sprekende cijfers bedrijfsruimtemarkten 2012
DESCRIPTION
Cijfers over de bedrijfsruimtemarkten van NederlandTRANSCRIPT
Gefundeerd onderzoeknaar de bedrijfsruimtemarkt in Nederland
Bedrijfsruimtemarkten1 juli 2011 tot 1 juli 2012
Sprekende Cijfers
'12Vastgoedconsultants en Makelaars
Sprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten
Sprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten
1 juli 2011 tot 1 juli 2012
Een uitgave van Dynamis B.V.
© Copyright 2012
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden gekopieerd en/of ver-
veelvoudigd of in enigerlei andere vorm worden openbaar gemaakt zonder schriftelijke
toestemming van de eigenaar Dynamis B.V.
Deze rapportage is verkrijgbaar bij:
Dynamis B.V.
Afdeling Research
Orteliuslaan 5
3528 BA Utrecht
0031 (0) 30 767 03 90
www.sprekendecijfers.nl
Bedrijfsruimtemarkten 1 juli 2011 - 1 juli 2011 | 1
Sprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten
Voorwoord
Voor u ligt alweer de zesde editie van Sprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten. In een roe-
rige markt, waarin diverse vastgoedsegmenten onder de maat hebben gepresteerd, heeft de
Nederlandse bedrijfsruimtemarkt in het afgelopen jaar een positief beeld laten zien. Graag
tonen wij u in deze rapportage de regionale verschillen, alsmede een goed totaaloverzicht.
Als makelaarsorganisatie met 30 vestigingen verspreid over heel Nederland beschikt Dynamis
over specifi eke kennis van alle regionale markten waarover deze rapportage rapporteert. De
cijfers zijn tot stand gekomen door de researchafdeling van Dynamis en met de controle en
borging van de bedrijfsmakelaars die werkzaam zijn in de desbetreffende regio. Hierdoor kan
de betrouwbaarheid van de gepubliceerde cijfers worden gegarandeerd.
Met het publiceren van Sprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten hopen wij u te voorzien in
een duidelijk beeld van de markt voor bedrijfsruimte in Nederland. Heeft u vragen naar
aanleiding van deze rapportage, neemt u dan gerust contact op met ondergetekende of een
Dynamis-partner bij u in de regio.
Met vriendelijke groet,
drs. Annelou de Groot MRICS
Directeur Dynamis
Met vriendelijke groet,
Bedrijfsruimtemarkten 1 juli 2011 - 1 juli 2012 | 2
Sprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten
Inhoud
Voorwoord 2
Inhoud 3
Inleiding 4
Aanbod op 1 juli 2012 5
Opname in de periode 1 juli 2011 tot 1 juli 2012 6
Bedrijfsruimtemarktratio 8
Huurprijzen 9
Branchering 9
Grootteklasse 11
Logistieke Vastgoedmarkt Nederland 12
Bijlage 14
Colofon 16
Bedrijfsruimtemarkten 1 juli 2011 - 1 juli 2012 | 3
Sprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten
Inleiding
In de rapportage Sprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkt 2012 is de markt opnieuw positief
gestemd. Sinds juli 2011 is er sprake van een toename van het transactievolume ten op-
zichte van het voorgaande jaar. Daarnaast vertoonde het aanbod een minder sterke stijging
dan in de jaren daarvoor. In het afgelopen jaar is het transactievolume gestegen en is het
aanbod in een kleine mate toegenomen. Het blijft echter zeer de vraag of
er sprake is van een blijvend herstel. Dit zal moeten blijken in de komende periode.
In de zesde editie van Sprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten wordt een beeld geschetst
van de ontwikkelingen op de bedrijfsruimtemarkt binnen de 24 Dynamis regio’s. Het betreft
de periode 1 juli 2011 tot 1 juli 2012, waarbij het transactievolume met bijbehorende huur-
prijzen, branchering en grootteklasse, alsmede het aanbod nader worden beschouwd.
In deze editie van Sprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten is een nieuw hoofdstuk toe-
gevoegd 'Logistieke Vastgoedmarkt Nederland'. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de lo-
gistieke vastgoedmarkt binnen de bedrijfsruimtemarkt. Het betreft de periode 1 juli 2011
tot 1 juli 2012, waarbij het transactievolume alsmede het aanbod vanaf 5.000 vierkante
meter nader worden beschouwd.
De huidige economische tijd wordt gekenmerkt als onzeker en daarmee tevens de vast-
goedwereld. Middels deze rapportage hoopt Dynamis Vastgoedconsultants en Makelaars
u daarom een zo volledig mogelijk beeld te geven van de situatie op de Nederlandse
bedrijfsruimtemarkt.
Shirley Bröcker
Junior Research Manager Dynamis
Bedrijfsruimtemarkten 1 juli 2011 - 1 juli 2012 | 4
Sprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten
Regio Aanbod 1-7-2012 Aantal objecten Gemiddelde grootte Aanbod t.o.v. 1-7-2011
Region Supply 1-7-2012 Amount of objects Average size Supply compared to 1-7-2011
1 Amsterdam 538.100 210 2.562 10%
2 Eindhoven 488.500 111 4.401 29%
3 Utrecht 487.100 309 1.576 17%
4 Rotterdam 410.300 247 1.661 -13%
Subtotaal 1.924.000 877 2.194 10%
5 Tilburg 336.700 91 3.700 -19%
6 Breda 267.500 167 1.602 21%
7 Den Haag | The Hague 259.600 249 1.043 -3%
8 Nijmegen 219.100 94 2.331 -7%
9 Almere 205.600 195 1.054 -27%
10 Amersfoort 195.400 111 1.760 51%
11 Enschede 163.600 83 1.971 4%
12 Arnhem 146.700 112 1.310 6%
13 Den Bosch 137.900 59 2.337 14%
14 Zwolle 137.800 128 1.077 0%
15 Apeldoorn 135.500 157 863 -10%
16 Drechtsteden 131.800 157 839 -21%
17 Deventer 118.300 86 1.376 -9%
18 Groningen 114.100 135 845 42%
19 Leeuwarden 85.600 91 941 12%
20 Maastricht 80.900 48 1.685 37%
21 Hengelo 78.700 61 1.290 -6%
22 Almelo 68.900 53 1.300 3%
23 Heerlen 53.400 24 2.225 35%
24 Assen 37.700 39 967 -13%
Totaal overig 2.974.800 2.140 1.390 1%
Totaal Nederland 4.898.800 3.017 1.624 5%
Bedrijfsruimtemarkt in Nederland
Aanbod op 1 juli 2012Binnen de 24 Dynamis regio’s wordt op 1 juli 2012 in totaal 4,9 miljoen vierkante meter
bedrijfsruimte aangeboden. Daarmee is sprake van een stijging in het aanbod van 5% ten
opzichte van 1 juli 2011. Het totale aanbodcijfer vertoont een minder sterke stijging sinds
2011. In 2009 en 2010 is er sprake geweest van een forse stijging in het aanbod met respec-
tievelijk 19% en 10%.
De vier regio’s met het hoogste aanbodcijfer op 1 juli 2012 zijn Amsterdam, Eindhoven,
Utrecht en Rotterdam. In totaal noteren deze vier steden een metrage van 1.924.000 vier-
kante meter, 39% van het totale aanbod. In Amsterdam is het aanbod met 10% toegenomen
tot 538.100 vierkante meter. In de regio Eindhoven is het aanbod met 29% flink toegenomen
naar 488.500 vierkante meter. Op 1 juli 2012 staat er in de regio Utrecht 487.100 vierkante
meter bedrijfsruimte in aanbod, 17% meer in vergelijking met een jaar geleden. Rotterdam
noteert, als enige van de vier regio’s met het hoogste aanbodcijfer, een daling in het aantal
vierkante meters in aanbod. Op 1 juli 2012 staat in de regio Rotterdam 410.300 vierkante
meter bedrijfsruimte in aanbod, een daling van 13%. In totaal wordt op 1 juli 2012 binnen de
vier regio’s met het hoogste aanbodcijfer 8% meer bedrijfsruimte aangeboden dan op 1 juli
2011. In 2011 waren de vier regio’s met het hoogste aanbodcijfer Amsterdam, Rotterdam,
Utrecht en Tilburg.
Aanbod van bedrijfsruimten in m2 vvo per regio
op 1 juli
Supply of industrial space of lettable fl oor area per
district on July 1st
Bedrijfsruimtemarkten 1 juli 2011 - 1 juli 2012 | 5
2.000
3.000
4.000
5.000
6.000
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Aanbod / Supply
Aanbod in m2
in vvo (x 1.000)
Supply in square metres lettable fl oor area
(x 1.000)
Sprekende CijfersSprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten
In de overige regio’s bedraagt de gemiddelde aanbodstijging 1% in vergelijking met een jaar
geleden. Op 1 juli 2012 wordt in de overige regio’s in totaal 2.974.800 vierkante meter
bedrijfsruimte aangeboden. Regionaal zijn duidelijke verschillen waarneembaar. In elf van de
24 Dynamis regio’s is sprake van een daling in het aanbod ten opzichte van een jaar geleden.
De regio Almere vertoont de grootste daling in het aanbod met 27%. De regio met de kleinste
procentuele afname is Zwolle met een daling van nog geen procent, vervolgens de regio Den
Haag met een daling van 3%. De overige veertien regio’s noteren op 1 juli 2012 een stijging
in het aanbod in vergelijking met een jaar geleden. De procentuele stijging loopt uiteen van
3% in Almelo tot 51% in Amersfoort.
Het aantal aangeboden bedrijfsruimteobjecten is op 1 juli 2012 toegenomen naar 3.017 objec-
ten, een stijging van 3%. De gemiddelde grootte van een aangeboden object is met 2%
toegenomen naar 1.624 vierkante meter per aangeboden object. In de regio Utrecht worden
de meeste aantal bedrijfsruimteobjecten aangeboden, 309 objecten. In Heerlen worden
slechts 24 bedrijfsruimteobjecten aangeboden. Een bedrijfsruimte die in aanbod staat in de
regio Eindhoven is gemiddeld 4.401 vierkante meter. Daarmee is Eindhoven de regio met de
grootste gemiddelde grootte binnen de 24 Dynamis regio’s. In Groningen is een bedrijfs-
ruimte in aanbod gemiddeld het kleinst met 845 vierkante meter. Opnieuw noteren de regio’s
Eindhoven en Tilburg als enige regio een gemiddelde objectgrootte boven 3.000 vierkante
meter.
Opname in de periode 1 juli 2011 tot 1 juli 2012In de rapportage Sprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten 2011 was reeds binnen de 24 Dynamis
regio’s een licht herstel waargenomen in het totale transactievolume. Dit herstel zet zich verder door
in de periode 1 juli 2011 tot 1 juli 2012. In het afgelopen jaar is in totaal 1.619.700 vierkante meter
bedrijfsruimte opgenomen, een stijging van 23% ten opzichte van het voorgaande jaar. De opna-
mestijging in vergelijking met 2011 was 19% ten opzichte van het voorgaande jaar.
De vier regio’s die het hoogste opnamecijfer noteren in de periode van 1 juli 2011 tot 1 juli 2012
zijn Rotterdam, Amsterdam, Tilburg en Utrecht. In totaal noteren deze vier regio’s een opnamecij-
fer van 809.800, maar liefst 50% van het totale opnamecijfer. Een jaar geleden noteerden deze
regio’s tezamen nog 44% van het totale transactievolume in 2011. In de periode van 1 juli 2010
tot 1 juli 2011 noteerden de vier regio’s met het grootste aanbod Rotterdam, Utrecht, Amsterdam
en Eindhoven.
Binnen de 24 Dynamis regio’s is in de regio Rotterdam het meest opgenomen, 332.800 vierkante
meter bedrijfsruimte. In het afgelopen jaar hebben er twee grote transacties, boven de 10.000
vierkante meter, plaatsgevonden in de regio Rotterdam die de toename van 38% doet verklaren.
De grootste transactie van 55.000 vierkante meter heeft ook een bijdrage aan de daling van het
aantal vierkante meters in aanbod in Rotterdam. Wederom is Rotterdam de regio waar het meest
aantal vierkante meters is opgenomen. In Amsterdam is tevens sprake van een forse toename in
het transactievolume die te verklaren is uit vier grote transacties. In 2012 bedraagt het transactie-
volume in Amsterdam 169.500, een toename van 39%. Amsterdam is de regio met het hoogste
transactievolume na Rotterdam. Hierbij dient te worden opgemerkt dat in de regio Amsterdam een
ondergrens wordt gehanteerd van 250 vierkante meter. Het daadwerkelijke transactievolume
inclusief de kleinere metrages in Amsterdam ligt daarmee hoger. Het transactievolume in Tilburg
is aanzienlijk toegenomen met 89.100 vierkante meter. Dit is mede te verklaren uit twee grote
transacties van 47.700 en 28.200 vierkante meter in het afgelopen jaar. Regio Utrecht vertoont als
enige van de vier regio’s met het hoogste opnamecijfer een daling van 2% naar een transactie-
volume van 143.600 vierkante meter.
Bedrijfsruimtemarkten 1 juli 2011 - 1 juli 2012 | 6
Opname / Take-up
2.000
1.900
1.800
1.700
1.600
1.500
1.400
1.300
1.200
1.100
1.000
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Opname in m2
in vvo (x 1.000)
Take-up in square metres lettable fl oor area
(x 1.000)
Sprekende CijfersSprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten
In de overige Dynamis regio’s bedraagt het totale transactievolume 809.900 vierkante meter in de
periode 1 juli 2011 tot 1 juli 2012. Ondanks de totale opnamestijging is het transactievolume in
negen regio’s gedaald. In de regio Heerlen is het afgelopen jaar geen transactie geregistreerd op
de bedrijfsruimtemarkt. Mogelijkerwijs hebben transacties in de regio onderhands plaatsgevonden
en zijn daarbij niet geregistreerd. Daarnaast vertoont ook Leeuwarden een forse opnamedaling
(-55%) die verklaarbaar is uit het relatief hoge transactievolume van voorafgaand jaar van 6.900
vierkante meter. Het aantal opgenomen vierkante meters bedrijfsruimte in de regio Eindhoven is
gehalveerd in vergelijking met de periode 1 juli 2010 tot 1 juli 2011. Vijftien regio’s noteren een
opnamestijging. Opvallend is het stijgingspercentage van Assen dat te verklaren is uit twee trans-
acties van in totaal 10.800 vierkante meter tegen een enkele transactie van 800 vierkante meter
in het voorgaande jaar.
Regio Opname Q3 2011 Opname Q4 2011 Opname Q1 2012 Opname Q1 2012 Totale opname % t.o.v. vorig jaar
Region Take-up Q3 2011 Take-up Q4 2011 Take-up Q1 2012 Take-up Q1 2012 Total take-up % compared to last year
1 Rotterdam 71.400 64.800 80.900 115.700 332.800 38%
2 Amsterdam 47.300 55.900 35.800 30.500 169.500 39%
3 Tilburg 5.800 105.400 34.600 18.100 163.900 119%
4 Utrecht 28.800 77.300 24.400 13.100 143.600 -2%
Subtotaal 153.300 303.400 175.700 177.400 809.800 42%
5 Nijmegen 10.000 12.700 18.300 68.200 109.200 18%
6 Enschede 8.600 17.200 10.400 34.400 70.600 22%
7 Den Bosch 7.600 36.200 16.800 9.900 70.500 96%
8 Den Haag | The Hague 5.200 19.800 7.000 23.400 55.400 -9%
9 Amersfoort 3.200 24.300 3.900 22.200 53.600 121%
10 Eindhoven 18.100 18.900 5.600 8.900 51.500 -52%
11 Almere 3.900 12.000 5.300 28.000 49.200 54%
12 Breda 8.000 7.000 18.100 13.700 46.800 -32%
13 Apeldoorn 5.100 17.400 19.200 4.600 46.300 6%
14 Deventer 8.000 5.100 19.500 8.500 41.100 68%
15 Almelo 9.100 13.800 12.400 4.500 39.800 46%
16 Arnhem 3.300 7.600 11.200 13.500 35.600 44%
17 Drechtsteden 7.800 11.200 5.400 5.500 29.900 51%
18 Groningen 9.000 10.300 6.300 1.300 26.900 -12%
19 Maastricht 15.800 3.700 2.300 2.800 24.600 -5%
20 Hengelo 2.600 8.000 5.000 7.000 22.600 64%
21 Zwolle 2.300 10.300 8.200 1.600 22.400 -29%
22 Assen 0 10.800 0 0 10.800 1250%
23 Leeuwarden 0 300 1.500 1.300 3.100 -55%
24 Heerlen 0 0 0 0 0 -100%
Totaal overig 127.600 246.600 176.400 259.300 809.900 8%
Totaal Nederland 280.900 550.000 352.800 436.700 1.619.700 23%
Opname in m2 vvo per kwartaal
Take-up in square meters lettable fl oor area per quarter
of a year
Bedrijfsruimtemarkten 1 juli 2011 - 1 juli 2012 | 7
Grootste transacties | Greatest take-up Metrage | Footage
1 Rotterdam Rotterdam West 55.000
2 Tilburg Tilburg Overig 47.700
3 Nijmegen Wijchen 28.100
4 Den Bosch A-2 zone en Noord 25.400
5 Amsterdam Amsterdam West 24.000
6 Tilburg Tilburg Overig 28.200
7 Almere Almere Stad 17.700
8 Amsterdam Amsterdam West 17.000
9 Maastricht Maastricht Oost 15.800
10 Rotterdam Rhoon / Poortugaal / Hoogvliet 14.000
Grootste transacties in m2 vvo
Greatest take-up in square meters lettable fl oor area
Sprekende CijfersSprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten
Bedrijfsruimtemarktratio De bedrijfsruimtemarktratio geeft de verhouding weer tussen het transactievolume van 1 juli 2011
tot 1 juli 2012 en het aanbod op 1 juli 2012. De ratio geeft aan of er sprake is van een gezonde
vraag- en aanbodverhouding op de bedrijfsruimtemarkt in Nederland. Hierbij dient rekening te
worden gehouden met uitzonderlijk grote transacties die de ratio bovenmatig kunnen beïnvloeden.
Een scheef beeld van de bedrijfsruimtemarktratio kan ook het gevolg zijn van grote objecten in
aanbod.
Regio Totaal opname Aanbod 1-7-2012 Ratio
Region Total take-up Supply 1-7-2012 Ratio
1 Rotterdam 332.800 410.300 81%
2 Amsterdam 169.500 538.100 31%
3 Tilburg 163.900 336.700 49%
4 Utrecht 143.600 487.100 29%
Subtotaal 701.300 1.772.200 40%
5 Nijmegen 109.200 219.100 50%
6 Enschede 70.600 163.600 43%
7 Den Bosch 70.500 137.900 51%
8 Den Haag | The Hague 55.400 259.600 21%
9 Amersfoort 53.600 207.500 26%
10 Eindhoven 51.500 488.500 11%
11 Almere 49.200 205.600 24%
12 Breda 46.800 267.500 17%
13 Apeldoorn 46.300 135.500 34%
14 Deventer 41.100 118.300 35%
15 Almelo 39.800 68.900 58%
16 Arnhem 35.600 146.700 24%
17 Drechtsteden 29.900 131.800 23%
18 Groningen 26.900 114.100 24%
19 Maastricht 24.600 80.900 30%
20 Hengelo 22.600 78.700 29%
21 Zwolle 22.400 137.800 16%
22 Assen 10.800 37.700 29%
23 Leeuwarden 3.100 85.600 4%
24 Heerlen 0 53.400 0%
Totaal overig 918.400 3.138.700 29%
Totaal Nederland 1.619.700 4.910.900 33%
Bedrijfsruimtemarktratio
Ratio of industrial space
Bedrijfsruimtemarkten 1 juli 2011 - 1 juli 2012 | 8
Opname / Take-up
6.000
5.000
4.000
3.000
2.000
1.000
0
Aanbod / Supply
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Ratio Nederland
60%
50%
40%
70%
30%
20%
10%
0%
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Opname en aanbod in m2
in vvo (x 1.000)
Take-up and supply in square metres lettable fl oor area
(x 1.000)
Bedrijfsruimtemarktratio in %
Ratio of industrial space in %
Sprekende CijfersSprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten
De bedrijfsruimtemarkt is door Dynamis sinds 2007 in kaart gebracht. De bedrijfsruimtemarktratio
fluctueert in de afgelopen zes jaar tussen de 66% en de 19%. De bedrijfsruimtemarkt verschuift
van een krappe markt naar een steeds ruimere markt.
In de periode juli 2011 tot juli 2012 is het aanbod minder sterk gestegen en werd meer bedrijfs-
ruimte opgenomen dan in het voorgaande jaar. De verhouding tussen de vraag en het aanbod is
in 2012 gestegen met vijf procentpunt naar 33%. Het gestegen transactievolume met enkele uit-
zonderlijke grote transacties ligt aan de toename ten grondslag.
HuurprijzenDe afgelopen zes jaar heeft Dynamis de mediane gerealiseerde transactieprijzen in de 24 Dynamis
regio’s in kaart gebracht. Hiermee is een duidelijk beeld geschetst van de huurprijzen in de bedrijfs-
ruimtemarkt per landsdeel en in heel Nederland.
De mediane huurprijs per vierkante meter van 1 juli 2011 tot 1 juli 2012 komt, op basis van 195
waarnemingen, voor alle Dynamis regio’s tezamen uit op € 57,-. Daarmee is de mediane transac-
tieprijs per vierkante meter in Nederland gelijk aan voorgaand jaar. In de landsdelen Randstad,
Oost, Zuid en Noord variëren de gerealiseerde mediane transactieprijzen van € 45,- in Oost
Nederland tot € 66,- in de Randstad. Het landsdeel Randstad bestaat uit de vier grote steden,
Utrecht, Rotterdam, Den Haag en Amsterdam alsmede Almere, Amersfoort en de Drechtsteden.
In het landsdeel Oost is de gerealiseerde mediane transactieprijs met 16,5% gedaald. In het
noordelijke deel van Nederland is de gerealiseerde transactieprijs toegenomen naar € 53,- per
vierkante meter, een stijging van 6%. In het zuiden van Nederland is de mediane gerealiseerde
transactieprijs € 55,- en ongewijzigd in vergelijking met vootgaand jaar.
Bedrijfsruimtemarkten 1 juli 2011 - 1 juli 2012 | 9
RandstadOostZuidNoordNederland
60
50
40
70
80
90
30
20
10
0
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Huurprijzen naar landsdeel per vierkante meter
rents per region per square meter
Regio Gerealiseerd juli 2011 tot juli 2012
Region Realised july 2011 to july 2012
1 Randstad 66
2 Oost | East 45
3 Zuid | South 55
4 Noord | North 53
Totaal Nederland 57
Huurprijzen naar landsdeel
rents per region
Sprekende CijfersSprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten
BrancheringDe transacties op de bedrijfsruimtemarkt zijn per landsdeel onderverdeeld in viertal branches, te
weten Bouw en Industrie, Diensten, Groothandel en Transport, en geven een beeld van de aard
van de bedrijven die in het afgelopen jaar bedrijfsruimte hebben gehuurd of gekocht.
In de Dynamis regio’s bepaalt de branche Diensten het grootste aandeel met 41%. De opname
van bedrijfsruimte in de dienstensector is verder toegenomen in vergelijking met voorgaand jaar
toen het aandeel nog 28% was. In 18% van de gevallen is er binnen de Dynamis regio's sprake
van een groothandel als huurder of koper. De branche Transport neemt 20% van het totale aantal
transacties voor zijn rekening en de branche Bouw en Industrie 21%. In heel Nederland is er
sprake van een daling van het aantal bedrijven in de branche Groothandel. In de branches
Transport en Bouw en Industrie is een stijging van het aantal bedrijven waarneembaar in de peri-
ode 1 juli 2011 tot 1 juli 2012.
In de regio Noord, Zuid en Randstad is de dienstensector verder toegenomen naar respectievelijk
67%, 52% en 42%. In de oostelijke regio is de branche Diensten gedaald naar 21% en is de
branche Transport toegenomen naar een aandeel van 33%.
Bedrijfsruimtemarkten 1 juli 2011 - 1 juli 2012 | 10
Opname per branche juli 2011 tot juli 2012
Take-up by sector July 2011 up to July 2012
Bouw en industrie |
Construction and industry
Diensten | Services
Groothandel en detailhandel |
Wholesale and retail
Transport | Distribution
Regio Noord
Regio Zuid
Regio Randstad Regio Oost
10%
18%
16%
20%
27%
15%
21%
17%
21%
21%
67%
42%
52%
41%19%
8%
19%
15%
18%
33%
Totaal
Sprekende CijfersSprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten
GrootteklasseDe onderverdeling naar grootteklasse is gebaseerd op het aantal transacties in de 24 Dynamis
regio’s, alsmede naar landsdeel. De vraag naar kleine bedrijfsruimten neemt toe. In alle landsdelen
hebben meer dan de helft van het totaal aantal transacties plaatsgevonden in de grootteklasse 0
tot 500 vierkante meter. In alle regio’s tezamen is 49% van alle transacties kleiner dan 500 vier-
kante meter. In regio Noord is dit zelfs 63%. Daarnaast is er tevens sprake van een groei in de
grootteklasse 5.000 tot 10.000 vierkante meter. Daarmee is een duidelijke splitsing merkbaar tus-
sen kleine metrages en grote metrages binnen de bedrijfsruimtemarkt.
Opname per groottklasse juli 2011 tot juli 2012
Take-up by order of sizes July 2011 up to July 2012
Regio Noord
Regio Zuid
Kleine metrages
Regio Randstad Regio Oost
2.000 tot 5.000 m2
8%
2.000 tot 5.000 m2
9%
2.000 tot 5.000 m2
9%
2.000 tot 5.000 m2
9% 2.000 tot 5.000 m2
7%
5.000 tot 10.000 m2
4%
5.000 tot 10.000 m2
4%
5.000 tot 10.000 m2
4% 5.000 tot 10.000 m2
4%
5.000 tot 10.000 m2
>10.000 m2
1%
>10.000 m2
3%
0-100 m2
22%
>10.000 m2
2%
0 tot 500 m2
63%
0 tot 500 m2
49%
0 tot 500 m2
39%
100-200 m2
29%
0 tot 500 m2
49%
0 tot 500 m2
56%
500 tot 1.000 m2
21%
500 tot 1.000 m2
23%
500 tot 1.000 m2
29%
200-300 m2
20%
500 tot 1.000 m2
23%
500 tot
1.000 m2
21%
1.000 tot 2.000 m2
6%
1.000 tot 2.000 m2
14%
1.000 tot 2.000 m2
16%
300-400 m2
18%
400-500 m2
11%
1.000 tot
2.000 m2
13%
1.000 tot
2.000 m2
10%
0 tot 500 m2
500 tot 1.000 m2
1.000 tot 2.000 m2
2.000 tot 5.000 m2
5.000 tot 10.000 m2
> 10.000 m2
0 tot 100 m2
100 tot 200 m2
200 tot 300 m2
300 tot 40 m2
400 tot 500 m2
Bedrijfsruimtemarkten 1 juli 2011 - 1 juli 2012 | 11
Totaal
Sprekende CijfersSprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten
Bedrijfsruimtemarkten 1 juli 2011 - 1 juli 2012 | 12
Logistieke Vastgoedmarkt Nederland
Logistieke vastgoedmarkt in vogelvluchtAan de rapportage Sprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten is dit jaar het hoofdstuk Logistieke
Vastgoedmarkt Nederland toegevoegd. In dit hoofdstuk wordt in vogelvlucht de opname en het
aanbod van de logistieke vastgoedmarkt geschetst.
Op 1 juli 2012 stond binnen de Dynamis regio’s 1.206.000 vierkante meter logistieke bedrijfs-
ruimte in aanbod. De minimale metrage die is aangehouden voor logistieke bedrijfsruimte is 5.000
vierkante meter. Hiervan is het gevolg dat niet alle 24 Dynamis regio’s aanbod of opname ver-
tonen in het afgelopen half jaar. Het totale transactievolume van logistiek vastgoed in de eerste
zes maanden van 2012 bedraagt 291.800 vierkante meter, een stijging van 33% in vergelijking
met het laatste half jaar van 2011. In de laatste zes maanden van 2011 is 220.200 vierkante meter
logistieke bedrijfsruimte van gebruiker gewisseld. De opnames die hebben plaatsgevonden
bestaan voor een aanzienlijk deel uit een aantal grote transacties van Post NL en een grote trans-
actie van 55.000 vierkante meter in Rotterdam.
Beleggers zijn nog steeds op zoek naar ‘nieuw’, goed verhuurd vastgoed op de logistieke hotspots
van Nederland. De grootste beleggingstransactie van het afgelopen half jaar was de Lakeside
portefeuille, bestaande uit acht objecten op de diverse logistieke knooppunten met een transac-
tievolume van 105 miljoen euro. De Rotterdamse haven heeft te maken met de unieke situatie
dat er schaarste is aan hoogwaardig logistiek vastgoed. Sinds het begin van de economische crisis
heeft de commodity handel veel van het logistieke aanbod in de Rotterdamse haven opgenomen.
Regio Totale aanbod
Region supply
1 Eindhoven 263.400
2 Tilburg 202.100
3 Amsterdam 169.800
4 Utrecht 150.800
5 Breda 77.300
6 Nijmegen 65.500
7 Den Bosch 62.900
8 Amersfoort 61.900
9 Almere 48.200
10 Enschede 10.200
11 Rotterdam 21.100
12 Maastricht 16.800
13 Den Haag 11.400
14 Hengelo 9.200
15 Arnhem 9.100
16 Leeuwarden 8.900
17 Apeldoorn 7.000
18 Deventer 5.300
19 Almelo 5.100
Totaal Nederland 1.206.000
Totale aanbod per regio
Total supply per district
Sprekende CijfersSprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten
Bedrijfsruimtemarkten 1 juli 2011 - 1 juli 2012 | 13
Met een leegstandspercentage van circa 7,5% voor logistiek vastgoed blijft de leegstand ten
opzichte van voorgaand jaar op ongeveer hetzelfde niveau. Met circa 250.000 vierkante meter
aanbod van recent gerealiseerd logistiek vastgoed (2009 of later), blijft het aanbod van moderne
objecten beperkt. Op diverse logistieke hotspots is nog wel gelegenheid tot de realisatie van
nieuw logistiek vastgoed, veel ontwikkelingen worden echter in de ijskast gezet of geannuleerd in
verband met de moeilijke financierbaarheid dan wel verhuurrisico voor een lange huurtermijn (5
jaar of langer).
Voor de tweede helft van het jaar verwacht Dynamis een toename van het aantal opgenomen
vierkante meters en tevens een toename van het aantal beleggingstransacties.
Dynamis Logistics is een nauwe samenwerking tussen de diverse kantoren van Dynamis, waarin
een team van specialisten op logistiek vastgoed de lokale marktkennis met de regionale en lan-
delijke vraag scherp in de gaten houdt. Daarnaast houdt dit team zich bezig met taxaties en
huisvestingsvraagstukken op logistiek vastgoedgebied.
Regio Totale opname
Region Total take-up
1 Rotterdam 133.100
2 Tilburg 124.300
3 Nijmegen 68.200
4 Amsterdam 55.800
5 Den Bosch 31.400
6 Almere 22.800
7 Amersfoort 19.000
8 Maastricht 15.800
9 Enschede 12.900
10 Assen 10.100
11 Deventer 7.300
12 Arnhem 6.000
13 Den Haag 5.500
Totaal Nederland 512.200
Totale opname per regio
Total take-up per district
Sprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten
Bijlage
Voor dit rapport zijn de volgende definities en afbakeningen gehanteerd:
Regio’s / landsdelenEr is voor gekozen om de regioafbakening zoveel mogelijk te laten overeenkomen met de rappor-
tage Sprekende Cijfers Kantorenmarkten. Echter, voor de regio Amsterdam geldt alleen de stad
Amsterdam is onderzocht en niet de omliggende steden zoals Diemen, Amstelveen en
Badhoevedorp. Voor de andere steden in de G4 zijn de volgende kernen meegenomen in het
onderzoek:
• Regio Den Haag: Den Haag, Delft, Leidschendam, Rijswijk, Voorburg, Wassenaar en Zoetermeer
• Regio Rotterdam: Rotterdam, Capelle a/d IJssel, Nieuwerkerk a/d IJssel, Krimpen a/d IJssel,
Barendrecht, Ridderkerk, Berkel en Rodenrijs, Bergschenhoek, Spijkenisse, Rhoon, Hoogvliet,
Poortugaal, Schiedam en Vlaardingen
• Regio Utrecht: Utrecht, Bunnik, De Bilt, Bilthoven, Houten, Maarssen, Nieuwegein, Zeist en
Driebergen
Onder de deelregio Drechtsteden vallen de steden: Dordrecht, Papendrecht, Sliedrecht en
Zwijndrecht. Verder wordt in deze rapportage onderscheid gemaakt tussen verschillende landsde-
len. Deze zijn als volgt opgedeeld:
• Randstad: Amsterdam, Utrecht e.o., Rotterdam e.o., Den Haag e.o., Drechtsteden, Amersfoort
en Almere
• Noord: Groningen, Leeuwarden, Assen en Zwolle
• Oost: Arnhem (incl. Duiven, Velp en Westervoort), Nijmegen (incl. Wijchen en Beuningen),
Apeldoorn, Deventer, Enschede, Hengelo en Almelo
• Zuid: Maastricht, Heerlen, Den Bosch, Eindhoven, Tilburg en Breda
AanbodcijfersDe aanbodcijfers zoals die in dit rapport zijn weergegeven zijn gemeten op 1 juli 2012 en vormen
zodoende een momentopname. Er wordt geen ondergrens gebruikt, met uitzondering van de regio
Amsterdam, waar geen objecten kleiner dan 250 vierkante meter worden meegenomen. In het
aanbod worden uitsluitend bestaande objecten (gereed of in aanbouw/renovatie en daadwerkelijk
binnen 12 maanden beschikbaar komend en niet reeds uit de markt genomen) geregistreerd. Dit
kan inhouden dat bedrijfsruimte in het aanbod wordt meegenomen zonder dat er sprake is van
leegstand; de ruimte kan nog in gebruik of in aanbouw/renovatie zijn.
OpnamecijfersOok voor de opnamecijfers wordt geen ondergrens gehanteerd met betrekking tot het metrage.
Uitzondering hierop is de stad Amsterdam. Hier worden objecten kleiner dan 250 vierkante meter
niet meegenomen. De opnames (transacties) moeten op de ‘vrije’ markt zijn verhuurd of verkocht.
Beleggingstransacties worden buiten beschouwing gelaten. De gebruikerstransacties die in dit
rapport zijn meegenomen moeten zijn geregistreerd in de periode van 1 juli 2011 tot 1 juli 2012.
Bedrijfsruimte met kantoorruimteVeel objecten in de categorie bedrijfsruimte hebben ook een bepaald metrage kantoorruimte.
Indien de kantoorruimte 50% of meer van het totale metrage beslaat, wordt het totale object niet
meegenomen in het onderzoek.
Bedrijfsruimtemarkten 1 juli 2011 - 1 juli 2012 | 14
Sprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten
Gerealiseerde huurprijzenDe huurprijzen worden gewaardeerd in euro’s per vierkante meter verhuurbaar vloeroppervlak per
jaar. In de mediane gerealiseerde huurprijzen wordt geen rekening gehouden met eventuele
aparte huurprijzen voor kantoorruimte.
BedrijfsruimtemarktratioDe bedrijfsruimtemarktratio wordt bepaald door de opname- en aanbodcijfers. Een deling van
deze twee getallen levert een ratio op. Gezien het feit dat grote metrages in zowel het aanbod als
de opname geen uitzondering vormen, kan deze ratio voor bepaalde regio’s hoog uitvallen en in
sommige gevallen zelfs boven de 100% uitkomen.
BranchesOm een goed beeld te krijgen van de aard van de bedrijven die in het afgelopen jaar bedrijfs-
ruimte hebben gehuurd of gekocht, zijn de transacties op de bedrijfsruimtemarkt per landsdeel
onderverdeeld in een viertal branches, te weten: Bouw en Industrie, Diensten, Groothandel en
Transport.
GrootteklasseBij de verdeling van de transacties in verschillende grootteklassen wordt dezelfde verdeling gehan-
teerd als bij Sprekende Cijfers Kantorenmarkten. Dit houdt in dat de verdeling er als volgt uitziet:
• 0 – 500 m² Uitsplitsing naar kleinere metrages:
• 500 – 1.000 m² • 0 – 100 m²
• 1.000 – 2.000 m² • 100 – 200 m²
• 2.000 – 5.000 m² • 200 – 300 m²
• 5.000 – 10.000 m² • 300 – 400 m²
• > 10.000 m² • 400 – 500 m²
MethodologieOm het deze rapportage tot stand te brengen, zijn vanaf 1 juli 2008 de volgende aanbod- en
opnamegegevens van de huur- en koopmarkt verzameld en in een database verwerkt:
• straatnaam • postcode • type vastgoed • prijs • deelgebied
• huisnummer • oppervlakte • branche • bedrijventerrein • jaar
Naast het gebruik van eigen data zijn voor de aanbodcijfers de site van Realnext en funda gehan-
teerd alsmede sites van de lokale makelaars die niet zijn aangesloten bij Realnext. Voor de
opnamecijfers zijn zowel eigen data, als de databases van Vastgoedmarkt en PropertyNL gebruikt.
Voor zowel het aanbod als de opname geldt dat elk object door een researchmedewerker en/of
makelaar in de desbetreffende regio is gecontroleerd.
BetrouwbaarheidHoewel de cijfers zijn verzameld met de grootst mogelijke zorgvuldigheid, zijn er desondanks
beperkingen op het gebied van betrouwbaarheid. Veel bedrijven en hun vastgoedadviseurs die een
huurovereenkomst sluiten met een eigenaar/belegger zijn niet altijd bereid alle uitkomsten van het
onderhandelingsproces openbaar te maken. Afspraken over de kosten van herinrichting van een
gebouw of ruimte, of verbeteringen aan installaties zijn vaak verdisconteerd in de huur. Ook de
periode van het huurcontract is van belang voor de hoogte van de huurprijs. (Ver)kooptransacties
worden eveneens gezien als vertrouwelijk. De huur- en koopprijzen zijn derhalve indicatief.
Bedrijfsruimtemarkten 1 juli 2011 - 1 juli 2012 | 15
Sprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten
Colofon
Sprekende Cijfers is een product van:
Orteliuslaan 5
3528 BA Utrecht
t +31 (0)30 767 03 90
e-mail: [email protected]
www.dynamis.nl
Concept, onderzoek, analyses en coördinatie
Dynamis Vastgoedconsultants en Makelaars, Utrecht
Shirley Bröcker, Junior Research Manager
Bedrijfsruimtemarkten1 juli 2011 - 1 juli 2012 | 16
Orteliuslaan 5
3528 BA Utrecht
t +31 (0)30 767 03 90
www.dynamis.nl
Boek & Offermans MakelaarsAkerstraat 39-41Postbus 6776400 AR Heerlent +31 (0)45 5 743 233f +31 (0)45 5 600 [email protected](ook in Maastricht)
Bramer BedrijfsmakelaarsBurg. van Royensingel 18Postbus 10158001 BA Zwollet +31 (0)38 4 224 225f +31 (0)38 4 222 [email protected]
Frisia MakelaarsJavastraat 1a2585 AA Den Haagt +31 (0)70 3 420 101f +31 (0)70 3 644 [email protected]
HRS BedrijfsmakelaarsVughterweg 47DPostbus 20735202 CB 's-Hertogenboscht +31 (0)73 8 000 008f +31 (0)73 8 000 [email protected]
Lamberink BedrijfsmakelaarsStationsstraat 24 -26 Postbus 993 9400 AZ Assen t +31 (0)592 338 420 f +31 (0)592 338 414 [email protected]
Molenbeek MakelaarsMaliebaan 77 Postbus 192573501 DG Utrechtt +31 (0)30 256 88 11f +31 (0)30 256 88 [email protected]
Ooms.comMaaskade 113Postbus 240403007 DA Rotterdamt +31 (0)10 4 248 888f +31 (0)10 4 248 [email protected](ook in Dordrecht)
Rodenburg MakelaarsPaslaan 19Postbus 100547301 GB Apeldoornt +31 (0)55 5 268 268f +31 (0)55 5 788 [email protected](ook in Deventer)
Snelder Zijlstra BedrijfsmakelaarsHoedemakerplein 1Postbus 20227500 CA Enschedet +31 (0)53 4 852 244f +31 (0)53 4 852 [email protected]
Strijbosch ThunnissenMakelaarsSt. Canisiussingel 22Postbus 10056501 BA Nijmegent +31 (0)24 3 651 010f +31 (0)24 3 651 [email protected](ook in Arnhem)
Van der Sande MakelaarsVijverstraat 14818 ST Bredat +31 (0)76 5 147 454f +31 (0)76 5 139 [email protected] www.vandersande.nl
Verschuuren & SchreppersBedrijfsmakelaarsKennedyplein 230Postbus 87305605 LS Eindhovent +31 (0)40 2 111 112f +31 (0)40 2 350 [email protected]