1

Abdullah Can

SPSS’E GİRİŞ

SPSS’TE TEMEL İŞLEMLER

Abdullah Can

SPSS’in üzerinde işlem yapılabilecek iki ana ekran görünümü

vardır.

DATA VIEW (VERİ görünümü)

VARIABLE VIEW (DEĞİŞKEN görünümü)

2

Abdullah Can

DATA VIEW (VERİ görünümü)

İstatistiksel işlemlerin yapıldığı ve değişkenlere ilişkinölçüm sonuçlarının yani değişkenlerin aldığı değerleringirildiği görünüm

Bu görünümdeki her SATIR, üzerinde ölçümün yapıldığı bir olayı,durumu ya da kişiyi gösterir. Her SÜTUN ise, ölçülen ve farklıdeğerler alabilen değişkenleri gösterir.

Abdullah Can

VARIABLE VIEW (Değişken Görünümü)

Değişken tiplerine ve buna göre verilerinalabilecekleri değerlere göre, değişkenlere ilişkintanımlamaların yapıldığı bölüm.

Bu görünümde her SATIR, bir değişkeni, SÜTUNLAR da odeğişkenin tipini ve değişkenin diğer özelliklerinigösterir

3

Abdullah Can

Name [Değişken Adı]

[Eski sürümlerde sekiz karakterle sınırlı olmak üzere] değişken için tanımlanan ad. (BOY

gibi, CINSIYET gibi, PUAN gibi)

Type [Değişken Tipi]

Herhangi bir tanımlama yapılmadığında, sayı

(Numeric) olarak kabul edilen, değişkenin tipi.

Abdullah Can

Width [Değişkenin karakter sayısı olarak genişliği]

Sayısal ya da sayısal olmayan değişkenlerde, değişkenin ifadesinde kullanılabilecek en

fazla sayı hanesi ya da karakter sayısı.

Decimals [Sayısal değişkenin, virgül/noktadan sonraki ondalık hane sayısı]

Sayısal değişkenlerde, tamsayılar hanesinden sonraki ondalık bölümünde

görüntülenecek karakter sayısı.

Label [Değişkenin tablolarda veya çıktılarda görüntülenecek uzun açıklaması]

Veri görünümünde değişkene verilen adın dışında, tablo ve çıktılarda görüntülenecek

olan 256 karakterlik uzunluğa kadar açıklama.

4

Abdullah Can

Values [Sayı ile ifade edilen sınıfları / kategorileri adlandırma]

Value Labels ekranında, Value’nin

karşısındaki kutucuğa, kategoriyi temsil

eden sayı girildikten sonra, Label’in

karşısına da o sayı ile kodlanan kategorinin

adı girilir ve ardından Add düğmesi ile

sayıya kategori adı atanmış olur.

Abdullah Can

Columns [Sütun genişliği]

Veri görünümünde, değişken sütunlarının genişliğini (karakter sayısı cinsinden) belirler.

Align [Sütun içinde konum]

Veri görünümünde, değişken sütununda yer alan değerlerin konumunu belirler. Veriler,

sola yanaşık ortalanmış veya sağa yanaşık olarak düzenlenebilir.

Measure [Verilerin işleneceği ölçek tipi]

Değişkenin alacağı değerlerin türüne göre ölçek seçilir

5

Abdullah Can

SPSS’te VERİLERİN DÜZENLENMESİ

FARKLI GRUPLARA aitölçümlerle yapılan işlemler

AYNI GRUBA ait art ardayapılan ölçümlere ilişkinişlemler

Abdullah Can

FARKLI (Bağımsız) GRUPLARA ilişkin ölçümler için verileri düzenleme

6

Abdullah Can

AYNI GRUBA ait tekrarlı ölçümler için verileri düzenleme

Abdullah Can

SPSS’te BAZI DEĞİŞKEN VE VERİ İŞLEMLERİ

Yeniden Kodlama (Recode) İşlemi Bir değişkene atanmış değerlerin (yani ölçüm sonuçlarının) bazı özel durumlarda

(değiştirilerek) yeniden atanması.

Bunun yaygın iki şekli, “ters kodlama” ve “kategori oluşturma / birleştirme” şeklindedir.

2’nci maddenin kodlanmasında, (5→1), (4→2), (2→4), (1→5), şeklinde bir

değişiklik yapılmalıdır. (tersine kodlama)

7

Abdullah Can

Abdullah Can

8

Abdullah Can

Abdullah Can

9

Abdullah Can

Değişken Değeri Hesaplama (Compute) İşlemi Mevcut değişken değerlerinin çeşitli matematiksel ya damantıksal işlemlere sokularak, bunlardan yeni değişkendeğerlerinin hesaplanması

Örneğin içinde farklı davranış ya da tutumları ölçen madde grupları (alt ölçekler)bulunan bir ölçeğin, söz konusu alt maddelerden alınan puanların toplamlarınınya da ortalamalarının yeni değişkenler olarak hesaplanması

Abdullah Can

10

Abdullah Can

Veri Dosyasını Bölme (Split File) İşlemi: Yapılan bütün işlemlerin, var olan herhangi bir değişkenin alt kategorileri için

ayrı ayrı yapılması ve sonuçlarının ayrı ayrı görüntülenmesi

11

Abdullah Can

Abdullah Can

Veri Ölçütüne Göre Girdi Süzme (Select Cases) İşlemi Bir değişkenin alacağı değeri ölçüt olarak alıp, matematiksel işlemlere ya damantıksal kıyaslamalara dayalı olarak, o değişkenin kaynağı olan katılımcıları ya daolayları seçerek (ya da dışlayarak) sadece seçilmiş olanlarla işlemler yapma

12

Abdullah Can

Abdullah Can

Yapay Sıralama Ölçeğine Dönüştürme (Rank Cases) İşlemi

Aralık ya da oran ölçeğinde bir değişkenin değeri, değişkenin sahip olduğu özellikmiktarını ya da derecesini gösterirken, sıralama ölçeğinde, (aldığı değerin bir işleviolarak) değişkenin sıralamadaki yerini gösterir. Bu dönüşümü yapmak.

13

Abdullah Can

Abdullah Can

14

Abdullah Can

SPSS’te HİPOTEZ TESTİ VE ANLAMLILIK

Özellikle deneysel araştırmalarda, araştırmacının doğru olupolmadığını yapacağı bir deney ile test edeceği ve araştırmasonunda ortaya çıkan sonuçlarla doğru ya da yanlış olduğunakarar vereceği bir önermesi vardır.

Doğruluğu istatistiksel tekniklerleirdelenecek bu önermelere hipotez(ya da ‘denence’)adı verilir.

Abdullah Can

HİPOTEZ

ARAŞTIRMAHİPOTEZİ

YOKLUKHİPOTEZİ

Doğruluğu istatistiksel tekniklerle

irdelenecek önerme

TEK YÖNLÜ HİPOTEZ: Kızlar erkeklerden daha başarılıdır.

[Kızların Başarısı > Erkeklerin Başarısı]

İKİ YÖNLÜ HİPOTEZ: Kızlarla erkeklerin başarıları arasında farkvardır.

[Kızların Başarısı > Erkeklerin Başarısı][Kızların Başarısı < Erkeklerin Başarısı]

15

Abdullah Can

YOKLUK HİPOTEZİUygulamada hipotezlerin doğruluk testlerinde, örneklemin içinden alındığıevrene ilişkin (evrenin ortalaması, standart sapması gibi) öncedenbelirlenmiş bir dizi parametre değer, örneklemden elde edilen değerlerlekarşılaştırılır.

Bu tür hipotez testi, hipotezde belirtilenparametre değer ile gerçekleşen değer arasında“fark yoktur” ilkesine dayanır .

SPSS’in test ettiği hipotez bu yokluk hipotezidir.

Bir hipotezin doğru olması demek, öngörülen durumun, tesadüfen ya daşans eseri olarak o anki koşulların bir sonucu şeklinde ortaya ÇIKMAMIŞolması demektir.

Araştırma tekrarlansa da benzer sonucu verebilecek olması demektir.

Bu hipotez, Sıfır Hipotezi, Boşluk Hipotezi, Null Hipotezi şeklinde deadlandırılmaktadır.

Abdullah Can

Araştırmacı, bir araştırma hipotezi (ya da

alternatif hipotez) formüle etmiş de olsa,hipotez hakkında karar verme, yoklukhipotezinin kabul edilmesi ya dareddedilmesi yoluyla yapılır .

Yokluk hipotezi kabul edilince de araştırma hipotezi (alternatifhipotez) reddedilmiş olur.

Kızların erkeklerden daha başarılı olduğunu öngören matematik öğretmeni,araştırma (alternatif) hipotezini ne şekilde ifade ederse etsin, kızların ve

erkeklerin matematik puanlarının ortalamalar arası farkı test eden SPSS, bu

işlemi kızların ve erkeklerin matematik puan ortalamaları

arasında fark yoktur şeklindeki yokluk hipotezini test eden bir p değeri

hesaplayarak yapacaktır.

16

SPSS yokluk hipotezini, beklenen durumun ortaya çıkmaolasılığının göstergesi olan (ve 0 ile 1 arası değer alabilen) bir pdeğerine göre test eder.

Bu p değerinin, (anlamlılık testinde kullanılan)

birisi daha çok kesinlik ifade eden (p=0.01 [%1]),

diğeri de

kabul edilebilirliğin sınırı sayılabilecek (p=0.05 [%5])

iki sınır değeri (aslında p’nin kıyaslandığı α değeri) vardır.

Abdullah Can

SPSS’in hesapladığı p değeri 0.05 veya daha küçükçıkarsa, (yokluk hipotezinin reddedilmeye başlama sınırı aşılmış

olduğundan) yokluk hipotezi reddedilmiş sayılır.

Eğer p değeri 0.01 veya daha küçük çıkarsa, zatenreddedilmiş olan yokluk hipotezi, daha yüksek birolasılıkla reddedilmiş sayılır.

kızların ve erkeklerin matematik puan ortalamaları arasındafark yoktur

p≤0,05 (Hipotezin reddi: FARK VARDIR)

17

Abdullah Can

Abdullah Can

p değeri 0,05’in üzerinde çıkarsa

(p>0.05)

ANLAMLI FARK YOK

p değeri 0,05 veya daha küçük çıkarsa

(p≤0.05)

ANLAMLI FARK VAR

18

Abdullah Can

HAraştırma İLACIN YAN ETKİSİ YOKTUR.HYokluk İLACIN YAN ETKİSİ VARDIR

1.Tip Hatada, (yan etkisi olan bir ilacın varlığı durumunda), “İlacınyan etkisi vardır” şeklindeki yokluk hipotezi reddedildiği için,İLACIN YAN ETKİSİ OLMADIĞI düşünülerek ilaç hastayaverilecektir.

2.Tip Hatada ise, (yan etkisi olmayan bir ilacın varlığıdurumunda), İlacın yan etkisi vardır şeklindeki yokluk hipotezikabul edildiği için, İLACIN YAN ETKİSİ OLDUĞU düşünülerek ilaçhastaya verilmeyecektir.

1.Tip hatanın sonucu ölüm riski taşırken, 2. Tip hatanınsonucunun iyileşmenin gecikmesi şeklinde bir sonucu olacaktır.