• Srpska srednjevekovna umetnost u severnim oblastima od Maričke bitke

(1371) do nestanka srpske države (pad

Smedereva 1459):

Doba vladavine kneza Lazara (1371-1389); kneza i despota Stefana Lazarevića, (1389-1427), despota Đurđa Brankovića (1427-1456) i despota Lazara Brankovića (1456-1458)

Uspon kneza Lazara počinje nakon Maričke bitke i smrti

cara Uroša (1371). Lazar postepeno širi svoje teritorije

blisko sarađujući sa zetom gospodinom Vukom

Brankovićem, i prihvatajući vazalni odnos prema ugarskom

kralju.

Osniva prestonicu u Kruševcu. Sarađuje sa crkvom i

preuzima ktitorsku ulogu u Hilandaru, a slava tog manastira,

Vavedenje, je najčešće ime crkava podignutih u doba

Lazarevića.

Knez gine u Kosovskoj bici 1389. Oko dve godine kasnije

njegovo telo preneto je iz Prištine u manastir Ravanicu i, kao

vladar-mučenik, knez je uveden u red svetitelja.

Severni krajevi nisu bili pod neposrednim udarom Turaka i tu su pristizale brojne izbeglice sa jugoistoka, osobito sa Svete gore, među kojima su bili pisci, monasi, pustinožitelji, kao i plemići.

U ovim predelima nije bilo ranije umetničke tradicije i verovatno da su u prvo vreme pozivani majstori sa juga. Ktitori su većinom poticali iz vladarske porodice i iz vlasteoskih redova, a često su podizani hramovi za monahe pridošle sa Svete gore.

Zbog toga se način građenja crkava zasniva kako na starijim srpskim tradicijama tako i na novom uticaju Svete gore, dok spoljašnost, zasnovana na ranije korišćenim elementima, dobija sasvim novi izgled...

Kalenić, Vavedenje, osnova i pogled sa jugoistoka

konha

Kalenić, Vavedenje, pogled sa jugoistoka

Bogato ukrašena fasada crkve Moravske stilske grupe (Kalenić, Vavedenje):

građenje alternacijom kamena i opeke, dekorativna plastika (keramoplastični

krstići, kamena plastika sa prepletima dvočlane trake na bifori)

rozeta trifora

Slikarstvo moravske stilske grupe: zbog obilja dekorativnih detalja (videti

detalje oklopa i odeće Svetih Ratnika),stil slikarstva ovog perioda se zove

dekorativni stil. (Resava, Sv. trojica, Svetitelji)

Resava, Sv. trojica, slikarstvo, svetitelji

Ravanica, Vaznesenje, grobna crkva kneza Lazara

Ljubostinja, Uspenje, grobna crkva kneginje Milice

Resava (Manasija), Sv. Trojica, grobna crkva despota Stefana

Kalenić, Vavedenje, vlastelin Bogdan

Manastirska i grobna crkva kneza Lazara, podignuta između

1376. i 1381. Ograđena je snažnim zidinama i kulama.

Crkva je velikih dimenzija sa osnovom u obliku razvijenog

upisanog krsta sa pet kupola i bočnim pevničkim konhama

(trikonhos).

Crkva je velikih dimenzija u

obliku razvijenog upisanog

krsta sa pet kupola i bočnim

pevničkim konhama

(trikonhos).

Građena je alternacijom

(ponavljanjem) kamena i

opeke i bogato ukrašena

dekorativnom plastikom

(keramoplastičnim krstićima,

kamena plastika sa

prepletima dvočlane trake,

trifora i rozeta na zapadnoj

fasadi).

Manastirska i grobna crkva kneginje Milice, podignuta možda nakon Kosovske bitke (1389).

Crkva je u obliku razvijenog upisanog krsta sa kupolom i bočnim pevničkim konhama (trikonhos) i sa pripratom zasvedenom velikom kalotom.

Građena je kamenom, omalterisana i oslikana da bi se fresko-tehnikom oponašalo zidanje alternacijom kamena i opeke i ima rozete i ukrase od dvočlanih prepleta.

Kneginja Milica i državni sabor prihvatili su u ime maloletnog Stefana

Lazarevića vazalni odnos prema Turcima, a time i obavezu da srpske

trupe učestvuju u turskim pohodima.

Nakon bitke na Rovinama 1395. prestale su da postoje južne države

Mrnjavčevića i Dejanovića, a 1396. i Bugarska. Posle Angorske bitke

1402, u kojoj je Stefan učestvovao kao turski vazal u borbi protiv

Mongola, primio je od vizantijskog cara zvanje despota, a tada je

dogovoren i njegov brak sa Jelenom, ćerkom gospodara Lezbosa

Frančeska II Gatiluzija.

Od ugarskog kralja, kome je takođe bio vazal, dobio je Beograd od

kojeg je načinio svoju prestonicu.

Stefan je bio prosvećeni vladar, poznavalac umetnosti i pisac. Međutim,

vremena u kojima je vladao bila su veoma burna i vrlo često je, kao

turski vazal, morao da učestvuje u bitkama, ali i da, kao ugarski vazal,

stvara ravnotežu u odnosima sa moćnim susedima.

U doba njegove iznenadne smrti 1427. turske trupe su već duboko

prodrle na srpsku teritoriju

Beograd despota Stefana, rekonstrukcija

Podignuta i oslikana između 1407. i 1417., ograđena je

snažnim zidinama i brojnim kulama.

Crkva je velikih dimenzija u obliku razvijenog upisanog krsta

sa pet kupola i bočnim pevničkim konhama (trikonhos) i sa

pripratom podeljenom na devet prostora od kojih je srednji

imao kupolu.

Kao i grobne zadužbine Nemanjića, ima fasade oplaćene

tesanicima i ukrašene frizom slepih

arkadica pod krovovima

(kao crkve raške stilske grupe).

Resava

(Manasija),

Sv. trojica,

(1407/1417),

grobna crkva

despota

Stefana

Resava, Sv. trojica, slikarstvo, svetitelji: dekorativni stil

Resava, Sv. trojica, slikarstvo, svetitelji

Zadužbina vlastelina Bogdana,

sagrađena u obliku sažetog

upisanog krsta sa kupolom i

bočnim pevničkim konhama

(trikonhos) sa pripratom

nadvišenom slepom kupolom.

Fasada: alternacija kamena i

opeke sa širokim spojnicama

maltera i bogato ukrašena

rozetama, dekorativnom

kamenom plastikom sa

prepletima dvočlane trake i

keramoplastičnim krstićima.

Crkva je spolja veoma

dekorativno zidana

alternacijom kamena i opeke

sa širokim spojnicama

maltera;

Vidna je vertikalna

(kordonski venci) i

horizontalna (pilasteri i

kolonete) podela fasade;

Fasada je bogato ukrašena

rozetama, dekorativnom

kamenom plastikom sa

prepletima dvočlane trake i

keramoplastičnim krstićima.

Kalenić, Vavedenje (detalji fasade): fasada bogato ukrašena rozetama,

dekorativnom kamenom plastikom sa prepletima dvočlane trake i

keramoplastičnim krstićima.

Kalenić, Svadba u Kani

Kalenić, Svadba u Kani, detalj

Despot Đurađ nasledio je vazalni odnos prema Turskoj i Ugarskoj, ali i državu skučenih granica kojom su harali turski odredi. Pošto je primio presto, već sledeće 1428. godine započeo je podizanje nove prestonice u Smederevu.

Pritisak Osmanlija nije prestajao. Srpska država je od 1439. do 1444. bila prvi put pod turskom vlašću, dok je despot pokušavao na Zapadu da pridobije saveznike za novi sveti rat. Iznuren neprestanim borbama i pokušajima pregovora, umro je 1456.

Nasledio ga je sin despot Lazar koji je bio krhkog zdravlja i već 1458. umro. Nakon toga, smenjivale su se različite političke struje (prougarska i proturska) u krilu preostalih članova porodice Branković. Srpska država se ugasila padom Smedereva pod Turke 1459.