl k fiyat n n bir birim de i mesi sonucunda varant fiyat n n ne kadar de i ece ini gsterir. Efektif Gearing (Esneklik): Gearing ile Deltan n arp m olup, dayanak varl kta meydana gelen %1lik de i imin varantdaki yzdesel

de i imini gsterir.Varantlar n Avantajlar Varantlar n Dezavantajlar

Riskten Korunma ve Riski Ynetme: Spot piyasalarda meydanagelebilecek fiyat de i melerine kar yat r mc lar koruma zelli inesahiptir

Uygun Dayanak Varl k Seimine Ra men Zarar Riski: Dayanakvarl n fiyat hareketlerinden dolay yat r mc zarar edebilir.

S n rs z Kazan, S n rl Zarar (Kald ra Etkisi):Zarar edilecekmiktar varanta denen cretle s n rl d r, kazan ise s n rs zd r.

Kald ra Etkisi: Zarar oran , dayanak varl n fiyat de i im oran ndan okdaha yksek olabilmektedir.

Hem D en Hem de Ykselen Piyasalarda Kazan Elde EtmeOlana :Call Varantlar ykselen piyasalarda kazan elde etmeolana sunar, Put Varantlar d en piyasalarda.

hra n n Ykmll n Yerine Getirmeme Riski: Opsiyonszle melerinde takas kurumu taraf ndan garantisi varken varantszle melerinde bu yoktur, ihra n n ykmll ne yerine getirmemesidurumunda varant sahibi adi alacakl durumunda hukuksal yollaraba vuracakt r.

Likidite: Finansal varantlar, irket varantlar na nazaran daha likiditesermaye piyasas aralar d r.

Geerlilik Sresinin S n rl Olmas :Varantlar s n rl sreli oldu u iinvade bitimi ile varantlar nda varl sona ermektedir

Varantlar ile Opsiyon Szle meleri Aras ndaki Farklar

Varantlar (Covered)

Opsiyon Szle meleri(Organize Piyasalarda)

Opsiyon Szle meleri(Tezgahst Piyasalarda)

Finansal Ara Tr Menkul K ymet Tr(Borlanma arac niteli inde).Szle me (Di er Sermaye Piyasa

Arac )Szle me (Di er Sermaye Piyasa

Arac )lem Grd Piyasalar Menkul K ymet Borsalar Vadeli lem ve Opsiyon Borsalar Borsa d nda

hra Finansal kurulu lar ve ortakl klar taraf ndan ihra ediliyor.lem grd borsa taraf ndan

kar l yor.

Finansal kurulu lar ile m terileriaras nda artlar serbeste

belirleniyor.

rn zellikleri

Standardize edilmi rnler de il.hra istedi i zellikte de i ikbyklk, vade ve kullan m

fiyat ndan varant ihracyapabiliyor.

lgili borsa taraf ndan standardizeedilmi rnler.

Standart rnler de il.Szle menin taraflar aras nda,byklk, vade, fiyat serbeste

belirleniyor.

Vade Uzun vadeli olabilir. K sa vadeli. (Genellikle azami 9ay)Vade, borsa opsiyonlar na k yasla

daha k sa ya da daha uzunolabilir.

lem Limiti Minimum i lem limiti yok. Minimum i lem limiti var. Minimum i lem limiti yok. Ykmll n yerine getirilme

biimi

Genellikle ykmllk fiziksel

teslim ile yerine getirilmez.

Fiziksel teslim veya nakit uzla ma

mmkndr.

Taraflar n aras ndaki szle me ile

belirleniyor.Garanti Teslim garantisi yoktur. Teslim takas kurumu taraf ndangaranti edilir. Teslim garantisi yoktur.

Teminat

Teminatland rma yap lmaz. Ancakihra ihra etti i

varant ndayanak varl n n belirlibir oran n portfynde tutma

konusunda zorunlu tutulabiliyor

Opsiyonu yazan taraf(sat c ),opsiyonun ieri i de erin belirli bir

yzdesi kadar teminat yat r r.Teminat zorunlulu u yoktur.


3/9

SERMAYE P YASASI MEVZUATINDA VARANTLAR1-)Ortakl k Varantlar :Paylar MKBde i lem gren herhangi bir ortakl n paylar n veya paylar MKBde i lem gren kay tl sermaye sisteminetabi ihra hisselerini, nceden belirlenen bir fiyattan vade sonunda alma hakk veren

hraca ili kin esaslar: Ortakl k Varant na ili kin Esaslar: vade 2 ayda az 5 y ldan fazla olamaz Ortakl k varantlar n n kurul kayd na al nmas : Kullan m Hakk na li kin Esaslar: Al m sat ma li kin Esaslar:

2-)Arac Kurulu Varantlar :Elinde bulunduran ki iye hra lara li kin Esaslar: Varantlara li kin esaslar: Varantlar n Kurul Kayd na Al nmas : Varantlar n al m sat m na ili kin Esaslar

3-)TAHV LLERTahvil: TTK md. 420ye gre anonim irketlerin dn para bulmak iin itibari k ymetleri e it ve ibareleri ayn olmak zere kard klar borsenetlerine tahvil denir.TAHV L TRLER

1. Devlet Tahvilleri zel Sektr Tahvilleri: Maliye Bakanl taraf ndan belli amalarla kar lan i borlanma tahvilleri uzunvadeli, Hazinenin dnemsel ihtiyalar iin kar lan tahviller ve hazine bonolar ise k sa vadelidir. Tahvillerin vadesi 1 y ldan azolmamak zere serbeste belirlenebilir. Hazine bonolar k sa vadeli, ok defa kuponsuz. Tasarruf bonolar orta vadeli olup ihra

artlar ve faiz oranlar de i iktir. Uzun vadeli Devlet Tahvilleri faiz oranlar daha d ktr. Devlet Tahvilleri ihalelerde teminatolarak kullan labilir. Belediyeler ve kamu kurulu lar n n kard tahvillerde Devlet Tahvili Say l r.

2. Primli Tahviller Ba a ba Tahviller skontolu Tahviller: Tahvil zerinde yaz l de erle sat a k yorsaBa a ba Tahvil .Nominal de erinden daha yksek bedelle sat a kar lan tahvilPrimli Tahvil . Nominal de erden daha d k bedelle sat a kar lan tahvilskontolu Tahvil . (TTK Hisse Senetlerinin nominal de erden daha a a bedelle ihra edilmesi yasakladhalde tahviller iin byle bir durum yoktur. Tahviller nominal de erinin %5 i d k bedelle ihra edilebilir.)

3. kramiyeli Tahviller: Tahvillerin sat n te vik etmek iin faiz ve erken sat priminden ba ka para ikramiyeleri de verilebilir.4. Nama ve Hamiline Tahviller: 5. Paraya evrilme Kolayl Olan Tahviller:6. Garantili ve Garantisiz Tahviller: Banka veya holding garantisi, kar lan tahvillerin anapara ve faizlerinin vadelerinde geri

denmesini kapsar. 7. Sabit ve De i ken Faizli Tahviller: Enflasyon ve Finansal Kriz dnemlerinde piyasalarda olu abilecek ani ve dengesiz

hareketlere kar tahvil sahibini korumak amac yla, piyasa ko ullar na gre faiz oran de i en tahvil, faiz riskini azaltarakihra s na da uzun vadeli borlanma imkan vermektedir.(3 ve 6 ayl k kupon demesi yap l r.)

8. ndeksli Tahviller:Bu tahvilde anapara, ihra tarihi ile itfa tarihi aras ndaki srete Alt n fiyatlar na veya belli bir dvizkurundaki art oran na gre art r larak tahvil sahibine vade sonunda denmektedir. Endeksli tahvillerde yat r mc lar faizlerekar korumaktad r.

Tahvillerde De er Tan mlamalar Nominal de er: Tahvilin zerinde yazan de er. hra De eri: ihra de eri = Nominal de er - %5 Kanuni indirim + Erken Sat Primi Piyasa De eri: Piyasada olu an de erdir

TAHV L VE H SSE SENED ARASINDAK FARKLAR1-)HUKUK AIDAN FARKLARTAHV LLER H SSE SENED

1 Tahvil bir bor senedidir. Hisse senedi bir mlkiyet senedidir

2 Tahvil sahibi tahvil karan kurulu unuzun vadelialacakl s d r Hisse senedi sahibi hisse senedi karan kurulu un orta d r .

3 Tahvil sahibinin irkete sa lad sermayeyabancsermayedir.Kulland rd sermayez sermayedir.

4 Tahvil sahibi irketin aktif zerindeki alaca ndan ba ka hibir hakka sahip de ildir Kendilerine tan nantm ortakl k haklar ndan yararlanabilirler

5 Tahvilde kesin bir vade vard r. Vade sonunda hukuki ili kisona erer.Kesin bir vade olmad gibihukuki ili ki ebedidir.

6 Tahvilingetirisi belli ve sabittir. Hisse senedinin getirisi de i ebilir.7 Tahviller itibari(nominal) de erin alt nda ihra edilebilir. Hisse senetleri itibari de erin alt nda bir fiyatlasat lamazlar.

8 Tahviller, irketler d nda devlet ve belediye gibitzel ki ili esahip kamu kurulu lar taraf ndan da kar labilir.Hisse sentleri anonim irketler taraf ndan ihra edilir.

9 Tahviller bir itfa plan dahilinde itfa edilir tfa sz konusu de ildir ancak irketin tasfiyesi halinde hisse sentlerinin

tamamen itfas sz konusudur.2-)EKONOM K AIDAN FARKLARTahvil ile Hisse Senedi aras ndaki en nemli fark risktir .


4/9

4-)DEVLET TAHV LLER VE HAZ NE BONOLARI

Devlet Borlanma Senetleri (D BS): Hazine Mste arl taraf ndan yurt ii piyasada ihra edilen borlanma senetleridir.1 y l (365 gn) ve daha uzun vadeli D BS ler Devlet Tahvili 1 y ldan k sa vadeli D BS ler iseHazine Bonosu

DEVLET TAHV L VE HAZ NE BONOSU HRA SRES VE YNTEMLER

1. hale yntemi: Hazine mste arl ihale yntemi ile ihra edilecek senedin, ihale tarihini, valr tarihini, vade ve faiz yap s n belirler veihaleye ili kin duyurusunu yapar. (Rekabeti Olmayan Teklif(ROT)= Kamu kurulu lar na ve Piyasa Yap c s olan bankalara ihalencesinde ihale sistemine gre; ihalede olu acak fiyattan ya da ortalama fiyattan teklif verme)

2. TAP Yntemi: Yat r mc lar n istedikleri zaman alabilecekleri, senedin tr, vade ve faiz yar s n n nceden belirlendi i senetlerin merkezbankas na depolanarak kullan lan yntemdir.

3. Do rudan Sat Yntemi: Hazine; kamu kurumlar , bankalar ile di er finansal kurulu lara do rudan sat yntemi ile kime, ne kadar vehangi ko ullara sahip senetlerin belli oldu u D BS ihra etmesi.

4. Halka Arz Yntemi:Yat r mc taban n n geni letilmesi amac yla, kamu bankalar , zel bankalar ve arac kurumlar arac l ile halkado rudan D BS ihrac gerekle tirmek.

5-)DE T R LEB L R TAHV LLER (DET)

DETlerin Vadesi ve De i tirmenin Ba lang c :DET vadesi 1 y ldan az olamaz. DET lerin hisse senetleriyle de i tirilmesi vadeba lang tarihinden itibaren en erken 1 y l sonra yap labilir.

De i tirme Fiyat ve Oran :De i tirme Fiyat ; hisse senedi ile de i tirilme halinde bu hisse senetlerine uygulanacak fiyatt r. De i tirmeOran ; hisse senedi ile de i tirme s ras nda DET in nominal de eri kar l nda verilecek pay say s n gsterir.

tfa Plan na Ba l De i tirme: hra n n Talebine Ba l De i tirme ve De i tirme a r s : Tasarruf Sahibinin talebine ba l olarak de i tirme ve de i tirm e hakk n n kullan m esaslar : lenmi Faizler ve Giderler: De i tirme Hakk n n Kalkmas :de i tirme hakk n kullanmayan DET sahiplerinin de i tirme hakk ortadan kalkar.

6-)H SSE SENED NE DNTRLEB L R TAHV LLER (HDT)HDT, sahibine elindeki tahvili nceden belirlenmi say daki hisse senedine dn trme hakk veren sabit getirili menkul k ymet olaraktan mlanmaktad r.

HDT ye ili kin Baz Kavramlar: Dn trme Fiyat : HDT sahiplerinin tahvillerini hisse senedine dn trmeleri halinde uygulanacak fiyatt r.

Dn trme Oran : Hisse senedine dn trme s ras nda HDT ninNominal de eri kar l nda verilecek pay say s n gsterir.

Dn m De eri (Parite): Dn trme sonucu elde edilecek hisse senetlerinin cari piyasa de erinin dn trme oran ilearp lmas sonucu bulunan tutard r.

Yat r mc n n Talebine Ba l olarak Dn trme (Sat m Opsiyonu):Vade sonuna kadar belli dnemlerde, yat r mc lar n talebineba l olarak gerekle tirilen tahvillerin hisse senedine dn trlmesi, sat m Opsiyonu.

hra n n Talebine Ba l olarak Dn trme (Al m Opsiyonu):Vade sonuna kadar belli dnemlerde, ihra n n talebine ba lolarak gerekle tirilen tahvillerin hisse senedine dn trlmesi, al m Opsiyonu.

Tahvil (Yat r m) De eri:HDT nin sa lad dn trme hakk n n olmad varsay lmas durumunda, Nominal de erli tahvillerinde eri esas al narak belirlenen de erdir.

Tahvil (Yat r m) Primi:HDT fiyat ile tahvil de eri aras ndaki fark.

Sermaye Piyasas Mevzuat n n HDT ye li kin Dzenlemeleriy HDT karma Yetkisi:Esas szle melerinde hkm bulunan anonim ortakl k ve mevzuata gre zelle tirme

kapsam na al nanlar dahil anonim ortakl k niteli indeki kamu iktisadi te ebbslerine verilmi tir. y HDT lerin Vadesi: 1 y ldan az olamaz. HDT lerin hisse senetlerine dn trlmesinin vade ba lang tarihinden

itibaren en erken 1 y l sonra yap labilece i hkme ba lanm t r. y Dn trme Fiyat ve Oran :y tfa Plan na Ba l Dn trme:HDT ler itfa plan na ba l olarak hisse senedine dn trlebilirler. y Ortakl n Talebine Ba l Dn trme ve Dn trme a r s :HDT lerin tamam veya bir k sm ortakl ntalebine ba l olarak hisse sentlerine dn trlebilir. y Tasarruf Sahibinin Talebine Ba l Olarak Dn trme ve Dn trme Hakk n n Kullan m Esaslar :y Dn trme Hakk n n Kalkmas :Dn trme hakk n kullanmayan HDT sahiplerinin dn trme haklar ortadan

kalkar ve bu durumdaki HDT sahipleri anapara ve i lenmi faizleri al rlar.

HDT nin Tahvil De eri ve Hisse Senedi Fiyat na Duyarl l


5/9

7-)BONOLAR

1. Finansman Bonosu: Byk irketlerin ya da bankalar n ihra etti i k sa vadeli borlanma senedidir. Finansman bonolar n n vadesi 1y ldan fazla olamaz

2. Alt n, Gm ve Platin Bonolar : stanbul Alt n Borsas yesi bankalar ile k ymetli maden arac kurumlar n n belli miktarda k ymetlimaden cinsinden ihra ederek iskontolu veya skontosuzolarak satt klar menkul k ymettir. Bonolar n vadesi 60 gnden az 1 y ldan fazlaolmamak zere belirlenir.

3. Banka Bonolar : Kalk nma ve Yat r m Bankalar n n borlu s fat yla dzenleyip ihra ettikleri skonto esas na gre satt klar menkulk ymettir. Vadesi 60 gnden az 360gnden fazla olamaz. Tahsisli sat lacak banka bonolar n n vadesi 15 gnden az 1 y ldan fazla olamaz.Sat bedeli Trk Liras , dviz veya k ymetli maden olarak tahsis edilir.

8-) GEL R ORTAKLI I SENETLER (GOS)

Gelir Ortakl Senetleri (GOS)kpr, baraj, elektrik santrali, karayolu, demiryolu, telekomnikasyon sistemleri ile sivil kullan ma ynelik deniz vehava limanlar ile benzerlerinden, kamu kurum ve kurulu lar na ait olanlar n gelirlerine, gerek ve tzel ki ilerin ortak olmas iin kar lacaksenetlerdir.

Bu tan m iki nemli zellik arz etmektedir.y Gelir Ortakl Senedi ula m, haberle me, enerji kesiminde kamuya ait olan alt yap tesislerinin gelirlerini ilgilendirmektedir.y Bu gibi tesislerin mlkiyeti ve i letmesi ile ortakl k senedi alanlar n hibir ilgisi yoktur.

GOS ile ilgili SPK ve TTK da bir dzenleme yoktur.GOS lar hukuki stat itibariyle ad ndaki ortakl k ibaresine ra men,de i ken faizli bir tahvil zelli i ta maktad r. stenildi i an paraya evrilebilir.Genellikle 3 veya 5 y l vadeli ve ba lang y llar nda vergiden muaf tutulmu tur ancak uan GOS lardan 0.10 gelir vergisi stopaj na tabidir.

Menkul K ymetler aras na GOS lar n da dahil edilmesinin nedenleri unlard r;Alt yap yat r mlar na devlet btesi d nda kaynak sa lamakSoyut nitelikte olan devlet tahvili ve hazine bonosu yerine somut imajl olan kpr ve barajlar n adlar n kullanarak daha kolayborlanmakKk kuprler kararak sermaye piyasas n n yararlanaca yeni bir ara yaratmakzellikle faiz geliri elde etmekten ekinen ve haram sayan tasarruf sahiplerine gelir ortakl ismini kullanmak suretiyle ula mak.Enflasyon h z a a ya ekildi inde, yksek ve sabit faizli devlet tahvillerinin hazineye getirdi i faiz ykn hafifletmek

GOS lar vergi avantaj ve teminat olarak kullan labilmesi a s ndan bir avantaja sahiptir.GOS lar n sak ncal taraflar da vard r. En nemli sak ncalar ndan biri, bunlara devlete taahht edilen enflasyon oran n n zeri nde gelir elde etmegarantisi sorunudur. E er enflasyon ve faiz oranlar d rlmez ise, senet sat n alanlara taahht edilen reel gelirin gerekle tirilebilmesi iin yap lanhizmetlerin (kpr, elektrik vb.) fiyatlar na zam yap lmas gerekmektedir. Tamamlanmas y llar alacak olan byk baraj projel erinin, ortakl k senedisresi iinde tamamlan p gelir getirmesi g olaca ndan, bunlar n anaparalar ya hazineden kar lanacak ya da yeni gelir ortakl senetleri kar larak bunlardan elde edilecek gelirlere ihtiya duyulacakt r.

9-) GEL RE ENDESKL SENETLER (GES)

Gelire Endeksli Senetler (GES) ile getirisi Devlet gelirleriyle ili kilendirilen bir yat r m arac yarat lm olmaktad r.Getirileri, Kamu ktisadi Te ebbslerinden (K T) elde edilen ve Bteye aktar lan Has lat Paylar na endekslenmek suretiyle olu turulan GES ihracHazine Mste arl nca ihra edilen D BS lerinin e itlendirilmesi ve yat r mc taban n n geni letilmesi amalanm t r.Bu erevede 28 Ocak 2009 tarihinde do rudan sat yntemi ile 3 y l vadeli 3 ayda bir kupon demeli TL cinsi ve 3 y l vadeli 6 ayda bir kupondemeli USD cinsi GES ihra edilmi tir.

zellikleri;TL cinci senetlerin her biri Nominal100 TL de erinde, USD cinsi senetlerin her biri Nominal 100 USD de erindedir. TL cinsi senetler 3 y l vadeli 3 ayda bir kupon demeli, USD cinsi senetler 3 y l vadeli 6 ayda bir kupon demeli ihra edilmi tir. Senetler, her bir kupon dneminde asgari gelir pay getiri garantili ve azami gelir pay getiri limitine haizdir. GES ler, MKB Tahvil ve Bono piyasas nda i lem grebilecektir Kamu kurumlar n n yapacaklar ihale ve szle melerde ve hazinece sat lan milli emlak bedellerinin denmesinde teminat olarak kabuledilebilecektir.

Has lat Paylar n n eri i;GES lerin getirilerine ili kin demelerin hesaplanmas nda Trkiye Petrolleri Anonim Ortakl (TPAO), Devlet Malzeme Ofisi (DMO), Devlet HavaMeydanlar letmeleri (DHM ), K y Emniyeti Genel Mdrl (KIYEM) taraf ndan Bteye aktar lan 3 ayl k ve 6 ayl k Has lat Paylar n n Toplaesas al nacakt r.


6/9

10-) YATIRIM FONLARI KATILMA BELGELER

Yat r m Fonu:Yat r m fonlar , e itli menkul k ymetlere yat r m yapmak amac yla belli bir sermaye ile kurulan ve bir szle me kar l yat r mcsat lan,fon yneticileri taraf ndan ynetilen bir havuzdur.Banka veya arac kurumlar taraf ndan kurulur ve belirli paylara ayr larak yat r mc lara sat l rYat r mc lar bu paylardan sat n alarak o fonun orta olurlar.Toplanan paralar da fonun cinsine gre hisse senedi, tahvil, bono veya repo gibi e itliyat r m aralar nda de erlendirilir.Sermaye Piyasas Kanunu uyar nca, fon malvarl rehinedilemez, teminat gsterilemez ve nc ki iler taraf ndan haczedilemez. Yani fonmalvarl n n korunmas kanun ile gvence alt na al nm t r.

FON TRLER1. Fon Portfynn %51ini devaml olarak;

Tahvil ve Bono Fonu: Portfynn en az %51'i, tahvil veya bonodan olu mal d r. Bu bonolar zel sektr bonosu da olabilir.

HisseSenedi Fonu: Fon portfynn en az %51'i Trkiye'de kurulmu irketlerin hisse senetlerindenolu mas zorunludur.

Sektr Fonu: Portfyn en az %51'ini, ayn sektrden olan (rn:finans,tekstil,g da sektr,...) irketlerinhisse senetleri olu turmal d r.

tirak Fonu:Portfynn en az %51'inin, bir kurucu irketin i tiraklerince kart lm olan(rn: KoGrubu,Sabanc Grubu, Eczac ba Grubu,...)hisse senetlerinden olu mal d r.

Grup Fonu: Belli bir toplulu un menkul k ymetlerine yat ran fonlar Yabanc Menkul K ymetler Fonu:Portfynn en az %51'ini, yabanc menkul k ymetler olu turmal d r. K ymetli Madenler Fonu: Alt n ve di er k ymetli madenler ile bu madenlere dayal sermaye piyasas

aralar na yat rm fonlar Alt n Fonu:Alt n ile alt na dayal sermaye piyasas aralar na yat rm fonlar

2. Fon Portfyn Tamam ; Karma Fon: Portfydeki a rl en az %20' er olan en az 2 ana yat r m arac na(biri hisse senedi olmak

zorunda)yat r m yap lmas gerekir. Likit Fon:Portfynde, vadesine en az 180 gn kalan bono,tahvil bulunur veya tamam repo yap labilir.

Ayr ca portfynn a rl kl ortalama vadesi en fazla 45 gn olur. De i ken Fon:Portfyde istenen yat r m arac ndan istendi i kadar bulunabilir. Yat r m aralar ve miktar

konusunda herhangi bir limit bulunmamaktad r.

3. Fon Portfynn En Az %80i devaml olarak; Endeks Fon: MKB-100 Endeksine birebir ba ml d r.Bu tip fonlar, endeksin %90' kadar getiri sa lamak

zorundad r. Fon Sepeti: di er yat r m fonlar n n ve borsa yat r m fonlar n n kat lma paylar ndan olu an fonlar Serbest Yat r m Fonlar (Hedge Fon):Bu fonlar, kat lma paylar sadece nitelikli yat r mc lara sat lmak

zere kurulmu olan yat r m fonlar eklinde tan mlanmaktad r. zel Fon: Belirli gruplar iin kar lan zel fonlard r. 5 y l boyunca d ar dan kat l mc alamazlar.Bu yzden

"Kapal Ulu Fon" da denilir.

4. AltFonlar Asgari Olarak Alt Ay Vadeli Kurulmak Kayd yla; emsiye Fon: Paylar tek bir i tzk kapsam nda ihra edilen tm alt fonlar kapsayan fon.

-Garantili Fon: Belirli vade ya da vadelerde yat r mc ya geri denmesinin, uygun bir yat r mstratejisine ve garantr taraf ndan verilen garantiye dayan larak taahht edildi i fonlar.-Koruma Amal Fon:Belirli vade ya da vadelerde yat r mc ya geri denmesinin, uygun bir yat r m

stratejisine dayan larak en iyi gayret esas erevesinde amaland fonlard r. Alt Fon: Bir emsiye fon itz ne ba l olarak her kat lma pay ihrac iin ayr bir izah name ve sirkler dzenlenmesi gereken fonlar ifade eder.

-Bankalar, arac kurumlar ve sigorta irketlerinin fon kurma limiti;Fon Kurma Limiti = . Y -Di er kurulu lar da;

Genel Kurulca onaylanan son mali tabloda yer alan z kaynaklar toplam n geemezKATILMA BELGES :Kat lma belgesi; belge sahibinin kurucuya kar sahip oldu u haklar ta yan ve fona ka pay ile kat ld n gsteren k ymetli evrak niteli inde bir senet olup kaydi de er olarak tutulur.-A Tipi yat r m fonlar n n kat lma belgeleri menkul k ymet say l r.-Kat lma belgesi, temsil etti i de erin tam olarak nakden denmesi art yla sat labilir.-Kat lma belgelerinin itibari de eri yoktur.-zel fon kat lma belgeleri borsada i lem gremezler.-Garantili Yat r m Fonlar n n ve Koruma Amal Yat r m Fonlar n n borsa d nda taraf olduklar szle meler a a daki esaslara tabidirler;

y Szle melerin, alt fonlar n yat r m amac na uygun olmas zorunludur. y Szle melerin kar taraflar ancak Trkiye de derecelendirme faaliyetinde bulunmas Kurulca kabul edilen derecelendirme kurulu lar

taraf ndan yat r m yap labilir seviyeye denk gelen derecelendirme notu verilmi mali kurulu lar olabilir. y Szle melerin herhangi bir ili kiden etkilenmeyecek ekilde objektif ko ullarda yap lmas ve adil bir fiyat iermesi zorunludur.

Szle melerin bu ilkelere uygunlu unun temini iin uygulanacak gvenilir yntemler ve szle melerle ilgili genel ilkeler alt fonizahnamelerinde belirlenir ve kamuya a klan r.

y Szle melerin alt fonun fiyat a klama dnemlerinde menkul de eri zerinden nakde dn trlebilir olmas zorunludur

Fonun Sona Ermesi;Kurucunun iflas veya tasfiyesi halinde Kurul, fonu uygun grece i ba ka bir kurulu a tasfiye amac yla devreder.Saklay c kurumun iflas halinde, kurucu fon varl n Kurulca uygun grlecek ba ka bir kurulu a devreder.

11-) BORSA YATIRIM FONLARI


7/9

Borsa Yat r m Fonu, bir endeksi baz al r ve borsada i lem grerek baz ald endeksin performans n yat r mc ya yans t r. Bylece yat r mc yaendeks kapsam ndaki hisse senetlerine, endeksteki a rl klar oran nda yat r m yapma imkn sunar. Di er hisse senetleri gibi KMBdearackurumlar arac l ylaal n p sat labilirler. Borsa Yat r m Fonu i lemlerine ili kin takas da yine hisse senetlerinde oldu u gibi 2 gndr.

Borsa Yat r m Fonlar n n leyi Esaslar :Borsa fonu kat lma belgelerinin kayda al nmas iin Kurula yap lan ba vurular sonucunda Kurul taraf ndan kayda al nan kat lma belgeleri,kurucunun Borsaya ba vurmas halinde, MKB mevzuat erevesinde, Borsan n uygun grece i ilgili pazarda i lem grr.

Borsa Yat r m Fonlar n n Birincil ve kincil Piyasa lemleri: o Birincil Piyasa i lemi: Yetkilendirilmi kat l mc larla saklamac kurulu aras nda yeni fon kat lma belgelerinin olu turulmas ve

fon kat lma belgelerinin geri al nmas srelerinin ayn olarak gerekle tirildi i i lem.o kincil Piyasa lemi:Fon kat lma belgesi olu turma srecinin ard ndan yetkilendirilmi kat l mc lar arac l yla elde edilen yen

olu turulan fon kat lma belgelerinin borsada al m-sat ma tabi tutulmas i lemidir.

Fon kat lma belgelerinin tmn veya bir k sm n elden karmak isteyen yetkilendirilmi kat l mc , en az bir asgari i lem birimiolu turur ve sz konusu kat lma belgelerini saklamac kurulu a teslim eder. Takas zaman nda yetkilendiri lmi kat l mc , vermioldu u kat lma belgelerinin kar l nda portfyden pay na d en miktarda menkul k ymet ve nakdi al r.

Borsa Yat r m Fonlar n n Fiyat ve De eri: o Net Aktif De er: kat lma belgesi sahiplerinin ad na fon dahil edilen menkul k ymet portfynn ve fonun yat r m yapt di er

varl klar n toplam de erine alacaklar n eklenip borlar n d lmesi ile bulunur.o lem Fiyat :Borsada i lem Gnnde gerekle en son i lem fiyat d r.

12-) VARLIK F NANSMAN FONLARI VE VARLI A DAYALI MENKUL KIYMETLER (VDMK)Varl k Finansman Fonu:

hra edilen VDMK kar l nda toplanan paralarla, VDMK sahipleri hesab na, inanl mlkiyet esaslar na gre olu turulan malvarl d r.Fonun Trkiye Cumhuriyeti s n rlar ierisinde kurulmas zorunludur.Fonun Tzel Ki ili i yoktur Fon malvarl kurucunun, hizmet sa lay c n n ve kaynak kurulu un malvarl ndan ayr d r.Ayn kurucu taraf ndan kurulan fonlar kurulu s ras na gre ard k say ile numaraland r l r Fon sreli veya sresiz olarak kurulur.Fon do rudan aktar m veya dolayl aktar m usullerinden biri ile ynetilir.Fon, tebli de belirtilen amalar d nda kurulamaz ve kullan lamaz.Fon olu turmaya yetkili kurucular; bankalar, finansal kiralama ve finansman irketleri, ipotek finansman kurulu lar ve tebli de yer alan

nitelikleri ta yan arac kurumlard r.

13-) POTEK TEM NATLI MENKUL KIYMETLERTMK, ihra lar n genel ykmll niteli inde olan ve olu turulan teminat havuzundaki varl klar kar l k gsterilerek ihra edilen

borlanma senetleridir. TKM ihra n n talebi ve ilgili borsan n uygun grmesi zerine Menkul K ymet Borsalar nda i lem grebilirler. TKM sabitveya de i ken faizli, iskontolu veya primli, nama veya hamiline yaz l olarak ihra edilebilir.

TMK banklar ve ipotek finansman kurulu lar taraf ndan ihra edilir.TMK ihra s olabilmek iin;

Gerekli mekn, donan m ve organizasyon yap s n n olu turulmas ve,TMK ihrac ve teminat varl klar n ynetiminden kaynaklanan risklere kar risk ynetim sisteminin kurulmu

olmas zorunludur.-Teminat Defteri tutmak zorunludur.Teminat Varl klar n Korunmas : TMK itfa edilinceye kadar, teminat havuzlar nda yer alan varl klar, teminat amac d nda tasarruf edilemez, rehinedilemez, teminat gsterilemez, kamu alacaklar n n tahsili amac da dahil olmak zere haczedilemez ve iflas masas na dahil edilemez, ayr cabunlar hakk nda ihtiyari tedbir karar verilemez.

TMKler halka arz edilerek ya da halka arz edilmeksizin ihra edilebilirler. TMKlar n halka arz yoluyla sat n n, anapara ve faiz demelerinin, halkaarz arac l k yetki belgesine sahip arac kurulu lar vas tas yla yap lmas zorunludur.

14-) VARLIK TEM NATLI MENKUL KIYMETLERVTMKihra lar n n genel ykmll niteli inde olan borlanma senetleridir. VTMK a a da belirtilen varl klar n teminat alt nda ihraedilebilecektir

Tketici kredileri, Ticari Krediler Finansal ve operasyonel kiralama szle melerinden do an alacaklar

hracat i lemlerinden do an alacaklar Anonim ortakl klar (bankalar d nda), K Tlerin m terilerine yapt klar vadeli sat lardan do an, senede ba lanm alacaklar Bankalar taraf ndan esnaf ve sanatkrlarla kk i letmelere a lan ihtisas kredilerinden do acak alacaklar,Alacaklar, alacaklar

-Teminat Defteri tutmak zorunludur.Teminat Varl klar n Korunmas :VTMK itfa edilinceye kadar, teminat havuzlar nda yer alan varl klar, teminat amac d nda tasarruf edilemez,rehin edilemez, teminat gsterilemez, kamu alacaklar n n tahsili amac da dahil olmak zere haczedilemez ve iflas masas na dahil edilemez, ayr cabunlar hakk nda ihtiyari tedbir karar verilemez.

-Teminat Defteri

tutmak zorunludur.Teminat Varl klar n Korunmas : TMK itfa edilinceye kadar, teminat havuzlar nda yer alan varl klar, teminat amac d nda tasarruf edilemez, rehinedilemez, teminat gsterilemez, kamu alacaklar n n tahsili amac da dhil olmak zere haczedilemez ve iflas masas na dahil edilemez, ayr cabunlar hakk nda ihtiyari tedbir karar verilemez.VTMK halka arz edilerek ya da halka arz edilmeksizin ihra edilebilirler. Her iki durumda da kayda al nmas ve Kurula ba vurmas zorunludur. Haklaarz yolu ile yap lacak sat larda izahname ve sirkler dzenlenecektir. Halka arz edilmeksizin yap lan ihralarda dzenleme yok.

15-) GAYR MENKUL SERT F KALARI


8/9

Gayrimenkul Sertifikas ; ihra lar n bedellerini in a edilecek veya edilmekte olan gayrimenkul projelerinin finansman nda kullan lmak zere ihraettikleri, nominal de eri e it, hamiline yaz l menkul k ymettir.

Asli Edim: Gayrimenkul sertifikas nda belirtilen srede mlkiyetin sertifika sahibine geirilmesi ykmll dr.Tali Edim: Gayrimenkuln sertifika sahiplerince kabul edilmeyen blmnn banka taraf ndan a k artt rma ile sertifika sahiplerine da t lmas d r.Cezai art: Projenin gerekle tirilememesi veya tamamlanamamas n n gecikmesi halinde yerine getirilmesi taahht edilen ykmllklerdir.

Gayrimenkul Sertifikas ihra etmek isteyen ortakl klar n;Gayrimenkul sertifikas ihrac na konu olacak projeye e de er byklkteki en az bir projeyi, szle mesi ve teknik

artnamelerine uygun olarak Kurula ba vuru tarihinden nceki 5 y l ierisinde tamamlam olmas artt r. stlendi i gayrimenkul projesini gerekle tirebilecek mesleki ve teknik donan ma sahip oldu unu belgelendirmesi artt r.

Sertifikalar n, sat sresinin bitiminden itibaren en ge 15 gn iinde kota al nmas n teminen gerekli belgenin verilmesi istemiyle Kurula ba vurulur.Bu belgenin al nmas n izleyen en ge 15 gn iinde sertifikalar n kote edilmesi iste i ile menkul k ymetler borsas na mracaat edilir.

16-) K RA SERT F KALARIVarl k Kiralama irketi: Arac kurumlar, bankalar ve kaynak kurulu lar taraf ndan kira sertifikas ihra etmek zere kurulmu olan anonim irkettir.Kaynak Kurulu : Sahip oldu u veya kiralad varl klar , kiralamak zere varl k kiralama irketine devreden anonim irketlerdir.Kira Sertifikas : Varl k kiralama irketinin sat n almak veya kiralamak suretiyle devrald varl klar n finansman n sa lamak amac yla dzenledi ive sahiplerinin bu varl klardan elde edilen gelirlerden paylar oran nda hak sahibi olmalar n sa layan menkul k ymettir.

Varl k kiralama irketleri kiralama, ihra ve pay deme d nda herhangi ba ka bir faaliyette bulunamaz.Kira sertifikalar n n halka arz yoluyla sat n n ve varl klardan elde edilen gelirlerinin demelerinin, arac kurumlar vas tas yla yap lmas zorunludur

17-) DEPO SERT F KALARIDepo sertifikalar yat r mc lara yabanc menkul k ymet edinme ve i lem yapma imkn verirken ihra lara da uluslararas piya salara girme

imkn tan m t r.Depo sertifikalar menkul k ymetlerin ihra edildi i lke d ndaki ba ka lkelerde de halka arz edilmesinde kullan lan ve as l menkul

k ymetleri temsil eden belgelerdir.

Takasbank veya kurulca uygun grlen saklama kurulu lar nda depo edilen yabanc menkul k ymetleri temsilen kar lan ve bu menkulk ymetlerin verdi i haklar aynen sa layan bunlara zde hamiline yaz l nominal de eri temsil etti i yabanc menkul k ymetin para birimi cinsindenifade edilen sermaye piyasas arac d r.

(rne in ABD de ihra edilen bir Trk irketinin kar pay ABD deki yat r mc ya dolar olarak denir)

Depo Sertifikas trleri unlar; ADR (American Depository Receipt) GDR (Global Depository Receipt) (her iki piyasadan da fon bulmaya yarayan sertifikad r.) EDR (European Depository Receipt)

Arac kurulu lar, yabanc yat r m fonlar kat lma belgeleri hari, halka arz ettikleri yabanc sermaye piyasas aralar n ve deposertifikalar n kote ettirmek zere, sat sresinin sonundan itibaren 15 gn iinde Borsa taraf ndan gerekli grlen belgelerle birlikte borsayaba vurmakla ykmldrler.

18-) VADEL LEM SZLE MELERFinansal piyasalar, gerekle tirilen al m-sat m i lemi sonucunda el de i tiren k ymetlerin vadesine ba l olarakspot ve trev piyasalar olmakzere ikiye ayr l r.

Spot Piyasalar, belli miktarda bir mal veya k ymetin ve bunlar n kar l olan paran n i lem ard ndan takas gn el de i tirdi i piyasalard r. MKBbnyesinde faaliyet gsteren Hisse Senetleri Piyasas , Tahvil ve Bono Piyasas ile Bankalar aras Dviz Piyasas spot piyasalara rnektir.Trev Piyasalar, ilerdeki bir tarihte teslimat veya nakit uzla mas yap lmak zere herhangi bir mal n veya finansal arac n bugnden al m sat m n nyap ld piyasalard r.

Trev piyasalar n n tan mforward , swap , futures ve opsiyon i lemlerinin tan m n iermektedir. Esas itibar yla vadeli piyasalar kavram trev piyasalar , vadeli i lem szle mesi kavram futures szle melerini, opsiyon kavram da options szle melerini ifade etmektedir.

Daha ok tezgah st piyasada yap lmakta olan ve ngili zce ad forward olan szle meler Trkiyedeki finansal piyasalar taraf ndan daforvard olarak adland r lmaktad r.

Vadeli i lem szle meleri (futures) ve opsiyon szle meleri o unlukla organize borsalarda i lem grmekte, bunun do al sonucu olarakda, vade, szle me bykl , teminat oranlar , fiyat ad mlar gibi i lem kriterleri ilgili borsalar taraf ndan belirlenmektedir.

Organize borsalarda i lem gre vadeli i lem ve opsiyon szle melerinin standartla t r lmas n n en nemli nedeni piyasan n likit olmas nsa lamakt r.

Vadeli lem Szle mesi, szle menin taraflar na bugnden, belirlenen ileri bir tarihte, zerinde anla lan fiyattan, standartla t r lm miktar vekalitedeki bir mal , k ymeti veya finansal gstergeyi alma satma ykmll getiren szle medir.

Di er taraftan, vadeli i lem szle mesine benzer zellikler ta yanforward i lemlerin en temel zelli i organize borsalarda yap lmamas ,dolay s yla fiyat, miktar ve vade gibi unsurlar n standart olmay p taraflar n kar l kl anla mas yla belirlenmesidir. Forward i lemlerde d o al olaraktakas garantisi de bulunmamakta ve taraflar kredi riski ile kar kar ya kalmaktad rlar. Forward szle melerin en teme l avantaj ise al c ve sat c

taraflara ihtiyalar na gre vade, byklk vb. unsurlar serbeste belirleyebilme imkn sa lar.Opsiyon Szle mesi, opsiyon pirimi olarak tan mlanan bir mebla n al c taraf ndan sat c ya dendi i ve al c tarafa i lemin yap ld tarih itibarbelirlenen ileri bir tarihte veya opsiyonun tipine ba l olarak sz konusu tarih ncesinde, zerinden anla lan bir fiyattan, standartla t r lm miktar vekalitedeki bir mal , k ymeti veya finansal gstergeyi opsiyonun tipine gre alma ve satma hakk n veren, buna kar l k sat c ya ykmllk getirenszle medir.

Forward, Futures, ve Opsiyon Szle melerinin Kar la t r lmas


9/9

Temel zellikler Forward Futures Opsiyon1.Riskten korunma arac Evet Evet Evet2.Standart Szle meler Hay r Evet Evet3.Borsada/Tezgh st i lemgrme Tezgh st Borsada Borsa ve Tezgh st

4.Fiziki Teslimat Var Genelde yok Hak kullan l rsa var 5.Teminat zorunlulu u Genelde yok Var Sat c iin var 6.Vadeye kadar nakit ak Yok Var Sat c iin var 7.Kredi Riski Var Yok Yok8.Kald ra etkisi nemi yok Var Var 9.Hak ve Ykmllk birlikteli i Var Var Yok

1-)Vadeli lem Szle mesinin (Futures) zellikleri:Vadeli lem Szle mesi, herhangi bir rn (pamuk, pirin, bu day gibi),menkul k ymet (hisse senedi, tahvil, bono gibi), finansal gsterge (hissesenetleri endeksi gibi), yabanc para (dolar, Euro gibi) veya k ymetli maden (alt n, bak r, platin gibi) zerine dzenlenebilir.

Szle menin vadesi: Nakit uzla man n veya fiziki takas n yap laca zamand r.y Ocak dngs: Ocak, Nisan, Temmuz, Ekim y ubat dngs: ubat, May s, A ustos, Kas m y Mart dngs: Mart, Haziran, Eyll, Aral k

Vadeli i lem szle mesinde taraflar birbirine kar de il, Takas Kurumuna kar sorumludur. Bu nedenle taraflar a s ndan kredi risk i yoktur.

2-)Opsiyon Szle mesi zellikleri:Opsiyon szle mesi , alan tarafa, zerine opsiyon yaz lan mal veya k ymeti gelecekte belirli bir tarihte veya tarihe kadar, belli bir fiyattan, belirlenenmiktarda alma veya satma hakk n sa layan szle medir. Dolay s yla opsiyon szle mesi al c taraf a s ndan bir hak sa lamakt a, buna kar l ksat c taraf bu hakk satan taraf olarak yk mllk alt na sokmaktad r.Opsiyon Pirimi , al c taraf, opsiyon szle mesiyle tan nan hakk sat n al rken bunun iin dedi i parad r. Bu pirimi alan taraf sat c d r.(sigorta gibi)

TER MLER;y Avrupa Tipi Opsiyon: Mal veya k ymeti sat n alma veya satma hakk n sadece vade sonunda kullanmas n sa layanopsiyondur. y Amerika Tipi Opsiyon: Vade sonu da dhil istedi i zaman alma-satma hakk n kullanmas n sa layan opsiyondur. y Al m Opsiyonu (Call Option): Kullan m fiyat ndan Sat n alma hakk veren opsiyondur. y Sat m Opsiyonu (Put Option): Kullan m fiyat ndan Satma hakk veren opsiyondur. y Kullan m Fiyat :Szle meye konu olan mal veya k ymetin opsiyon kullan ld nda al n p sat laca fiyatt r. y Kullan m:Opsiyonu alan taraf n kendisine ait olan hakk kullanmas i lemidir. y Vade Sonu: Opsiyonu kullanma hakk n n son gndr.

Vadeli lem ve Opsiyon Szle melerine Konu rnlerde Aranan Temel zellikler Etkin ve derin bir nakit piyasan n varlDe i ken fiyatlar (Volatility)Nakit piyasa fiyat dzeyine ili kin etkin bilgi ak n n olmasyelerden gl destek ve talepTeslimat tarihi geldi inde, teslimata yetecek kadar rnn bulunabilmesiEngelleyici kararlar n olmamasNakit (spot) rnn homojen olmasSpot piyasada olu an bir ihtiyac n kar lanmas .

spk-İlerİ dÜzey-2011-menkul kiymetler ve dİĞer sermaye pİyasasi araÇlari Özet

Documents