บทบาทของมหาวทยาลยไทยในการพฒนาวสาหกจชมชน1 Roles of Thai Universities in the Development of Community Enterprise

ผชวยศาสตราจารย ดร. อาแว มะแส2

บทคดยอ

งานวจยนมวตถประสงคทวไปเพอศกษาบทบาทของมหาวทยาลยในประเทศไทย ในการพฒนาวสาหกจชมชน การดาเนนการวจยเปนไปตามแนวทางการวจยเชงคณภาพ ทาการเกบรวบรวมขอมลดวยวธการศกษาจากเอกสารประเภทตางๆ ทงเอกสารสงพมพและเอกสารอเลกทรอนก ซงคนหาไดจากหองสมดและผานระบบอนเตอรเนต โดยใชคาหลกในการสบคน การวเคราะหขอมลใชวธวเคราะหเนอหา ดวยการทาความเขาใจกบความหมายของคาและประเดนตางๆ จดหมวดหมของเนอหาตามเรองและประเดน เชอมโยงขอมลระหวางประเดน และตความเพอสรางขอสรปเชงอปนย แลวนาเสนอเปนรายงานเชงพรรณนา ผลการวจยพบวา บทบาทของมหาวทยาลยไทยในการพฒนาวสาหกจชมชนเปนไปตามภารกจหลก 3 ดาน คอ การสอน การวจย และการบรการวชาการ บทบาทดานการสอนปรากฏใหเหนไมมากนก มการบรรจวชาทเกยวของในบางมหาวทยาลย ในสาขาสงคมศาสตรทเกยวกบการพฒนา สาขาการบรหารธรกจ และสาขาทเปนสหวทยาการ ในขณะทบทบาทดานการวจย และดานบรการวชาการปรากฏใหเหนชดกวาดานการสอน มงานทเกยวของในหลายสาขาวชา ทงสาขาสงคมศาสตร บรหารธรกจ และสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย อยางไรกตาม เรองททาการวจยและบรการวชาการเกยวของกบความสนใจและความเชยวชาญของบคลากรในแตละสาขาวชาเปนสาคญ ในขณะเดยวกนยงมบางโครงการททารวมกนหลายสาขาวชา มหาวทยาลยแตละกลมแสดงระดบบทบาทตางกนบางในแตละดาน และบทบาททแสดงดเหมอนจะไมสมดลกบศกยภาพดานตางๆ ทมหาวทยาลยแตละกลมม โดยมหาวทยาลยหลกของรฐซงเปนมหาวทยาลยปดและมศกยภาพดานตางๆสง แตกลบแสดงบทบาททเ กยวของกบการพฒนาวสาหกจชมชนนอยกวากลมมหาวทยาลยราชภฏ ซงเปนมหาวทยาลยใหมทยงตองพฒนาศกยภาพดานตางๆอกมาก ประโยชนทไดรบจากการแสดงบทบาทของมหาวทยาลยในการพฒนาวสาหกจชมชน นอกจากจะเปนผลดตอกลมวสาหกจชมชนใหสามารถพฒนาศกยภาพการดาเนนงานของกลม อนเปนประโยชนตอการปรบตวอยางมพลวตในการดารงชพของสมาชกชมชนใหสอดคลองกบหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงแลว ยงเปนผลดตอมหาวทยาลยเองในการพฒนาองคความรใหมและเพมความเชยวชาญ ในสาขาวชาทเปนประโยชนกบชมชนทองถน และในการเสรมสรางความสมพนธทดระหวางมหาวทยาลยกบชมชนทองถน

คาสาคญ: วสาหกจชมชน การพฒนา มหาวทยาลย -------------------------------------------------------------------------------- 1โครงการวจยนไดรบงบประมาณสนบสนนจากศนยศกษาเศรษฐกจพอเพยง สถาบนบณฑตพฒนบรหาร ศาสตรปงบประมาณ ๒๕๕๘2คณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

เอกสารแนบท 3

99

 

Abstract The general objective of this research was to investigate roles of Thai universities in

the development of small and micro community enterprise. The research was undertaken following the qualitative research approach in which data were gathered using documentary study method. Both printed and electronic documents were searched in accessible libraries and through the internet system using keywords. Content analysis was employed in data analysis in which the researcher attempted to understand meanings of related words and issues, categorize contents into topics or issues, link between issues, and interpret data in order to seek conclusions based on analytical induction. The results were then reported descriptively. Findings revealed that roles of Thai universities in developing small and micro community enterprise appears as related to their three main missions—teaching, conducting research, and undertaking outreach projects or activities. The teaching role was less apparent than the other two roles. Some courses were offered in a few programs such as social sciences for development, business administration, and interdisciplinary programs. The research and outreach roles were more noticeable in most universities and related to various fields including social sciences, business administration, sciences and technology. Topics of research and outreach programs varied according to interests and specialization of academic staff. Only some progjects were undertaken jointly between different fields. Different universities groups might show different levels of roles in each dimension, and there seemed to be imbalance between their roles and capacities. Main state universities with relatively high capacities in all aspects were likely to play lesser roles in small and micro enterprise development than Rajabhat university groups. Advantages of university’s involvement in the development of small and micro community enterprise went to both universities and target communities. The community enterprise groups were able to improve their operation capacities which lead their members to adapt their livelihood dynamically. This adapting livelihood was observed to correspond to the Philosophy of Sufficiency Economy. Universities could develop new bodies of knowledge and increase their specialization in fields beneficial to local communities, and in promoting good relationship between universities and local communities. Keywords: Community Enterprise, Development, University.

100

 

1. บทนา

ในประเทศกาลงพฒนา รวมทงประเทศไทย ประชากรในชนบทและภาคเศรษฐกจชนบทมบทบาทสาคญตอการพฒนาประเทศและความมนคงทางเศรษฐกจและสงคม ทงนเพราะประเทศเหลานมประชากรทอาศยอยและดารงชพในชนบทในสดสวนทสง อกทงความเปนอตสาหกรรมไมไดขยายตวและกาวหนาอยางเพยงพอจนสามารถรองรบแรงงานทมอยจานวนมากและไมไดทางานเตมเวลาในชนบท แรงงานสวนหนงซงมจานวนมากพอสมควรยงคงดารงชพดวยการทาการเกษตรและกจกรรมทคนเคย จนกลายเปนประเพณปฏบตในชมชนทพวกตนอาศยอย โดยอาศยทรพยากรดานตางๆทมอ ย ในทองถน โดยเฉพาะอยาง ยงทรพยากรธรรมชาต และองคความรดงเดมทมการเรยนร ปฏบต และสบทอดกนมาอยางตอเนอง หรอทเรยกวาภมปญญาทองถน เปนฐาน ดงนนภาคเศรษฐกจชนบทจงมความสาคญตอการดารงชพของคนเหลาน ซงจะตองมการศกษาและทาความเขาใจอยางลกซง เพอทาการอนรกษและพฒนาตอยอดอยางเหมาะสม และใหเกดความสมดลกบการเปลยนแปลงของโครงสรางสงคมใหญ

แมในชวงเวลาตงแตประมาณ 50 ปทผานมาจนถงปจจบน ประเทศไทยไดมการพฒนาเศรษฐกจทเนนการสรางความเตบโตในระดบมหภาค ดวยการสงเสรมการพฒนาภาคอตสาหกรรมและบรการไดสาเรจพอสมควร แตภาคเศรษฐกจชนบทยงคงมความสาคญคขนานกน และยงคงมความสาคญตอความมนคงของครวเรอนและชมชนมาก ยงกวานน ภาคเศรษฐกจในชนบทมลกษณะทเสยงนอย หากรจกสงเสรมใหมการพฒนาอยางสมดล ดงทไดปรากฏในชวงทประเทศไทยประสบกบวกฤตเศรษฐกจครงสาคญเมอป พ.ศ. 2540 ซงมรายงานวา ภาคเศรษฐกจในชนบทรวมทงทนทางสงคมทมอยในชมชนมสวนอยางสาคญในการบรรเทาความเดอดรอนของแรงงานทตกงานจากภาคเศรษฐกจอตสาหกรรมในเมอง และตองกลบไปยงถนฐานเดมในชนบทไดอยางไมลาบาก (นภชา พนธแจม, 2546)

การทภาคเศรษฐกจในชนบทยงคงดารงอยทามกลางกระแสการเปลยนแปลงของการพฒนาไปสความทนสมยและโลกาภวตนและภายใตระบบเศรษฐกจแบบตลาดไดนน แมจะนาสนใจไมนอยกบประเทศทมการเตบโตทางเศรษฐกจเรวพอสมควรเชนประเทศไทย แตจะตองมการพฒนาและกระตนใหเกดการปรบตวหลายดานอยางเหมาะสมและบรณาการ เพอใหเกดความสมดลกบวถชวตทเปลยนแปลงไป จงจะสงผลใหประชากรในชมชนชนบทสามารถหารายไดทเปนตวเงนเพมขน ในขณะเดยวกนกสามารถพงตนเองทงในระดบครวเรอนและชมชนไดสง มฉะนนจะเปนการยากทจะรกษาใหภาคเศรษฐกจทองความเปนชมชนและทรพยากรในทองถนสงเชนนดารงอยอยางยงยน มตของการพฒนาจงควรครอบคลมทงดานการผลตและการตลาด โดยในแตละดานยงเกยวของกบการปรบปรงยกระดบในรายละเอยดปลกยอยอนๆ เชน การพฒนารปแบบของสนคา คณภาพสนคา การแปรรป การบรรจภณฑ การหาตลาดใหมๆ การประชาสมพนธ การจดการทรพยากรและทนตางๆ ทเกยวของ ฯลฯ รวมทงการเสรมพลงในการดาเนนงานในแตละดานดวย

การพฒนาดงกลาวนในระดบชมชนในปจจบนมกจะเรยกวา “วสาหกจชมชน” ซงหมายถงการดาเนนกจกรรมเชงธรกจขนาดเลกหรอเลกมาก (Small or Micro Enterprise) ทดาเนนการรวมกนแบบกจกรรมรวมหมหรอกจกรรมรวม (Collective Action) โดยสมาชกของชมชนใดชมชนหนง กจกรรมทดาเนนการนนมกจะคดคนขนมาในแตละชมชน และอาจมรากฐานมาจากกจกรรมดงเดมทมการทาและสบทอดกนมาอยางยาวนานจนเรยกไดวาเปนภมปญญาของชมชนกได แลวนามาพฒนาตอยอด ขยายกจการ ทงในดานการผลต และการตลาด เพอยกระดบการพงตนเองและเพมรายไดแกคนในชมชน (วฒสาร ตนไชย และคณะ, 2558; เสร พงศพศ, 2552ข) ความพยายามในการพฒนาวสาหกจชมชนในประเทศไทยไดรเรมเมอไมนานนก โดยมการพฒนาตอจากกจกรรมอนๆทรเรมกอนแลวในรปกลม เชน กลมออมทรพย กลมแปรรปผลตภณฑทองถนตางๆ

101

 

เปนตน ซงบางกจกรรมอาจเนนการผลตเปนสนคาตามนโยบายหนงตาบลหนงผลตภณฑมากอนกได แตการพฒนาเปนวสาหกจชมชนทดมกจะตองยกระดบทงดานการผลตและการตลาดดวย และทสาคญตองดาเนนการในรปกลม ไมใชทาคนเดยว ดงนนในการพฒนานอกจากจะตองครอบคลมหลายดานและยงควรมการบรณาการดวย ดวยเหตนจงมความเกยวของกบหลายหนวยงาน ซงรฐบาลไทยหลายรฐบาลในระยะหลงไดใหความสาคญกบนโยบายการพฒนาวสาหกจชมชน และเมอไมนานมานไดมการจดตงสานกสงเสรมภมปญญาและวสาหกจชมชน เปนหนวยงานหลกทมหนาททาการการศกษาวจย เพอกาหนดนโยบาย ยทธศาสตร แผนแมบท รปแบบและแนวทางในการพฒนาและสงเสรมอาชพและวสาหกจชมชนตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง (กรมการพฒนาชมชน, 2553)

ทผานมา แมมหาวทยาลยทกระจายอยในภมภาคตางๆของประเทศไดเขาไปเกยวของในการพฒนาวสาหกจชมชนดวยพอสมควร แตกยงไมมการวจยอยางเปนระบบทสะทอนถงบทบาทของมหาวทยาลยในเรองน ดวยเหตดงกลาวนผวจยสนใจศกษาเรองบทบาทของมหาวทยาลยวา ไดเขาไปเกยวของกบการพฒนาวสาหกจชมชนในลกษณะใด และมสวนในการพฒนาวสาหกจชมชนอยางไรบาง ซงนาจะเปนประโยชนตอการเขาใจถงศกยภาพและบทบาทของมหาวทยาลยในการพฒนาอกลกษณะหนง ทสามารถสรางประโยชนอยางเปนรปธรรมตอการพฒนาชมชนทองถน ใหสามารถยกระดบการดารงชพของคนในชมชนอยางถกตองตามหลกวชาการยงขน นอกจากน กลมประชาชนและหนวยงานตางๆทเกยวของกบการพฒนาวสาหกจชมชนยงสามารถทจะประสานงาน และขอความรวมมอจากมหาวทยาลยทอยในพนทมาชวยในการเสรมพลงพฒนาดานตางๆ ทมหาวทยาลยมความเชยวชาญ อนจะชวยเสรมการพฒนาดานนใหดาเนนไปไดดและรวดเรวยงขน

2. วตถประสงคของการวจย การวจยนมวตถประสงคโดยทวไปเพอศกษาบทบาทของมหาวทยาลยตางๆในการพฒนาวสาหกจชมชนในประเทศไทย โดยมวตถประสงคเฉพาะดงตอไปน

2.1 เพอศกษาลกษณะบทบาทของมหาวทยาลยในการพฒนาวสาหกจชมชน 2.2 เพอวเคราะหศกยภาพของมหาวทยาลยในการพฒนาวสาหกจชมชน 2.3 เพอศกษาประโยชนของการแสดงบทบาทของมหาวทยาลยในการพฒนาวสาหกจชมชน

3. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ผลทไดจากการศกษานคาดวาจะมประโยชนดงตอไปน

3.1 ทาใหมความรความเขาใจถงบทบาทและลกษณะของบทบาททมหาวทยาลยตางๆ ไดแสดง ออกมาในการพฒนาวสาหกจชมชนในประเทศไทย

3.2 ทาใหเขาใจถงศกยภาพและประโยชนของมหาวทยาลยในการพฒนาวสาหกจชมชนดานตางๆ 3.3 ชมชนและหนวยงานตางๆ ทเกยวของสามารถใชประโยชนในการประสานงานขอความ

รวมมอดานตางๆ จากมหาวทยาลยในการพฒนาวสาหกจชมชนทเกยวของไดอยางเหมาะสม

102

 

4. แนวคดและทฤษฎทเกยวของ 4.1 แนวคดเกยวกบวสาหกจชมชน

4.1.1 ความหมายและความสาคญของวสาหกจชมชน คาวา วสาหกจชมชน (Community Enterprise, Community-based Enterprise หรอ

ในบางครงเรยกวา Community Small and Micro Enterprise) มผใหความหมายแตกตางบาง ตามมมมองและประสบการณของนกวชาการแตละคน ซงบางครงเกยวของกบวสยทศน นโยบาย และคณลกษณะของหนวยงานทเกยวของ

ในตางประเทศ Community Enterprise มกจะหมายถง การประกอบการหรอกจการของคนในชมชนทดาเนนการเชงการคา เพอสรางประโยชนเชงพาณชยและทางสงคมใหกบชมชน อนเปนความพยายามในการพฒนาชมชนลกษณะหนง ทเนนใหเกดความยงยนของการดารงชพบนฐานของทรพยากรในชมชน ดวยการรกษาความสมดลของสงแวดลอม และสรางระบบสวสดการใหเกดขนภายในชมชน (Tracey, Philips and Haugh, 2005; Peredo and Chrisman, 2006)

สาหรบในประเทศไทยคาวา “วสาหกจชมชน” เปนคาทคอนขางใหม ทมการนามาใชหลงจากทรฐบาลไดใหความสาคญกบหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ซงใหความสาคญกบการพฒนาเศรษฐกจในระดบชมชนใหดาเนนไปอยางคขนานไปกบเศรษฐกจกระแสหลก หลงจากการพฒนาตามแนวทางเศรษฐกจกระแสหลกไดกอใหเกดความเหลอมลาของรายไดระหวางประชาชนประชาชนกลมตางๆ โดยเฉพาะประชาชนในชนบทกบประชาชนในเมอง อนนาไปสปญหาสงคมตามมามากมาย พระราชบญญตสงเสรมวสาหกจชมชน พ.ศ. 2548 ไดใหคานยามของวสาหกจชมชน ซงเรยกในภาษาองกฤษวา “Small and Micro Community Enterprise - SMCE” วา หมายถงการประกอบการขนาดเลกและขนาดจว ทมการจดการทนของชมชนอยางสรางสรรค เพอใหเกดประสทธภาพและมความยงยนในการดาเนนการ สามารถสรางประโยชนใหสมาชกชมชนผเปนเจาของกจการนน ในลกษณะของการพงพาตนเองและสรางความเพยงพอในการดารงชพแกครอบครวและชมชน โดยทนทกลาวถงนครอบคลมไปถงทนทรพยากรและผลผลต ทนความรและภมปญญา ทนทางวฒนธรรม และทนทางสงคม ทมอยในชมชน (กระทรวงเกษตรและสหกรณ, 2558)นอกจากน ศรปรญญา ธปกระจาง (2546) ไดนยามไววา วสาหกจชมชนหมายถงการประกอบกจการโดยคนในชมชนซงดาเนนการในรปกลม ดวยการนาภมปญญาทองถนหรอความรเดมมาผสมผสมผสานกบองคความรใหมและเทคโนโลยตางๆทเกยวของ ไปทาการผลตสนคาหรอบรการ เพอใหคนในชมชนสามารถพฒนาอาชพและเพมรายได อนจะชวยสงเสรมใหพงตนเองไดสงขน ในขณะทกรมการพฒนาชมชน (อางถงใน ศรปรญญา ธปกระจาง, 2546) ไดอธบายเปาหมายของการทาวสาหกจชมชนเพมเตมวา เปนกจการทไมไดมงทาธรกจเปนสาคญ แตใหนาหนกกบการสรางความสามคคของคนในชมชน ดวยการพยายามผนกกาลงหลอหลอมความคดใหเปนนาหนงใจเดยวกน แลวนามาสรางสรรคประกอบกจการ จากพนฐานภมปญญาเดมนามาผสมผสานกบองคความรใหมและเทคโนโลยทเหมาะสม อกทงมการบรหารจดการทนตางๆทมอยในชมชนใหเกดผลผลตทมอรรถประโยชนสงสด โดยมงหวงใหสามารถสรางอาชพทยงยนและรายไดทมนคงแกสมาชกชมชน

จากความหมายทยกมานาเสนอดงกลาว ทาใหสามารถสรปไดวา วสาหกจชมชนเปนกจการทกระทารวมกน (Collective Action) ของชมชนเกยวกบการผลตสนคา การใหบรการ หรอกจการอนๆ ทดาเนนการโดยกลมหรอคณะบคคลทมความสมพนธอยางผกพนและมวถชวตรวมกน ดวยการรวมตวกนประกอบกจการ เพอยกระดบการดารงชพ ทเนนการสรางรายไดเพมอยางยงยน จากการจดการทนประเภท

103

 

ตางๆทชมชนมใหเกดมลคาเพม อนเปนการสงเสรมการพงพาตนเองของครอบครว ชมชนและระหวางชมชน อกทงยงสามารถยกระดบตอไปใหสามารถดารงอยไดอยางมพลวต

4.1.2 องคประกอบของวสาหกจชมชน ตามหลกเกณฑทกาหนดโดยคณะกรรมการสงเสรมวสาหกจชมชน การทจะเรยกกลมททา

กจกรรมในชมชนวาเปนวสาหกจชมชนและจะขอรบการสนบสนนจากรฐไดนน จะตองมองคประกอบดงตอไปน (เสร พงศพศ, 2552ก)

1) เปนกจการของชมชนทดาเนนการดานการผลต บรการ และอนๆ 2) ทนในการดา เนนการใชทงทนทมาจากภายนอกและทนของชมชน 3) เปนกจการทเนนการมสวนรวมของคนในชมชน 4) เปนกจการทเนนการสงเสรมใหเกดกระบวนการเรยนรแกผทกยวของ 5) เปนกจการทเนนการบรหารจดการโดยคณะบคคลในชมชน 6) มเปาหมายของกจการเพอการพงตนเองและเปนการสรางรายได 7) ผลการดาเนนกจกรรมตองสงผลประโยชนแกชมชน

การทกจการใดจะเปนวสาหกจชมชนไดนน จะตองมการประกอบการทมการนาทนตางๆ รวมทงภมปญญาทองถน มาใชเพอสรางรายไดทมงใหเกดการพงตนเองในระดบชมชนกอน ดวยการดาเนนการในรปของกลม ทมสมาชกในชมชนเปนเจาของและดาเนนการรวมกน ทงดานการผลต การคา และการบรหารจดการ ทงนรปแบบการดาเนนการควรมงสงเสรมการเรยนรของคนในชมชนควบคไปดวย กลาวคอ เปาหมายของการดาเนนการมไดมเพยงเพอสรางกาไรทางการเงนเพยงอยางเดยว แตรวมถงกาไรทางสงคมทเกดจากความเขมแขงของชมชนและความสงบสขของสงคม (กญญามน อนหวาง, 2550)

4.1.3 ประเภทของวสาหกจชมชน การจดประเภทของวสาหกจชมชนอาจสามารถมองได 2 มตใหญ คอ 1) มองตามลกษณะ

ของการประกอบการเปนหลก 2) มองตามการจดระดบและขนตอนการพฒนาของการประกอบการวสาหกจชมชน (กญญามน อนหวาง และคณะ, 2554)

การแบงตามลกษณะของการประกอบการ สามารถแบงออกได 2 ประเภท คอ 1) วสาหกจชมชนพนฐาน ซงเปนกจการทมงผลตสนคาเพอการใชในทองถนเปนหลก ซงเนนสนคา 5 อยาง คอ ขาว อาหาร สมนไพร สงของเครองใช และปย ซงการผลตสนคาเหลานอยในขดความสามารถของชาวบานทวไปทจะทาได เพราะเปนสงของทตองบรโภคในชวตประจาวน จงชวยลดคาใชจายจากการซอสนคาจากภายนอกชมชนดวย เพราะปกตแลวมมลคามากกวาครงของคาใชจายทงปของแตละครวเรอน แตชาวบานทวไปในปจจบนตางกนยมซอกนซอใช 2) วสาหกจชมชนกาวหนา เปนกจการทสามารถนาสงทผลตหรอดาเนนการออกจาหนายหรอบรการสตลาดใหญภายนอกชมชนได เนองจากไดผานการพฒนาพอสมควรจนมลกษณะเปนเอกลกษณของทองถน และสามารถแขงขนกบผลตภณฑหรอสนคาทวไปในตลาดได สนคาในโครงการหนงตาบลหนงผลตภณฑกสามารถพฒนาเปนหนงในวสาหกจชมชนกลมกาวหนานได ถาหากมการดาเนนการในรปกลม เพราะไดผานการคดเลอกเปนผลตภณฑเดนระดบตาบลแลว

สาหรบการแบงตามการจดระดบและขนตอนการพฒนาของการประกอบการ สามารถแบงออกไดเปน 2 ประเภท คอ 1) วสาหกจชมชนแบบพงตนเอง เปนการประกอบกจการทมงเพอกนเพอใชในระดบครวเรอนทดแทนการพงพาสนคาจากภายนอก เชน การแปรรปผลผลตการเกษตรไวใชกนในครวเรอนใหยาวนานขน เปนตน 2) วสาหกจชมชนแบบพอเพยง เปนการประกอบกจการโดยกลมในระดบชมชนและ

104

 

เครอขาย เพอตอบสนองการอปโภคบรโภคในขอบเขตทกวางขนกวาครอบครว ซงสามารถทจะพฒนาใหเปนวสาหกจชมชนแบบกาวหนา เพอใหมศกยภาพในการแขงขนกบผลตภณฑหรอสนคาประเภทเดยวกนทมขายอยในทองตลาดทวไปได

อยางไรกตาม แมจะมแบงประเภทของวสาหกจชมชนดงไดกลาวมาแลว จดมงหมายของการประกอบการวสาหกจชมชนกไมไดเนนเพอแสวงหากาไรสงสดในเบองตน แตจะเนนไปทการลดคาใชจายและการสรางรายไดใหแกสมาชก ทงในระดบครอบครวและชมชนเปนหลกกอน ทงนเพอใหสามารถพงพาตนเองไดอยางยงยน มความมนคงสงในการดารงชพในชมชน ไมจาเปนตองอพยพไปอยทอน

4.1.4 ความแตกตางของวสาหกจชมชนกบกจกรรมแบบดงเดมของชมชน แมในหลายชมชนจะกจกรรมตางๆทเกยวของกบการดารงชพอยแลว และบางสวนมกจะ

เชอมโยงกบการพฒนาในเชงธรกจในเวลาตอมา แตมความแตกตางกบวสาหกจชมชน กลาวคอ วสาหกจชมชนนนเปนการนาเรองเกามาคดใหม การดาเนนการเปนไปอยางมแบบแผน มระบบและขนตอนทเรมตนจากการรวมคดและเรยนรกอนแลวคอยลงมอทา โดยมจดมงหมายสาคญคอเพอสรางความรวมมอระหวางสมาชกในการทากจกรรมทสงเสรมพงพาตนเอง ซงแตกตางจากธรกจชมชนทเนนกระบวนการผลต การแปรรป และการบรหารจดการเพอสรางกาไรสงสดแกกจการ โดยการนาผลผลตมงขายในตลาดใหญทวๆไป

ระบบวสาหกจชมชนเปนระบบทมความหลากหลายของกจกรรม เนนกระบวนการสรางสรรคทางเศรษฐกจและสงคมของชมชน เพราะเปนการประกอบการทตงอยบนพนฐานของการใชความร ภมปญญา วฒนธรรมและทนดานตางๆ ทมอยในชมชนอยางรคณคา โดยมงใหเกดประโยชนทางสงคมแกชมชนมากกวาการแสวงหากาไรสงสด และมงตอการรกษาระบบนเวศนของสงคมโดยรวม มากกวาทจะมงผลตสนคาชนดเดยวใหไดปรมาณมากอยางมประสทธภาพเพอปอนตลาดภายนอกดงเชนธรกจทวไป ถาเปรยบธรกจชมชนในการทาการเกษตรกคลายกบการปลกพชเชงเดยว ในขณะทวสาหกจชมชนจะคลายกบการปลกพชผสมผสาน (เสร พงศพศ, 2552ข)

นอกจากน วสาหกจชมชนยงใหความสาคญอยางมากกบเรองของวธคดและกระบวนการเรยนรดวยเหตผล เพอแกจดออนอนเปนปญหาของการพฒนาในอดตทประสบกบชมชน ซงมกจะมปญหาวธคดมากกวาวธทา จะเหนไดจากหลายชมชนสามารถผลตสนคาไดมากมาย แตขายไมออก ขาดทน หาตลาดไมได เพราะเรมตนจากวธทา จากสตรสาเรจ หรอ จากการเลยนแบบ ผพฒนาแนวคดการทาวสาหกจชมชนจงเหนวาควรเรมตนจดทาเพอใหพอกนพอใช ทาทดแทนสงทจะตองซอใหไดมากทสดกอน แลวคอยพฒนาไปสการจดการเชงธรกจ (เสร พงศพศ, 2552ข) นอกจากน หากตองการทจะนามาผลตเปนผลตภณฑออกสตลาด กควรเรยนรการจดการและกลไกทางการตลาดใหด ซงแนวคดการพฒนาวสาหกจชมชนนสอดคลองอยางมากบการพฒนาตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง (ศรปรญญา ธปกระจาง, 2546)

4.1.5 การจดการการผลตและการตลาดของวสาหกจชมชน การจดการการผลตและการตลาดของผลตภณฑและบรการของวสาหกจชมชนเปนเรองท

ชมชนตองเรยนร โดยตองเรยนรวาจะจดการอยางไรใหคนในชมชนมารวมกนคด รวมวางแผนการผลต และการตลาด และการสงเสรมใหบรโภคสงทกลมผลตรวมกน ไมใชตางคนตางทา และในทสดกทาซากนผลตลนเกนและขายไมออก ชมชนตองสรางวงจรเศรษฐกจชมชนขนมาใหม เชอมโยงทกเรองททาได ไมวาจะเปนอาหาร และขาวของเครองใช อกทงยงทาแบบประสานพลง (Synergy) ใหเกดผลทวคณ

ในการทจะทาตลาดของผลตภณฑวสาหกจชมชนใหไดผลดนน กลมวสาหกจชมชนจะตองมเปาหมายในการผลตกอนวา ตองการทาการผลตเพอบรโภคใหเพยงพอภายในครอบครว ในชมชนหรอระหวาง

105

 

ชมชนกอน รวมทงจดการผลตใหไดในปรมาณทตองการนดวย ถาการผลตในขนนดาเนนไปไดดแลวจงคอยเพมปรมาณการผลต หรอหากวาผลตภณฑบางตวในชมชนมความโดดเดน มคณภาพ และมลกษณะเฉพาะตวพอทนาออกไปจาหนายสทองตลาดได กปลอยใหเปนไปตามกลไกการตลาดทตองการผลตภณฑทมคณภาพ มลกษณะเฉพาะดวยอยแลว ทงนตลาดวสาหกจชมชนสามารถแบงออกไดเปน 3 ประเภทดวยกน คอ 1) ตลาดพอเพยง หมายถง ตลาดทองถน ตลาดภายในชมชน ระหวางชมชน หรอในเครอขาย ซงเปนตลาดลาดบแรกทตองใหความสาคญมากทสด 2) ตลาดผกพน หมายถง ตลาดทมการทาความตกลงหรอเซนสญญาซอขาย ระหวางองคกรกบหนวยงานนอกชมชน เชน โรงพยาบาลหนงตกลงซอขาวซอมมอจากชมชนปหนง 5 ตน เปนตน ตลาดประเภทนเปนตลาดทสาคญลาดบตอมา 3) ตลาดทวไป หมายถง ตลาดทตองแขงขนกบคนอน ในเมอง หรอสงออกไปตางประเทศ เปนตลาดลาดบสดทาย (ดรณ สมตะเกษตรน และคณะ, 2556)

ในการวางแผนการผลตจะตองพจารณาถงตลาดของผลตภณฑทผลตใหเหมาะสม เพราะมขนาดความตองการและเงอนไขตางกน โดยควรจะใหความสาคญเปนลาดบขน อกทงยงตองรจกประสานกบหนวยงานทเกยวของในการพฒนา ทงในเรองของผลตภณฑและการตลาด ใหมาชวยเหลอกลมอยางเหมาะสมกบจงหวะดวย จงจะปองกนความเสยงได

4.1.6 นโยบายของรฐเกยวกบวสาหกจชมชน การพฒนาวสาหกจชมชนเปนนโยบายหนงของรฐบาลไทย ซงไดเรมกาหนดขนมาหลงจากท

ประเทศไทยประสบปญหาวกฤตเศรษฐกจครงสาคญในป พ.ศ. 2540 รฐบาลภายใตการนาของ พ.ต.ท.ทกษณ ชนวตร นายกรฐมนตรในขณะนน ไดมมตคณะรฐมนตร เมอวนท 12 พฤศจกายน พ.ศ. 2544 เหนชอบใหจดโครงสรางสวนราชการตามทสานกงาน ก.พ. เสนอใหมกลมงานพฒนาชมชนกลมหนงอยในสงกดของกระทรวงมหาดไทย โดยมภารกจสาคญคอการสงเสรมวสาหกจชมชน อนมผลใหการขบเคลอนนโยบายมความชดเจนยงขน จนไดมการตราเปนกฎหมายเพอสงเสรมการพฒนาวสาหกจชมชนขนในเวลาตอมา คอ พระราชบญญตสงเสรมวสาหกจชมชน พ.ศ. 2548 ซงไดกาหนดใหมการตงคณะกรรมการสงเสรมวสาหกจชมชน โดยใหกรมสงเสรมการเกษตรเปนแกนกลางในการดาเนนการสงเสรมวสาหกจชมชน และใหมบทบาทหนาทสาคญ 3 สวนดวยกน คอ 1) เปนหนวยงานในการรบจดทะเบยน/เพกถอนวสาหกจชมชนและเครอขาย รวมทงการเลกกจการ 2) เปนสานกงานเลขานการของคณะกรรมการสงเสรมวสาหกจชมชน และ 3) ดาเนนการใหเกดการสงเสรมสนบสนนวสาหกจชมชนและเครอขายอยางครบวงจรและเปนเอกภาพ (กองบรรณาธการ, 2552; วชรวชร งามละมอม, มปป.) ผลจากการดาเนนนโยบายสงเสรมวสาหกจชมชนดงกลาวขางตน ทาใหมการพฒนากจการประเภทนกนอยางกวางขวางทวประเทศ กระจายในทกภมภาค มหนวยงานตางๆใหความสนใจศกษาและพฒนา มหาวทยาลยเปนหนวยงานดานการศกษาระดบสง ททาหนาทเกยวของกบการเรยนการสอน วจยและบรการวชาการดานตางๆ และเปนหนวยงานหนงทเขามสวนเกยวของกบการศกษาวจยและพฒนาชมชนมาอยางยาวนาน ซงสวนหนงใหความสนใจการพฒนาวสาหกจชมชนในดานตางๆดวย

4.2 บทบาทมหาวทยาลยในการพฒนาชมชนและวสาหกจชมชน มหาวทยาลยในประเทศไทยมภารกจหลกทถกกาหนดไว 4 ประการดวยกน คอ 1) จดการเรยนการสอนในระดบอดมศกษาในสาขาวชาตางๆ 2) ดาเนนการวจยเพอพฒนาองคความรใหมและหาแนวทางแกปญหาตางๆใหถกตองตามหลกวชาการ 3) บรการวชาการในเรองทมความเชยวชาญแกบคคลภายนอกและชมชนทสนใจ และ 4) ทะนบารงศลปวฒนธรรม เพอปฏบตตามหนาทหลกดงกลาว มหาวทยาลยไดจดใหมหลกสตรตางๆ เปดสอนแกนกศกษา สงเสรมใหบคลากรทาการวจยและบรการวชาการตามความสนใจและ

106

 

ความรความเชยวชาญทมหรอพฒนาขนมา รวมทงจดใหมกจกรรมทเกยวของกบการทะนบารงและการอนรกษศลปวฒนธรรมใหดารงอยคกบสงคม

สวนหนงของกจกรรมตามภารกจดานตางๆดงกลาวนไปเกยวของกบการพฒนาชมชน ซงในชมชนตางๆยงมปญหาและตองไดรบการพฒนาอกมาก บทบาทของมหาวทยาลยในการพฒนาชมชนจงเปนเรองทจาเปน และสามารถเหนไดโดยทวไป อยางไรกตาม การแสดงบทบาทดานนอาจแตกตางกนบางระหวางมหาวทยาลยตามสาขาและความเชยวชาญทพฒนาขนมา นอกจากน ทตงของมหาวทยาลยอาจมผลตอการแสดงบทบาทของมหาวยาลยในการพฒนาชมชนตางกนได (ปวย องภากรณ, 2530) มหาวทยาลยโดยสวนใหญมการเรยนการสอนเกยวกบการพฒนาชมชนมาเปนเวลายาวนาน ทงทเปดเปนหลกสตรสาขาการพฒนาชมชน และสาขาสงคมศาสตรทเกยวของกบการพฒนาชมชน จงเปนแหลงผลตบณฑตทจะไปทางานทเกยวของกบการพฒนาชมชนดานตางๆ ทสามารถนาความรทเรยนมาไปปรบใช ในขณะเดยวกน สาขาวชาอนทไมใชสงคมศาสตรหรอพฒนาชมชนโดยตรงกอาจมเนอหาบางสวนทเชองโยงหรอสามารถนาไปประยกตใชในบางมตของการพฒนาชมชนได เชน สาขาวทยาศาสตรสขภาพ วทยาสตรและเทคโนโลย วศวกรรมศาสตร วทยาการจดการ ฯลฯ ดงนนการเรยนการสอนของมหาวทยาลยจงเปนแสดงบทบาทสวนหนงทสงเสรมการพฒนาชมชน ตามเนอหาและจดเนนของสาขาวชาตางๆ ทผเรยนสามารถนาไปประยกตใชได ไมทางตรงกทางออม (จนตนา สจจานนท, 2549; บาว นาคร, 2552) แตหากพจารณาเฉพาะเรองการเรยนการสอนทเกยวของกบวสาหกจชมชนถอวาเปนเรองคอนขางใหม จงอาจยงพบไดไมมากนก ในดานการวจยทเกยวของกบการพฒนาชมชนในประเทศไทย จากการสารวจขอมลจากเอกสารปรากฏคอนขางชดและมความหลากหลายในสาขาวชาทเกยวของ มทงการวจยเฉพาะดานตามสาขาวชา และการวจยหลายดานในลกษณะของสหสาขาวชา กอปรกบในระยะหลงมหาวทยาลยไทยไดใหความสาคญกบการวจยมากขนและใหมการเชอมโยงกนกบภารกจเรองอนๆ ทงการเรยนการสอนและการบรการวชาการ ดงนน มหาวทยาลยใดทมการเรยนการสอนในสาขาวชาทเกยวของกบการพฒนาชมชน จงมกจะมผทาวจยดานนควบคไปดวย และเมอผลการวจยออกมาอาจนาไปเผยแพรแกผทเกยวของอกทอดหนง ในขณะเดยวกนสาขาวชาอนๆ ทไมไดเกยวของโดยตรงกบการพฒนาชมชนกสามารถทาวจยในบางเรองทเชอมโยงกบการพฒนาชมชนได ดงนน งานวจยของบคลากรในมหาวทยาลยทเกยวของกบการพฒนาชมชนจงมไดทงในแงของการศกษาเกยวกบปญหาเฉพาะดานทพบในชมชน แลวนาไปสการหาทางแกปญหา การคนหาและจดการความรจากแหลงตางๆทมอยในชมชนแลวมาพฒนาตอยอด การพฒนาความรใหมๆ หรอเทคโนโลยทเหมาะสมสาหรบการพฒนาชมชน รวมทงการบรณาการดานตางๆเพอการพฒนาชมชน ฯลฯ (สทธพร บญมาก และศนสนย จนทรอานภาพ, 2547; มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา, 2558)

บทบาททสาคญในการพฒนาชมชนอกดานหนงของมหาวทยาลย คอ การบรการวชาการทเกยวของ ซงมกจะหมายถงการทหนวยงานหรอบคลากรของมหาวทยาลยจดกจกรรมใหความชวยเหลอสนบสนนการพฒนาชมชนในลกษณะตางๆ จากความรความเชยวชาญทบคลากรแตละคนมหรอบคลากรหลายคนรวมกนทาในนามของหนวยงาน โดยมกจะปรากฏออกมาในรปของการจดทาโครงการหรอกจกรรมเพอการพฒนาชมชนใหแกคนในชมชนตางๆ ใกลทตงของมหาวทยาลย หรอกลมคนอนๆทสนใจ ลกษณะของกจกรรมมทงการฝกอบรม การสาธต การใหบรการวเคราะหปญหา และการวางแผนการพฒนา ความรความเชยวชาญทใชในการจดโครงการหรอกจกรรมอาจเปนความรทบคลากรไดราเรยนหรอพฒนาขนมาจากการศกษาวจยกได ในปจจบนมหาวทยาลยไทยไดรบการกระตนจากสานกงานคณะกรรมการอดมศกษาใหแสดงบทบาทดานนมากขน เพอชวยพฒนากจกรรมตางๆของชมชนใหมความกาวหนา ถกตองตามหลกวชาการ โดยแตละมหาวทยาลยมกจะมหนวยงานกลางในการประสานงาน การสงเสรม กากบและดแลงานดานบรการวชาการ

107

 

(ศนยบรการวชาการ มหาวยาลยขอนแกน, 2557; Office of the Higher Education Commission, 2010; Chantes, 2012) ในขณะเดยวกน หนวยงานทเกยวของและชมชนทองถนรอบทตงของมหาวทยาลยกแสดงความตองการใหมหาวทยาลยแสดงบทบาทนมากขนเชนกน ทงนเพอเปนการเสรมศกยภาพและสรางความเขมแขงในการพฒนาของชมชนทองถน ในขณะทมหาวทยาลยเองกจะไดขยายประโยชนในดานของการนาความรตางๆทบคลากรมและพฒนาขนมาไปสการปฏบตจรงมากยงขน อกทงยงเปนการประชาสมพนธมหาวทยาลยใหเปนทรจกแกชมชนและหนวยงานทเกยวของ ซงจะเออประโยชนตอการทางานรวมกนอกดวย (Yokakul and Zawdie, 2011; Chantes, 2012)

5.ระเบยบวธการวจย

การวจยเรองนดาเนนการตามแนวทางการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research Approach) โดยใชวธการศกษาเอกสาร (Documentary Study) ซงมกรอบแนวคดการวจย และวธการดาเนนการวจย ดงรายละเอยดตอไปน

5.1 กรอบแนวคดการวจย

ในการวจยครงน ผวจยไดกาหนดกรอบแนวคดการวจยทสรางขนมาจากการสงเคราะหแนวคดตางๆ ทไดนาเสนอกอนหนาน แลวนามาบรณาการเขาดวยกน เพอเปนแนวทางในการดาเนนการวจย ดงแสดงใน ภาพ 1

กรอบแนวคดนสามารถอธบายไดวา การทาความเขาใจเรองบทบาทของมหาวทยาลยในการพฒนาวสาหกจชมชนควรเรมจากการทาความเขาใจกบบทบาทหลกทงหมดของมหาวทยาลย ทถกกาหนดไวโดยสานกงานคณะกรรมการการอดมศกษากอน หลงจากนนจงมาดวา ภายใตบทบาทหลกมสวนใดเกยวของกบการพฒนาวสาหกจชมชนบาง และนาจะเกยวของในลกษณะใด หากมองถงนโยบายและศกยภาพของมหาวทยาลยแลว มหาวยาลยมนโนบายทใหความสาคญกบการพฒนาชมชนดานตางๆ เพอยกระดบมาตรฐานการดารงชวตของคนในชมชนอยแลว มความเปนไปไดทจะนาการนาเรองหรอประเดนทเกยวของกบการพฒนาชมชนไปเชอมโยงกบภารกจหลกของมหาวทยาลย 3 ประการคอ การเรยนการสอน การวจย และการบรการวชาการ ซงแตละสาขาวชากจะเลอกดาเนนการโดยเนนเรองหรอประเดนทเกยวของกบศาสตรเฉพาะทบคลากรในแตละสาขามความสนใจและมความเชยวชาญ ในขณะเดยวกนอาจมการทางานรวมกบสาขาอนบาง เพอเชอมโยงประเดนตางๆของการพฒนาใหมความเปนองครวมและบรณาการมากขน

วสาหกจชมชนเปนองคประกอบสาคญของการพฒนาชมชน และเกยวของกบวถการดารงชวตของคนในชมชน โดยเฉพาะอยายงชมชนชนบท ซงมวถชวตทผกพนอยกบประเพณและภมปญญาทมอยในทองถน ซงมการสบทอดมาอยางยาวนาน และมความโดดเดนเฉพาะถน อกทงยงเปนทคนเคยของคนในทองถนอยแลว นอกจากน การปฏบตตามภมปญญาและประเพณเหลานตองอาศยทรพยากรดานตางๆทมในทองถน ดงนน การพฒนาวสาหกจชมชนจงนาจะตองใหความสาคญกบการยกระดบมาตรฐานการดารงชวตของคนในทองถน โดยใชวสาหกจชมชนเปนเครองมอในการเสรมสรางรายไดทเปนตวเงน ทนบวนจะมความสาคญเพมขนตามพลวตการเปลยนแปลงของสงคมใหญ บทบาทของมหาวทยาลยดานการวจยจงสาคญมากในการเขาไปศกษาปญหาดานตางๆของการพฒนาวสาหกจชมชน ทงในเรองการผลต การบรหารจดการและการตลาด โดยสาขาตางๆ สามารถเขาไปเกยวของกบรายละเอยดตางๆ แตกตางออกไป อนจะนาไปสการคนควาและพฒนาความรเพอนาไปใชในการเรยนการสอนวชาทเกยวของและในการบรการวชาการทเปนประโยชนตอการพฒนาวสาหกจชมชนอยางมพลวต

108

 

             

5.2 วธการวจย

การศกษาครงน ดาเนนการดวยวธการวจยเอกสาร (Documentary Study) 1เนองจากเหนวามขอมลทเกยวของกบบทบาทของมหาวทยาลยตามภารกจหลกทงการเรยนการสอน การวจย และการบรการวชาการพรอมราบละเอยดอยมาก นอกจากนยงมขอมลทนาเสนอในรปเอกสารลกษณะอนๆ ทเกยวของกบการขบเคลอนการพฒนาชมชนและวสาหกจชมชนในประเทศในหลากหลายดาน จงนาจะเพยงพอ9jvการนามาวเคราะหและสงเคราะหทงในระดบลกและระดบกวาง ภายใตกรอบเวลาและงบประมาณทจากด

ขอมลทใชในการศกษาแบงออกเปน 2 ระดบ คอ 1) ขอมลทวไปเกยวกบบทบาทของมหาวทยาลยในการพฒนาชมชนและวสาหกจชมชน 2) ขอมลของแตละมหาวทยาลยทเลอกเพอศกษาเชงลกถงบทบาทแตละดานของมหาวทยาลยนนๆ ทเกยวของกบการพฒนาวสาหกจชมชน ในการสบคนเพอรวบรวมขอมลแตละระดบไดกาหนดรายละเอยดของการใชคาหลกตางกน โดยการคนขอมลในระดบท 1 คาหลกกวางๆในการคน เชน มหาวทยาลย วสาหกจชมชน หลกสตร วจย บรการวชาการ การดาเนนการ กจกรรม ฯลฯ โดยมกจะผสมคาหลก 2 คาขนไปในการคนแตละครง สวนในระดบท 2 ตองใชคาหลกทมความเจาะจงชอมหาวทยาลยทเลอกศกษาและลกษณะบทบาทเปนสาคญ โดยเลอกตอจากขอมลทคนพบในระดบแรก เนนมหาวทยาลยทมบทบาทเดนในแตละดาน เพอเปนกรณตวอยาง โดยบางครงตองเจาะจงถงสาขาวชาและประเภทของวสาหกจชมชนทเกยวของดวย

แหลงของเอกสารทใชในการศกษา ไดมาจากการสบคนฐานขอมลหองสมดของสถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร และทางอนเตอรเนตโดยทวไป เมอไดขอมลในรปเอกสารแลว ผวจยไดนาขอมลไปศกษาทาความเขาใจ ทาการบนทกจดเกบไวในรปของแฟมขอมล เพอนาไปวเคราะหเนอหา จาแนกเปนเรองๆและประเดน ทาการจดหมวดหมของขอมลตามหวขอและประเดนตางๆ ทกาหนดไวในกรอบแนวคดการวจย รวมทงมการ

ภารกจหลกของ

มหาวทยาลย

สอน

วจย

บรการวชาการ

การพฒนาวสาหกจชมชน

พลวต

วถชวต

ในชมชนชนบท

การทามาหากน

ประเพณและภมปญญา

ทรพยากร ในชมชน

ระบบเศรษฐกจ แบบตลาด

นโยบายของรฐเกยวกบการสงเสรมและพฒนา

วสาหกจชมชน

ภาพท 1 กรอบแนวคดการวจยบทบาทมหาวทยาลยในการพฒนาวสาหกจชมชน

109

 

ตงประเดนใหมๆ ทพบในระหวางการรวบรวมขอมล ทาการจดหมวดหมของขอมลตามหวขอและประเดนตางๆ ดงทไดกลาวมาแลว ทาการสงเคราะหหาความสอดคลองของความหมายและเนอหา ดวยการตรวจสอบแบบสามเสา (Triangulation) ของขอมลจากแหลงทแตกตางกน ควบคกบการตความ หลงจากนนจงนามาวเคราะหหาความเชอมโยงระหวางประเดนตางๆ และกบบรบทของแตละมหาวยาลยและนโยบายการพฒนาวสาหกจชมชน แลวนามาสรางขอสรปเชงอปนย (Analytical Induction) แลวนามาเขยนเปนรายงานเชงพรรณนา

6. ผลการศกษา

6.1 ลกษณะของบทบาทของมหาวทยาลยในการพฒนาวสาหกจชมชน

การแสดงบทบาทของมหาวทยาลยในการทาประโยชนกบสงคมและชมชน โดยเฉพาะในสงคมและชมชนทองถนทมหาวทยาลยแตละแหงตงอย เปนภารกจสาคญทมหาวทยาลยพยายามทามาอยางยาวนาน การใหความสาคญกบสงคมและชมชนในทองถนทมหาวทยาลยตงอยมกจะพบไดคอนขางชดเจน จากนโยบาย โครงการ และกจกรรมประเภทตางๆ ทมหาวทยาลยแตละแหงกาหนดและดาเนนการ ในขณะเดยวกน กจกรรมทเกยวของกบการพฒนาอนเกดประโยชนตอชมชนอนๆทอยไกลออกไปจากทตงของมหาวทยาลยกสามารถพบไดเชนกน ทงนเกยวของความนาสนใจของลกษณะปญหาทพบในชมชนเหลานน วาตรงกบนโยบายและจดเนนของสาขาวชาทมอยในมหาวทยาลยในแตละชวงเวลาเพยงใด รวมทงเกยวของกบความสนใจและความเชยวชาญของบคลากรในมหาวยาลยเปนสาคญดวย มหาวทยาลยขนาดใหญทมการเปดสาขาวชาและมหนวยงานททางานเกยวของกบการพฒนาวชาการจานวนมาก โดยเฉพาะมหาวทยาลยหลกของรฐทมในแตละภมภาค ซงมอายคอนขางยาวนาน มกจะแสดงบทบาทในการพฒนาสงคมและชมชนไดหลากลาย และมจานวนมากกวามหาวทยาลยทมขนาดเลกและเปนมหาวทยาลยคอนขางใหม รวมทงมหาวทยาลยเอกชน

ลกษณะบทบาทของมหาวทยาลยในการพฒนาวสาหกจชมชนทพบ สามารถจาแนกไดตามภารกจหลกของมหาวทยาลยโดยทวไปทมอย 3 ดานดวยกน คอ ดานการเรยนการสอนเพอผลตบณฑต ดานการวจยเพอพฒนาองคความร ดานบรการวชาการเพอรบใชสงคม สวนภารกจหลกอกดานหนงของมหาวทยาลยดไมคอยจะเกยวของนกกบการพฒนาวสาหกจชมชน จงไมสามารถพบเหนไดชดจากโครงการหรอกจกรรมทดาเนนการ

บทบาทดานการเรยนการสอนของมหาวทยาลยในการพฒนาวสาหกจชมชน สามารถเหนไดชดจากเปดสอนรายวชาทเกยวของกบวสาหกจชมชน การเปดสอนรายวชาทเกยวของนถอเปนการแสดงบทบาททคอนขางชดและตรง เพราะเปนการนาเสนอเนอหาทเกยวของกบวสาหกจชมชนโดยตรงแกนกศกษา เพอใหนกศกษาไดมความรความเขาใจแนวคดและวธปฏบต อนจะชวยใหผเรยนสามารถนาไปประยกตใชในการทางานเพอพฒนาวสาหกจชมชนในอนาคต ไมวาจะนาไปพฒนาชมชนบานเกดของนกศกษาเอง หรอเปนนกพฒนาในหนวยงานทเกยวของซงไดเขาไปทางานเมอจบการศกษา ตวอยางของรายวชาเกยวกบวสาหกจชมชนทมการเปดสอน เชน วชาสมมนาวสาหกจชมชน ในหลกสตรศลปศาสตรบณฑต สาขาวชาสหวทยาการเพอการจดการพฒนาทองถน ของมหาวทยาลยราชภฏชยภม วชาความรเบองตนเกยวกบวสาหกจชมชน และวชาการวางแผนและการจดการวสาหกจชมชน ในหลกสตรศลปศาสตรบณฑต สาขาวชาการพฒนาชมชน มหาวทยาลยราชภฏนครสวรรค วชาวสาหกจชมชนและธรกจเพอสงคม หลกสตรพฒนาชมชนมหาบณฑตมหาวทยาลยธรรมศาสตร วชาการจดการวสาหกจชมชน หลกสตรศลปศาสตรบณฑต สาขาวชาการพฒนาสงคม มหาวทยาลยขอนแกน ฯลฯ เปนทนาสงเกตวา วชาเกยวกบวสาหกจชมชนเหลานแมจะมเปดสอนบางใน

110

 

มหาวทยาลยตางๆ แตกยงถอวานอยมาก และสวนใหญเปนการสอนในระดบปรญญาตร ในมหาวทยาลยราชภฏ ทตงอยในสวนภมภาค

บทบาทดานการวจยทเกยวของกบการพฒนาวสาหกจชมชนของมหาวทยาลยไทยสามารถพบเหนไดมากและชดเจนกวาบทบาทดานการเรยนการสอน อกทงยงพบในหลายสาขาวชา การวจยเกยวกบเกยวกบวสาหกจชมชนเรมมมาตงแตชวงแรกๆของการประกาศนโยบายสงเสรมและพฒนาวสาหกจชมชนของรฐ และมการดาเนนการอยางตอเนองจนถงปจจบน โดยในระยะแรกๆ เรองและประเดนของการวจยยงคอนขางแคบ และเกยวของเฉพาะกบสาขาวชาดานสงคมศาสตรทเกยวของกบการพฒนา เชน สาขาพฒนาชมชน สาขาสงเสรมการเกษตร สาขาวทยาการจดการหรอบรหารธรกจ เปนตน ตอมาเรองและประเดนของการวจยไดขยายกวางออกไปเกยวของสาขาวชาทหลากหลายมากขน จนในปจจบนมสาขาวชาอนๆ ใหความสนใจทางานวจยเกยวกบวสาหกจชมชนมากขน อนสงผลใหคนพบเรองใหมๆทเกยวของในหลากหลายมตขน อกทงยงมงานวจยททารวมกนหลายสาขาวชาในลกษณะของสหวทยาการ ทมการบรณาการมตตางๆของวสาหกจชมชนดวยในระยะหลง

ตวอยางของงานวจยทเกยวกบวสาหกจชมชนทบคลากรในมหาวทยาลยตางๆทา นบตงแตชวงแรกๆ มดงน

1) พ.ศ.2548 : รปแบบเครอขายการพฒนาวสาหกจชมชนเพอการพงพาตนเองอยางยงยนในเขตพนทภาคกลางตะวนตก จงหวดกาญจนบร โดย ชวลต สนถวะโกมล ณรชชอร ศรทอง และคะนงนจน ปนตรงค สาขาวชาการพฒนาชมชน มหาวทยาลยราชภฏกาญจนบร

2) พ.ศ.2549: การวจยและพฒนาระบบการจดการเครอขายวสาหกจชมชนเพอเสรมสรางความเขมแขงของชมชนอยางเปนระบบและยงยน โดยภาควชาบรหารธรกจ คณะวทยาการจดกา มหาวทยาลยราชภฏเชยงใหม

3) พ.ศ.2550: การสงเสรมวสาหกจชมชนตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง โดยการปฎบตตาม พรบ.สงเสรมวสาหกจ ชมชน พ.ศ.2548: กรณศกษาวสาหกจชมชนในจงหวดชมพร โดยสาขาวชาเศรษฐศาสตรการเมอง คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

4) พ.ศ.2554: การพฒนาระบบการผลตและรปแบบการบรหารจดการเพอการผลตคอนกรตบลอกจากดนลกรงสาหรบวสาหกจชมชน กรณศกษาชมชนบานปน หมท 6 ต. เกาะตะเภา อ. บานตาก จ. ตาก โดยสาขาวศวกรรมศาสตรและอตสาหกรรมวจย มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา ตาก

5) พ.ศ.2554: การศกษาประสทธภาพการผลตกาซชวภาพของกลมวสาหกจชมชนบงตะเข อ.สนามชยเขต จ.ฉะเชงเทรา โดยภาควชาวศวกรรมเคม คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยบรพา

6) พ.ศ. 2555: ถอดบทเรยนกระบวนการการเรยนรเชงบรณาการกจกรรมทางเศรษฐกจพอเพยงแบบกาวหนาของวสาหกจชมชนเพอสงคมอยเยนเปนสข ในจงหวดราชบร โดยคณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศลปากร

7) พ.ศ.2555: กระบวนการขบเคลอนเครอขายกลมวสาหกจชมชนเปนเครองมอในการทางานของเจาหนาทสงเสรมการเกษตร จงหวดลาพน โดยสาขาวชาสงเสรมการเกษตรและพฒนาชนบท คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

111

 

8) พ.ศ.2556: การเพมความสามารถของผประกอบการวสาหกจชมชนและเครอขายวสาหกจชมชนในประเทศไทย โดยคณะบรหารธรกจและเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล สวรรณภม

9) พ.ศ.2557: การพฒนาเกณฑการประเมนการจดการคณภาพของวสาหกจชมชน โดย วทยาลยวทยาการวจยและวทยาการปญญา มหาวทยาลยบรพา

10) พ.ศ. 2557: ศกยภาพของวสาหกจชมชนผาทอเกาะยอของกลมแมบานเกษตรกรทอผาเกาะยอ โดยคณะบรหารธรกจ มหาวทยาลยหาดใหญ

จากงานวจยทยกตวอยางมาขางตน แสดงใหเหนถงความสนใจของบคลากรทางวชาการของมหาวทยาลยตางๆ ทมตอการทางานวจยทเกยวของกบวสาหกจชมชน นบตงแตปแรกๆของการประกาศนโยบายของรฐบาลเกยวกบการสงเสรมและการพฒนาวสาหกจชมชน โดยบคลากรเหลานมาจากสาขาวชาทแตกตางกน แตกยงกระจกอยในบางสาขาวชาทเกยวของโดยตรงมากวาสาขาวชาทเกยวของทางออม ดงจะเหนไดจากงานวจยดานนสวนใหญดาเนนการโดยบคลากรในสาขาวชาบรหารธรกจ สาขาพฒนาชมชน หรอสาขาทเกยวของ มากกวาสาขาวชาทางวทยาศาสตรและวศวกรรมศาสตร ในขณะเดยวกน งานวจยแนวนสวนใหญมกจะพบในมหาวทยาลยราชภฏตางๆหลายแหง ซงเปนมหาวทยาลยทมนโยบายการการทางานใกลชดกบชมชนทองถนคอนขางชด นอกจากนเมอพจารณาในรายละเอยดยงพบวา แหลงทนทใชในการทาวจยสวนใหญมาจากการสนบสนนของแตละมหาวทยาลยมากกวามาจากแหลงทนทอยภายนอก โดยทมหาวยาลยเหลานมโยบายสนบสนนงานวจยทเกยวของกบการพฒนาวสาหกจชมชนอยางชดเจน

บทบาทของมหาวทยาลยดานการบรการวชาการทเกยวของกบการพฒนาวสาหกจชมชน เปนบทบาททมกจะเกยวเนองกบการวจยทแตละมหาวทยาลยทาเปนสวนใหญ กลาวคอ มหาวทยาลยมกจะทาโครงการหรอกจกรรมการบรการวชาการโดยการนาความรทพฒนาขนมาหรอขอคนพบจากการวจยทเกยวของมาถายทอดแกผทสนใจ ซงกลมเปาหมายอาจเปนสมาชกของกลมวสาหกจชมชนทเรมดาเนนการแลวแตตองการเรยนรและพฒนาเพมเตมในบางดาน หรอผทสนใจจะตงกลมวสาหกจชมชนและตองการทาความเขาใจและสรางความพรอมในการเตรยมการและดาเนนการพฒนาในอนาคต โดยสองกลมนถอเปนกลมเปาหมายหลก นอกจากน อาจมกลมเปาหมายอนๆ อก คอเจาหนาทจากหนวยงานทเกยวของกบการพฒนาวสาหกจชมชน ซงอาจเปนขาราชการ เจาหนาทขององคการพฒนาเอกชน หรอนกวชาการทสนใจเขารวมดวย

รปแบบของการบรการวชาการทเกยวของกบการพฒนาวสาหกจชมชนทพบ สามารถแบงออกเปน 3 รปแบบ ไดแก 1) การฝกอบรมเทคนคบางประการทเกยวของกบการพฒนาหรอเพมศกยภาพของกลมวสาหกจชมชน 2) การถายทอดเทคโนโลยทเหมาะสมกบการพฒนาวสาหกจชมชนในดานตางๆ และ3)การใหคาปรกษาในการขบเคลอนการพฒนาวสาหกจชมชน งาน 2 รปแบบแรกเชอมโยงคอนขางชดกบความรทพฒนาขนมาและขอคนพบจากงานวจย และมกจะทาเปนโครงการระยะสนในลกษณะของโครงการยอยๆ ทจดเปนเรองๆ สวนการบรการวชาการรปแบบท 3 คอ การใหคาปรกษานนมกจะทาในลกษณะของการตงหนวยงานเฉพาะททาหนาทใหบรการวชาการในระยะยาว และครอบคลมเรองของการบรการวชาการกวาง โดยเรองวสาหกจชมชนเปนเรองหนงทมกจะมผใหความสนใจมาขอคาปรกษา หนวยงานทตงขนมาเพอทาหนาทนทพบในมหาวทยาลยสวนใหญคอ ศนยบมเพาะวสาหกจ หรอ บางแหงเรยกสถานบมเพาะวสาหกจ ซงในปจจบนมประมาณ 60 มหาวทยาลยทวประเทศ ทไดตงหนวยงานนขนแลว นอกจากนในหลายมหาวทยาลย

112

 

มหนวยงานทใชชอวา ศนยบรการวชาการและถายทอดเทคโนโลยหรอชออนๆทใกลเคยงกน ทาหนาทใหบรการวชาการ โดยทอาจมโครงการทเกยวของกบการใหคาปรกษาเรองวสาหกจชมชนดวย

ตวอยางโครงการ/กจกรรมการบรการวชาการทเกยวกบการพฒนาวสาหกจชมชน ทดาเนนงานโดยมหาวทยลยตางๆ มดงตอไปน

1) พ.ศ.2553: โครงการอบรมเชงปฏบตการ "คลสเตอรการตลาดผลตภณฑฮาลาลของวสาหกจชมชนในสามจงหวดชายแดนภาคใต เพอการคาและการลงทน" จดโดยสถาบนฮาลาล มหาวทยาลยสงขลานครนทร เมอวนท 5-7 สงหาคม 2553

2) พ.ศ.2554: โครงการจดอบรมเชงปฏบตการ การพฒนาผประกอบการวสาหกจชมชนและกลมอาชพโดยใชเทคนคการสอสารเพอสงเสรมกจการ จดโดยคณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏลาปาง เมอวนท 8 กรกฎาคม 2554

3) พ.ศ.2555: โครงการจดอบรม เรอง “การบรหารจดการทรพยากรชวภาพสาหรบกลมวสาหกจและผลตภณฑของชมชน” จดโดย สานกงานพฒนาเศรษฐกจจากฐานชวภาพ (องคการมหาชน) รวมกบ ศนยนวตกรรมไหม มหาวทยาลยมหาสารคาม เมอวนท 1 ธนวาคม 2555

4) พ.ศ.2556: โครงการสงเสรมเครอขายวสาหกจชมชนเพอการพฒนาทยงยน จดโดยมหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตตรง โดยไดรบการสนบสนนจากสานกสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (สสว.) และกรมราชองครกษ เมอวนท 25 กรกฎาคม 2556

5) พ.ศ.2556: กจกรรมการอบรมเพอพฒนาศกยภาพผประกอการวสาหกจชมชน 5 หลกสตร ไดแก หลกสตรการบรหารสนคาคงคลง หลกสตรการวเคราะหความเปนไปไดทางการเงน หลกสตรการเพมมลคาของผลตภณฑ หลกสตรการคนหาศกยภาพในการเปนผประกอบการ และหลกสตรการสรางรานคาออนไลนและการตลาดออนไลน จดโดยคณะบรหารธรกจ มหาวทยาลยแมโจ ระหวางวนท 13-14 มนาคม 2556

6) พ.ศ.2557:โครงการอบรมพฒนาศกยภาพของผประกอบการอตสาหกรรมการผลตผลตภณฑจากธรรมชาตเพอพฒนาคณภาพผลตภณฑใหไดมาตรฐาน จดโดยศนยวจยและพฒนามาตรฐานผลตภณฑจากธรรมชาต เพอสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและวสาหกจชมชน คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เมอวนท 8 เมษายน 2557

7) พ.ศ.2558: โครงการออกแบบเครองตมสวนผสมสบสมนไพรและพฒนาการออกแบบเครองบรรจสวนผสมสมนไพรลงสแมพมพ สาหรบกลมวสาหกจชมชนสบสมนไพรบานนาไผ ต. เสรมซาย อ.เสรมงาม จ.ลาปาง จดโดยคณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา เมอเดอนมถนายน 2558

8) พ.ศ.2558: การฝกอบรมเชงปฏบตการ การทาไสอวเหด ไสกรอกเปรยวเหด แหนมเหด ใหแกกลมวสาหกจชมชนเพาะเหด บานทงบอแปน ต.ปงยางคก อ.หางฉตร จ.ลาปาง จดโดยความรวมมอระหวางคลนกเทคโนโลย กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย และ คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา ลาปาง เมอวนท 16 สงหาคม 2558

113

 

จากการคนควางานบรการวชาการทเกยวของกบการพฒนาวสาหกจชมชนของมหาวทยาลยตางๆ ทวประเทศ พบวา เรองทแตละโครงการ/กจกรรมเนนมความหลากหลายกวาเรองทใชในการเรยนการสอน และมความคลายคลงกบเรองของการวจย ในแงของความหลากหลายของคณะ/สาขาวชาทเขามาเกยวของ โดยมสาขาดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยเขามาเกยวของในสดสวนทมากขน ซงเรองทสาขาเหลานเนนเปนเรองทเกยวของกบการพฒนาและปรบปรงการใชเทคโนโลย และกระบวนการในการผลตผลตภณฑวสาหกจชมชนใหมคณภาพดขน มประสทธภาพหรอมาตรฐานสงขน เพอประโยชนในเชงธรกจ รวมทงเทคโนโลยทเกยวของกบการบรรจภณฑ ในขณะทสาขาสงคมศาสตรทเกยวของกบการพฒนาและสาขาบรหารธรกจยงคงแสดงบทบาทอยไมนอย โดยเนนในเรองของการเพมศกยภาพในการบรหารจดการกลมและการตลาด ทงทเปนเรองเทคนคเฉพาะ เชน การทาบญช การบรหารบคคล การจดการการตลาด และเรองทกวาง เชน การสรางและจดการเชงเครอขายในการพฒนากลมวสาหกจชมชน เปนตน

สาหรบกลมของสถาบนทแสดงบทบาทดานบรการวชาการเกยวกบการพฒนาวสาหกจชมชน กลมมหาวทยาลยราชภฏยงเปนกลมทมโครงการและกจกรรมดานนโดดเดนมากกวากลมอนๆ และมขอสงเกตทสาคญและนาสนใจอกประการหนงคอ กลมมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลกไดแสดงบทบาทดานนคอนขางชดกวาดานอนๆ หากเปรยบเทยบระหวางมหาวทยาลยทอยในสวนภมภาคกบสวนกลางจะพบวา มหาวทยาลยในสวนภมภาคแสดงบทบาทนมากกวา ในขณะทกลมมหาวลยเอกชนแสดงบทบาทดานนคอนขางนอย เมอเทยบกบมหาวทยาลยของรฐ

มหาวทยาลยราชภฏซงอาจไมไดมขนาดใหญมาก และมสาขาวชา ตลอดจนหนวยงานทเกยวของกบการทางานพฒนาวชาการนอยกวา อกทงสวนตงอยในตางจงหวดหลายจงหวดในพนทลอมรอบโดยชมชนชนบทจานวนมาก ดเหมอนจะแสดงบทบาทดานการพฒนาสงคมและชมชนไดคอนขางเดนชดเชนกน ทงนสามารถเหนไดจากปรมาณของโครงการและกจกรรมทเกยวของกบการพฒนาสงคมและชมชนทองถนของมหาวทยาลยราชภฏทมมากกวามหาวทยาลยหลกของรฐบางมหาวทยาลยในภมภาคเดยวกน แตความหลากหลายของกจกรรมทมหาวยาลยราชภฏดาเนนการมนอยกวา ซงนาจะเกยวของกบความหลากหลายของสาขาวชาทเปดและหนวยงานทเกยวของ ตลอดจนศกยภาพของบคลากรทจะมาทางานในการพฒนาบางดานทมกจะมนอยกวาในมหาวทยาลยหลก เพราะมาวยาลยราชภฏเปนมหาวทยาลยทพฒนาขนมาใหมเมอไมนานมาน โดยยกระดบมาจากวทยาลยคร และมขอบเขตการทางานทแคบกวามหาวทยาลยหลกของรฐทสาคญๆโดยทวไป แตมหาวทยาลยราชภฏกมสาขาวชาบางสาขาดานสงคมศาสตร ททางานใกลชดกบสงคมและชมชนทองถนมาอยางยาวนาน โดยเฉพาะสาขาวชาการพฒนาชมชนซงมการเปดสอนในสถาบนราชภฏเกอบทกแหง จงมโอกาสแสดงบทบาททเกยวของกบการพฒนาชมชนทองถนอยางใกลชด ตอมาเมอมการปรบเปลยนนโยบายของรฐเกยวกบการพฒนาชมชนบางสวนมาเนนการสงเสรมและพฒนาวสาหกจชมชนมากขน สถาบนราชภฏหลายแหงไดหนมาเนนการทาโครงการและกจกรรมทเกยวของกบวสาหกจชมชนตามไปดวยเชนกน

6.2 ศกยภาพของมหาวทยาลยในการพฒนาวสาหกจชมชน

การวเคราะหศกยภาพของมหาวทยาลยในการพฒนาวสาหกจชมชนในการศกษาครงน พจารณาจากความพรอมดานบคลากร ดานเครองมอและอปกรณตางๆ และดานงบประมาณ ซงหากพจาณาโดยภาพรวม เมอเทยบกบการแสดงบทบาทของกลมมหาวทยาลยตางๆ มขอคนพบดงตอไปน

ความพรอมดานบคลากรสามารถดไดจากจานวนบคลากรควบคกบสาขาวชาทเปดสอน รวมทงการมหนวยงานอนๆทเกยวของ ซงมหาวทยาลยหลกของรฐทตงอยในสวนกลางและในสวนภมภาคยอมมจานวนบคลากร สาขาวชาทเปดสอน และหนวยงานทเกยวของจานวนมากและหลากหลาย อกทงยงมบคลากรทมพน

114

 

ฐานความรและประสบการณในสาขาวชาตางๆ มากกวามหาวทยาลยในกลมมหาวทยาลยราชภฏ กลมมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล และกลมมหาวทยาลยเอกชน เพราะมหาวทยาลยหลกสวนใหญตงมาเปนเวลานานมการพฒนาเปนมหาวทาลยเตมรปแบบมากวามหาวทยาลยในกลมอนๆ ทกลาวขางตน ดงนนบทบาทในการพฒนาวสาหกจชมชนจงนาจะพบในกลมมหาลยหลกของรฐไดมากกวาในกลมมหาวทยาลยอนๆ แตเมอดบทบาทจรงจากหลกสตร รายวชาทเปดสอน โครงการและกจกรรมทเกยวของกบวสาหกจชมชนดานตางๆ กลบพบวา กลมมหาวยาลยราชภฏมบทบาทชดเจนกวาในกลมมหาวทยาลยหลกของรฐและมหาวทยาลยในกลมอนๆ จงอาจกลาวไดวา ความพรอมดานบคลากรหากพจารณาจากจานวน ความรและประสบการณในสาขาวชาตางๆ รวมทงการมสาขาวชาและหนวยงานตางๆทตงขนมา ซงควรสมพนธกบการพฒนาวสาหกจชมชน ไมมความสมดลกนกบบทบาททแสดงออกมา เพราะจากขอมลทพบแสดงวามหาวทยาลยหลกของรฐทมความพรอมดานนมากกวามหาวทยาลยในกลมอนๆ กลบมบทบาทในการพฒนาวสาหกจชมชนไมมากเทาทควร และเหนไดชดเมอเทยบกบบทบาทของมหาวทยาลยในกลมมหาวทยาลย ราชภฏ

ความพรอมดานอปกรณและเครองมอตางๆ ทสามารถนามาใชในการจดทาโครงการหรอกจกรรมทเกยวของกบการพฒนาวสาหกจชมชน ในภาพรวมมหาวทยาลยในกลมมหาลยหลกของรฐซงมการลงทนในการพฒนา รวมทงมการประดษฐคดคนเครองมอและอปกรณตางๆ จานวนมากกวามหาวทยาลยในกลมอนๆ จงมศกยภาพทนามาใชในการจดทาโครงการหรอกจกรรมดงกลาวไดมากกวา โดยเฉพาะในสวนทเกยวของกบวทยาศาสตรและเทคโนโลย เพราะมหาวทยาหลกของรฐทงหมดมสาขาวชาทเปดกวาง อกทงยงมการพฒนาดานลกผานการวจยตางๆ จนเกดการพฒนาเครองมอ อปกรณและเทคนควธการตางๆ ทสามารถนามาประยกตใชได แตกลบดเหมอนวา ยงมการนาเครองมออปกรณตางๆทมอยมาใชในดานนตากวาศกยภาพในปจจบน กลมมหาวทยาลยทมการใชศกยภาพดานนมากพอสมควรคอกลมมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล ซงเปนกลมมหาวทยาลยทมพนฐานประสบการณและวฒนธรรมการทางานทเนนการพฒนาเทคโนโลยทเหมาะสม ควบคกบการฝกปฏบตจรง โดยเนนการประยกตใชในพนทหรอทองถนมากกวาการเนนพฒนาไปสความเปนสากลเหมอนในมหาวทยาลยหลกๆของรฐ ในขณะทมหาวทยาลยในกลมมหาวทยาลยราชภฏและมหาวทยาลยเอกชนยงมการลงทนและพฒนาดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยทจะนามาใชประโยชนในการพฒนาวสาหกจชมชนนอยกวากลมอนๆ ในปจจบน

สาหรบความพรอมดานการเงน มหาวทยาลยหลกของรฐ โดยเฉพาะมหาวทยาลยทมขนาดใหญและมชอเสยงมายาวนานยอมมความพรอมดานนมากกวามหาวทยาลยในกลมอนๆ โดยเฉพาะงบประมาณเงนรายได ซงมโอกาสหาและสะสมไดมากกวา โดยงบประมาณสวนนเออตอการสนบสนนโครงการวจยและการบรการวชาการทเกยวของกบการพฒนาวสาหกจชมชนไดงายกวางบประมาณแผนดน ในขณะเดยวกนความมเชอเสยงและการมบคลากรทมประสบการณสงในสดสวนทมากกวามหาวทยาลยในกลมอนๆ ยอมทาใหมความไดเปรยบดานนมากกวา หากมนโยบายทจะสนบสนนและกระตนบคลากรใหเหนความสาคญของการพฒนาวสาหกจชมชนอยางจรงจง เพราะนอกจากการมงบประมาณเงนรายไดทจะมาจดสรรเพอการนไดมากและสะดวกกวาแลว ยงมโอกาสทจะไดรบสนบสนนงบประมาณจากแหลงภายนอกมหาวทยาลยไดงายกวาดวย โดยเฉพาะในการจดทาโครงการหรอกจกรรมดานการวจยและบรการวชาการ ซงจากขอมลทคนควาไดพบวา โครงการวจยและบรการวชาการบางโครงการทจดขนในมหาวทยาลยของรฐ สวนหนงไดรบการสนบสนนจากงบประมาณจากภายนอกมหาวทยาลย ทงทเปนหนวยงานของรฐและหนวยงานภาคเอกชนทมนโยบายสนบสนนดานน

115

 

6.3 ประโยชนของการแสดงบทบาทของมหาวทยาลยในการพฒนาวสาหกจชมชน

การแสดงบทบาทของมหาวทยาลยในการพฒนาวสาหกจชมชนเกดประโยชนอยางสาคญอยางนอย 2 ดานหลก โดยพจารณาจากผทไดรบประโยชน คอ ประโยชนตอมหาวทยาลยเองและประโยชนตอกลมวสาหกจชมชนในทองถน ประโยชนทเกดกบมหาวทยาลยทจดทาโครงการหรอกจกรรมบการวชาการ มทงชวยพฒนาองคความรใหมทเชอมโยงกบปญหาและการพฒนาทสอดคลองบรบทของแตละชมชนหรอทองถน อนเปนการขยายสาขาความเชยวชาญชองบคลากรในสถาบนดวย องคความรทไดมานสามารถนาไปใชในการพฒนาคน ทงทเปนนกศกษาและบคคลภายนอกทสนใจ ใหไดเรยนรเกยวกบมตตางๆขอวสาหกจชมชน ซงสามารถนาไปใชประโยชนตอไป นอกจากนการทบคลากรของมหาวทยาลยมาทางานดานนยงชวยเสรมสรางความสมพนธทดกบชมชนทองถน ซงไมเพยงแตจะเปนการสรางความรสกทดของชมชนทองถนทมตอมหาวทยาลยทตงอยในพนท แตยงจะชวยเสรมสรางความสมพนธทดระหวางมหาวทยาลยกบชมชนเหลาน ซงจะกลายเปนทนทางสงคมแกมหาวทยาลยเอง ทงนทผานมา ความสมพนธระหวางมหาวทยาลยกบชมชนโดยรอบบางครงไมคอยจะดนก สวนหนงมสาเหตมาจากการทมหาวทยาลยขาดการทากจกรรมทสามารถสรางประโยชนอยางเปนรปธรรมเพยงพอแกคนในชมชนเหลาน สาหรบประโยชนทเกดกบกลมวสาหกจชมชน ในชมชนทแตละมหาวทยาลยเขาไปทาโครงการหรอกจกรรม รวมทงบคคลเปาหมายอนๆ ทเขารวมกจกรรมทจดทาโดยมหาวทยาลย กลมคนเหลานจะไดรบประโยชนจากความรทได รวมทงวสดอปกรณตางๆ ทบางครงมหาวทยาลยไดมอบใหแกกลมเหลานนาไปใชในการพฒนาวสาหกจชมชน ความรทไดรบสามารถใชไดทงในการพฒนาปรบปรงเฉพาะดานและการพฒนาทงกระบวนการในการดาเนนกจการวสาหกจชมชน อนจะชวยเพมศกยภาพดานตางๆในการดาเนนการของกลม และเปนประโยชนตอการปรบตวในการดารงชพของคนในชมชน ซงเหมาะสมกบสภาพการณของการเปลยนแปลงทางสงคมทมพลวตสงเชนในปจจบน โดยทคนในชมชนจะสามารถยกระดบมาตรฐานการดารงชวตทดขนบนฐานของภมปญญาและทรพยากรทมอยในทองถน ในขณะเดยวกนกสามารถพฒนาผลตภณฑหรอบรการใหเชอมโยงกบตลาดภายนอก โดยผานการชวยเหลอทางวชาการและการประสานงานสวนหนงของมหาวทยาลย ทงนจะเหนไดจากกลมวสาหกจชมชนทประสบผลสาเรจ สวนใหญจะไดรบความชวยเหลอจากมหาวทยาลย ในการชวยพฒนาศกยภาพดานใดดานหนง หรอบางครงหลายดาน

7. สรปและขอเสนอแนะ การพฒนาวสาหกจชมชนเปนนโยบายการพฒนาทสาคญนโยบายหนงของรฐบาลไทย ทกาหนดใหมขน

หลงจากทประสบปญหาวกฤตเศรษฐกจครงใหญในป พ.ศ.2540 โดยมปาหมายสาคญเพอมงยกระดบการดารงชวตของชมชนตางๆ โดยเฉพาะชมชนบททยงมอยจานวนมากกระจายทวประเทศ ใหสามารถพฒนาบนฐานของชมชนทมทนประเภทตางๆ โดยผานการรวมกลมสรางสรรคกจกรรมการพฒนา ทครอบคลมทงการผลตและการตลาดทมการจดการอยางเปนกระบวนการทมประสทธภาพ อนจะสงผลใหเกดความมนคงในการดารงชพภายใตสภาวการณทมความเปนพลวต ทงนเพอใหชมชนเหลานมความเขมแขงเพยงพอทจะรบมอกบความเสยงทจะเกดขนยามเศรษฐกจโดยรวมประสบภาวะวกฤต ดวยการยกระดบมาตรฐานการดารงชพอยางมนคงเปนลาดบ เรมตงแตการพงตนเองในระดบครวเรอนและชมชนกอน แลวคอยๆเลอนระดบขนไปใหใหญขนโดยไมทงรากฐานความเปนชมชน การพฒนาตาแนวทางนสอดคลองกบแนวคดการพฒนาตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว รชกาลปจจบน ทไดมการนอมนาใหเปนแนวคดหลกของการพฒนาประเทศในระยะหลง มหาวทยาลยซงเปนหนวยงานทางวชาการทประกอบดวยบคลากรทมความรและความชานาญในสาขาตางๆ พรอมเครองมอและอปกรณจานวนมาก และมภารกจในการพฒนาดาน

116

 

ตางๆรวมทงการพฒนาชมชนดวย จงเปนทคาดหวงวาจะเขาไปมบทบาทสาคญในการพฒนาวสาหกจชมชนในลกษณะตางๆ

ขอคนพบจากการศกษาครงนสะทอนใหเหนวา มหาวทยาลยมบทบาทในการพฒนาวสาหกจชมชนซงสามารถจาแนกไดตามภารกจหลกของมหาวทยาลยโดยทวไปทมอย 3 ดานดวยกน คอ ดานการเรยนการสอนเพอผลตบณฑต ดานการวจยเพอพฒนาองคความร และดานบรการวชาการเพอรบใชสงคมและชมชน สวนภารกจหลกอกดานหนงคอการทะนบารงศลปวฒนธรรม ดไมคอยจะเกยวของกบการพฒนาวสาหกจชมชนนก บทบาทดานการเรยนการสอนของมหาวทยาลย สามารถเหนความเชอมโยงบางกบการพฒนาวสาหกจชมชนจากทพบวา มรายวชาซงเกยวของกบวสาหกจชมชนเปดสอนทงในระดบปรญญาตรและระดบทสงกวาในบางมหาวทยาลยและมจานวนรายวชาไมมากนก โดยพบมากในสาขาวชาสงคมศาสตรทเกยวของกบการพฒนา สาขาวชาวทยาการจดการหรอบรหารธรกจ และสาขาทเปนสหวทยาการ แมบทบาทดานนเปนบทบาททคอนขางชดและตรงกบหนาทหลกของมหาวยาลย ทควรใหนกศกษาไดมความรความเขาใจเกยวกบวสาหกจชมชนเพอจะไดนาไปประยกตใชในการทางานพฒนาในอนาคตกตาม แตกลบพบวามหาวทยาลยตางๆยงแสดงไดไมมากนก สาหรบบทบาทดานการวจยทเกยวของกบการพฒนาวสาหกจชมชนของมหาวทยาลยไทยมความชดเจนกวาบทบาทดานการเรยนการสอน โดยเรมมมาตงแตชวงแรกๆของการประกาศนโยบายของรฐและมการดาเนนการอยางตอเนองจนถงปจจบน โดยในระยะแรกๆเรองและประเดนของการวจยคอนขางแคบ และพบไดในสาขาวชาสงคมศาสตรทเกยวของกบการพฒนาเปนสาคญ แตตอมาเรองและประเดนของการวจยไดขยายกวางออกไปเกยวของสาขาวชาทหลากหลายมากขน อกทงยงมการทางานรวมกนระหวางตางสาขาในลกษณะทเปนสหวทยาการมากขน สวนบทบาทดานการบรการวชาการทเกยวของกบการพฒนาวสาหกจชมชนมการดาเนนการใน 3 รปแบบคอ การฝกอบรมเทคนคบางประการทเกยวของกบเพมศกยภาพของกลมวสาหกจชมชน การถายทอดเทคโนโลยดานตางๆ ทเหมาะสมกบการพฒนาวสาหกจชมชน และการใหคาปรกษาเพอแกปญหาในการขบเคลอนการพฒนาวสาหกจชมชน โดยโครงการบรการวชาการสวนใหญมความเชอมโยงคอนขางชดกบความรทพฒนาขนมาและขอคนพบจากงานวจย จงมกจะเกดขนหลงจากทไดมการทาวจยแลวนาขอคนพบไปเผยแพรแกผทเกยวของบาง การใหความรเกยวกบเทคนคตางๆทเกยวของกบการบรหารกลมบาง และการใหคาปรกษาผานหนวยงานเฉพาะทตงขนมาทาหนาทใหบรการวชาการเปนการเฉพาะ โดยเฉพาะศนยบมเพาะวสาหกจ หรอ ทบางแหงเรยกสถานบมเพาะวสาหกจ ซงปจจบนพบในกวา 60 มหาวทยาลยทวประเทศ โดยมหนาทหลกในการพฒนาผประกอบการรายยอย รวมถงการใหคาปรกษาเรองวสาหกจชมชนดวย นอกจากน ยงสงเกตพบวาจานวนของมหาวทยาลย ทมโครงการวจยและการบรการวชาการ มมากกวาทเปดการสอนเกยวกบวสาหกจชมชน แตกลมมหาวทยาลยทแสดงบทบาทดานการวจยและดานการบรการวชาการคอนขางมากยงคงเปนกลมมหาวยาลยราชภฏ เชนเดยวกนกบในดานการสอน แตความแตกตางทพบกคอ มสาขาวชาทเกยวของกบวทยาศาสตรและเทคโนโลย รวมถงวศวกรรมศาสตร เขามามบทบาทดานการวจยและบรการวชาการดานนมากขน โดยพบทงในกลมมหาวทยาลยหลกของรฐและกลมมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล ซงมความเขมแขงดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยและวศวกรรมศาสตรมากกวากลมมหาวทยาลยราชภฏ ขอคนพบนจงถอเปนปรากฏการณทนาสนใจมาก และนาจะชวยเสรมสรางความเขมแขงของการพฒนาวสาหกจชมชนไดมากขน เพราะมต ดานวทยาศาสตรเทคโนโลยและวศวกรรมศาสตรจะมบทบาทอยางมากในการพฒนาผลตภณฑในอนาคต ทงในเรองเทคนคการผลตและกระบวนการผลต คณภาพสนคา และการจดการหลงการผลตทนบวนจะมความสาคญเพมมากขน เมอกจการของกลมมการพฒนาเชงธรกจมากขน และจะตองเขาไปแขงขนในตลาดมากขน

117

 

ความสาคญของการพฒนาวสาหกจชมชนในสงคมไทยปจจบน นาจะถอเปนประเดนทตองใหความสนใจอยางมาก โดยเฉพาะอยางยงเมอประเทศไทยไดเขารวมเปนสวนหนงของประชาคมอาเซยนอยางเตมตว ซงในการศกษาครงนมขอสงเกตทสาคญคอ การพฒนาวสาหกจชมชนดเหมอนจะเปนทางเลอกทมความสาคญ และเหมาะสมกบบรบทของสงคมไทยทยงคงมชมชนชนบทจานวนมาก และหลายชมชนมทนดานตางๆ โดยเฉพาะทนทางวฒนธรรมและทนภมปญญา ทสามารถพฒนาตอยอด เชอมตอกบทนดานอนๆ และสรางประโยชนทางเศรษฐกจในเชงสรางสรรค อนจะชวยเพมโอกาสในการเขาเปนสวนหนงของประชาคมอาเซยนทควรจะบรณาการมตทางมตตางๆใหได โดยเฉพาะมตทางเศรษฐกจกบมตทางสงคมวฒนธรรมทนาจะพฒนาใหเชอมโยงกนไดโดยไมมความขดแยง อกทงยงจะชวยยกระดบมาตรฐานการดารงชพของคนในทองถนไดพอสมควร โดยทคนเหลานยงคงสามารถอนรกษวถชมชนควบคไปดวย แตการพฒนาวสาหกจชมชนใหประสบผลสาเรจยงตองการความรวมมอกนแบบภาคการพฒนาของหลายฝาย ซงมหาวทยาลยกเปนหนวยงานสาคญทควรเขาไปมบทบาทอยางมาก

ในความเปนจรงมหาวทยาลยมความพรอมดานตางๆ ทงดานบคลากร ดานเครองมอและอปกรณ และดานงบประมาณทจะจดทาโครงการหรอกจกรรมทชวยสงเสรมและพฒนาวสาหกจชมชน โดยในภาพรวมแลว กลมมหาวทยาลยหลกของรฐมความพรอมดานตางๆ มากกวามหาวทยาลยในกลมมหาวทยาลยราชภฏและมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล แตผลการวเคราะหกลบพบวา สถาบนอดมศกษาในกลมมหาวทยาลยราชภฏเขาไปมสวนเกยวของกบการพฒนาวสาหกจชมชนมากกวา และในชวงหลง มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลบางแหงไดเขามามบทบาทมากขนในการพฒนาเทคโนโลยทางวศวกรรมทเหมาะสม อนจะชวยเพมศกยภาพในการผลตและพฒนาผลตภณฑวสาหกจชมชนมากขน จงเปนไปไดวาความคนเคยของสถาบนอดมศกษากลมมหาวทยาลยหลกของรฐกบการพฒนากจกรรมตางๆของทองถน ดงเชนทกลมวสาหกจชมชนทา มนอยกวาสถาบนอดมศกษาในกลมของมหาวทยาลยราชภฏและมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล ซงมนโยบายและประสบการณการทางานใกลชดกบชมชนทองถนมาอยางยาวนาน จนเปนทรจกวาเปน “มหาวทยาลยทองถน” ในทางตรงกนขาม การสถาบนอดมศกษาทอยในกลมมหาวทยาลยหลกของรฐมงพฒนาการศกษาและการวจยไปสระดบสากลเปนสาคญ อาจมผลใหลดการใหความสาคญหรอความเขมขนของการทากจกรรมทสนบสนนวสาหกจชมชน ทดเหมอนวาจะเปนกจกรรมในระดบทองถนมากกวา ทงๆทการเขาไปบทบาทในการพฒนาวสาหกจชมชนสามารถสรางประโยชน ไมเฉพาะตอการสรางคนในทองถนรนใหมทสนใจ และสามารถชวยแกปญหา รวมทงยกระดบมาตรฐานการดารงชพของคนในชมชนทองถนเทานน แตยงจะชวยสรางความเชยวชาญเพมเตมแกบคลากรของมหาวทยาลยในการพฒนาเทคโนโลยใหมๆ จากฐานทรพยากรทมอยในทองถน และชวยเสรมสรางความสมพนธทดระหวางมหาวทยาลยกบชมชนทองถน ซงมอปสรรคมาอยางยาวนาน ใหดขนดวย

ขอคนพบทไดจากการวจยครงนสะทอนใหเหนถงการแสดงบทบาทของมหาวทยาลย ในการพฒนาวสาหกจชมชน โดยเฉพาะบทบาทดานการวจยและการบรการวชาการ ซงนาจะมประโยชนมากตอการพฒนาวสาหกจชมชน ทยงคงจากดอยเฉพาะในบางมหาวทยาลย โดยทมหาวทยาลยในกลมมหาวทยาลยหลกของรฐ ซงมศกยภาพดานตางๆ มากกวาในสถาบนอดมศกษาในกลมอนๆ แตกลบแสดงบทบาทดานนคอนขางตาอยางไมสมดล จงเหนควรอยางยงทสานกงานคณะกรรมการอดมศกและหนวยงานทสนบสนนการวจยและบรการตางๆ แกบคลากรของมหาวทยาลย ปรบนโยบายไปเนนใหสถาบนอดมศกษาเหลานเขาไปมบทบาทดานนมากขน โดยเพมเปนยทธศาสตรหนงทสาคญของการพฒนาคณภาพการศกษา โดยใหตวบงชดานนทชดเจน

อยางไรกตาม การวจยเกยวกบบทบาทของสถาบนอดมศกษาไทยในการพฒนาวสาหกจชมชนในครงนยงทาไดในขอบเขตทจากด และเปนเพยงการศกษาเบองตนเทานน เนองจากมขอจากดดานงบประมาณและ

118

 

เวลาในการดาเนนการ จงเหนควรทจะมโครงการวจยเพอสารวจและสงเคราะหงานลกษณะตางๆ ทเกยวของกบการแสดงบทบาของสถาบนอดมศกษาทงในภาพกวางและในระดบลกอยางละเอยด ดวยการใชวธการวจยแบบผสม ทงเชงปรมาณและเชงคณภาพ เพอใหไดขอมลทสมบรณยงขนและสามารถใชเปนฐานขอมลในการพฒนาดานนทดตอไป

 

บรรณานกรม

ภาษาไทย

กองบรรณาธการ. (2552). พ.ร.บ. สงเสรมวสาหกจชมชนฉบบประชาชน. ใน ณรงค เพชรประเสรฐ และ พทยา วองกล (บรรณาธการ). วสาหกจชมชน กลไกเศรษฐกจฐานราก. กรงเทพฯ: เอดสนเพรส โปรดกส.

กรมการพฒนาชมชน. (2553). สานกสงเสรมภมปญญาทองถนและวสาหกจชมชน. ออนไลน สบคนจาก http://www.cep.cdd.go.th/index_old.php# เมอวนท 5 กรกฎาคม พ.ศ.2558.

กระทรวงเกษตรและสหกรณ. (2558). พระราชบญญตสงเสรมวสาหกจชมชน พ.ศ.2548. ออนไลน สบคนจาก https://www.moac.go.th/ewt_news.php?nid=4062&filename=index เมอวนท 10 กนยายน พ.ศ.2558.

กาญจนา รตนธรวเชยร และจารวรรณ ลมปไพบลย. (2557). การวเคราะห สงเคราะหผลงานวจย คณะวทยาการจดการ. ลาปาง: คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏลาปาง.

กญญามน อนหวาง. (2550). การสรางเครอขายการเรยนรเพอการพฒนาระบบการจดการคายบางระจน จงหวดสงหบร. ทนเครอขายวจยตอนบน.

กญญามน อนหวาง, สพจน อนหวาง และ อภชาต วรรณภระ. (2554). การจดการวสาหกจชมชน. พษณโลก: มหาวทยาลยพษณโลก.

จนตนา สจจานนท. (2549). การศกษาและการพฒนาชมชน. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร.

ณรงค เพชรประเสรฐ และ พทยา วองกล (บรรณาธการ). (2552). วสาหกจชมชน กลไกเศรษฐกจฐานราก. กรงเทพฯ: เอดสนเพรส โปรดกส.

ดรณ สมตะเกษตรน และคณะ. (2556). การจดการการตลาดและวสาหกจชมชน. นนทบร: สานกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ธงชย พรหมสาขา ณ สกลนคร และอทศ สงขรตน. (2556). แนวทางดารดาเนนงานการพฒนาวสาหกจชมชนในเขตลมนาทะเลสาบสงขลา. สงขลา: คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

นภชา พนธแจม. (2546). ผลกระทบจากภาวะวกฤตเศรษฐกจทมตอแรงงาน : ศกษากรณแรงงานคนถนในเขตภาคกลางตอนบนของประเทศไทย. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑตสาขาวชาเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

บาว นาคร. (2555). มหาวทยาลยกบการพฒนาชมชนทองถน. ออนไลน สบคนจากhttp://www.thaihealth.or.th/ blog/myblog/topic/68/baocd12/108/ เมอ 15 สงหาคม 2558.

ปวย องภากรณ. (2530). การศกษาในทรรศนะของขาพเจา. กรงเทพฯ : มลนธโกมลคมทอง.

120

 

ไพศาล มงสมคร, ถนอมศกด สวรรณนอย, สรชย พศาลบตร และ ศวะศษย ชาชอง. (2556). รปแบบการจดการทประสบผลสาเรจของกลมเครอขายวสาหกจชมชน ผลตภณฑสมนไพร กลมจงหวดนครชยบรนทร. วารสารสมาคมนกวจย ปท 18 ฉบบท 3: 115-123.

มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา. (2558). บทสงเคราะหงานวจยและพฒนาเชงพนท และงานบรการวชาการเชงสรางสรรค. นครราชสมา: คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา.

มลลกา ผลอนนต. (2555). การสรางเครอขายภาคพนธมตรระหวางมหาวทยาลยและชมชนทองถน: กาวยางแหงจดเรมตนเพอชมชนทยงยน. ใน การประชมวชาการมหาวทยาลยกรงเทพ ประจาป 2555 (หนา 230-241). ปทมธาน: สานกพมพมหาวทยาลยกรงเทพ.

วชรวชร งามละมอม. (มปป.). แนวคดวสาหกจชมชน. ออนไลน, สบคนจาก http://file.siam2web.com/ trdm/article/2013328_38233.pdf เมอวนท 5 มถนายน 2558.

วฒสาร ตนไชย, ถวลวด บรกล, มานวภา อนทรทต, ภาคภม ฤกขะเมธ, บญสม หรรษาศรพจน, สตธร ธนานธโชต, สงคม คณคณากรสกล, นตยา โพธนอก และวศษฎ ชชวาลทพากร. (2528). การศกษาวจยการสงเสรมภมปญญาทองถนและวสาหกจชมชน. เอกสารประกอบการสมมนาการเมองการปกครองไทย 2558 เรอง พลเมองและชมชน พลงเพอการพฒนาประชาธปไตยไทย , 20 - 21 สงหาคม 2558. กรงเทพฯ: สถาบนพระปกเกลา.

ศรปรญญา ธปกระจาง. (2546). ภมปญญาพนบานเพอการศกษา. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยศลปากร.

ศนยบรการวชาการ มหาวทยาลยขอนแกน. (2557). รายงานสรปการกากบตดตามและประเมนผลโครงการ โครงการบรการวชาการแกสงคม ประจาปงบประมาณ พ.ศ. 2557 (รอบ 6 เดอน). ขอนแกน: สวนตดตามและประเมนผล ศนยบรการวชาการ มหาวทยาลยขอนแกน.

สทธพร บญมาก และ ศนสนย จนทรอานภาพ. (2547). การสงเคราะหงานวจยทเกยวกบการพฒนาชมชนในภาคใต ระหวางป พ.ศ.2540-2546. สงขลา: ภาควชาสงคมศาสตร มหาวทยาลยทกษณ.

เสร พงศพศ. (2552ก). คมอการทาวสาหกจชมชน. กรงเทพฯ : เจรญวทยาการพมพ.

เสร พงศพศ. (2552ข). วสาหกจชมชนชมชนไมใชธรกจชมชน. ใน ณรงค เพชรประเสรฐ และ พทยา วองกล (บรรณาธการ). วสาหกจชมชน กลไกเศรษฐกจฐานราก. กรงเทพฯ: เอดสนเพรส โปรดกส.

สานกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต (สวทช.). (มปป.). คลสเตอรการวจยและถายทอดเทคโนโลยเพอพฒนาชมชนชนบทและผ ดอยโอกาส . ออนไลน , สบคนจาก http://www.nstda.or.th/cpmo/index.php?option=com_content&task=view&id=23&Itemid=26 เมอวนท 20 กรกฎาคม 2558.

หนงหทย ตนตสนตสม และ สรรเพชญ เทยงเกต. (2557). รายงานผลการวจย เรอง การสงเคราะหงานวจยเกยวกบดานเกษตรอนทรยของมหาวทยาลยแมโจ. เชยงใหม: มหาวทยาลยแมโจ.

121

 

ภาษาองกฤษ

Chantes, S. (2012). Increasing Faculty Research Productivity via a Triple-Helix Modeled University Outreach Project: Empirical Evidence from Thailand. Procedia - Social and Behavioral Sciences 12(52): 253–258.

Office of the Higher Education Commission. (2010). Thai Higher Education: Policy & Issue. Bangkok:Office of the Higher Education Commission.

Peredo, A.M. and Chrisman, J.J. (2006). Toward a Theory of Community-Based Enterprise. Academy of Management Review 31( 2): 309–328.

Tracey, P., Philips, N. and Haugh, H. (2005). Beyond Philanthropy: Community Enterprise as a Basis for Corporate Citizenship. Journal of Business Ethics 58: 327–344.

Yokakul, N. and Zawdie, G. (2011). The knowledge sphere, social capital and growth of indigenous knowledge-based SMEs in the Thai dessert industry. Science and Public Policy, 38 (1): 19-29.