SŁOWNIKOWE ŚRODKI STYLISTYCZNE

ŚRODKI STYLISTYCZNE

FONETYCZNE

SKŁADNIOWE

SŁOWNIKOWE

EPITET – wyraz określający rzeczownik; najczęściej jest nim przymiotnik. Określa właściwości przedmiotów, np. wysokie drzewa lub stosunek mówiącego do tego przedmiotu, np. ciekawy film.

Epitet spełnia funkcję zdobniczą, np. przepastny, daremny, wdzięczny, bezbrzeżny.

PORÓWNANIE – uwydatnienie pewnych właściwości zjawisk czy

przedmiotów przez zestawienie ich z innymi. Zestawienie to może być

bezpośrednie za pomocą takich wyrazów jak: niby, niczym, jak, jakby, jakoby, podobnie jak, na

kształt lub na podstawie kontekstu, np. zbladł jak płótno, zły jak pies.

METAFORA – czyli przenośnia – polega na łączeniu w całość wyrazów odległych znaczeniowo. Wyrażenie to ma wówczas inne znaczenie niż tworzące je poszczególne słowa. Wyrazy wchodzące w skład metafory nie mogą być wymieniane na żadne inne. Wyróżnia się następujące rodzaje metafor:

METAFORA

PERSONIFIKACJA

ANIMIZACJA

PERYFRAZA

PERSONIFIKACJA (uosobienie, antropomorfizacja) - to nadawanie

przedmiotowi i zjawisku cech typowo ludzkich, np. „księżyc (…) wodził

srebrnym palcem” (K.I. Gałczyński,

Niobe).

ANIMIZACJA – (ożywienie) - przypisywanie przedmiotom martwym cech istot żywych

(zwierzęcych), np. „słonecznik kręci się za słońcem”, „grom uśnie”

(A. Mickiewicz, Pan Tadeusz)

PERYFRAZA (omówienie) – pozwala wyeliminować wyrażenia bardziej pospolite lub proste, zastępując je

rozwiniętymi i wyszukanymi przedstawieniami

obrazowymi. Służy wprowadzaniu podniosłego

nastroju, nie oszczędza słów, np. „treści ciągnione z chińskich ziół” zamiast

herbata (A. Mickiewicz, Zima miejska).

EUFEMIZM (rodzaj peryfrazy) wyraz bardziej ogólny, stosowany w celu

złagodzenia treści wypowiedzi. Zastępowanie słów drażliwych, nieprzyzwoitych lub wulgarnych

słowami mniej dosadnymi, delikatniejszymi, np. „mijasz się z

prawdą” zamiast „kłamiesz”; „przeniósł się na łono Abrahama”

zamiast „umarł”.

NEOLOGIZM – jest to nowo utworzony wyraz zwykle na bazie słów już istniejących. Neologizmy powstają z konieczności nazwania nowych sytuacji i przedmiotów albo pojawiają się w poezji w celach ekspresywnych. Mają charakter jednorazowy i zwykle nie rozprzestrzeniają się poza kontekstem wypowiedzi.

ARCHAIZM – jest to element języka, który wyszedł już z użycia i jest

zastępowany przez inny wyraz lub nie używa się go wcale, ponieważ np. nie ma

już takiego desygnatu, np. „sławiena”, „gospodzin”, „zyszczy”, „spuści”

(Bogurodzica).

Bibliografia: Słownik termonów literackich

A. Kulawik, Poetyka