ssol.tki.org.nzssol.tki.org.nz/content/download/2901/14500/version/3... · web viewlayout table...
TRANSCRIPT
Whakaurua to whakaahua/pikitia ki konei
Kohitātea 2019Rātapu Rāhina Rātū Rāapa Rāpare Rāmere Rāhoroi
Te Rā Tuatahi o te Tau Hou Ka wehe a Hāmoa (Samoa) I Aotearoa kia tū motuhake ai: 1962
Te Rā Tuarua o te Tau Hou Ka whakaatahia te kiriata ‘kōrerorero’ tuatahi kia hangaia ki Aotearoa, ko ‘’Coubray-tone News’: 1930
Ka tīmata te nohanga ki Takaparawhau: 1977
1 2 3 4 5 6 7
8 9 10 11 12 13 14Ko te Whakataetae Tere ā-Motu Waka Ama
Ka tūhura a Malcolm Simpson (14) i te mātātoka tawhito rawa o Aotearoa: 1948
Ka tuku te Endeavour i te haika ki Meretoto (Ship Cove): 1770
15 16 17 18 19 20 21Te Rā Huritau o Te Whanganui-a-Tara
e Rā Huritau o Tahupōtiki Wiremu Rātana: 1873
Te Rā Huritau o Te Tai Tokerau me Tāmaki Makaurau
Ka whakatūria anōtia e te iwi te pou haki ki te karahiwi o Maiki: 1858
Whakaurua to whakaahua/pikitia ki konei
Huitanguru 2019 Rātapu Rāhina Rātū Rāapa Rāpare Rāmere Rāhoroi
1 2 3 4 5 6 7Te Rā Huritau o Whakatū (Nelson) me Kawatiri (Buller)
Te Tau Hou Hainamana Te Rā Whakamaharatanga o Waitangi
Ka taiāwhio a te Endeavour i te katoa o Te Ika-a-Māui: 1770
8 9 10 11 12 13 14Te Rā mō ngā Wāhine me ngā Kōtiro i roto i te Pūtaiao
Ka unuhia ngā taihara o Te Kooti e te kāwanatanga: 1883
Ka wehe Te Hokowhitu a Tūmatauenga i Aotearoa: 1915
Ka wehe te utanga kaipuke mīti whakamātao tuatahi i Aotearoa: 1882
15 16 17 18 19 20 21Ko te whakamatenga whakamutunga ka tū ki Aotearoa: 1957
Ka urupatungia te pā o Maraenuku, he take i puta ai te riri ki Te Whanganui-a-Tara: 1846
Whakaurua to whakaahua/pikitia ki konei
Poutūterangi 2019Rātapu Rāhina Rātū Rāapa Rāpare Rāmere Rāhoroi
Ka taupatupatu a David Lange ki te tautohetohe o te Uniana o Oxford: 1985
Ka tīmata a Kaupapa Moana
1 2 3 4 5 6 7Ko te whakaaturanga tuatahi a Te Tira Puoro o Aotearoa: 1947
8 9 10 11 12 13 14Ko te kēmu tuatahi o ngā Auckland Warriors: 1995
Te Rā Huritau o Taranaki
Ngā Whakawhiwhinga tuatahi mō ngā Waiata nō Te Moananui-a-Kiwa: 2005
Ka tīmata a Polyfest
Ka mana ngā Waeture Tītī (Muttonbird) Islands hei whakaritenga mō ngā kaihopu tītī Māori o Rakiura: 1978
15 16 17 18 19 20 21Ka tīmata te pakū o ngā pū i te Pakanga tuatahi o Taranaki: 1860
Ko ‘Poi e’ he waiata nā te Karapū Māori o Pātea ka eke ki te taumata 1 i Aotearoa: 1984
Ka haria mai ngā pī miere ki Aotearoa: 1839
Ko te kara a Te Whakaminenga te kara ōkawa tuatahi o Aotearoa: 1834
Ko Anna Paquin (11) te tangata tuatahi nō Aotearoa kia whakawhiwhia ki te Oscar: 1994
Ka whakamanahia e te kāwanatanga te haki o Aotearoa: 1902
Te Rā Huritau o Ōtakou
Ka tīmata te kapu o Maadi
Te kōkiri ki Tebaga Gap i whakawhiwhia ai a Rūtene Tuarua Ngārimu te Rīpeka Wikitōria: 1943
Ka whakarewangia a Whakaata Māori: 2004
31Ko te tūnga whakamutunga a Rewi, te pakanga whakamutunga o te Pakanga o Waikato: 1864
Ka rere a Richard Pearse i te wakarererangi whai pūkaha nāna anō i hanga: 1904
Whakaurua to whakaahua/pikitia ki konei
Paengawhāwhā 2019Rātapu Rāhina Rātū Rāapa Rāpare Rāmere Rāhoroi
Ka whakarerekēngia te ingoa o TEAL ki Air New Zealand: 1965
1 2 3 4 5 6 7Ko te tuwheratanga tuatahi o te kura tuarua kāwanatanga, te Kāreti o Nelson: 1856
Ka whakamanahia te Reo Rotarota o Aotearoa hei reo mana i raro i te ture: 2006
Ka toro mai a Piriniha Arapata i te toronga roera tuatahi ki Aotearoa: 1869
Ka tīmata te Kōhanga Reo tuatahi, Pukeatua, ki Wainuiomata: 1982
8 9 10 11 12 13 14Ko Tuki Tahua rāua ko Ngāhuruhuru ngā Māori tuatahi ki te toro atu ki Ahitereiria: 1793
Ka pōtitia ngā mema pāremata Māori tuatahi ki te Pāremata: 1868
Paraire PaiPāmamao Tawhiti ā-Motu Waka Ama
15 16 17 18 19 20 21Mane o te Aranga Te Rā Huritau o Murihiku
(Southland)Te Rā Whakamaharatanga ki ngā Hōia o Ahitereiria me Aotearoa (Anzac)
Ko Moehanga te Māori tuatahi kia toro atu ki Ingarangi: 1806
Te pakanga ki Gate Pā i Pukehinahina: 1864
Whakaurua to whakaahua/pikitia ki konei
Haratua 2019Rātapu Rāhina Rātū Rāapa Rāpare Rāmere Rāhoroi
Ka whakamahia tuatahitia te parau Pākehā ki Aotearoa: 1820
Ko Margaret Cruikshank te rata wahine tuatahi kia rēhitatia ki Aotearoa: 1897
1 2 3 4 5 6 7Ka karohia te Pakanga Tāke Kurī e te urunga o Hōne Heke Ngapua: 1898
Ko te kēmu tuatahi o Poitarawhiti i tū i Aotearoa: 1897
8 9 10 11 12 13 14Ka riro i a Aotearoa te Kapu o Āmerika: 1995
Te kēmu whutupaoro tuatahi i takarohia ki Aotearoa: 1870
Ka whaikupu a Meri Te Tai Mangakāhia ki te pāremata Māori o te Kotahitanga kia whakaaetia ngā wāhine kia pōti, kia tū anō hoki: 1893
15 16 17 18 19 20 21Ka tukuna ngā hipi tuatahi ki Aotearoa: 1773
Ko te whakaekenga nunui mō te kōura i timata I Ōtākou: 1861
Ko Te Atairangikaahu te kuini Māori tuatahi: 1966
Ko te nohanga tuatahi o te Pāremata i Tāmaki Makaurau: 1854
Ka ekengia te tihi o Everest e Tenzing Norgay rāua ko Edmund Hillary: 1953
Ka whakatauria e Kōmihana Roera katoa kia kaua a Aotearoa e uru hei wāhanga whenua o Ahitereiria: 1901
Whakaurua to whakaahua/pikitia ki konei
Pipiri 2019Rātapu Rāhina Rātū Rāapa Rāpare Rāmere Rāhoroi
Te pāhotanga tuatahi o te pouaka whakaata ki Aotearoa: 1960
1 2 3 4 5 6 7Ka whakarewahia te kara a te Kīngi, hei whakaatu ko Pōtatau Te Wherowhero te kīngi Māori tuatahi: 1858
Te Rā Whānau o te Kuini
Ka mātakitaki a James Cook i te whakawhitinga o te rā e Meremere-tū-ahiahi: 1769
Ko te Rā Taiao o te Ao
Ka tīmata a Ramadan
Ka tīmata ngā mahi o Hau Nui, te pāmu hau tuatahi o Aotearoa: 1996
Te Rā o te Ao mō ngā Moana
Ka noho karihi-kore a Aotearoa: 1987
8 9 10 11 12 13 14Te tīmatanga o te Pakanga a Tītokowaru: 1868
Ka whakapāha te kāwanatanga mō te whakaekenga o Parihaka i 1881: 2017
Matariki Ka hōrapa atu ngā aukati o Aotearoa ki ngā Kuki Airani me Niue: 1901
Ka waitohua te whakataunga tuatahi nō te Rōpū Whakamana i Te Tiriti o Waitangi kia whakahokia ngā ana o Waitomo ki ngā hapū o Ruapuha me Uekaha: 1990
Ka whakarerekētia te ingoa ‘Chinese gooseberry’ ki te huakiwi (kiwifruit): 1959
15 16 17 18 19 20 21Ka riro i te Kapa Ōpango te Kapu Whutupaoro o te Ao tuatahi: 1987
Ka mana te Tiriti o Te Tiri o Te Moana ki te Tonga: 1961
Ka waitohu a Aotearoa i te Tūtohinga o te Kotahitanga o Ngā Iwi o te Ao: 1945
30
Whakaurua to whakaahua/pikitia ki konei
Hōngongoi 2019Rātapu Rāhina Rātū Rāapa Rāpare Rāmere Rāhoroi
Ka riro i a Beatrice Tinsley te tūranga ahorangi tātai arorangi ki Yale: 1978
Ka ārahi a Te Kooti i te putanga i Wharekauri: 1868
1 2 3 4 5 6 7Ka topea te pou haki e Te Haratua, i raro i te mana o Hōne Heke, ki Kororāreka: 1844
Ka whakatotohutia te Rainbow Warrior ki Tāmaki Makaurau: 1985
Ko Kate Edger te wahine tuatahi i Aotearoa me te Emepaea o Piritānia kia whakawhiwhia ki Te Tohu Paetahi: 1877
8 9 10 11 12 13 14Ko te pōtitanga whānui tuatahi o Aotearoa: 1853
Ko Malcolm Champion te tangata tuatahi nō Aotearoa kia whakawhiwhia ki te mētara kōura o te Taumāhekeheke o Te Ao: 1912
Ka riro te taitara tā i a Āpirana Ngata: 1927
15 16 17 18 19 20 21Ka whakakorengia te kēmu ki ngā Springboks i Waikato: 1981
Ka hunuku te Pāremata ki Te Whanganui-a-Tara: 1865
Ka tukuna e Kate Sheppard te pitihana pōti wāhine ki te Pāremata: 1893
Whakaurua to whakaahua/pikitia ki konei
Hereturikōkā 2019Rātapu Rāhina Rātū Rāapa Rāpare Rāmere Rāhoroi
Ka whakamanahia te reo Māori hei reo mana i raro i te ture: 1987
1 2 3 4 5 6 7Ka pokaina Ngā Puke-māeroero e te arapoka rerewē: 1923
Ka whakaratoa te hiko tuatahi ki te hunga tūmatanui o Aotearoa i Rīwhitana (Reefton): 1888
Te Rā o Te Ao mō ngā iwi taketake
Ka whakatūria te Wānanga o Te Moananui-a-Kiwa ki te Tonga: 1971
8 9 10 11 12 13 14Ko Ted Morgan te kaiwhakataetae tuatahi nō Aotearoa kia whakawhiwhia ki te mētara kōura mō te Taumāhekeheke o Te Ao ki Aotearoa: 1928 Ko Lisa Carrington te kaiwhakataetae Taumāhekeheke Māori tuatahi kia whakawhiwhia ki te mētara kōura: 2012
Ka tuwhera te kura mihingare tuatahi, te teihana Mihingare o Hohi: 1816
15 16 17 18 19 20 21Nā Te Ture Whakatika Mārena (Whakamārama o te Mārena) 2013 i whakaaengia te mārena o te tāne ki te tāne me te wahine ki te wahine: 2013
Tērā pea i whakamahia tuatahitia te Kiwi hei tohu ā-motu i te wā i toa te Kapa Ōpango ki Piritānia: 1904
Ka Whakamanahia te Waitohu Whenua o Aotearoa: 1911
Whakaurua to whakaahua/pikitia ki konei
Mahuru 2019Rātapu Rāhina Rātū Rāapa Rāpare Rāmere Rāhoroi
Nā Brian Barratt-Boyes te poka manawa tuwhera tuatahi ki Aotearoa: 1958
Ka whakaritea te kiriraraunga Aotearoa: 1948
Ka kitea te kurukuru kōura taumaha o Aotearoa i Ross, ki Te Tai Poutini: 1909
1 2 3 4 5 6 7Te Rā o te Ao mō te Pānui Ka tuwhera te
whakaaturanga o Te Māori ki Niu Ioka: 1984
Ka tau mai te wakarererangi ki Ōtautahi mō te whakawhitinga tuatahi o Te Tai-o-Rehua: 1928
Te Rā mō te reo Māori
Ka tukuna te pitihana reo Māori ki te Pāremata: 1972
8 9 10 11 12 13 14Ka whakakorengia te whiu me te wēpu i roto i Aotearoa: 1941
Te Rā o te Ao mō te Maungārongo
15 16 17 18 19 20 21Te Rā Huritau mō Ōtautahi ki te tonga
Ka tuku a Horonuku Te Heuheu i ngā pae maunga kei te taha tonga o Taupō hei papa rēhia ā-motu: 1887
Ka whakatōngia te aka wāina tuatahi o Aotearoa e Samuel Marsden: 1819
Ka whakatūria te Rōpū Wāhine Māori Toko i te Ora: 1951
Kua whakakorengia te whiunga tinana i ngā kura: 1989
Whakaurua to whakaahua/pikitia ki konei
Whiringa-ā-nuku 2019Rātapu Rāhina Rātū Rāapa Rāpare Rāmere Rāhoroi
Ka rēhitatia te hanara waewae hei moko e Morris Yock: 1957
1 2 3 4 5 6 7Ka kite a Nicholas Young (12) i a Aotearoa: 1769
Ko te tūtakitanga tuatahitanga i waenganui i te iwi Māori me te iwi Pākehā: 1769
I whakamanahia te Ture Whai Kanohi Māori: 1867
Ka whakatūria te Rōpū Whakamana i te Tiriti o Waitangi: 1975
8 9 10 11 12 13 14Ka tae te hīkoi ki te aukati i te hoko whenua Māori, i ārahina e Whina Cooper, ki te Pāremata: 1975
Ko te pāhotanga tuatahi ki te whakawhiti i te ao i pāhotia mai i Ōtākou ki Rānana: 1924
Ko ētahi uri o Te Aitanga-a-Hauiti i whakaeke ai i te Endeavour: 1769
15 16 17 18 19 20 21Te Rā Huritau o Te Matau-a-Māui (Hawke’s Bay)
Ka tīmata a Diwali Te Rā Mahi He Rā Whakamaharatanga ā-motu mō ngā Pakanga Nunui o Aotearoa
I waitohuhia He Whakaputanga e ngā rangatira o Te Tai Tokerau: 1835
Ka riro i a Keri Hulme te Taonga Whītiki Man Booker mō ‘The Bone People’: 1985
Whakaurua to whakaahua/pikitia ki konei
Whiringa-ā-rangi 2019Rātapu Rāhina Rātū Rāapa Rāpare Rāmere Rāhoroi
He tāngata nō Pōrana te hunga whakaruru tuatahi o Aotearoa: 1944
1 2 3 4 5 6 7Ko te wā tuatahi i hainatia ai e te Kuini o Ingarangi te Ture o Aotearoa, me tana whakapāha tūmatanui tuatahi mō ngā takahanga tiriti: 1995
Te Huritau o Waiharakeke (Marlborough)
Whakaeke i Parihaka: 1881 Ka mātakitaki a James Cook i te whakawhitinga o te rā e Apārangi: 1769
8 9 10 11 12 13 14Ko te Rā Huritau o Ōtautahi (Canterbury)
Ka whakaeke a Toiawa nō Ngāti Hei ki te Endeavour me te tuhi i te mahere o Te Ika-a-Māui: 1769
15 16 17 18 19 20 21Ka kitea anōhia te Takahē I pōhēhētia kua mate ā-moa: 1948
Ko Tā Paul Reeves te Kāwana-Tianara Māori tuatahi: 1985
Ka whakaputa hiko te pāpuni punahiko wai tuatahi o Aotearoa, Coleridge: 1914
Ka pōti ngā wāhine o Aotearoa i te pōtitanga whānui tuatahi: 1893
Ka tuku te Endeavour i te haika i waenganui i Motuarohia me te Kūrae o Orokawa: 1769
He tūtakitanga tuatahi i waenganui i te iwi Moriori me te iwi Pākehā ki Rēkohu: 1791
Whakaurua to whakaahua/pikitia ki konei
Hakihea 2019Rātapu Rāhina Rātū Rāapa Rāpare Rāmere Rāhoroi
Te Huritau o Te Tai Poutini (Westland) me Rēkohu (Chatham Islands)
Ka whakamanahia te ture raupatu whenua: 1863
Ko Helen Clark te Pirimia wahine tuatahi o Aotearoa kia pōtitia: 1999
1 2 3 4 5 6 7Ka riro i a Ernest Rutherford te Taonga Whītiki Nobel i Mātai Matū: 1908
Ko Georgina Beyer te tangata ira whakawhiti tuatahi o te ao hei mema pāremata: 1999
Ka whakamanahia te Ture o Westminster: 1931
Ka riro i a Bruce McLaren tana Grand Prix tuatahi: 1959
Ka kitea a Aotearoa e Abel Tasman: 1642
Ka whakamanahia e te rūnanga o te kāwanatanga te kara Tino Rangatiratanga: 2009
8 9 10 11 12 13 14Ko te tūtakitanga tuatahitanga e mōhiotia ana i waenganui i Ngāi Māori me te iwi Pākehā i tū i waenganui i te pahī o te Dutch East India Company a Abel Tasman me Ngāti Tūmatakōkiri: 1642
Ko te kēmu tuatahi o kirikiti i tū i Aotearoa: 1832
Te wā whakamutunga i hopukia te tohorā ki te haeana-rāti e te kaihopu tohorā: 1964
15 16 17 18 19 20 21Te Kirihimete Te Rā Pouaka
Ka tae mai a Te Koroneho me te perehi angitu tuatahi o Aotearoa: 1834