Środki Wyrazu Twórczego

WYBRANE ZAGADNIENIA Z TEORII BARWY CECHY PLASTYCZNE MATERIAŁU FLORYSTYCZNEGO ZAJĘCIA II

POWTÓRZENIE WIADOMOŚCI Na podstawie artykułu Piotra Salachna

Barwa • Barwa należy do podstawowych elementów

składowych kompozycji florystycznej. Za pomocą barwy można w kompozycji wyrazić temat, wywołać emocje, budować przestrzeń. W systemie oceny prac florystycznych ustanowionym przez FLORINT barwa stanowi aż 20% sumy punktów i jest jedynym wyodrębnionym środkiem wyrazu artystycznego szczegółowo analizowanym przez sędziów. Na temat barwy dyskutowano od zawsze, napisano masę książek, wymyślono wiele teorii. W literaturze poświęconej florystyce na ogół funkcjonuje jedna – teoria barw Jana Ittena oparta na powszechnie znanym, składającym się z 12 części, kole barw.

FLORINT http://www.florint.org/ABOUT-US.12.0.html

Koło Barw Jana Ittena

Barwy podstawowe

Są to trzy główne barwy w kole barw w najczystszej formie: żółta, czerwona, niebieska. Barwy te nazywane są jako generatywne kolory pierwotne, barwy zasadnicze lub barwy pierwszorzędowe. Są one podstawowe w tym sensie, że żadnej z nich nie można otrzymać w wyniku zmieszania z innymi barwami i żadna nie posiada jakiegokolwiek wspólnego elementu z dwoma pozostałymi.

Barwy pochodne Pomiędzy barwami podstawowymi w kole

znajdują się barwy pochodne, nazywane drugorzędnymi, złożonymi, pośrednimi lub wtórnymi. Są to pomarańczowa, zielona, fioletowa. Powstają one w wyniku zmieszania w równych częściach sąsiadujących barw podstawowych: żółty + czerwony = pomarańczowy niebieski + żółty = zielony czerwony + niebieski = fioletowy (nazywany także purpurowym).

Barwy trzeciorzędowe

Jeżeli połączy się barwy pierwszorzędowe i drugorzędowe, wówczas otrzyma się barwy trzeciego stopnia, które zajmują pozostałe miejsca w kole barw.

Monochromatyczne łączenie barw

Polega na łączeniu odcieni jednej barw, np. jasnoniebieski + niebieski + ciemnoniebieski. Ten rodzaj kompozycji kolorystycznej nazywany jest także jako harmonia monochromatyczna ton-sur-ton, harmonia małych kontrastów lub harmonia zgodności tonów.

Analogiczne łączenie barw

Dopasowuje się do siebie barwy leżące bezpośrednio koło siebie w kole barw, np. żółty + żółtozielony + zielony. W literaturze ten sposób łączenia barw określany jest jako harmonia polichromatyczna ton-sur-ton, harmonia barw sąsiadujących i podobnie jak wcześniej, harmonia małych kontrastów.

Komplementarne łączenie barw Polega na tworzeniu kontrastowych połączeń barw, które w kole

znajdują się w prostej linii naprzeciwko siebie. Najsilniejsze efekty uzyskuje się zestawiając barwy podstawowe i pochodne, w proporcjach: czerwony + zielony (50% : 50 %), żółty + fioletowy (25% : 75%), niebieski + pomarańczowy (70% : 30%). W przypadku kombinacji złożonych z trzech barw w układzie komplementarnym łączy się barwę podstawową z barwami trzeciorzędowymi znajdującymi się po obu bokach barwy naprzeciwległej, np. żółty + niebieskofioletowy + czerwonofioletowy. Jeżeli w kompozycji mają być użyte cztery barwy to wpisuje się do koła barw kwadrat lub prostokąt – ich boki wskazują barwy, które ze sobą tworzą podwójny kontrast komplementarny, np. zielony + żółtopomarańczowy + czerwony + niebieskofioletowy. Kontrast komplementarny nazywany jest inaczej jako kontrast dopełniający, harmonia barw dopełniających, a także harmonia dużych kontrastów.

Kontrast „kolor kontra kolor”

Ten rodzaj kontrastu dotyczy barw czystych. Najsilniejszym przykładem jest kombinacja trzech barw podstawowych: żółtej, czerwonej i niebieskiej. Kontrast ten bywa nazywany harmonią trójkątną ponieważ barwy w nim użyte tworzą układ trójkąta równobocznego wpisanego w koło barw.

Kontrast kolor – nie kolor Czerń i biel nie znajdują się na kole barw

dlatego nie są uważne za kolory, podobnie jak wszystkie odcienie szarego. Czerń interesująco kontrastuje z ciemnymi, ciężkimi barwami (np. bordo), biel z lekkimi, pastelowymi (np. róż).

Kontrast ilościowy

Stosowany przy kompozycjach bardzo bogatych kolorystycznie, wręcz wzorzystych, w których niektóre barwy tylko się akcentuje, inne stanowią zaś dominantę. W celu zrównoważenia efektu pomocny jest opracowany przez Goethego system punktacji: żółty – 9, pomarańczowy – 8, czerwony – 6, zielony – 6, niebieski - 4, fioletowy – 3. Punkty wskazują że np. barwa niebieska musiałaby w kompozycji mieć dwa razy większy udział niż pomarańczowa, żeby osiągnąć ten sam efekt ilościowy.

Kontrast ilościowy

Kontrast jakościowy

Ten kontrast jest utworzony przez barwy czyste i złamane. Barwy czyste to w pierwszej kolejności barwy podstawowe. Są proste, surowe w przeciwieństwie do barw złamanych, które charakteryzują się większą subtelnością i naturalnością.

Kontrast jakościowy

Kontrasty „ciepły-zimny”, „jasny-ciemny”, „aktywny-pasywny”

Ze względu na temperaturę można wyróżnić barwy ciepłe jasne (np. jasnożółty), ciepłe ciemne (np. fuksja), zimne jasne (np. limonkowy), zimne ciemne (np. oliwkowy), neutralne (np. szary). Barwy ciepłe jasne dają kompozycji energię, mają przyjazny i aktywny charakter, mocno rzucają się w oczy. Barwy ciepłe ciemne budzą skojarzenia z tradycją i odprężeniem. Zimne jasne nie skupują uwagi, dają poczucie ładu i spokoju. Barwy zimne ciemne są pasywne, wyrażają stabilność i jakość.

Kontrast "jasny-ciemny"

http://www.forumkwiatowe.pl

Tekst, kompozycje i zdjęcia: Piotr Salachna Kierownik Podyplomowych Studiów Florystyka ZUT Szczecin

Propozycja podania pomidorów koktajlowych, w które umieszczono kwiaty nasturcji. Smacznego!

• Piotr Salachna - ceniony florysta, od 2007 roku jest adiunktem w Katedrze Roślin ozdobnych na szczecińskiej Akademii Rolniczej

• Tomasz Kuczyński

• Piotr Sekunda

• Janusz Błaszczyk

• Magdalena Birula-Białynicka

• Monika Bębenek

PODSTAWOWE ELEMENTY KOMPOZYCJI

Kompozycja

Oznacza sposób powiązania takich elementów jak linie, bryły, płaszczyzny, kolor, światłocień itp. W każdej dziedzinie działalności artystycznej, także we florystyce, zasady kompozycji pozwalają na połączenie, uporządkowanie i grupowanie poszczególnych elementów w jedną, harmonijną całość.

Kompozycja

Kompozycja kwiatowa, tworząca efektowną całość, składa się z kilku elementów, z których najważniejszym są:

Punkty (kwiaty)

Linie (łodygi)

Proporcje

Formy

Płaszczyzny

itp.

Punkt

Jest to najprostszy element kompozycji. Stanowi go kwiat czy pewne rodzaje kwiatostanów. Większość kwiatów ma kształt okrągły, a formy okrągłe są równorzędne punktom. W jednych kompozycjach kilka czy kilkanaście kwiatów stwarza wrażenie pożądanej koncentracji punktów. W innych – jedna efektowna roślina, np. piękna rozwinięta róża, może być głównym ośrodkiem uwagi, punktem centralnym („oczkiem”) kompozycji.

Linie

Linie tworzone są w kompozycji roślinnej przez poszczególne punkty (kwiaty) ułożone szeregowo lub wyznaczone przez łodygi kwiatów, liście i gałęzie.

Rodzaje linii: - Linia pozioma – związana z ziemią, podtrzymująca od

dołu całą kompozycję; - Linia pionowa – tworząca kąt prosty z linią poziomą,

wznosi się do słońca, podkreślając uroczysty nastrój; - Linie ukośne – powszechnie występujące w naturze,

podzielona na dwie grupy: wznoszące się (pozytywne, aktywne) i opadające

(negatywne, pasywne)

Linie Linie proste poziome i pionowe występują

w naturze znacznie rzadziej niż wszelkie linie ukośne tak zwane „linie w ruchu”

Lekko i „wesoło” wznosząca się

wężowata

falista

Pełna napięcia

przytłumiona

Pokrój Duże znaczenie dla kompozycji ma pokrój, użytych do niej

roślin. Wyróżnia się kilka rodzajów pokrojów. • Pokrój strzelisty i wzniesiony – charakteryzuje rośliny o

kwiatostanach wydłużonych typu kolba, kłos, grono, np. naparstnica, ostróżka, mieczyk

• Pokrój wzniesiony z silnym akcentem na szczycie - np. lilia, anturium

• Pokrój łukowaty - np. trawy • Pokrój rozłożysty - np. agawa, dracena • Pokrój powyginany – występuje właściwie

u wszystkich roślin drzewiastych i krzewiastych, np. wierzba mandżurska, Leszczyna pospolita

• Pokrój nieregularny zmienny i zwisający – np. bluszcze, hoja itp.

Zagadnienia do dyskusji

• Formy pojedyncze i grupowe

• Płaszczyzna

• Związek pomiędzy kątem a płaszczyzną

• Struktura powierzchni i faktura

STRUKTURY/ TEKSTURY/ FAKTURY

• Struktura (łc. structura "budowa, sposób budowania") - 1. rozmieszczenie elementów składowych danego układu i zespół relacji (wzajemnych

powiązań) między tymi elementami, charakterystyczny dla tego układu[1]; sposób w jaki części jakiejkolwiek całości są powiązane ze sobą. Struktura jest tym, co nadaje całości jedność, jest stałym elementem zorganizowanej całości[2].

2. sposób ułożenia czegoś w jakimś porządku; 3. budowa wewnętrzna ciała; 4. układ, którego elementy są powiązane ze sobą w określony sposób danymi

relacjami; całość zbudowana w pewien sposób z jakichś elementów; zespół. • Tekstura - w sensie ogólnym oznacza cechę powierzchni przedmiotu, wrażenie,

które odczuwa się za pomocą dotyku. Teksturą nazywa się też charakterystyczne dla danego materiału powtarzalne wzory na powierzchni przedmiotów, jak np. słoje drewna.

• Faktura - 1. w technice powierzchnia typowa dla przedmiotu, zależna od tworzywa z jakiego

został wykonany i sposobu wykonania 2. w plastyce jest to charakterystyczny sposób ukształtowania powierzchni dzieła

(np. obrazu, rzeźby) wynikający z tworzywa, techniki i woli artysty. Jeden z podstawowych problemów plastycznych

Z TEORII FLORYSTYKI. STRUKTURY POWIERZCHNI

Obok form i barw bardzo istotną rolę w kompozycji florystycznej odgrywa struktura powierzchni zarówno roślin, jak i łączonych z nimi elementów technicznych i dekoracyjnych. Dzięki analizie płatków, liści, pędów, a także owoców i korzeni można zauważyć, że powierzchnie części roślin posiadają własny charakter, o wyraźnie określonym działaniu. Poznanie tej cechy plastycznej materiału roślinnego pozwala łatwiej podejmować decyzję o wyborze elementów kompozycji i uzyskać w efekcie spokojną harmonię czy interesujące napięcie.

Struktury metaliczne Struktura metaliczna może być różna. Na przykład chrom jest błyszczący i gładki, optycznie ciężki. Przykładami gatunków roślin, które mają liście o tej mocnej, twardej strukturze powierzchni są Anthurium cultorum, Camellia japonica, Ficus elastica, Hoya carnosa, Ilex aquifolium. Aluminium z kolei jest w dotyku matowe, w porównaniu do chromu optycznie lżejsze. Taki rodzaj powierzchni możemy odnaleźć m.in. u liści juki karolińskiej (Yucca filamentosa). Jeszcze inny charakter powierzchni ma metal pokryty rdzą. Powierzchnia wówczas jest w dotyku chropowata i nierówna. Przykładem w świecie roślin tego rodzaju powierzchni są liście niektórych gatunków z rodzaju Begonia. Struktury porcelanowe Wśród struktur o porcelanowym charakterze można wyodrębnić trzy. Wyjściową jest struktura samej porcelany, gładka i błyszcząca. Ten typ struktury maja kwiaty np. konwalii, stefanotisa, lilii długokwiatowej, białe owoce pernecji. Innym wariantem porcelanowej struktury powierzchni jest struktura połyskująca, mieniąca się, wręcz iryzująca jak masa perłowa. Przykładem są białe kwiaty neriny (Nerina). Wyróżnia się również porcelanę o powierzchni matowej, nazywanej porcelaną biskwitową podobną w odbiorze do marmuru paryskiego. Taką powierzchnię mają płatki ciemiernika białego (Helleborus niger) i grzybienia białego (Nymphea alba).

Struktury szklane Szkliste powierzchnie dobrze przepuszczają promienie widzialne. W świece flory promienie światła przenikają przez delikatne kwiaty frezji, begonii, łuszczyny miesiącznicy rocznej, zielone jagody winorośli, owoce wiśni, czerwonej porzeczki itp. Struktury brokatowe Powierzchnia brokatowa przypomina grubą tkaninę z wypukłym, wzorzystym wzorem, przeplatanym złotym lub srebrnym motywem. Ten typ powierzchni można zaobserwować szczególnie u liści begoni królewskiej (Begonia rex) i begonii Masona (Begonia masoniana). Bogatą, brokatową strukturą liści odznaczają się też liście roślin z rodzaju pilea (Pilea) i peperomia (Peperomia)

Struktury aksamitne Powierzchnie te są w dotyku miękkie, przyjemne. Strukturą aksamitną odznaczają się kwiaty tzw. gloksynii (Sinningia hybrida), szarotki alpejskiej (Leontopodium alpinum), liście czyśćca wełnistego (Stachys lanata), kalanchoe (Kalanchoe beharensis), „kotki” . Struktury jedwabne Struktury jedwabne cechują się połyskiem, na ogół są gładkie, cienkie i bardzo przyjemne w dotyku. Jedwabne płatki mają kwiaty groszku pachnącego, maku nagołodygowego, kosmosu, jaskra. Wiotkie, lekkie liście posiada wiele roślin doniczkowych, w tym adiantum i kaladium. Struktury wełniste Wełnista struktura powierzchni jest w dotyku miękka, ciepła. Ten typ struktury wykazują np. trawa pampasowa (Cortaderia selloana), dmuszek jajowaty (Lagurus ovatus) i wełnianka (Eriophorum).

Struktury rustykalne Są to struktury szorstkie, chropowate, nie szlachetne. Tę strukturę wykazuje wiele roślin nadających się do zasuszania jak krwawnik (Achillea), nawłoć (Solidago), mikołajek (Eryngium), kocanka (Helichrysum), wiecznik (Gomphrena), złociszek (Ammobium), lonas (Lonas), suchokwiat (Xeranthemum). Struktury skórzaste Skóra nie jest jednorodna. Może być gładka jak skórzaste liście drzew i krzewów z rodzaju Magnolia. Skóra bywa również szorstka. Do roślin o takich liściach można zaliczyć kalinę sztywnolistną (Viburnum rhytidophyllum). Skóra może być także matowa, podobnie jak liście echmei wstęgowatej (Aechmea fasciata). Struktury drzewne Spotyka się dwa rodzaje tych struktur: gładkie i szorstkie. Do pierwszej grupy należą rośliny o zwięzłej, gładkiej korze, np. bambus zwyczajny (Bambusa vulgaris). Do drugiej grupy można zaliczyć spękaną korę brzozy brodawkowatej (Betula pendula), szyszki roślin iglastych czy zasuszone kwiatostany roślin z rodzaju Protea.

autor: Piotr Salachna

Ćwiczenie/Praca domowa

• Charakterystyka pod kątem cech plastycznych 20 wybranych gatunków roślin ozdobnych wykorzystywanych we florystyce

Np. opis w formie tabeli 20 najważniejszych gatunków roślin ozdobnych

(+nazwy łacińskie)

Przykłady roślin

Rośliny szklarniowe uprawiane na kwiat cięty

1. Anturium

2. Chryzantema

3. Goździk

4. Frezja

5. Gerbera

6. Storczyki

7. Lilia

8. Poisencja

9. Tulipan

10. Róża

Rośliny gruntowe uprawiane na kwiat cięty

1. Czosnek

2. Aster

3. Chaber

4. Konwalia majowa

5. Dalia

6. Ostróżka

7. Gipsówka

8. Słonecznik

9. Narcyz

10. Fiołek

Literatura, którą polecam

• Gładka A., Melerska H., Kompozycje kwiatowe. Wydawnictwo Watra, Warszawa 1988.

• Szendel I., Artystyczne układanie roślin. Wydawnictwo Spółdzielcze.

Dziękuję za uwagę!!!

Na następne zajęcia przynosimy:

Butelkę lub puszkę

Klej i lakier (werniks) do Decoupage lub preparat 3 w jednym np.: Pod Modge gloss

Serwetki z kolorowymi nadrukami

Gesso (podkład malarski)

Biała farba akrylowa

Nożyczki

Tasiemki, sznurek jutowy, wełna