13 april 2023

Self-supporting Rivier Systemen (SSRS)

Kostenbesparend, duurzaam rivierbeheer

13 april 2023

Wat is een Self-supporting rivier systeem?

• Een Self Supporting Rivier Systeem is een riviersysteem waarin:

• De natuurlijke dynamiek wordt gebruikt om knelpunten structureel op te lossen

> leidt tot kostenreductie

• Optimaal gebruik wordt gemaakt van het natuurlijk productiekapitaal

> baten worden gebruikt om beheer & onderhoud te bekostigen

13 april 2023

Beheer & onderhoud volgens de SSRS-filosofie

Kleinschalige aanpassingen in de inrichting van het riviersysteem doen lokaal een nieuw natuurlijk evenwicht ontstaan

SSRS houdt in het actief zoeken naar die natuurlijke evenwichten, waarbij de natuurlijke dynamiek lokale knelpunten of problemen structureel oplost.

Dit wordt genoemd “maintenance with nature”

Beheer & onderhoud is nu gericht op ongedaan maken van de negatieve effecten van het bestaande evenwicht

13 april 2023

SSRS-voorbeeld: natuurlijke langsdam

1 Knelpunt: achter kribben ontstaan sedimentophopingen

2 Oorzaak: de krib veroorzaakt turbulentie

3 Oplossing: turbulentie wegnemen

4 Ingreep: langsdammen die de stroom geleiden

5 Ontwerp: vlechtwerk van wilgentenen (of ander lokaal, natuurlijk materiaal)

6 Resultaat: nieuw lokaal dynamisch evenwicht zonder ophopingen (plus: ecologisch interessante luwe zone)

13 april 2023

SSRS-voorbeeld: biomassa

1 Knelpunt: biomassa in nu een kostenpost

2 Oorzaak: teveel biomassa beperkt doorstroomsnelheid

3 Oplossing: andere partij doet onderhoud en mag biomassa verkopen

4 Ingreep: zoek de juiste (markt)partij

5 Ontwerp: contract met eisen

6 Resultaat: gratis onderhoud uiterwaarden

13 april 2023

SSRS: Mindshift in beheer en onderhoud

Naar Beheer & Onderhoud dat… • actief zoekt naar optimale, lokale, natuurlijke evenwichten• gebruik maakt van de natuurlijke dynamiek • nieuwe (financiële) samenwerkingverbanden creëert • duurzaam innoveert

Van Beheer & Onderhoud dat…• het riviersysteem in zelfde toestand houdt• natuurlijke dynamiek tegengaat• bestaande budgetten continueert• conserveert

13 april 2023

Aanleiding voor SSRS

1. Anno 2010 ligt het water- en wegennetwerk er grotendeels, geen grote nieuwe infrastructurele werken in de planning

2. Beheer & Onderhoud wordt steeds meer het werkterrein van duurzaamheid en innovatie:

3. Ruimte voor de Rivier verandert het natuurlijk evenwicht van de rivieren, B&O verandert mee

4. Bezuinigingsklimaat vraagt om efficiëntie

5. Opgave = duurzame oplossingen die B&O goedkoper maken

13 april 2023

Roadmap SSRS

Het concept self supporting rivier systeem (SSRS) leidt tot een betaalbaar, betrouwbaar en duurzaam beheer van de rivieren.

In de roadmap Self-supporting Rivier Systeem 2021 legt Rijkswaterstaat Dienst Oost Nederland de ambitie neer om via SSRS te komen tot een realisatie van haar taken tegen minder kosten en op een duurzame wijze. Goedkoper & Duurzamer dus.

De roadmap laat zien:•op welke wijze dat mogelijk is •benoemt projecten•pleit voor nieuwe samenwerkingsvormen

13 april 2023

Roadmap - globaal

13 april 2023

Experimenteerruimte bij RWS-Oost Nederland

In het prestatiecontract IJssel en Twentekanalen wordt experimenteerruimte gereserveerd om te innovatieve pilots op te zetten met betrekking tot sedimentbeheer

In het prestatiecontract IJssel en Twentekanalen wordt experimenteerruimte gereserveerd om te innovatieve pilots op te zetten met betrekking tot biomassa en waterboerderijen

Bij Tiel zal worden geëxperimenteerd met langsdammen (van natuulijk materiaal) om sedimentatie te sturen

Bij de stuw bij Hagestein wordt gezocht naar mogelijkheden voor energiewinning

13 april 2023

SSRS in de Praktijk: sedimentbeheer

1) Door zones te creëren met langzaam stromend water is sedimentatie te sturen, bijvoorbeeld naar plekken waar op termijn zand of klei nodig is. Dit bespaart op baggerkosten en kosten grondverzet

2) Door langsdammen aan te leggen ontstaan er geen ongewenste kribvlammen (ophopingen & kuilen in de bodem). Dit bespaart op baggerkosten.

3) Door langsdammen van lokaal natuurlijk materiaal te maken (bijvoorbeeld van klei, of wilgentenenvlechtwerk) wordt de natuurlijke productiecapaciteit benut. Dit bespaart op materiaalkosten.

4) Door een nevengeul door te spoelen met extra water wordt er sediment meegenomen. Dit bespaart op baggerkosten

5) Door de informatie van schepen die continu de bodem peilen te koppelen ontstaat een realtime beeld van het bodemprofiel (crowd monitoring). Beginnende ophopingen kunnen door de scheepsschroef worden verspreid. Zo helpt de scheepvaart mee in het sediment beheer. Dit leidt tot een besparing op baggerkosten.

6) Door winning van zware metalen (en andere stoffen) kunnen kostbare grondstoffen worden hergebruikt. Dit genereert baten waarmee andere kosten gedekt kunnen worden.

13 april 2023

SSRS in de Praktijk: Biomassa

1) Door de biomassa langs de bermen, oevers en in uiterwaarden te verkopen aan energieproducenten, heeft het groenafval een nuttige functie als biobrandstof. Dit genereert baten waarmee andere kosten gedekt kunnen worden.

2) Door voor allerlei natuurlijke begroeiing nuttige toepassingen te vinden (textiel, hout, weefsels) heeft groenafval een functie als groene grondstof. Dit genereert baten waarmee andere kosten gedekt kunnen worden.

3) Door bewust over te stappen op andere teelten kan dit worden geoptimaliseerd. Dit genereert baten waarmee andere kosten gedekt kunnen worden.

4) Door specifieke locaties aan te wijzen gaat dit niet ten koste van natuurschoon. Dit genereert baten waarmee andere kosten gedekt kunnen worden.

5) Door waterboerderijen aan te leggen (natte landbouw, zoals algen, kroos , vissenkweek) en voedselrijk water langs te sturen kan het water gezuiverd worden (eutrofiering, fosfaten). De algen-, en kroostkweek zijn bruikbaar als biobrandstof, maar ook als grondstoffen voor hoogwaardige toepassingen (o.a. medicijnen). Dit genereert baten waarmee andere kostenposten gedekt kunnen worden.

13 april 2023

SSRS in de Praktijk: Energie

1) Door de stromingsenergie die in de rivier aanwezig is te winnen (denk aan stromingsenergie, golfenergie en warmte/koude) kunnen wijken, steden, dorpen en kunstwerken voorzien worden van energie (elektriciteit of warmte). Dit bespaart kosten voor energie

2) Door gebruik te maken van het areaal langs dijken, sluiscomplexen, etc) voor zonnecelen en windmolens kan Rijkswaterstaat (ten dele) zelfvoorzienend worden met betrekking tot de energiehuishouding. Dit bespaart kosten voor energie.

3) Door gebruik te maken van het osmotische drukverschil tussen zout en zoet water kan energie gewonnen worden op sluiscomplexen met harde scheidingen, denk aan IJmuiden, Afsluitdijk en Volkerak. Dit bespaart kosten voor energie.

13 april 2023

SSRS in de Praktijk: recreatie

1) Door arealen van RWS tijdelijk te verhuren wanneer de kans op hoogwater klein, zijn festivals of tijdelijke campings mogelijk. Dit levert baten op waarmee andere kosten kunnen worden betaald

2) Door kunstwerken open te stellen (museumfunctie) wordt het belang van het werk van Rijkswaterstaat duidelijk gemaakt en kunnen inkomsten worden gegenereerd.

13 april 2023

Initiatiefnemers

Joyce Zuijdam (RWS Dienst Oost Nederland)

Marja Hamilton (RWS Dienst Oost Nederland)

Mattijs Erberveld (RWS Waterdienst)

Rutger van der Brugge (Deltares)

Ronald Roosjen (Deltares)

Gert-Jan Vroege (Search BV)

13 april 2023

Meer weten?

Rutger van der Brugge (Deltares)

Email: Rutger.vanderBrugge@deltares.nl

Ronald Roosjen (Deltares)

Email: Ronald.Roosjen@deltares.nl