1 | S t r o n a

LOKALNE CENTRA

SPOŁECZEŃSTWA

INFORMACYJNEGO

2 | S t r o n a

1. KONCEPCJA

Naszym celem jest utworzenie w mniejszych miejscowościach nowoczesnych centrów

społeczeństwa informacyjnego, które będą realną i atrakcyjną alternatywę dla ośrodków

funkcjonujących w dużych miastach. Problemu wykluczenia cyfrowego i funkcjonalnego

nie rozwiążą bowiem kilkunastometrowe salki z dwoma komputerami z podstawowym

oprogramowaniem i drukarką, czynne po kilka godzin w dni robocze.

W dłuższej perspektywie przepaść cyfrowa między wsią i miastem może zostać

zniwelowana tylko dzięki nowoczesnym ośrodkom zapewniającym:

ultra szybki dostęp do Internetu (minimum 20 Mb/s)

sprzęt i oprogramowanie dla usług multimedialnych oraz tworzenia własnych i

współdzielonych zasobów wiedzy

specjalistyczne oprogramowanie umożliwiające edukację, dostęp do informacji,

korzystanie z e-usług, kreowanie własnych treści, korzystanie ze zdigitalizowanych

zasobów bibliotecznych oraz pokonywanie barier niepełnosprawności

przyjazne, estetyczne i funkcjonalne otoczenie

wyszkolonych animatorów

szkolenie i wsparcie dla gospodarstw domowych, zwłaszcza dodatkowo

wykluczonych ze względu na niepełnosprawność lub niewystarczające dochody

trwałość rezultatów, w postacie opieki i odnawiania zasobów sprzętowo-

aplikacyjnych, stałego dostępu do szkoleń oraz aktualizowania oferty usług

multimedialnych i zasobów wiedzy.

Jesteśmy pewni, że utworzenie takich Lokalnych Centrów Społeczeństwa Informacyjnego

radykalnie zwiększy dostępność Internetu, świadomość korzyści jakie daje Internet oraz

co najważniejsze, podniesie jakość wykorzystywania jego możliwości. Obecnie brak

zainteresowania Internetem i brak świadomości co można dzięki niemu uzyskać stanowi

barierę równoważną do problemów sprzętowych. Utworzenie centrów w sposób trwały

wyeliminuje wykluczenie cyfrowe tych obszarów.

Program tworzenia Lokalnych Centrów Społeczeństwa Informacyjnego powinien być

zogniskowanym wokół wspólnej KONCEPCJI maksymalnie elastycznym

konglomeratem działań i projektów, otwartym na partnerstwo różnych podmiotów i

zdywersyfikowane źródła finansowania. Wąska grupa podmiotów i jedno źródło

finansowania nie ma bowiem szans na przeprowadzenie takiej rewolucji informacyjnej.

3 | S t r o n a

We Francji w okresie kilku lat powstało 580 takich nowoczesnych ośrodków. Korzystają z

nich wszystkie grupy wiekowe w oparciu o precyzyjnie dostosowaną ofertę. Imponujące

osiągnięcia tej popularnej we Francji inicjatywy prezentowane są na www.cyber-base.org

Zapewnienie fizycznego dostępu nie jest jednak ani jedynym, ani też podstawowym

warunkiem e-integracji. Istotniejsze jest wypracowanie potrzeb, postaw i kompetencji

pozwalających w pełni korzystać z nowych technologii. Musimy nie tylko nauczyć się ich

używać, ale umieć w innowacyjny sposób dostosowywać użycie do nowych narzędzi.

Wymaga to nakładów nie tylko na fizyczną infrastrukturę, ale także na rozwój potencjału

intelektualnego i kreatywnego jej użytkowników.

Pozycja Polski w rankingu E-Readiness, mierzącym zdolność do korzystania z technologii

cyfrowych przez rządy, biznes i w komunikacji międzyludzkiej, jest niska - 39. pozycja w

2009 r. Zdecydowanie lepiej wypadają w tym rankingu Czechy, Słowacja, Słowenia, Węgry

i kraje nadbałtyckie. Kluczowymi czynnikami obniżającymi pozycję Polski jest słabo

rozwinięta infrastruktura oraz brak kompetencji do korzystania z usług.

Komisja Europejska przedstawiła w marcu 2010 r. Strategię Europa 2020 zmierzającą

do wyjścia z kryzysu i mającą przygotować unijną gospodarkę na wyzwania następnego

dziesięciolecia. Strategia Europa 2020 obejmuje trzy wzajemnie ze sobą powiązane

priorytety:

– rozwój inteligentny: rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji;

– rozwój zrównoważony: wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów,

bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej;

– rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu: wspieranie gospodarki o wysokim poziomie

zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną.

Raport

POLSKA 2030

Opóźnienie w rozwoju społeczeństwa informacyjnego leży u

podłoża innych form zacofania i je pogłębia. Konieczne jest

więc przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu, w

szczególności wyrównywanie różnic między obszarami

wiejskimi i miejskimi oraz aktywizacja osób starszych.

Proaktywna polityka wobec nadchodzących nowych

technologii musi być nakierowana na unikanie przyszłych

form wykluczenia. Prócz inwestycji w infrastrukturę

konieczny jest zatem rozwój potencjału intelektualnego i

kreatywnego jej użytkowników. W tym celu należy

zwiększyć miejsca dostępu do infrastruktury (w tym dostęp

publiczny), rozwinąć na szeroką skalę programy edukacyjne

(w tym stymulujące rozwój potencjału intelektualnego i

kreatywnego jej użytkowników) oraz zapewnić użyteczne

usługi i treści – wpływające na wzrost popytu.

4 | S t r o n a

Obecny rozwój szybkich sieci jest tak samo rewolucyjny, jak rozwój sieci elektrycznych i

transportowych sto lat temu. Wraz z rozwojem elektroniki użytkowej zacierają się granice

między urządzeniami cyfrowymi. Usługi ulegają połączeniu i przenoszą się ze świata

fizycznego do domeny cyfrowej; są ogólnie dostępne przez szereg urządzeń, takich jak

smartfony, tablety, komputery osobiste, radia cyfrowe czy telewizja o wysokiej

rozdzielczości. Przewiduje się, że do 2020 r. treści i aplikacje cyfrowe będą dostarczane

prawie wyłącznie przez internet.

Znaczny potencjał TIK można wykorzystać dzięki sprawnemu uruchomieniu cyklu

współgrających ze sobą działań. Udostępnienie atrakcyjnych treści i usług w

interoperacyjnym i ponadgranicznym środowisku internetowym pobudza popyt na

większą szybkość i przepustowość, a upowszechnienie szybszych sieci otwiera drogę dla

innowacyjnych usług wykorzystujących szybsze połączenia. Proces ten ilustruje rys. 1

(poniżej).

Wspólna KONCEPCJA wymaga określenia minimalnych standardów sprzętowych,

aplikacyjnych, lokalowych, kadrowych oraz w zakresie dostępu do Internetu.

5 | S t r o n a

REKOMENDACJA MINIMALNEGO STANDARDU:

szerokopasmowy dostęp do Internetu na poziomie min. 20 Mb/s,

sukcesywnie wzrastający do poziomu wymaganego przez EAC, o

wymaganiach jakościowych umożliwiających korzystanie z dostępnych

w sieci usług multimedialnych na kilku stanowiskach równocześnie

(możliwość stworzenia sieci, pasmo gwarantowane, stała podsieć co

najmniej 8 publicznych adresów IP, SLA na poziomie 12h)

Dostęp spełniający te parametry jakościowe realizuje zadania Polski wynikające z

Europejskiej Agendy Cyfrowej, w szczególności obowiązku sukcesywnego zapewnienia,

by w 2020 r. wszyscy obywatele mieli dostęp do Internetu na poziomie przekraczającym

30 Mb/s, a 50% obywateli na poziomie przekraczającym 100 Mb/s. Uruchomienie

publicznie dostępnych Lokalnych Centrów SI umożliwiających korzystanie z wszystkich

aplikacji dostępnych w sieci i z pełnej oferty usług multimedialnych, przyczyni się do

radykalnego wzrostu zainteresowania użytkowników końcowych szybkim i ultraszybkim

dostępem do Internetu, co z kolei doprowadzi do zwiększenia inwestycji w infrastrukturę.

Europejska Agenda Cyfrowa jest jednym z siedmiu projektów przewodnich Strategii

Europa 2020. Jej zadaniem jest upowszechnienie szybkiego Internetu i umożliwienie

gospodarstwom domowym i przedsiębiorstwom czerpania korzyści z jednolitego rynku

cyfrowego, w szczególności określenie głównej roli, jaką muszą odegrać technologie

informacyjno-komunikacyjne (TIK), jeżeli Europa chce osiągnąć swoje ambicje na rok

2020. Dla Europejczyków będzie to oznaczać lepszą jakość życia dzięki, między innymi,

lepszej opiece zdrowotnej, bezpieczniejszemu i wydajniejszemu transportowi, czystszemu

środowisku, nowym możliwościom w zakresie mediów oraz łatwiejszemu dostępowi do

usług użyteczności publicznej i treści kulturowych.

Bardzo szybki internet jest niezbędny dla zapewnienia wzrostu

gospodarczego, tworzenia miejsc pracy i dobrobytu oraz

zapewnienia obywatelom dostępu do pożądanych przez nich treści

i usług.

INTERNET

Europejska

Agenda Cyfrowa

6 | S t r o n a

Gospodarka przyszłości będzie gospodarką opartą na sieci i na wiedzy, w której centrum

znajdować się będzie internet. Dlatego w Europie potrzebny jest szeroko dostępny i

konkurencyjny cenowo szybki i bardzo szybki dostęp do internetu. W strategii Europa

2020 podkreślono znaczenie upowszechnienia internetu szerokopasmowego dla

promowania włączenia społecznego i konkurencyjności w UE. Potwierdzono w niej cel

polegający na zapewnieniu wszystkim Europejczykom dostępu do szerokopasmowego

internetu do 2013 r.

Ważnym celem Strategii Europa 2020 oraz Europejskiej Agendy Cyfrowej jest

zapewnienie, aby do 2020 r. (i) wszyscy Europejczycy mieli dostęp do wiele szybszego

internetu, o przepustowości przekraczającej 30 Mb/s i (ii) przynajmniej połowa

europejskich gospodarstw domowych miała dostęp do połączeń o przepustowości

przekraczającej 100 Mb/s.

Zgodnie z Europejską Agendą Cyfrową Państwa członkowskie powinny:

Do 2012 r. opracować i zapewnić operacyjność krajowych planów dotyczących

dostępu szerokopasmowego, gwarantujących osiągnięcie celów związanych z

dostępem, szybkością i rozpowszechnieniem określonych w strategii Europa 2020,

z wykorzystaniem finansowania publicznego zgodnie z unijnymi przepisami

dotyczącymi konkurencji i pomocy państwa; Komisja będzie składać coroczne

sprawozdania z postępów w ramach zarządzania agendą cyfrową;

W pełni wykorzystać fundusze strukturalne i fundusze przeznaczone na rozwój

obszarów wiejskich, w ramach których przewidziano środki na inwestycje w

infrastrukturę i usługi TIK;

Polska jest obszarem o bardzo niskim poziomie rozwoju

społeczeństwa informacyjnego. Mamy w Polsce do czynienia

zarówno z nierównościami wewnątrz społeczeństwa, jak i z

zapóźnieniami wobec innych państw w regionie odnośnie do

technologii kluczowych w XXI wieku. Stoimy przed

koniecznością nie tylko wyrównania różnic oraz nadrobienia

zapóźnień, ale też stworzenia infrastruktury „odpornej

na przyszłość” – pozostającej przydatną mimo dalszych,

nieprzewidzianych przemian technologicznych. Obecna

infrastruktura nie jest w stanie sprostać rosnącemu

zapotrzebowaniu na usługi wyższej prędkości oraz – co

istotniejsze – zniwelować nierówności w dostępie. Szacuje się, że

rosnące zapotrzebowanie na usługi multimedialne

(dla edukacji, rozrywki, telepracy czy e-zdrowia)

Polska 2030 –

wyzwania

rozwojowe

7 | S t r o n a

wymaga zagwarantowania prędkości dostępu 30–40

Mb/s. W innym wypadku nominalnie dostępny

Internet nie będzie faktycznie technologią

gwarantującą pełny rozwój społeczeństwa.

Wymaganie pasma na poziomie min. 20 Mb/s jest pochodną pakietu usług

szerokopasmowych uważanego obecnie za punkt odniesienia w krajach wysoko

rozwiniętych.

REKOMENDACJA MINIMALNEGO STANDARDU:

komputery przenośne wraz z oprogramowaniem systemowym i

antywirusowym oraz kamerą internetową i słuchawkami: 5 do sali

komputerowej, 5 do sali pracy grupowej oraz 1 dla animatora

ubezpieczenie sprzętu i usługi serwisowe

telewizor plazmowy

drukarka, skaner, ksero

rzutnik oraz ekran

serwery dźwięku i obrazu

urządzenia transmisyjne i okablowanie

infomat – wolnostojące całodobowe punkty dostępu do Internetu

Rekomendowany powyżej zestaw sprzętu jest realnym kompromisem pomiędzy tym co

niezbędne dla wykonywania funkcji założonych dla Lokalnego Centrum SI a

możliwościami lokalowymi i przewidywanymi trendami zainteresowania korzystaniem z

oferty Centrum przez użytkowników końcowych oraz instytucje. Niezwykle ważne dla

zagwarantowania trwałości rezultatów jest zapewnienie usług serwisowych i

ubezpieczenia.

Ostatnie dwie dekady są okresem upowszechniania się w Polsce rozmaitych technologii

informacyjnych i komunikacyjnych: komputerów osobistych, Internetu oraz telefonii

komórkowej. Rozwój tych technologii, a szczególnie wdrażanie rozwiązań

umożliwiających przesył danych w formie cyfrowej (tzw. cyfryzacja) stwarza nam coraz

lepsze możliwości odbioru informacji i komunikacji na odległość.

Jednocześnie od kilku lat trwa w naszym kraju proces wzajemnego przenikania się

technologii i usług dotychczas traktowanych odrębnie. Na przykład operatorzy telewizji

kablowych świadczą usługi głosowe, a dostawcy usług szerokopasmowego przesyłu

danych oferują pakiety programów telewizyjnych. Proces ten, zwany konwergencją

SPRZĘT

8 | S t r o n a

mediów, telekomunikacji i nowoczesnych technologii, spotęgowany postępującą

cyfryzacją sektora, wpłynie na sposób naszego funkcjonowania w społeczeństwie. Nauka,

praca czy rozrywka w konwergentnym i cyfrowym świecie oparta będzie na zupełnie

nowych modelach funkcjonowania społeczeństwa.

Dokonujący się postęp łączy się jednak z pewnymi niebezpieczeństwami.

Najważniejszym, o którym była już mowa, jest brak zaangażowania całego społeczeństwa

w proces transformacji. Dane statystyczne wyraźnie na to wskazują. Ponad 26% osób

było „wykluczonych cyfrowo” – nie korzystało z żadnej z trzech technologii. Jest to

skutek nie tylko braku dostępu, ale także braku potrzeb oraz kompetencji (szczególnie w

wypadku komputerów i Internetu). Grupa ta maleje – w 2005 r. wskaźnik ten wynosił

prawie 40%. Jest to jednak nadal znacząca grupa osób, która wskutek niekorzystania z

określonych narzędzi jest pozbawiona możliwości uczestnictwa w społeczeństwie

opartym na wiedzy. Przy tym obserwowany spadek wynika przede wszystkim ze wzrostu

korzystania z telefonii komórkowej – poziom używania komputerów i Internetu jest nadal

niski.

Z tych powodów Lokalne Centra Społeczeństwa Informacyjnego powinny być

dostosowane do sprostania nowym wymaganiom wynikającym z konwergencji usług. By

pełnić swoje funkcje edukacji cyfrowej i przyciągnąć użytkowników końcowych muszą

przestawić się na dostarczanie usług multimedialnych, w tym telewizji wysokiej

rozdzielczości. Zakup takiego sprzętu umożliwi prowadzenie wideokonferencji, szkoleń i

prezentacji multimedialnych, a także edukacji filmowej i teatralnej.

REKOMENDACJA MINIMALNEGO STANDARDU:

oprogramowanie do obróbki obrazów, dźwięków, tworzenia grafiki, tworzenia

stron internetowych, dostępu do informacji o aktach prawnych i orzecznictwie.

W funkcjonujących ośrodkach publicznego dostępu do Internetu na komputerach

zazwyczaj zainstalowane są tylko podstawowe programy, a także programy biblioteczne i

słowniki bądź encyklopedie. Nie jest to więc miejsce, w którym można skorzystać z

wyspecjalizowanych programów komputerowych, a które są w powszechnym użyciu na

obszarach nie wykluczonych cyfrowo. Przykładem takiego oprogramowania jest

Photoshop, Lex, CorelDraw, PhotoShop, AutoCad, Symfonia, Statistica.

Tymczasem zainstalowanie takiego oprogramowania na kilku stanowiskach w Lokalnym

Centrum SI rozwiązałoby problem kosztów związanych z jego posiadaniem, mogłoby być

kołem zamachowym do szybszego rozwoju dotąd ograniczonych umiejętności

APLIKACJE

9 | S t r o n a

informatycznych młodych ludzi w mniejszych miejscowościach. Skoro celem Lokalnych

Centrów SI ma być sprostanie nowym wyzwaniom i definitywne zniwelowanie przepaści

cyfrowej, to nie tylko sprzęt i dostęp do Internetu, ale również oprogramowanie powinno

być dostosowane do spełnienia wymagań korzystania z dostępnych w sieci usług.

Mając na uwadze znaczny odsetek osób niepełnosprawnych, w ramach działań objętych

projektem optymalne byłoby stworzenie środowiska realizującego cele komunikacji,

edukacji oraz aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych. Działania takie mogą

zawierać następujące elementy:

b-link – rozpoznawanie mrugania, sterowanie ruchami ust, integracja z

dedykowanymi urządzeniami zewnętrznymi (1H 2011)

Kioski / stanowiska komputerowe dostosowane do potrzeb osób na wózkach

Aplikacje (przeglądarka, klient poczty) z syntezą mowy dla niewidomych

Real Time Text: http://www.realtimetext.org/index.php?pagina=36 – Aktywacja

zawodowa, narzędzie dla nie słyszących

Platforma do aktywacji zawodowej: wsparcie video - Osoba niewidoma korzysta ze

wsparcia infolinii. Pracownik centrum może widzieć środowisko pracy

niewidomego przez kamerę: rozwiązywanie drobnych problemów technicznych,

przeczytanie dokumentu, instrukcji.

Platforma komunikacyjna dla niesłyszących: centrum usług z tłumaczem języka

migowego: video konferencje trójstronne: niesłyszący – tłumacz – rozmówca.

Szczególnie przydatne dla urzędów, aktywacji zawodowej

Narzędzia umożliwiające osobom niepełnosprawnym tłumaczenie i korygowanie

portali internetowych

W przypadku części aplikacji niezbędne będzie wykorzystanie dedykowanej platformy z

centrum obsługi dla niewidomych i niesłyszących.

REKOMENDACJA MINIMALNEGO STANDARDU:

powierzchnia całości min. 60 m2

sala komputerowa umożliwiająca pracę indywidualną

sala pracy grupowej, w razie potrzeb pełniąca funkcje sali szkoleniowej,

wystawienniczej lub prezentacji materiałów multimedialnych

sala techniczna z klimatyzacją

pomieszczenie dla pracowników

LOKAL

10 | S t r o n a

toaleta

estetycznie utrzymane wnętrza

funkcjonalne wyposażenie

Lokalizacja Lokalnego Centrum SI każdorazowo powinna zostać starannie dobrana we

współpracy z władzami lokalnymi. Jak bowiem pokazuje przykład bibliotek problemy

lokalowe mogą być istotną barierą dla tworzenia takich ośrodków (Źródło: Millward

Brown, Raport Biblioteki w Polsce, sierpień 2008):

Zdecydowana większość placówek (blisko 90%) mieści się we wspólnych budynkach z

innymi instytucjami. Najczęściej z ośrodkami kultury (zwłaszcza biblioteki główne –30%),

szkołami (zwłaszcza filie – 21%) lub mieszkaniami prywatnymi (główne i filie

odpowiednio 9% i 16%). Właścicielem budynku biblioteki jest zazwyczaj gmina (80%

przypadków). Większość placówek (70%) mieści się w samym centrum miejscowości, co

należy uznać za istotny atut. Stan budynków jest oceniany jako dość dobry: większości

bibliotek albo nie ma tego rodzaju problemów (32%) albo ich budynki wymagają

niewielkich napraw (33%).

Biblioteki główne są wyraźnie większe od filii. W wypadku bibliotek głównych 45% ma

powyżej 100 m2(mediana 100), w wypadku filii przeważają biblioteki o powierzchni do 50

m2 (49%, mediana 52). Powierzchnia ta jest dość często, zwłaszcza w bibliotekach

głównych, uznawana za zdecydowanie zbyt małą (ogółem 23%) lub nieco za małą

(ogółem 39%). Miejsca wystarczy przeciętnie dla 12 czytelników (mediana) w bibliotekach

głównych i dla 8 w filiach. Stan mebli w bibliotekach jest uznawany za dobry lub bardzo

dobry (razem 75%).

REKOMENDACJA MINIMALNEGO STANDARDU:

w każdym Lokalnym Centrum SI powinien być co najmniej jeden animator, czyli

odpowiednio przeszkolona osoba, której zadaniem jest aktywne inicjowanie

korzystania przez użytkowników z dostępnych usług, a także rozwiązywanie

problemów użytkowników związanych korzystaniem z tych usług

szkolenia dla animatora, w pierwszym okresie intensywne, a następnie stałe szkolenia w mniejszym wymiarze (preferowanie szkoleń on-line lub z wykorzystaniem videoczatu).

KADRA

11 | S t r o n a

Zwiększenie kompetencji osób prowadzących Lokalne Centrum SI jest jednym z

najistotniejszych czynników, od których zależy dokonanie istotnej i trwałej zmiany postaw

użytkowników końcowych i eliminacji wykluczenia funkcjonalnego.

Dla zobrazowania problemów jakie w praktyce może napotkać realizacja tego wymagania

znów można posłużyć się przykładem bibliotekarzy (Źródło: Millward Brown, Raport

Biblioteki w Polsce, sierpień 2008):

Zdecydowana większość bibliotekarzy posiada kompetencje komputerowe na poziomie

podstawowym (WWW, MS Word), należy jednak zwiększać kompetencje w zakresie

samodzielnej obsługi sprzętu komputerowego (podłączanie urządzeń, obsługa

programów antywirusowych) oraz wykorzystywania sprzętu do komunikacji społecznej

(np. używanie komunikatorów). W Programie należy tez wykorzystać pozytywną

okoliczność, iż trzy czwarte bibliotekarzy miało doświadczenie w udzielaniu konsultacji

odnośnie wykonywania rozmaitych czynności na komputerze.

Bibliotekarze deklarują dużą chęć udziału w szkoleniach oraz już obecnie stosunkowo

często uczestniczą w szkoleniach. Jednakże w większości przypadków szkolenia te

dotyczą standardowych zadań bibliotek (organizacja pracy, prowadzenie katalogów) oraz

informatyki. Mały jest też stopień transferu wiedzy spoza systemu bibliotecznego –

bibliotekarze rzadko uczestniczą w szkoleniach organizowanych przez inne instytucje niż

biblioteki wyższego rzędu. Należy zatem podnosić kompetencje bibliotekarzy nie tylko w

dziedzinie IT, ale przede wszystkim w dziedzinie lepszego realizowania nowych

społecznych form działania biblioteki oraz w kwestii bardziej aktywnego prowadzenia

działalności biblioteki, szczególnie w relacji z innymi instytucjami gminnymi.

REKOMENDACJA MINIMALNEGO STANDARDU:

organizacja w Lokalnym Centrum SI szkoleń i prezentacji dla użytkowników

końcowych, mających za zadanie wykształcenie świadomości, a następnie

umiejętności korzystania z dostępnych usług

dla grupy użytkowników wykluczonych dodatkowo wskutek niepełnosprawności

lub niskich dochodów zapewnienie sprzętu i dofinansowanie dostępu do Internetu

bezpośrednio z domu (Lokalne Centrum SI powinno – oprócz funkcji

integracyjnej i edukacyjnej – powinno dostarczać takim użytkownikom bardziej

zaawansowanych usług, których nie mogą uzyskać w domu ze względu na

ograniczenia w dostępie, sprzęcie lub oprogramowaniu).

UŻYTKOWNICY

12 | S t r o n a

Wykluczenie ze społeczeństwa informacyjnego to kwestia nie tylko braku dostępu do

technologii, ale także nierównych kompetencji w zakresie korzystania z nich.

Kompetencje warunkują skuteczność korzystania z technologii w sposób przynoszący

użytkownikowi pożytek. Możemy mówić o „funkcjonalnym niekorzystaniu” w sytuacji,

gdy ktoś korzysta z Internetu zbyt rzadko lub ze zbyt niskimi kompetencjami, by czynić to

skutecznie.

Szacuje się (Polska 2030 – wyzwania rozwojowe), że znaczący procent Polaków to

analfabeci funkcjonalni – fakt ten jest istotnym czynnikiem warunkującym wykluczenie

cyfrowe. Brak odpowiednich kompetencji lub potrzeb prowadzi do niekorzystania z

technologii, która jest dostępna w domu czy miejscu pracy. 40% osób bez dostępu do

Internetu w domu deklaruje brak takiej potrzeby, a 20% – brak odpowiednich

umiejętności. Także wśród osób nieposiadających komputera 55% deklaruje brak

potrzeby, a 25% – brak odpowiednich umiejętności.

Dodatkowo, według „Diagnozy społecznej”, w latach 2003–2007 około 16–18%

Polaków posiadało w swoim gospodarstwie domowym komputer, ale go nie używało. W

latach 2005–2007 około 13% internautów zrezygnowało z Internetu, co również dowodzi

istnienia dużej grupy osób, które korzystają z niego w sposób niestabilny. Według

„Diagnozy społecznej” 67% użytkowników komputera potrafi pracować z plikami i

folderami, 41% zna podstawowe funkcje arkusza kalkulacyjnego, a 24% umie stworzyć

elektroniczną prezentację. Użytkownicy deklarują również różne cele korzystania z

Internetu. Rozrywka jest głównym celem częściej wśród osób młodszych, gorzej

wykształconych i mieszkających na wsi. Praca jest głównym celem częściej dla osób w

wieku 35–59 lat, zatrudnionych i lepiej wykształconych. Nauka jest głównym celem

przede wszystkim dla osób uczących się, poniżej 24. roku życia. Badania Eurostatu w

zakresie typowych zadań wykonywanych na komputerze podłączonym do Internetu

pokazują, że poziom umiejętności internautów w Polsce jest niższy niż średnia europejska.

Działania szkoleniowe oraz podejmowane przez animatorów, w połączeniu z

funkcjonalnością oferowaną w Lokalnych Centrach SI, powinny istotnie zmienić ten stan

w miejscowościach ich utworzenia.

13 | S t r o n a

2. KOMPLEMENTARNOŚĆ

W Polsce w ostatnich latach realizowano liczne programy tworzenia punktów publicznego

dostępu do Internetu (Public Internet Access Points – PIAP) – pracowni komputerowych

z Internetem tworzonych w różnego rodzaju instytucjach publicznych. W największych,

ogólnopolskich projektach stworzono m.in.: 2920 PIAPów w bibliotekach we wszystkich

polskich gminach w ramach programu „Ikonka”, ponad 900 gminnych centrów

informacji łączących z założenia funkcję PIAPu i punktu doradztwa zawodowego, 256

centrów typu „wioska internetowa”, 379 centrów kształcenia na odległość na wsi, 480

Internetowych centrów edukacyjno-oświatowych w remizach strażackich oraz 360

szkolnych ośrodków kariery. Pracownie komputerowe zakładane w ramach projektów

„Pracownie komputerowe dla szkół” oraz „Internetowe centra informacji multimedialnej

w bibliotekach szkolnych i pedagogicznych” działają również w każdej polskiej szkole.

W projektach tworzenia PIAPów nacisk jest położony na dostarczenie sprzętu, w

mniejszym zaś stopniu uwzględnia się takie zadania, jak zatrudnienie pracowników,

integrację PIAPów w sieci zwiększającą ich wartość, zapewnienie odpowiedniego dostępu

do Internetu, zapewnienie projektom długotrwałości dzięki odpowiednio długiemu

finansowaniu działań czy rozwiązanie kwestii wymiany i naprawy sprzętu. Podstawowy

problem stanowią jednak kwalifikacje pracowników centrów – mimo masowych szkoleń

prowadzonych w ostatnich latach np. wśród nauczycieli i bibliotekarzy, są one ciągle

niewystarczające. W rezultacie dostępne zasoby sprzętowe i infrastruktura często nie są w

pełni wykorzystywane. Tworzone punkty nie zawsze docierają też do wszystkich grup

wykluczonych – brak na przykład ogólnopolskiego projektu w sposób systematyczny

redukującego wykluczenie cyfrowe osób starszych.

Uważamy, że pomimo wzrostu wykorzystania Internetu poprzez dostęp w domu, Lokalne

Centra SI będą pełniły bardzo ważną rolę w walce z wykluczeniem cyfrowym, a w dużej

mierze od nich zależy osiągnięcie celów Europejskiej Agendy Cyfrowej, która przyszłość

widzi w szybkim i ultra szybkim dostępie do Internetu.

W mniejszych miejscowościach Lokalne Centra SI powinny pełnić funkcję

centrów kształcenia kompetencji cyfrowych w oparciu o szybki i ultra szybki

dostęp do Internetu, a także sprzęt i oprogramowanie dla usług multimedialnych,

niedostępne dla osób wykluczonych nie tylko poprzez miejsce zamieszkania, ale

także niepełnosprawność lub niskie dochody.

Poprzestanie na obecnym standardzie wyposażenia w 2-3 komputery z dostępem 1 Mb i

podstawowym oprogramowaniem niewątpliwie w perspektywie roku 2013 r., w którym

100% Europejczyków ma mieć zapewniony dostęp do domu na poziomie 1-2 Mb/s,

doprowadzi do całkowitego zaniku PIAP-ów. Lokalne Centra SI muszą tworzyć wartość

14 | S t r o n a

dodaną w stosunku do przeciętnego dostępu domowego, by zainteresować użytkowników

i osiągnąć stawiane przed nimi zadania.

Oznacza to konieczność poniesienia wyższych niż dotychczas kosztów inwestycji na

utworzenie publicznego dostępu nowej generacji. Konsekwencją budowy sieci NGA i

rozwoju konwergentnych usług multimedialnych oraz postępującej digitalizacji

życia społecznego, powinno być powstanie nowej generacji publicznych miejsc

dostępu do Internetu, rozumianych już nie jako kafejki internetowe i punkty ksero, ale

jako wielofunkcyjne centra integracji oraz kształtowania świadomości i kompetencji

cyfrowych, a także umożliwiania i promowania szybkiego dostępu do Internetu.

Ze względu na te wyższe koszty strategia tworzenia Lokalnych Centrów SI musi zakładać:

wykorzystanie efektu synergii z inwestycjami w infrastrukturę szybkiego i ultra

szybkiego dostępu do Internetu (INWESTYCJE),

uzupełnienie innych działań mających na celu wyposażenie placówek publicznych

w sprzęt, oprogramowanie oraz szkolenia (INICJATYWY),

pozyskanie środków finansowych z funduszy wspólnotowych (FUNDUSZE).

W najbliższych latach zrealizowane zostaną spektakularne inwestycje w infrastrukturę

szerokopasmowego Internetu, których nie można nie wykorzystać dla celów tworzenia

publicznych miejsc nowoczesnego dostępu do Internetu.

Inwestycje w infrastrukturę grupują się w dwóch obszarach:

inwestycje w ramach Programów Operacyjnych na lata 2007-2013

inwestycje Telekomunikacji Polskiej S.A. w ramach porozumienia zawartego z

Prezesem Urzędu Komunikacji Elektronicznej.

W Programach Operacyjnych na lata 2007-2013

przewidziano na infrastrukturę szerokopasmową kwotę

ponad 1,2 mld euro. Szczególnie wspierana jest

infrastruktura sieci nowej generacji (NGA) oraz regionalne

sieci szerokopasmowe, realizowane przez samorządy

województw. Węzeł sieci regionalnej może być lokalizowany

w tym samym budynku co Lokalne Centrum SI, dzięki

czemu „ostatnia mila” sprowadzałaby się do okablowania

wewnątrzbudynkowego. Ponadto, adaptacja pomieszczeń

INWESTYCJE

Programy

Operacyjne

2007-2013

15 | S t r o n a

pod węzeł sieci regionalnej pozwoliłaby zaoszczędzić

kosztów adaptacji pod Lokalne Centrum SI.

Telekomunikacja Polska S.A. na mocy porozumienia

zawartego z UKE w dniu 22 października 2009 r. podjęła

się realizacji inwestycji w obszarach tzw. „białych plam". W

wyniku tych inwestycji w wybranych obszarach zostanie

wybudowana kompleksowa infrastruktura zapewniająca

możliwość świadczenia usług szerokopasmowych przy

pomocy co najmniej 150 tys. linii dostępowych. Plany

inwestycyjne Telekomunikacji Polskiej S.A. obejmują też

inne gminy.

Największym z realizowanych dotychczas projektów jest

program „Ikonka”, mający na celu wyposażenie bibliotek w

sprzęt komputerowy. Zainicjowany w roku 2002 przez

Ministerstwo Nauki i Informatyzacji, a kontynuowany do

roku 2008 przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i

Administracji, polega na wyposażaniu bibliotek w sprzęt i

uruchamianiu w oparciu o niego PIAPów, nazywanych

również „czytelniami internetowymi”. Zgodnie z

założeniami programu „Ikonka” każda polska gmina

otrzymała do tej pory sprzęt komputerowy. Dla wielu

bibliotek komputery otrzymane w ramach „Ikonki” są

pierwszymi, i często jedynymi komputerami będącymi w

posiadaniu tych bibliotek. Jednak w 30% przypadków sprzęt

otrzymała inna instytucja niż biblioteka – przyczyną były

zazwyczaj złe warunki lokalowe biblioteki. Barierą przed

poszerzeniem działalności o prowadzenie PIAPu była

zwykle zbyt mała powierzchnia lokalu, którym dysponuje

biblioteka. Program był realizowany w latach 2003-2008. W

tym czasie stworzono 2920 PIAPów. Funkcjonują one na

terenie całego kraju, głównie w bibliotekach publicznych

(70% PIAPów), ale także w innych instytucjach (szkołach,

ośrodkach kultury, świetlicach, urzędach). Na realizację

programu przeznaczono środki finansowe w wysokości 30

mln PLN. Biblioteka (lub inna wskazana przez samorząd

gminny instytucja) otrzymała w ramach programu zestaw w

Inwestycje TP –

porozumienie z

UKE

INICJATYWY

IKONKA

16 | S t r o n a

postaci trzech komputerów z oprogramowaniem oraz

anteny dookólnej umożliwiającej korzystanie z Internetu

bezprzewodowego w pobliżu PIAPu.

Projekt „Internetowe Centra Edukacyjno-Oświatowe na

wsiach” (ICEO), realizowany przez Związek OSP,

Uniwersytet w Białymstoku, KIG i Combidata, przewidywał

uruchomienie 480 Centrów edukacyjnych na terenach

gmin wiejskich i miejsko-wiejskich. Centra przewidują m.in.

organizowanie imprez kulturalnych i kulturalno-

oświatowych, takich jak różnego rodzaju prelekcje, wykłady,

pogadanki, prezentacje. Każde z centrów miało zostać

wyposażone w sprzęt komputerowy, meble i materiały

dydaktyczne umożliwiające jednoczesną edukację 11 osób,

zaś w przypadku imprez kulturalnych uczestnictwo nie

mniej niż 20 osób. Centra obsługiwane miały być przez

personel stosownie przeszkolony przez członków

Partnerstwa. W każdym z centrów zostały zatrudnione 2

osoby przez około 8 miesięcy. Lokalizacje tworzonych

Centrów zostały udostępnione przez struktury

Ochotniczych Straży Pożarnych. Działanie Centrów w

oparciu o finansowanie z Projektu trwało do września

2008r. Obecnie Centra są utrzymywane przez OSP przez

pięć lat do 30 września 2013 r. Zadaniem Partnerstwa jest

pozyskiwanie kolejnych środków z funduszy Unii

Europejskiej, które będą wspomagały utrzymanie i rozwój

Centrów edukacyjnych we wspomnianym pięcioletnim

okresie czasu.

Program Rozwoju Bibliotek będzie realizowany w latach

2009-2013 przez Fundację Rozwoju Społeczeństwa

Informacyjnego. Program jest skierowany do bibliotek

publicznych we wszystkich gminach wiejskich i wszystkich

gminach wiejsko-miejskich oraz w gminach miejskich, które

mają nie więcej niż 20 tys. mieszkańców. Program Rozwoju

Bibliotek da silny impuls rozwojowy blisko 3500 placówek z

ponad 1100 gmin. W pierwszym naborze w 2009 r. celem

było pozyskanie około 1800 placówek (bibliotek gminnych

wraz z filiami) z około 600 gmin. Aktywne i bardzo

praktyczne formy szkoleń są dużą wartością Programu.

Wszystkie placówki (również filie), które nie posiadają

komputerów dostępnych dla użytkowników, otrzymają

„Ikonka”

Program

Rozwoju

Bibliotek

ICEO

„Ikonka”

17 | S t r o n a

zestaw: komputer stacjonarny wyposażony w słuchawki,

mikrofon, kamerkę internetową, DVD. Ponadto placówki

otrzymają urządzenie wielofunkcyjne (drukarka, skaner i

ksero w jednym) i osprzęt sieciowy umożliwiający

stworzenie na istniejącym łączu internetowym tzw. hot-

spotu, czyli otwartego i dostępnego publicznie punktu

dostępu do Internetu za pomocą sieci bezprzewodowej (wi-

fi).

Program prowadzony jest na mocy porozumienia w sprawie

internetyzacji polskich bibliotek publicznych z dn. 6 sierpnia

2009 r. zawartego pomiędzy TP, Ministrem Kultury i

Dziedzictwa Narodowego, Ministrem Spraw Wewnętrznych

i Administracji oraz FRSI. Program zakłada wsparcie

wszystkich gminnych bibliotek publicznych przez Grupę TP

poprzez podłączenie usługi dostępu do Internetu. Będzie

można podłączyć do sieci wszystkie komputery w bibliotece

oraz zaoferować dostęp do łącza innym użytkownikom,

także bezprzewodowy. Program trwa w okresie od dnia

(06.08.2009 r.) do dnia (06.08.2012 r.). TP dołoży wszelkich

starań, aby zapewnić bibliotekom usługę dostępu do

Internetu w technologii kablowej – usługę neostrada tp albo

dostęp do Internetu DSL, a gdy to nie będzie możliwe, to w

technologii radiowej – Internet dla Firm Pro.

Program grantowy „Rzeczpospolita internetowa” był

ogłaszany w latach 2006-2008 z inicjatywy Fundacji Orange

i Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju

(UNDP). Projekty „Rzeczpospolitej internetowej”

realizowane były w każdym województwie. Na realizację

autorskich projektów 170 gmin wiejskich otrzymało od

Programu wsparcie finansowe w postaci grantów oraz

zestawy sprzętu multimedialnego. Zostało

przeprowadzonych 680 szkoleń, w tym 70% to szkolenia z

zakresu korzystania z nowych technologii, przygotowano

lub zaadaptowano 210 świetlic, wiejskich centrów lub

kafejek internetowych, w których mieszkańcy mogą

korzystać z bezpłatnego dostępu do Internetu.

Podłączonych do Internetu zostało 230 gospodarstw

domowych.

Biblioteka z

Internetem TP

Programy

Fundacji

Orange

18 | S t r o n a

Jednocześnie Fundacja Orange zainaugurowała

program „Akademia Orange dla bibliotek”, którego

celem jest wspieranie rozwoju społeczeństwa

informacyjnego poprzez zwiększenie dostępu do nowych

technologii komunikacyjnych i promocję ich wykorzystania

tak, by gminne biblioteki publiczne stały się nowoczesnymi,

wielofunkcyjnymi centrami informacyjnymi, kulturalnymi i

edukacyjnymi.

Powodzenie Programu tworzenia Lokalnych Centrów Społeczeństwa Informacyjnego,

opartych na szybkim i ultra szybkim dostępie do Internetu oraz sprzęcie,

oprogramowaniu i kompetencjach umożliwiających korzystanie z nowoczesnych usług

multimedialnych, zależy od efektywnego wykorzystania środków z funduszy unijnych

dostępnych w ramach Programów Operacyjnych na lata 2007-2013. Największe

możliwości dają działania przewidziane w Regionalnych Programach Operacyjnych i

Programie Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka. Dodatkowe wsparcie powinno

pochodzić również z Programu Rozwój Obszarów Wiejskich oraz Programu

Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej. Istotnym źródłem finansowania mogą być

również środki pozyskane przez organizacje pozarządowe i kapitał prywatny.

3. ELASTYCZNOŚĆ

Lokalne Centrum Społeczeństwa Informacyjnego jest nowej generacji publicznym

ośrodkiem dostępu do Internetu, którego funkcje wykraczają zdecydowanie dalej niż

proste udostępnienie komputera z podstawowym dostępem do Internetu. Ma stanowić

właściwą odpowiedź na wyzwania stawiane na najbliższe lata Polsce, a zwłaszcza

obszarom mniejszych miejscowości. Ma integrować, edukować i bawić, rozwijając w ten

sposób świadomość i kompetencje cyfrowe użytkowników, na takim samym poziomie jak

centra w dużych miastach. Miejsce zamieszkania powinno bowiem prowadzić jedynie do

zróżnicowania skali, a nie do zróżnicowania poziomu i jakości oferowanych usług.

Utworzenie Lokalnego Centrum Społeczeństwa Informacyjnego wymaga poniesienia

wyższych nakładów niż ponoszone dotychczas na tradycyjne PIAP-y. To wymaga

elastyczności w podejściu. Zakres poszczególnych projektów, jak również podmioty je

realizujące, muszą być każdorazowo dostosowane do możliwości maksymalnie szerokiego

skorzystania z dofinansowania przewidzianego w ramach Programów Operacyjnych, a

FUNDUSZE

19 | S t r o n a

także wykorzystania pozytywnych rezultatów dotychczasowych inicjatyw. Natomiast

miejsca lokalizacji Centrów muszą zapewniać synergię z inwestycjami infrastrukturalnymi i

dzięki temu ograniczać wydatki na najbardziej kosztochłonny element Centrum.

Z tych powodów nie może i nie powinno być zamkniętej struktury Programu tworzenia

Lokalnych Centrów Społeczeństwa Informacyjnego. Naszym celem jest rozpoznanie i

przygotowanie różnych możliwości pozyskania finansowania w postaci dobrych praktyk

oraz opracowanych „krok po kroku” scenariuszy działań, otwartych na wielu partnerów.

Stworzenie i propagowanie gotowych form dla realizowania wielu różnorodnych

projektów, opartej na wspólnej KONCEPCJI i KOMPLEMENTARNOŚCI działań.

Opracowania pokazujące jak pozyskać finansowanie i zrealizować Lokalne Centrum SI,

będą sukcesywnie upubliczniane w postaci ANEKSÓW do niniejszego dokumentu.