UNIVERZITET >DŽEMAL BIJEDIĆ< MOSTARNASTAVNIČKI FAKULTET

SPORTSKA AKADEMIJA

PREDMET: OSNOVE SPORTSKOG TRENINGATEMA: IZDRŽLJIVOST U SPORTU

STUDENT MENTOR

Ivanković Dragan Prof.dr.Izet Rađo

Sarajevo, Septembar 2008

SADRŽAJ

1.UVOD.........................................................................................................3

2.PREDMET, PROBLEM RADA.................................................................4

3.CILJ RADA................................................................................................5

4.METOD RADA..........................................................................................6 4.1 Pojam izdržljivosti........................................................................6

4.2 Ciljevi u različitim sportskim aktivnostima.................................8 4.3 Stanje subjekta............................................................................9 4.4 Upravljanje transformacionim procesima..................................10 4.5 Kombinirane motoričke sposobnosti.........................................10

5.TEORETSKA I PRAKTIČNA VRIJEDNOST RADA.............................11

8.ZAKLJUČAK ...........................................................................................12

9.LITERATURA...........................................................................................13

2

1. UVOD

Izdržljivost u općem smislu, označava sposobnost vršenja neke aktivnosti duže vremena bez sniženja njene efikasnosti.

Kada je riječ o izdržljivosti u sportu neizostavno je pomenuti da izdržljivost čini antropološi prostor jednog sportiste, te da je jako veliki koeficijent urođenosti a iznosi i do 95%, tako da se prilikom rada na modelu nekog sportiste može veoma malo uraditi na poboljšanju ove motoričke sposobnosti.

Sportska praksa je pokazala da za primjer indirektnog načina može da posluži uobičajeno određivanje izdržljivosti na osnovu vremena za koje se savladava bilo kakvo dovoljno dugo rastojanje ( npr. Pretrčati 5000 metara ).

3

2. PREDMET I PROBLEM RADA

Predmet ovog rada su transformacioni procesi, odnosno upravljanje transformacionim procesima tj. Raspolaganje povratnim informacijama u toku trenažnog procesa od inicijalnog do finalnog stanja.

Problem ovog rada jeste utvrđivanje početnog stanja, provjeravanje operacionalizovanog plana, eventualno potrebno mijenjanje motoričkih sposobnosti pod uticajem plana, odnosno utvrđivanje adekvatne metodologije vođenja trenažnog procesa.

Aktivnosti za vrijeme trenažnog procesa su operativa, registracija,klasifikacija i kontrola

¸

4

3. CILJ RADA

Polazaći od problema i predmeta rada, opšti cilj ovog rada je da se utvrde koje metode obučavanja daju rezultate za uspješno usvajanje i vođenje treninga.

Cilj rada je da se ukaže različitost u ciljevima pojedinih sportskih aktivnosti , kao i različitih subjekata koji pripadaju pojedinim sportovima , sasvim je izvjesno da postoji i različitost u primjeni trenažnih sadržaja , metodama i modalitetima opterećenja.

5

4. METODOLOGIJA RADA

4.1 Pojam transformacioni proces

Transformacioni proces je svaka promjena kod sistema bilo da se radi o promjeni ulaznih i izlaznih stanja pojedinih elemenata ili o procesu u samom sistemu.

Pod promjenom se podrazumjevaju se mnogobrojne promjene u sistemu, od početnog do konačnog stanja.

U transformacionim procesima se koriste sljedeći pojmovi:

-Operand, koji predstavlja ono što je problem transformacije(neko početno stanje u datom momentu vremena),

-Transform,predstavlja ono što je rezultat transformacije (neko naredno stanje tj. ono u šta se operand pretvorio), i

-Operator, koji predstavlja ono pomoću čega se djeluje na operand da bi se on pretvorio u transform.

Iz ovoga proizilazi, da transformacija ustvari predstavlja rezultat djelovanja operatora na operand, da bi se on pretvorio u transform.Međutim, u procesu daljnjeg djelovanja operatora na transform, i njega (transform) se mora tretirati kao ponovo stvoreni (novoformirani) operand, jer će se i on u narednom trenutku vremena pod utjecajem novih operatora pretvoriti u neko novo stanje (novi transform).

U zavisnosti od stanja ulaza,sistemi pokazuju razne reakcije , odnosno ponašanje sistema, kao i izlaznih veličina i njihove promjene.Izlazne veličine i njihova stanja, koja ustvari pokazuju ponašanje sistema , predstavljaju posljedice procesa , a ulazne veličine i njihova stanja su uzrok procesa u sistemu.

Transformacije sistema na taj način predstavljaju i vremenski redosljed promjena stanja sistema , a promjene iz stanja transformacije u transformaciju izražavaju različite načine ponašanja na datom izlazu.Poznavanje zavisnosti između ponašanja sistema i ponašanja njegovog okruženje (onoga što je van sistema) svodi se, u suštini, na poznavanje zakona kretanja i razvoja sistema.Iz ovoga proizilazi da svaki sistem treba da zadovolji:

*spoljašnje zahtjeve okruženja,

*unutrašnje zahtjeve podsistema,

*zahtjeve sopstvenog opstanka i procesa.

6

Ovim zahtjevima sistema udovoljava na taj način, što sumu svih primanja (input-vektor)transformiše u sumu svih davanja (output-vektor).Ova transformacija (aktivnost dinamičkog sistema) najčešće se obilježava funkcijom:

Y=T(X)

Gdje je:

Y-output- vektor (transform),

X-input-vektor(operand),

T-operator transformacije(process transformacije).

OPERATORI

OPERAND TRANSFORM X T Y PROCES TRANSFORMACIJE

7

Kao što je poznato, u teoriji sistema pod kretanjem i razvojem sistema podrazumjeva se svaka promjena objekta u toku vremena , kao i niz pretvaranja njegovih stanja u naredna nova stanja.Da bi se to postiglo, stanje je ulaza i izlaza svakog elementa potrebno je obilježiti simbolom za vrijeme.Xt=(x1t.x2t…xmt)Gdje su x1,x2…xm stanja sistema u vremenu t, što predstavlja vector koji izražava ulazna stanja elementa.Izlazna stanja se shodno tome mogu obilježiti vektorom.

Yt)=(y1t,y2t...ynt).Prema tome zakon kretanja (djelovanja sistema)može biti izraženo matematički kao vektorska diferencijalna jednačina, koja uspostavlja vezu između stanja ulaza (ili izlaza) elemenata sistema u određenom trenutku t i stanja ulaza (ili izlaza) u narednim trenutcima.

t+Q1,koji odgovaraju različitim vremenima reakcije , čime se dobija karakter procesa sistema u vremenu.Ako su data sva ulazna ili sva izlazna stanja elemenata sistema u početnom trenutku,

t=O,moguće je odrediti stanje tih ulaza i izlaza u narednim trenutcima,

t=kQ1,gdje k označava ponavljanje operacije.Prema tome, razvoj sistema u vremenu zavisi od ulaznih i izlaznih stanja uizvjesnom konačnom broju početnih trenutaka koji su sadržani u početnom razmaku vremena.(O,Q)

4.2 Ciljevi u različitim sportskim aktivnostima

Ciljevi u različitim sportskim aktivnostima, kao što je poznato,su različiti i iz tih razloga ih je potrebno i različito sprovoditi. Ne postoji univerzalni cilj sam po sebi , već postoje samo pravila i postupci pomoću kojih se dolazi do informacija koje su bitne za definiranje najadekvatnijeg cilja, a to znači utvrđivanje nekog željenog stanja .Iz tih razloga se najprije mora definirati kakvo se finalno stanje želi postići, jer samo onda kada se zna šta se želi postići, može se programirati transformacioni proces koji dovodi do realizacije željenog stanja.

Da bi se uopće mogao provoditi transformacioni proces, željeno stanje mora biti dato u istim onim parametrima (varijablama) u kojima je dato i početno stanje,

8

dakle u marljivim veličinama.To znači da se osnovni uslov za sprovođenje nekog transformacionog procesa sastoji u tome da postoje relevantne informacije, s jedne strane,o željenom (finalnom) stanju, a sa druge strane, o početnom (inicijalnom) stanju subjekta nad kojim se provodi transformacioni proces putem trenažnog procesa.

Pošto su ciljevi u različitim sportskim aktivnostima različiti, iz tih razloga ih je potrebno i različiti sprovoditi. Iako se u sportu pojedine grane ili sportske discipline po svojoj strukturi međusobno razlikuju, njihove zajedničke karakteristike se sastoje , s jedne strane u tome, što se u sportu teži ka postizanju visokih sportskih rezultata putem ispoljavanja maksimalnih mogućnosti sportista, a sa druge strane , trenažna aktivnost je usmjerena na razvoj prvenstveno onih antropoloških karakteristika od kojih zavisi postizanje sportskih uspjeha, a koji su sadržani u jednačinama specifikacije pojedinih sportova.

4.3 Stanje subjekta

Stanje subjekta u sportskim aktivnostima podrazumjeva pojedinca ili grupa homogenih pojedinaca, čije su antropološke karakteristike najbliže jednačini specifikacije (željenom stanju) one sportske aktivnosti, pomoću koje se ostvaruju unaprijed definirani cilj transformacije subjekta. U vezi s tim, u transformacionom procesu postoje sljedeće mogućnosti:

-da je stanje subjekta poznato i da je poznato željeno stanje(jednačina specifikacije) sportske aktivnosti.

U takvim slučajevima je potrebno, s jedne strane, utvrditi model kompleksiteta faktora (jednačinu specifikacije) od kojih zavisi uspjeh u nekoj sportskoj aktivnosti, a sa druge strane, utvrditi latentnu strukturu antropoloških karakteristika subjekta, pa na osnovu dobijenih rezultata izvršiti usmjeravanje ili izbor subjekta u onu sportsku aktivnost, čiji je kompleksitet najadekvatniji obilježjima subjekta, a zatim izvršiti planiranje i programiranje za svakog pojedinca, shodno stanju subjekta i željenom stanju u određenoj sportskoj aktivnosti.

-da je stanje subjekta nepoznato, a da je poznato željeno stanje sportske aktivnosti.

Tada je na osnovu izmjerenih reakcija subjekta potrebno najprije utvrditi latentnu strukturu antropoloških karakteristika, a zatim izvršiti izbor,planiranje i programiranje u

9

onoj sportskoj aktivnosti, čiji je model kompleksiteta faktora ( jednačina specifikacije) od kojih zavisi uspjeh u toj aktivnosti. Najadekvatniji karakteristikama subjekta.

-da je stanje subjekta poznato, a da je nepoznato željeno stanje sportske aktivnosti

U takvim okolnostima neophodno je utvrditi željeno stanje (jednačinu specifikacije) faktora od kojih zavisi uspjeh u sportskoj aktivnosti, na osnovu kojeg se može vršiti usmjeravanje ili odabiranje subjekta , a zatim i planiranje i programiranje u određenoj sportskoj aktivnosti.

-da je stanje subjekta poznato i da je poznato željeno stanje sportske aktivnosti

Shodno tome potrebno je izvršiti takav izbor ili usmjeravanje subjekta, čije će antropološke karakteristike biti adekvatne željenom stanju (jednačini specifikacije, modelu kompleksiteta) sportske aktivnosti, a zatim izraditi adekvatan plan i program u odabranoj sportskoj aktivnosti.

4.4 Upravljanje transformacionim procesima

Upravljanje transformacionim procesima označava raspolaganje povratnim informacijama u toku trenažnog procesa od inicijalnog do finalnog stanja.

Specifičnost upravljanja u toku trenažnog procesa sastoji se u djelovanju na čovjeka odgovarajućim trenažnim sadržajima, čije su reakcije najčešće poznate, što znači, da primjnjujući jedno te isto djelovanje, ne mogu se dobiti uvjek iste povratne informacije.

Iz tih razloga su veoma važne povratne veze koje idu od subjekta ka onome koji upravlja procesom, informacije o ponašanju subjekta, kao i informacije o trenutnom, prolongiranom ili kumulativnom efektu vježbanja. Prema tome, objekat upravljanja u procesu vježbanja može biti ponašanje subjekta, trenutni ili kumulativni efekat, u čijoj osnovi leži princip povratne povezanosti.(feedback).

Efekat upravljanja trenažnom tehnologijom zavisi, s jedne strane, od informacija koje dobija subjekat, a sa druge strane, od informacija o stanju subjekta koje dobija onaj koji upravlja , da bi ih neposredno poslije izvršene analize prenio na subjekta u vidu korekcija.

10

4.5 Konbinirane motoričke sposobnosti

Osvrt na konbinirane motoričke sposobnosti-Struktura kondicijskog treninga prema Foxu?

KONDICIJSKI TRENING(FIZIČKA PRIPREMA

SPORTAŠA)

KARDIO-RESPIRATORNI TRENING

RAZVOJ FUNKCIONALNIH SPOSOBNOSTI

5. TEORETSKA I PRAKTIČNA VRIJEDNOST RADA

11

NEURO MUSKULARNI TRENING

RAZVOJ MOTORIČKIH (KVANTITATIVNIH)

SPOSOBNOSTI

AEROBNI TRENING

A

ANAEROBNI TRENING

G+P

TERENING IZDRŽLJI-

VOSTI

TRENING SNAGE

TRENING BRZINE

TRENING GIBLJIVO

STI

MJEŠOVITI AEROBNO-ANAEROBNI TRENING

TRENING REPETITIVNE

SNAGE

TRENING EKSPLOZIVNE

SNAGE

TRENING BRZINSKE

IZDRŽLJIVOSTI

TRENING BRZINSKE

SNAGE

Putem ovoga seminarskog rada prikazao sam kako se vodi transformacioni proces do postizanja željenog stanja.

Ovim radom prikazana je osnovica vođenja transformacionih procesa u pogledu na različita stanja subjekta,te sam prikazao i strukturu kondicijskog treninga prema Foxu

6. ZAKLJUČAK

Kao zaključak bih naveo da tehnologija sortskog treninga se prvenstveno odnosi na problem upravljanja u toku transformacionog procesa sportskog treninga i zasniva se na tome, da se prilikom dovođenja sportista iz inicijalnog(početnog trenutnog) stanja u novoformirano (tranzitivno, finalno)stanje, koje je po pravilu na višem nivou, ostvaruje prilagođavanje sportista uslovima koji se sastoje u neprekidnom mjenjanju i usmjeravanju u pravcu postizanja što većeg sportskog učinka u određenom vremenskom intervalu.

12

9. L I T E R A T U R A :

1. Malacko, J., Rađo, I. (2004) Tehnologija sporta I sportskog treninga. Sarajaevo: Fakultet sporta I tjelesnog odgoja.

2. Grupa autora: Enciklopedija fizičke kulture 2 (P-Ž), Zagreb, 1977.

13