SPOR ANATOMĠSĠ

YDÜ BESYO

Prof. Dr. ġahin AHMEDOV

shahmedov@yahoo.com

sahin.ahmedov@neu.edu.tr

ANATOMĠ -

Vücut makroyapısını ve

bu yapının temel işlevini

inceleyen bilim dalıdır.

Anatominin tanımı

SPOR ANATOMĠSĠ

DERSĠNĠN ĠÇERĠĞĠ

• GENEL TANITIM

• HÜCRE, DOKU, SĠSTEM KAVRAMLARI

• ANATOMĠNĠN TANIMI

• ANATOMĠ TERMINLERĠ

• HAREKETLER, EKSENLER, PLANLAR.

• HAREKET SĠSTEMĠ: KEMĠK, KAS, EKLEM.

• VÜCUDUN DĠĞER SĠSTEMLERĠ

HÜCRE ÜÇ ESAS BÖLÜMDEN OLUŞUR

Hücre zarı

Sitoplazm

Nucleus ( Çekirdek )

DOKULAR: Dokular, bazı özel görevleri

üstlenmiş özel nitelikleri olan hücrelerin

birleşmesi ile oluşur.Vücutta başlıca dört doku tipi vardır:

1) EPĠTEL DOKU

2) BAĞ DOKU

3) KAS DOKU

4) SĠNĠR DOKU

Vücudun dış ve iç yüzeylerini kaplar ve bazı epitel dokular

salgı bezlerini oluştururlar.

Bağ dokusunun ana işlevi vücudun diğer dokularını bir birine

bağlamaktır. Bağ dokuları aynı zamanda vücudu ve onun

yapılarını destekler ve organları korur.

Kas dokusu, kasılmak üzere özelleşmiş hücrelerden oluşur.

Kas lifleri çoğunlukla bağ doku tarafından çevrelenmiş yığın

yada katmanlar şeklinde düzenlenmiştir. 3 tip kas dokusu

vardır:Ġskelet kası, Kalp kası, Düz kas

Sinir sistemini meydana getiren dokudur ve impulsun

iletiminde uzmanlaşmış nöronları ve bu nöronları

destekleyen ve besleyen glial hücrelerden oluşur.

Sistemler

Systema skeletal İskelet sistemiSystema articulatio Eklem sistemiSystema musculare Kas sistemiSystema digestorium Sindirim sistemiSystema respiratorium SolunumsistemiSystema urnari Boşaltım sistemSystema genitale Üreme sistemSystema cardiovasculare

Kardiyovasküler sistemSystema lymphaticum Lenf sistemiSystema nervosum Sinir sistemiSystema organa senseum DuyusistemiSystema integumentum famine Deri sistemi

SİSTEMLER

BEL OMURGANIN ÖNEMĠ hk

Ġskelet sistemi – kemik, eklem,

kıkırdak

• Koruma

• Harekete yardım

• Mineral deposu

• Kan hücrelerin

oluĢumu

Kemiğin Görevleri

1- Beyin, kalp, akciğer vb. gibi bir kısım hassas organların korunmasını sağlarlar.2- Çizgili kaslar için tutunma noktası olarak hareketedestek sağlarlar3- Kan hücrelerinin üretiminde rol alırlar4- Kalsiyum ve fosfor mineralleri için depo görevi görürler.

Erişkin bir insanda 206 adet kemik bulunur. Bu sayı yeni doğanda 270’dir. Kemik dokusunun yaklaşık 1/3’ü organik,2/3’ü inorganik maddelerden oluşur.İnorganik yapının büyük çoğunluğunu Kalsiyum ve fosfattan zengin tuzlar oluşturur.

Kemik Tipleri

1- Uzun Kemikler (Ossa Longa)2- Kısa Kemikler (Ossa Brevia)3- Yassı Kemikler (Ossa Plana)4- Sesamoid Kemikler (Ossa Sesamoidea)5- Havalı Kemikler (Ossa Pneumatica)

6- Düzensiz Kemikler (Ossa İrregularia)

Kemiğin büyümesi

• Kemiğin uzaması kıkırdak oluşumlu epifiz plakası sayesindedir.

• Kıkırdak kemik hücrelerine dönüşünce kemik uzaması durur.

Egzersizin etkisi (Effect of exercise):

• Kemik uzunluğu etkilenmemektedir (halter ve jimnastik hariç)

• Kemiğin genişliği artar

• Kemik dansitesi (yoğunluğu) artar(mineral deposu)

EKLEM BAĞLANTI ÇEġĠTLERĠ

• Hareketsiz – sinartroz – kafatası kem

• Sınırlı hareketli – amfiartroz – omurarası

bağl

• Çok harekertli – diartroz – omuz ekl. Kalça

• Sinartroz => Fibroz

• Amfiartoz => Hialin

• Diartroz => Sinovial

İskelet

• Eksen İskelet:

1) Kafatası kemikleri

2) Vertebral kolon

3) Göğüs kafesi

• Apendikular İskelet:

1) Üst ve alt üyelerin (ekstremite) kemikleri

2) Omuz kuşağı

3) Kalça kuşağı

Anatomik pozisyon ve yön belirten

terimler

• Ayakta duran, yüzü bize

dönük, baĢ ve gövdesi dik,

kolları yanlarda aĢağıya

sarkık, avuç içi öne bakan,

ayakları birleĢik ve öne dönük

bir kiĢi anatomik

pozisyondadır.

• Bu konumda bulunan bir

insan vücudundan üç

düzlemin ve üç ana eksenin

geçtiği tasarlanmıĢtır.

Anatomik pozisyon ve yön belirten

terimler• SÜPERĠOR----- ÜST

• ĠNFERĠOR------ ALT

• ANTERĠOR ---- ÖN

• POSTERĠOR---- ARKA

• LATERAL ------ DIġ

• MEDĠAL ----- ĠÇ

• PROKSĠMAL --- MERKEZE YAKIN

• DĠSTAL ---MERKEZDEN UZAK

• DEXTRA ---- SAĞ

• SĠNĠSTRA ---- SOL

Hareketler

• Fleksion – bükme

• Ekstansion – açma

• Abduksion – uzaklaĢtırma

• Adduksion – yaklaĢtırma

• Lateral rotasion – dıĢa çevirme

• Medial rotasion – içe çevirme

• Süpinasion – dıĢa çevirme

• Pronasion – içe çevirme

• Sirkumsuksion – daire Ģeklinde çevirme

Hareketler

fleksion

ekstansion

Plan ve Eksenlerin tanıtımı

• ANATOMĠDE HAREKETLER BELLĠ EKSEN

ÜZERĠNDEN VE BELLĠ PLAN ĠÇĠNDE

DEĞERLENDĠRĠLMEKTEDĠR.

• EKSEN - insan vücudundan geçen ve eklemler

çevresinde oluĢan hareketlerin tanımlanmasında

kullanılan yöndür.

• PLAN – insan vücudundan geçerek 2 bölüme

ayıran ve eklemler çevresinde oluĢan

hareketlerin tanımlanmasında kullanılan yöndür.

Anatomik eksenler

Üç temel ve sonsuz sayıda ikincileksen vardır. Temel eksenlerĢunlardır:

• FRONTAL EKSEN (No 1): Yereparalel, sağdan sola (veya soldansağa) geçen eksendir.

• Hareket FLEKSĠON-EKSTANSĠON

• VERTĠKAL EKSEN (No 2): BaĢtanayaklara doğru yere dik olan eksendir.

• Hareket ROTASYON

• SAGĠTAL EKSEN (No3) : Ok yönünde, yere paralel, önden arkayaveya arkadan öne geçen eksendir.

• Hareket ABDUKSĠYON-ADDUKSĠYON

321

Anatomik planlar (düzlemler)

• Frontal plan : dikey olarak alınbölgesine paralel, vücut üzerinden geçerek onu ön ve arka bölümlereayıran plandır

Hareket abduksiyon-adduksiyon

• Sagital plan : dikey olarak burunbölgesine paralel, vücut üzerinden geçerek onu sağ ve sol bölümlereayıran plandır

Hareket fleksiyon-ekstansiyon

• Transversal (veya yatay) plan :yere paralel ve diğer düzlemleredik geçerek onu üst ve alt bölümlere ayıran plandır

Hareket horizontal fleksiyon-horizontal ekstansiyon

Frontal

Osteoporoz

“Young” normal bone

“Old” porous bone

• Osteporozgözenekli (porous) kemik demektir

• Gözenekli kemik oranı yaşla artar

• Kas egzersizi minerallerin kemikte depolanmasını sağlayarak osteoporoz oluşumunu engeller.

Willmore et al. 2004

Kas sistemi görevleri

• Hareket

• Postür oluĢumu

• Isı oluĢumu

Kaslar ve bağ dokusu

• İskelet kaslarkemiklere tendonvasıtasıyla bağlanır

• Kaslar epimysiumile kaplıdır

• Kas fiberleriendomysium ile kaplanmıştır

• Kas fiber (lif) gruplar fasciculusoluştururlar

Kas tipleri

• 3 tip kas:

• 1) İskelet (çizgili)

• 2) Kalp kası (çizgili)

• 3) Düz kaslar

Kas tipleri

• 1. Çizgili kasta çekirdek 1’den fazladır ve periferde

bulunur. Kas isteğimize bağlı olarak çalışır. Enine

çizgilenme gösterir. Kas tonusu vardır.

• 2. Kalp kası belli bir ritmle istem dışı çalışır, yani

otonom sinir sistemi tarafından idare edilir. Bu kaslar

birbirine bağlıdır. Çekirdek ortada ve 1 tanedir.

• 3. Düz kas vücudumuzun iç organlarında ve damar

duvarlarında bulunur. Lifleri kısadır. 1 çekirdekleri

vardır. Bunlar da istem dışı çalışır, yani otonom sinir

sistemi tarafından kontrol edilir.

İskelet kasları

• İnsan vücudunda ~660 iskelet kası mevcut

• Kaslar ~100,000 (10.000 – 1,300,000) fiberden (lif) oluşur

• Kas fiberin: çapı 10 -100 mm, Uzunluğu 1-14 cm

• Fiber uzunluğunun kasuzunluğuna olan oranı0.2 – 0.6

• Not: Kas fiberi kasın bir ucundan o birine kadar uzanmamaktadır !!

GÖVDENĠN ÖN

KAS GRUBU

• Deltoid – omuz kası

• Pectoralis major – büyük

göğüs kası

• Biceps brachii – pazı kası

• Rectus abdominis –düz

karın kası

• Obliqus abdominis –

çapraz karın kası

• Quadriceps femoris – üst

bacak ön kası (dörtbaĢlı)

GÖVDENĠN ARKA

KAS GRUBU

• Trapezius – arka

boyun kası

• Triceps brachii – arka

kol kası

• Latissimus dorsi –

kanat kası

• Gluteus maximus –

kalça kası

• Kas fiberleri farklı pH ortamında boyanmış

• Kas fiberleri 2 esas tipe ayrılmaktadır:

Tip I (oxidative, slow-yavaş kasılan) & Tip II (glycolytic, fast-hızlı kasılan)

IIA, IIB, IIC tip kaslar, tip II kasın çeşitleridir.

• Kasılma hızı: En yavaş I => IIC => IIA => IIB en hızlı

Kas fiberin histokimyası

Kas fiberin tipi:

• Güç kullanan sporcular yüksek oranda II tip (fast twitch, FT) fiber ve averaj oranında maximal oxygen tüketimine sahiptirler

• Dayanıklılık kullanan sporcular yüksek orandatip I (slow twitch, ST ) fiber ve yüksek orandamaximal oxygen tüketimine sahiptirler.

KALP – DAMAR SĠSTEMĠ• Yapısı

1. Kalp

2. Damarlar: arter (atar), ven (toplar) ve kapiler

(kılcal)

3. Kan

• Görevleri:

1. maddelerin taĢınması

2. vücut ısısının dağılması ve ısı kaybın

sağlanması,

3. kan kaybının engellenmesi

Büyük ve Küçük DolaĢım Sistemleri

Büyük ve küçük dolaĢım sistemi

Egzersizin dolaĢım sistemine etkisi

• Aerobik çalıĢma kalbin

geliĢmesini sağlar

Spor ve egzersizle dolaĢım

sisteminin performansı

%40’a kadar artırılabilir

• Anaerobik çalıĢma kalbin

geliĢmesini genelde

sağlamamaktadır. Ünlü

halter çalıĢanların kalp

sorunuyla karĢılaĢtıkları

bilinmektedir.

Örtü sistemi – cilt ve içindeki

yapılar

• Koruma

• Isı dengesi

• Zararlı maddelerin

atılması

• D vitaminin oluĢumu

• Uyarının alınması

Egzersiz - örtü sistemi etkileĢimi

• Deri daha genç ve canlı kalır

• Selülit oluĢumu engellenir

• KırıĢların erken oluĢumu enlellenir

• Masaj – performansı atrırır

Sinir sistemi – beyin, omurilik,

sinirler ve duyu organları

• Uyarının algılanması,

iĢlemi ve tepkinin

oluĢması

• Vücut iĢlemlerin

arasındaki bağlantının

oluĢturulması

• Konsantrasyon ve

motivasyon –

egzeriszin devamlığı

için belirleyicidirler

Lenfatik sistem

• Protein, yağ ve

plazmanın geri kana

aktarılması

• Lökositlerin oluĢumu /

olgunlaĢması

• Hastalığa karĢı

korumanın oluĢumu

• AĢırı spor sistemin

çökmesine sebep

olabilir

Solunum sistemi – yutak, kırtlak,

akciğer, bronĢ, alveol.

• O2 – CO2 değiĢ-

tokuĢu

• Asit – baz

dengesinin

sağlanması

Egzersizin solunum sistemine

etkisi• Aerobik egzersizle solunum sistemin

performansı %10’a kadar artırılabilir

• Solunumnun rahat alım Ģekli egzersizin

Ģiddetini belirtmektedir.

• Spordan dolayı oluĢan astım – tıbbi

problemlerden biridir.

Sindirim sistemi: sindirim yolları,

tükürük bezleri, pankreas, karaciğer

• Besinlerin

parçalanması,

emilmesi ve

gerekmeyenlerin

atılması.

• Besinin tüm

maddelerin vücuda

girmesi, sindirim

sistemin düzenli

çalıĢmasına bağlıdır.

BoĢaltım sistemi: böbrek, üreter,

idrar kesesi, üretra

• Kanın kimyasal

yapısının korunması

• Kandaki zaralı

maddelerin atılması

• Asit – baz dengesinin

sağlanması

• Dehidrasyon – burada

terle su kaybı – idrar

miktarını

azaltmaktadır.

Endokrin sistemi: üretilen homnonlarını

kana salgılasyan bezler

• Beyin epifizi – gece-gündüz

• Hipofiz – diğer bezleri çalıĢt.

• Tiroit - metabolizma

• Paratiroit - kalsiyum

• Timüs – bağıĢıklık sistemi

• Böbreküstü bez - stres

• Pankreas – kan Ģekeri

• Erbezi / yumurtalık – üreme,

doku yapısı

Son

• Spor – haftada belli sıklıkla alınması

gereken, ve alımı sırasında ter ve nabız

sayısının artıĢı oluĢabilen bir ilaçdır.

• Her ilaçın olduğu gibi, sporun dozunun

artıĢıyla önce etkisiz, ardından etkili ve

maksimal dozlarda tehlikeli olma ihtimalin

unutulmaması gerekmektedir.

• Bilinçle yapılan spor en etkili ve güvenlidir.