Drejtoria e Prgjithshme e Arsimit Parauniversitar

INSTITUTI I ZHVILLIMIT T ARSIMIT

STANDARDET E SHKOLLS SI QENDR KOMUNITARE (DRAFT)

Janar, 2014

STANDARDET E SHKOLLS SI QENDR KOMUNITARE, NJ SHKOLL MIQSORE PR T GJITHPrmbajtja

I.Shkolla qendr komunitare, nj shkoll miqsore pr t gjith (SHQK)3Hyrje3I.1 far sht shkolla si qendr komunitare?3I.2 Veorit e shkolls si qendr komunitare3I.3 Pse ngrihen shkollat si qendra komunitare?3I.4 Parimet baz q udhheqin shkolls si qendr komunitare3I.5 Veprimtari t shkolls si qendr komunitare31.6 Aktort q prfshihen n shndrrimin e shkollave si qendra komunitare3I.6 Vizioni pr zhvillimin e plot t shndrrimit t shkollave si qendra komunitare3I.7 Karakteristika t procesit t shndrrimit t shkollave n qendra komunitare3I.8 Masa t ndrhyrjes pr ngritjen e SHQK:3

II.Standardet e shkolls si qendr komunitare3II.1 jan standardet e shkolls si qendr komunitare3II.2 Pse nevojiten standardet e shkolls si qendr komunitare3II.3 Fushat e standardeve3II.4 Standardet e shkolls si qendr komunitare3Fusha:Sigurimi i arsimit cilsor pr do nxns3Fusha: Sigurimi i mirqenies sociale, emocionale dhe shndetsore t nxnsve3Fusha:Bashkpunimi me komunitetin3Fusha:Vendimmarrja e prbashkt3Fusha:Gjithprfshirja dhe respektimi i diversitetit3Bibliografia:3

STANDARDET E SHKOLLS SI QENDR KOMUNITARE

I. Shkolla qendr komunitare, nj shkoll miqsore pr t gjith (SHQK)Hyrje

Shkolla qendr komunitare, nj shkoll miqsore pr t gjith sht nj qasje (lvizje promovuese dhe zhvilluese) pr ta kthyer shkolln n vendin ku ndrtohet partneriteti shkoll-familje-komunitet dhe bashkpunohet pr zhvillimin e potencialit t plot t do nxnsi. Legjislacioni yn pr arsimin, ligji pr arsimin parauniversitar n Republikn e Shqipris, aktet nnligjore n zbatim t ktij ligji, projektstrategjia e arsimit parauniversitar 2013-2020, si dhe dokumente t tjer mbshtesin funksionimin e nj shkolle t hapur pr vendimmarrje t prbashkt me familjen dhe komunitetin.Koncepti i shkolls qendr komunitare, mbshtetet n Konventn pr t Drejtat e Fmijs, dhe paraqet nj qasje gjithprfshirse q ndrlidh t gjith aspektet e reforms n arsim me vendosjen e fmijs n qendr t vmendjes n t gjitha veprimtarit q organizohen dhe zbatohen n shkoll.Pr m shum se dy dekada, n Shqipri jan zhvilluar nj numr iniciativash t cilat kan prgatitur terrenin drejt krijimit t nj kulture, filozofie, praktike dhe politike n mbshtetje t shkolls miqsore pr fmijt e cila sht gjithprfshirse dhe e hapur pr komunitetin. Qasja e shkolls qendr komunitare sht nj dimension i rndsishm i reformimit t arsimit dhe prmirsimit t cilsis s tij. Ajo krijon mundsin e vlersimit t puns s shkolls n lidhje me bashkpunimin shkoll-familje-komunitet dhe mbi kt baz, hartimin e strategjive q mbshtesin ngritjen e nj modeli t shkolls komunitare, prmes bashkpunimit me t gjith aktort. Prfitimet q ofrojn shkollat komunitare jan t shumta dhe t shumfishta. Ato sigurojn, gjithprfshirje pa dallime gjinore e t natyrave t tjera, arritje m t mira t fmijve dhe t rinjve, garanci pr nj shndet m t fort, pjesmarrje aktive n vendimmarrje t nxnsve, prfshirje dhe kontribut t gjer t familjes, hapje ndaj komunitetit dhe strukturave vendore dhe mbrojtje pr fmijt dhe t rinjt.

I.1 far sht shkolla si qendr komunitare?

Shkolla qendr komunitare (SHQK) sht nj nism e prbashkt q dallon pr trsin e marrdhnieve q lidhin shkolln, familjen dhe komunitetin. Ajo dallon pr fokusin e saj n zhvillimin akademik t fmijve dhe t rinjve, angazhimin dhe kontributin qytetar, mbshtetjen e familjes, shrbimet sociale me fokus sigurin dhe shndetin si dhe shrbimet komunitare. SHQK sht nj bashkpunim mes aktorve n komunitet, prindrve dhe shkolls, i fokusuar n: mbshtetjen e zhvillimit t fmijve dhe t rinjve, prmirsimin e arritjeve t tyre, mbshtetjen e familjeve dhe, zhvillimin e komuniteteve. SHQK synon zhvillimin cilsor t shkolls dhe aftsimin e fmijve dhe t rinjve si qytetar t gatshm dhe t aft pr t kontribuar n komunitetet e tyre. Sistemi arsimor Shqiptar ka nevoj pr shkollat komunitare, sepse vzhgimet e kryera dhe prvoja ka treguar q fmijt dhe t rinjt kan nevoj pr m shum mundsi dhe mbshtetje q t ken sukses n studimet dhe veprimtarit e tyre brenda dhe jasht orarit msimor. SHQK mbshtetet n moton e t punuarit s bashku pr nj qllim t prbashkt.

I.2 Veorit e shkolls si qendr komunitare

SHQK konsiderohen ato institucione arsimore, t cilat i shrbejn jo vetm komunitetit shkollor (nxns dhe msues) por jan t hapura dhe n shrbim t gjith antarve t komunitetit. SHQK jan institucione t cilat ngren dhe zhvillojn punn e tyre bazuar n nevojat e nxnsve, t familjeve dhe komunitetit; SHQK ofrojn nj sr shrbimesh, pas orarit msimor, pr nxnsit, familjet dhe komunitetin; SHQK pranojn prindrit si bashkedukator dhe angazhojn ata n vendimmarrje t prbashkta; SHQK sigurojn kohezionin social; SHQK ngrihen mbi pikat e forta t komunitetit.

I.3 Pse ngrihen shkollat si qendra komunitare?

Shkolla duket se sht transformuar n nj institucion t mbyllur dhe t fokusuar vetm n nj funksion, at t msimdhnies dhe nxnies. Sot shumkush e sheh at si ishull t izoluar nga komuniteti. Shndrrimi i shkollave n qendra komunitare bn q ato t funksionojn dhe t perceptohen si institucioni ku ndrveprohet, bashkpunohet dhe krijohet.

Shkollat, familjet dhe komuniteti sot prballen me nj sfid t prbashkt: edukim cilsor pr fmijt e t rinjt si dhe mundsi pr tiu prgjigjur nevojave t tyre prtej prgatitjes akademike. Fmijt dhe t rinjt duhet t njohin dhe t mbajn qndrim pr shtjet dhe problematikat sociale t komunitetit. Partneriteti me aktort e tjer krijon mundsin e ngritjes dhe realizimit t projekteve me tematika t prbashkta duke mundsuar gjetjen e rrugve pr zgjidhjen e tyre dhe aftsuar nxnsit pr t kontribuar pr komunitetet e tyre.

Studimet dhe prvojat e suksesshme kan treguar se kur shkollat punojn n partneritet me aktort e tjer krijohen mundsit pr t tejkaluar barrierat e t nxnit duke uar drejt suksesit. N kt kuptim SHQK nxisin pr t synuar cilsi m t lart.

Shkollat, familja dhe komuniteti punojn s bashku: pr t ndrtuar strategji t qndrueshme pr fmijt, t rinjt dhe familjet pr t pasuruar dhe nxitur prmes veprimtarive formale dhe jo formale pr t siguruar nj mjedis q ofron dhe integron shrbime pr shkolln, familjen dhe komunitetin.

I.4 Parimet baz q udhheqin shkolls si qendr komunitare

Sigurimi i nj arsimi cilsor pr do nxns. Sigurimi i mirqenies sociale, emocionale, shndetsore t nxnsve. Angazhimi dhe zhvillimi i komunitetit. Vendimmarrja e prbashkt. Respektimi i diversitetit. Prdorimi i burimeve komunitare n shrbim t shkolls.

I.5 Veprimtari t shkolls si qendr komunitare

1. Veprimtari pr zhvillimin akademik t nxnsve Shkolla si qendr komunitare ofron programe dhe shrbime q sigurojn mbshtetje dhe zhvillim akademik pr nxnsit dhe t rinjt, duke plotsuar programin msimor.

Ka disa rrug pr t mbshtetur zhvillimin akademik t nxnsve: Veprimtari pr prforcim t t nxnit. Kto veprimtari bhen pr t zotruar m mir aftsit q nxnsi po mson n klasn e tij si jan konsultimet lidhur me lndt. Veprimtari pr pasurimin e zhvillimit akademik. Kto kurse/klube ngrihen mbi prmbajtjen e lnds q nxnsi po zhvillon n klasn e tij dhe thellojn dijet n nj fush t caktuar kurrikulare apo dhe fushave t tjera kurrikulare.

Shkolla ndrton kurse akademike (si kurset e shkencs, kurse plotsuese pr nxnsit me vshtirsi, etj), t cilat nuk i mbivendosen programeve dhe prvojave t nxnsit n orn e msimit.

Shkolla ngre klube n mbshtetje t thellimit dhe plotsimit t njohurive t tij n fusha t ndyshme apo te zhvillimit t t menduarit kritik (si klubet e debatit, klubet e leximit, klubet fjals poetike etj).

2. Veprimtari pr zhvillimin artistik, kulturor dhe sportiv Shkolla si qendr komunitare mundson q programet dhe shrbimet q ajo ofron ti adresohen nevojave t zhvillimit fizik, mendor, emocional dhe social t nxnsve. Nxnsit gjejn n shkoll informacionin dhe mjetet pr prmbushjen e ktyre nevojave.

Veprimtari q nxisin kt aspekt t zhvillimit t nxnsve jan: Veprimtarit sportive si volejboll, basketboll, futboll, aerobi, etj Veprimtari kulturore si teatr, muzik, krcim, dram, recitim, stilim, piktur, etj

3. Veprimtari pr angazhimin dhe mbshtetjen e familjes Shkolla si qendr komunitare i konsideron prindrit si partner dhe burim t rndsishm. Ajo krijon nj klim pozitive, mirseardhje dhe bashkpunimi, si dhe ndrton programe pr prfshirjen e prindrve.

Kto mund t jen veprimtari q: ndihmojn prindrit t ndjekin prparimin e fmijs. Shkolla sht trsisht transparente para prindrve. T tilla veprimtari jan, flett informuese pr prindrit, ditari i nxnsit, takimet periodike me msuesit, etj ndihmojn prindrit t mbshtesin fmijt e tyre dhe shkolln si institucion, me qllim rritjen e cilsis s shrbimit n shkoll. T tilla veprimtari jan prfshirja n vendimmarrje prmes marrjes pjes n organizma t shkolls (bordi i shkolls, kshilli i prindrve, etj), pjesmarrjes n planifikimin e veprimtarive n shkoll (plani afatmesm dhe vjetor i shkolls, projekte t shkolls, etj), pjesmarrja n programe pr t nxnin e nxnsve apo t rriturve (kurse kompjuteri, kurse pr zhvillimin e aftsive t thjeshta profesionale, programe pr ndihmn q mund t japin prindrit pr nxnsit q kan vshtirsi, etj). plotsojn nevojat e prindrve. Ktu prfshihen veprimtari ku prindrit shfrytzojn burimet q ofron shkolla (biblioteka, kompjutert dhe interneti, mjediset dhe pajisjet sportive, etj) si dhe veprimtari ku prindrve shkolla i ofron ekspertizn e saj pr t plotsuar nj nevoj n nj fush t caktuar (kurse kompjuteri, gjuh t huaj etj)

4. Veprimtari pr angazhimin e komunitetit Shkolla si qendr komunitare bashkpunon ngusht me komunitetin dhe mundson programe, shrbime dhe mbshtetje pr antart e komunitetit. Kjo shrben si burim pr t nxnit e komunitetit dhe shfrytzimin e burimeve t komunitetit pr zhvillimin e fmijve, t rinjve dhe familjeve.

Shkolla prdor rrug t ndryshme pr t bashkpunuar me komunitetit. Kto mund t jen veprimtari: pr t sjell shrbimet dhe programet e komunitetit n shkoll. N kt rast shkolla vlerson dhe shfrytzon asetet e komunitetit si organizata dhe institucione, qendra t shndetit fizik e mendor, institucione t arit dhe kulturs, biznese, etj. q fokusohen n projekte t prbashkta q ndihmojn shkolln dhe shrbimin komunitar. pr t plotsuar nevojat e komunitetit. Ktu prfshihen veprimtari ku si prindrit, pjestar t tjer t komunitetit shfrytzojn burimet q ofron shkolla.

1.6 Aktort q prfshihen n shndrrimin e shkollave si qendra komunitare

I.6 Vizioni pr zhvillimin e plot t shndrrimit t shkollave si qendra komunitare

I.7 Karakteristika t procesit t shndrrimit t shkollave n qendra komunitare

Dy shkolla si qendra komunitare nuk mund t jen identike. Secila prej shkollave krijon profilin e saj n baz t nevojave t identifikuara dhe burimeve t vlefshme n shkoll apo komunitet.

Procesi i shndrrimit t shkolls n qendr komunitare sht zhvillues. Aktort q bashkpunojn zbulojn gradualisht mundsit q disponohen dhe rrisin prfitimet pr nxnsit, familjet dhe komunitetin.

N shkolln si qendr komunitare mundsohet prfshirja e vazhdueshme dhe e prhershme e aktorve. Nxitja e reflektimeve t vazhdueshme nga ata, do t ndihmoj n rritjen dhe prmirsimin e arritjeve t nxnsve dhe t shkolls.

I.8 Masa t ndrhyrjes pr ngritjen e SHQK:

Ndrgjegjsim i gjith aktorve mbi qasjen e shkolls si qendr komunitare prmes bisedave, tryezave, debateve t hapura, botimeve,etj. Prmirsimi i infrastrukturs shkollore pr t mundsuar ofrimin e shrbimeve t larmishme. Vnia n dispozicion t shkollave e materialeve t domosdoshme pr t mundsuar veprimtari t ndryshme t tematikave passhkollore. Ngritja e kapaciteteve t drejtuesve t shkollave, msuesve, prindrve dhe prfaqsuesve n komunitet pr bashkpunim t efektshm n veprimtarin e shkoll. Fuqizimi i strukturave t shkolls, si bordi i shkolls, qeveria e nxnsve, kshillat e msuesve etj, ku kan rol aktiv prindrit dhe komuniteti. Hartimi dhe zbatimi i programe q mbshtesin shkollat n eliminimin e fenomeneve si braktisja shkollore, dhuna n shkolla, zgjidhja e konflikteve, t drejtat e njeriut etj. Shkmbimi i prvojave pozitive me institucione shkollore prtej vendit ton.

II. Standardet e shkolls si qendr komunitare

II.1 jan standardet e shkolls si qendr komunitare

Standardet e shkolls si qendr komunitare jan nj prmbledhje e karakteristikave m themelore q duhet t ket nj shkoll pr t prmbushur misionin e saj si vendi ku ndrtohet partneriteti shkoll-familje-komunitet dhe bashkpunohet pr zhvillimin e potencialit t plot t do nxnsi, t shprehura nprmjet treguesve prkats, pr t cilat sht siguruar nj miratim dhe rnie dakord n shkall t gjer nga komuniteti edukativ dhe nga institucionet shtetrore. Standardet paraqiten t ndara n disa grupime (fusha) dhe shprehen nprmjet treguesve t detajuar, q, nga ana e tyre, provojn prmbushjen e standardeve nga shkolla. Standardet e paraqitura jan standarde baz, n kuptimin q ato duhet ti prmbush secila shkoll pr tu quajtur si shkoll komunitare.

II.2 Pse nevojiten standardet e shkolls si qendr komunitare

Qllimi kryesor i hartimit t ktyre standardeve sht t ndihmojn n prmirsimin e msimdhnies dhe t nxnies, si dhe n tr procesin e edukimit t nxnsve nprmjet partneritetit shkoll-familje-komunitet. Standardet prshkruajn karakteristikat themelore t nj shkolle si qendr komunitare n mnyrn m t prmbledhur dhe m t prdorshme, sesa t gjith dokumentet e tjera, ndaj krijojn lehtsi pr shkolla dhe menaxhuesit e tyre. Standardet prbjn nj marrveshje t pranuar nga t gjith dhe, si t tilla, jan m t besueshme se prshtypjet dhe konsideratat qofshin individuale apo n grup. Gjithashtu, standardet shrbejn si argumente pr shum programe t zhvillimit q shkojn n dobi t zhvillimit t shkolls. Standardet vijn si rezultat i krkimeve dhe i prvojave shumvjeare, ndaj dhe jan me m shum vlera sesa punimet individuale brenda fushs s arsimit. Shkolla, duke u mbshtetur te standardet, mund t bj vet nj vlersim t puns s saj, pr t konfirmuar nivelin ku ndodhet dhe prmirsimet q duhet t bj.

Prdoruesi i par dhe m kryesor i standardeve sht shkolla. Standardet i vijn n ndihm shkolls: T ndrmarr veprimtari pr identifikimin e nevojave dhe prcaktimin e prioriteteve, pr t mbshtetur t nxnit e nxnsve dhe prmirsuar arritjet e tyre. T identifikoj pikat e forta dhe t dobta, t cilat sigurojn informacionin e nevojshm pr planifikimet strategjike. T prcaktoj fokusin e puns me partnert dhe aktort e tjer. T siguroj feedback t vazhdueshm nga nxnsit dhe familjet pr t ndrtuar marrdhnie t fuqishme me ta. T vlersoj dhe rishikoj cilsin e marrdhnieve me komunitetin.

II.3 Fushat e standardeve

1. Sigurimi i arsimit cilsor pr do nxns2. Sigurimi i mirqenies sociale, emocionale, shndetsore t nxnsve3. Angazhimi dhe zhvillimi i komunitetit4. Vendimmarrja e prbashkt5. Gjithprfshirja dhe respektimi i diversitetit

II.4 Standardet e shkolls si qendr komunitare

FUSHA :SIGURIMI I ARSIMIT CILSOR PR DO NXNS

Shkolla, familja dhe komuniteti bashkpunojn pr t mbshtetur, pasuruar dhe nxitur t nxnit e fmijve dhe t rinjve, prmes veprimtarive formale dhe joformale, brenda dhe jasht shkolle. Shkolla integron programe dhe shrbime q mbshtesin zhvillimin akademik t nxnsve dhe plotsojn nevojat dhe interesat e tyre.

Standardi 1: Prmbushja e nevojave dhe interesave t nxnsveTreguesit: Shkolla nxit veprimin dhe pjesmarrjen e nxnsve pr shtje q lidhen me suksesin e tyre n shkoll e jasht saj. Nxnsit dhe prindrit marrin pjes n procesin e planifikimit dhe zhvillimit t kurrikuls n shkoll. Prindrit bashkpunojn me stafin e shkolls pr t njohur stilet e t nxnit t nxnsve. Shkolla, n bashkpunim me prindrit identifikojn treguesit kryesor q masin progresin e nxnsve. Shkolla angazhon msues, prindr dhe partner t komunitetit pr zhvillimin e programeve q mbshtesin dhe pasurojn zhvillimin akademik dhe joakademik t nxnsve. Shkolla siguron zhvillimin e rrugve t komunikimit prindr-msues pr plotsimin e nevojave akademike dhe individuale t nxnsve. Shkolla bashkpunon me prindrit pr t siguruar q t gjith nxnsit t ken akses t barabart ndaj programeve t prforcimit, t kshillimit, dhe llojeve t tjera t mbshtetjes q prmirsojn t nxnit e tyre. Shkolla zhvillon veprimtari me nxnsit, prindrit dhe partner t komunitetit pr shtje t tilla, si kurrikula e individualizuar, kurrikula n baz shkolle, planifikimi i karriers, etj. Shkolla zhvillon programe t veanta pr nxnsit e talentuar dhe nxnsit me vshtirsi n t nxn.

Standardi 2: Monitorimi dhe vlersimi i performancs s shkolls

Treguesit: Shkolla siguron dokumentimin dhe raportimin e veprimtarive, proceseve dhe rezultateve t arritjeve t nxnsve dhe shkolls n prgjithsi prmes karts s performancs s shkolls. Komuniteti i shkolls analizon t dhnat dhe rishikon rezultatet pr zhvillimin e strategjive q ndikojn n prmirsimin e tyre. Prindrit informohen nga shkolla n mnyr t vazhdueshme rreth arritjeve t nxnsve.

Standardi 3: Cilsia e msimdhniesTreguesit: Msuesit prdorin strategji t ndryshme t msimdhnies q nxisin suksesin e nxnsve. Msuesit bashkpunojn me drejtuesit, prindrit, dhe antar t tjer t komunitetit pr t krijuar nj mjedis t hapur msimdhnieje. Msuesit prdorin metodologjit ndrvepruese me nxnsit n qendr t cilat nxisin kuriozitetin dhe interesat e nxnsve. Msuesit, n bashkpunim me prindrit ndihmojn nxnsit t ndjekin stile t ndryshme t t nxnit pr t patur sukses. Msuesit nxitin motivimin e brendshm t nxnsit, q ai t marr prgjegjsi pr t nxnit e tij. Drejtuesit e shkollave angazhojn prindrit dhe partner t komunitetit pr planifikimin e veprimtarive q prmbushin nevojat dhe interesat e nxnsve. Stafi i shkolls ndjek trajnime dhe programe q mundsojn zhvillimin profesional t tyre, me synim prmirsimin e arritjeve t nxnsve.

FUSHA: SIGURIMI I MIRQENIES SOCIALE, EMOCIONALE DHE SHNDETSORE T NXNSVE

Shkolla, bashkpunon me prindrit dhe partner t tjer t komunitetit pr t njohur, adresuar dhe prmbushur nevojat fizike, emocionale dhe sociale t nxnsve dhe pr t garantuar zhvillimin e tyre t shndetshm. Ato, s bashku, ofrojn programe (q prfshijn veprimtari fizike, e sportive, programe pr t ushqyerin e shndetshm, veprimtari kulturore etj.,) t cilat kontribuojn n prmirsimin e arritjeve t nxnsve dhe t klims n shkoll.

Standardi 1: Mbshtetja e zhvillimit social, emocional dhe shndetsor t nxnsveTreguesit: T gjith partnert n shkoll bashkpunojn pr zhvillimin e prvojave q ndihmojn fmijt dhe t rinjt n zhvillimin e konceptit pr veten, n ndrtimin e marrdhnieve personale dhe ndrpersonale. T gjith partnert n shkoll bashkpunojn pr zhvillimin e prvojave q ndihmojn fmijt dhe t rinjt n zhvillimin e stileve t jets s shndetshme. Shkolla n bashkpunim me nxnsit, prindrit dhe antart e tjer t komunitetit, siguron zhvillimin e veprimtarive artistike, kulturore dhe sportive q prmbushin nevojat dhe interesat e nxnsve brenda dhe jasht procesit msimor. Shkolla planifikon nj sr shrbimesh q i adresohen parandalimit, ndrhyrjeve dhe trajtimit t nevojave, t bazuara n fokus grupet. Bordi i shkolls vlerson treguesit e shndetit mendor dhe fizik pr t prcaktuar programet e shndetit mendor dhe fizik t cilat duhet t jen n fokus. Bordi i shkolls vlerson burimet e vlefshme n komunitet q lidhen me shndetin dhe prcakton rrugt pr prdorimin e tyre pr prmbushjen e nevojave t nxnsve. Shkolla bashkpunon me shrbimet shndetsore pr t organizuar kontrolle t rregullta nga punonjs shndetsor pr kujdesin oral, shndetin e prgjithshm etj. Shkolla angazhon msues, prindr dhe partner t komunitetit pr takime, konsultime e diskutime n lidhje me shtjet e shndetit.

Standardi 2: Mbrojtja dhe mekanizmat e referimitTreguesit: Shkolla, n bashkpunim me organizmat e saj (qeveria e nxnsve, kshilli i prindrve, bordi i shkolls) zhvillon programe pr informimin e prindrve, antar t tjer t komunitetit pr t drejtat e fmijve dhe t rinjve dhe respektimin e ktyre t drejtave. T gjith partnert n shkoll sensibilizojn fmijt dhe t rinjt pr respektimin e t drejtave t tyre dhe adresimin e rasteve t shkeljes apo dhunimit t tyre. Shkolla bashkpunon me prindrit dhe partner t tjer pr hartimin dhe zbatimin e politikave q mbshtesin disiplinn pozitive n shkoll. Shkolla zhvillon trajnime me grupe t ndryshm t interesit (msues, prindr, nxns, etj) pr strategji dhe ndrhyrje pr t parandaluar dhe trajtuar raste t dhuns, t konflikteve, t ngacmimeve dhe abuzimeve. Shkolla zhvillon mekanizma pr raportimin e incidenteve t ndryshme. Ajo bashkpunon me Njsit e Mbrojtjes s Fmijve dhe organizata q punojn n kt drejtim pr adresimin dhe trajtimin e rasteve t ndryshme. Shkolla siguron mbikqyrje nga t rriturit gjat periudhave t pushimit apo gjat zhvillimit t veprimtarive brenda dhe pas orarit shkollor. Psikologu i shkolls ofron kshillim pr fmijt, prindrit dhe pjestar t tjer t komunitetit pr raste shqetsuese dhe problematika t ndryshme t jets n shkoll e jasht saj. Psikologu i shkolls, n bashkpunim me msuesit dhe prindrit, harton programe q adresojn nevojave t veanta t nxnsve.

Standardi 3: Mjedis fizik i shkolls Treguesit: Shkolla ofron mjedise t sigurta t nxni, t cilat garantojn mirqnien fizike, emocionale dhe sociale t nxnsve. Shkolla, me ndihmn e prindrve dhe kontributorve t tjer t komunitetit, siguron mjedise t shndetshme me kushte higjeno-sanitare, kuti t ndihms s shpejt etj. Hapsirat fizike n shkoll u shrbejn grupmoshave t ndryshme dhe nxnsve me nevoja t veanta. Shkolla ofron hapsira t cilat mundsojn zhvillimin e veprimtarive sportive, kulturore dhe artistike. Sigurimi i nj mjedisi t gjelbruar n shkoll dhe prreth saj.

FUSHA :ANGAZHIM DHE ZHVILLIM I KOMUNITETIT.

Shkolla ofron shrbime q shrbejn pr zhvillimin e komunitetit, dhe komuniteti sht pjes prbrse e aktiviteteve q organizon shkoll. N kt mnyr nuk prfton vetm komuniteti nga shkolla por dhe shkolla bashkpunon me komunitetin pr rritjen dhe prmirsimin e rezultateve pr nxnsit. Prania e prindrve n shkoll dhe njohja me nevojat e nxnsve do t thot m pak stres pr familjart dhe rezultate m t larta pr nxnsit.

Standardi 1: Prania e prindrve n shkoll Treguesit: Prindrit jan pjes e zhvillimit t jets s nxnsve n shkoll. Prindrit marrin iniciativa pr zhvillimin e orve t hapura msimore. Komuniteti jep ide pr planet q ndikojn n rritjen e performancs s nxnsve. Ata marrin pjese nprmjet punve vullnetare n shkoll, ose n raste t veanta mundsojn fonde pr zhvillimin e shkolls. Prindrit mund t mblidhen n shkoll nse kan nevoj pr t diskutuar pr t prmirsuar kushtet e shkolls apo pr t prmirsuar marrdhniet msues-nxns-prindr. Prindrit ofrojn shrbime n fushat q ata njohin ose punojn: mjeksi, sport, arte etj,. Prindrit jan t gatshm t ndihmojn n raste t problemeve dhe vshtirsive t veanta t do nxnsi. Prindrit bashkpunojn me shkolln pr t hartuar nj program formal pr vullnetarizmin.

Standardi 2: Shkolla ofron zhvillim pr komunitetinTreguesit: Shkolla ofron kurse q e ndihmojn komunitetin t jet i fort dhe t zhvillohet n mnyr t vazhdueshme. Shkolla ofron shrbime sociale, juridike, ligjore n rast nevoje t komunitetit. Shkolla prgatit komunitetin pr strategjit e ndrhyrjeve n rastin e emergjencave natyrore. Shkolla ndrgjegjson komunitetin pr rndsin e respektimit t diversitetit. Shkolla organizon aktivitete q kan si qllim forcimin e marrdhnieve: komunitet-nxns-msues. Shkolla vendos n shrbim t komunitetit pajisjet e TIK-ut. Shkolla mundson siguri t lart t ambientit shkollor gjat kohs s fluksit. Shkolla n bashkpunim edhe me sektort e shndetit publik ofron kurse pr kshillim familjar. Shkolla bashkpunon me organizatat jo fitimprurse pr t ofruar kurse q i vijn n ndihm zhvillimit t kompetencave kye t komunitetit ( kurse leximi dhe shkrimi, kurse profesionale, etj...). Shkolla ka nj program ku secili prind mund t ofroj dika n mnyr vullnetare pr realizimin e aktiviteteve.

Standardi 3: Krijimi i kushteve q mundsojn zhvillim t prbashkt Treguesit: Shkolla merr masa pr ndarjen e detyrave pr menaxhimin e aktiviteteve q ndodhin n shkolln si qendr komunitare. Shkolla merr masa pr vlersimi dhe monitorimi n mnyr t vazhdueshme i situats pr t par funksionimin, rezultatet dhe impaktin e aktiviteteve. Aktivitet hartohen duke u bazuar n objektiva t matshm dhe t realizueshm nga ekipi i shkolls dhe komuniteti. Shkolla ofron zhvillim t vazhdueshm profesional pr personelin e saj. Shkolla ofron nj numr t caktuar aktivitetesh q i prgjigjen nevojave m t prgjithshme t nxnsve dhe komunitetit. Biblioteka e shkolls sht e hapur ndaj komunitetit, dhe ofron literatur n shrbim t tij. Shoqata dhe organizata jo fitimprurse ndihmojn n krijimin e kushteve t prshtatshme pr kthimin e shkolls si qendr komunitare. Shkolla realizon vendosjen e nj zyre pr kshillim psikologjik dhe social n shkoll. Shkolla u jep informacionin prindrve n gjuhn e tyre, dhe secili prind ndihet i lirshm t flas n gjuhn e tij.

Standardi 4: Financimi i kurse q ofrohen pr komunitetin dhe nga komunitetiTreguesit: Shkolla bashkpunon me prindrit pr t gjetur mnyra financimi pr kurset jasht shkollore. Shkolla bashkpunon me prindrit pr t ofruar kurse jasht kurrikulare pa kosto. Shkolla bashkpunon me agjencit/organizatat/bizneset pr tu mundsuar pjesmarrsve t komuniteti dhe nxnsve kurse sipas nevojave Shkolla ka krijuar mekanizma pr nj komunikim t vazhdueshm me agjencit/organizatat/bizneset pr t pasur nj koordinim t suksesshm. Shkolla mbshtet talentet e reja.

Standardi 5: Prindrit jan t prfshir n planifikimin, menaxhimin, vlersimin implementimin dhe aprovimin e programit n oraret jasht shkollore.Treguesit: Ekzistojn mnyra q ndikojn n prfshirjen e prindrve pr t dhn mendime rreth politiks s shkolls, kurrikuls s aktiviteteve shkollore dhe procedurave pr mbarvajtjen e nxnsve. Ekzistojn shum mundsi pr t komunikuar me prindrit n do koh. Prindrit dhe komuniteti ndjehen t mirseardhur dhe t respektuar n shkoll. Pritshmrit pr pjesmarrjen e prindrve n aktiviteteve jan t formuluara qart dhe u jan komunikuar prindrve.

FUSHA:VENDIMMARRJA E PRBASHKT

Prindrit, komuniteti dhe stafi i shkolls jan partner t rndsishm dhe t barabart n vendimmarrjet q ndikojn n cilsin e shkolls dhe arritjet e nxnsve. Ata s bashku mund t informojn, ndikojn dhe krijojn politika, praktika dhe programe n dobi t suksesit t nxnsve.

Standardi 1: Planifikimi strategjik i institucionit arsimorTreguesit: Shkolla angazhon edhe prindrit dhe komunitetin n hartimin e planit strategjik afatmesm dhe planin vjetor t institucionit. Vizioni i shkolls prcaktohet bashk me komunitetin e shkolls. Ai prmbledh aspiratn dhe besimin e antarve t komunitetit. Vizioni dhe qllimet e vna n planin afatmesm dhe at vjetor marrin parasysh nevojat e gjith komunitetit. Planifikimi strategjik vlersohet vazhdimisht nga institucioni n bashkpunim me komunitetin. Planet e shkolls bhen publik n do koh pr t gjith prfaqsuesit e komunitetit q jan t interesuar.

Standardi 2: Drejtimi i institucionit arsimorTreguesit: Drejtuesit e shkolls inkurajojn dhe mbshtesin pjesmarrsit e komunitetit n prfshirjen n vendimmarrje dhe veprimtari t shkolls. Drejtuesit kan nj plan t prfshirjes s prindrve dhe komunitetit n veprimtarin e shkolls. Drejtuesit kan evidenc t nismave t reja dhe inovative t dala nga nxnsit dhe komuniteti. Drejtuesit monitorojn q angazhimi i komunitetit prmbush standardet e vna. Drejtuesit dokumentojn angazhimin e prindrve dhe komunitetit n vendimmarrje. Drejtuesit aplikojn procedura t qarta pr t mundsuar prfshirjen e komunitetit n vendimmarrje. Drejtuesit aplikojn procedura pr t zbuluar mundsit e komunitetit pr t ofruar ndihm pr shkolln. Drejtuesit organizojn shprndarjen e informacionit n dispozicion t antarve t komunitetit me t dhna t mjaftueshme pr cilsin e shrbimit t institucionit arsimor.

Standardi 3: Organizmat e institucionit arsimorTreguesit: Shkolla krijon mundsin q n bordin e institucionit, kshillin e prindrve dhe organizma t tjer, ku ka prfaqsues t komunitetit, t zgjidhen prfaqsues nga nivele t ndryshme social-ekonomike t komunitetit. Shkolla organizon diskutimin e planeve strategjike me kshillin e msuesve, kshillin e prindrve, me bordin e institucionit, me qeverin e nxnsve dhe me prfaqsues t tjer t komunitetit t shkolls. Bordi i institucionit miraton planin e afatmesm dhe vjetor t institucionit. Bordi i institucionit miraton planin e shpenzimeve t institucionit arsimor pr fondet t cilat sigurohen nga institucioni. Bordi i institucionit dhe kshilli i prindrve t institucionit angazhohen n hartimin dhe shqyrtimin e raportit vjetor t institucionit arsimor. Bordi i institucionit, kshilli i prindrve dhe qeveria e nxnsve bashkpunojn dhe bashkrendojn veprimtarit pr prmirsimin e cilsis s shrbimit t institucionit arsimor. Bordi i institucionit, kshilli i prindrve dhe prfaqsues t njsis baz t qeverisjes vendore angazhohen n procesin e przgjedhjes s drejtorit t institucionit dhe msuesve. Bordi i institucionit, kshilli i prindrve dhe prfaqsues t njsis baz t qeverisjes vendore informohen dhe trajnohen pr prfshirjen efektive n procesin e przgjedhjes s drejtorit t institucionit dhe msuesve.

Standardi 4: Zri komunitetit n vendimmarrjen e prbashktTreguesit: Shkolla zbaton politikat e vendosura pr t siguruar q gjith prindrit dhe familjart t ken nj z t barabart me vendimmarrjet kryesore q ndikojn tek nxnsit. Shkolla siguron dialog me familjet dhe komunitetin pr t mbledhur idet dhe sugjerimet e tyre. Shkolla informon familjet dhe komunitetin pr shtjet q duhen ndryshuar dhe i jep mundsi t reagojn. Prindrit dhe komuniteti trajnohen pr t zotruar aftsi t menaxhimit dhe diskutimit t ideve pr prmirsimin e cilsis s shkolls. Shkolla ndihmon prindrit dhe komunitetin t njohin politikn e menaxhimit t institucionit q ndikon n zhvillimin dhe arritjet e nxnsve. Prindrit dhe komuniteti iniciojn dhe organizojn fushatat sensibilizuese n dobi t veprimtarive q ndrmerr shkolla. Prindrit dhe familjet advokojn pr t mobilizuar t gjith aktort pr t mbshtetur veprimtarit q ndikojn n zhvillimin dhe arritjet e nxnsve. Prindrit dhe drejtuesit e shkolls organizojn takime me aktort lokal pr t diskutuar ide dhe probleme t shkolls dhe komunitetit.

FUSHA :GJITHPRFSHIRJA DHE RESPEKTIMI I DIVERSITETIT

Shkolla u siguron t gjith fmijve t drejtn themelore pr arsim dhe mundsi t barabarta pa dallim t origjins, identitetit kulturor, gjuhs, aftsive, apo rrethanave ekonomike, respektim t vlerave e shoqris, t bashkjetess n shoqri, si dhe t qenit qytetar aktiv n botn e ndrvarur.

Standardi 1: Respektimi i t drejtave t fmijveTreguesit: Shkolla ka materiale informuese pr t drejtat e fmijve. T drejtat e fmijve msohen n do nivel shkollimi. Ekzistojn klube shkollore me aktivitete jashtshkollore ku kan mundsin t prfshihen t gjith fmijt. Mendimet e fmijve dgjohen dhe merren parasysh. Shkolla krijon nj klim pozitive pr zgjidhjen e konflikteve. Shkolla krijon dhe prmirson mekanizmat q sigurojn se t gjith fmijt trajtohen n mnyr t drejt, t barabart, me dinjitet dhe respekt. Shkolla ka rregulla t sjelljes n shkoll, t cilat nuk diskriminojn fmijt dhe nuk lejojn diskriminimin e tyre. Personeli arsimor (drejtuesi, msuesi, psikologu, sociologu) n shkoll jan trajnuar t respektojn dallimet e cilsdo natyr dhe t reagojn ndaj fardo diskriminimi t nxnsve dhe personelit t shkolls dhe n kt mnyr t kontribuojn n krijimin e perceptimeve t drejta te nxnsit.

Standardi 2: Mundsi t barabarta pr tu regjistruar n shkoll, pr ta ndjekur dhe prfunduar at.Treguesit: Shkolla bashkpunon me zyrn e regjistrimit civil dhe qendrn shndetsore dhe merr prej tyre listn e t gjith fmijve t moshs shkollore t zons (sipas udhzimeve/DN-ve n fuqi e marrveshjes 4-ministrore). Shkolla ka formuar komisionin n nivel shkolle pr vlersim dhe regjistrim t fmijve, siguron formulart pr vlersim dhe regjistrim t fmijve n shkoll dhe i prmbahet asaj. Shkolla ka prgatitur bazn e t dhnave me evidenca t nxnsve t regjistruar dhe t dhna t tjera pr nxnsit dhe shkolln. Shkolla ka ekipin funksional pr parandalim dhe reagim ndaj braktisjes dhe mosregjistrimit. Shkolla ka marrveshje t bashkpunimit dhe bashkpunon me organizata dhe institucione q ndihmojn sigurimin e gjithprfshirjes n shkoll. Shkolla merr masa pr trajnimin e stafit pr problemet e gjithprfshirjes dhe respektimit t diversitetit. Shkolla ka procedura pr identifikimin dhe analizn e shkaqeve pr prsritjen e vitit shkollor dhe ndrmerr masa me koh pr zvoglimin e numrit t nxnsve q prsrisin klasn. Msuesit dhe nxnsit identifikojn nxnsit e rrezikuar pr largim nga msimi dhe shkolla pr shkak t ndikimit t faktorve t ndryshm. Shkolla informon nxnsit pr mundsit e shkollimit t mtejshm, edukimin n karrier, etj.

Standardi 3: Prshtatja me nevojat e zhvillimit t fmijsTreguesit: Mjedisi i shkolls dhe hapsirat fizike u shrbejn fmijve t grupmoshave t ndryshme. Veprimtarit organizohen n mnyr q ti prshtaten fazave t zhvillimit t fmijve.

Standardi 4: Mjedisi pa pengesaTreguesit: Shkolla siguron q mjetet msimore jan t arritshme dhe t prdorshme nga t gjith, pavarsisht moshs, gjinis dhe nevojave t veanta. Mjedisi nxit integrimin e t gjith nxnsve pavarsisht nga grupi t cilit i prkasin (gjinia, aftsi e kufizuar, etnia, feja etj.) n t njjtin mjedis t nxni dhe msimdhnieje. Gjat planifikimit t mjedisit t shkolls jan br prshtatje t veanta n mjedis pr nxnsit me nevoja t veanta. T gjith nxnsit, stafi dhe vizitort kan mundsi t prdorin mjetet sanitare. Msuesit e prshtatin mjedisin e puns dhe aktivitetet e t msuarit, n mnyr q fmijt me prkatsi t ndryshme kulturore, me nevoja t ndryshme n arsim dhe t niveleve t ndryshme shoqrore t jen pjesmarrs t barabart.

Standardi 5: Infrastruktura e disponueshme pr personat me aftsi t kufizuarTreguesit: T gjitha rrugt e kalimit dhe dyert kan nj minimum prej 90 cm gjersi q t mundsojn kalimin e nj karroce t personit me aftsi t kufizuar fizike. Siprfaqet e dyshemes jan t forta, t qndrueshme, t rezistueshme ndaj rrshqitjes dhe t sheshta. N shkoll ka rampa pr personat me aftsi t kufizuara. Shkolla zotron t paktn nj karrige personi me aftsi t kufizuar. Shkolla ka tualete t prdorshme pr personat me aftsi t kufizuara. Prdoruesit e karrigeve me rrota kan mundsi t afrohen, t hyjn, t lvizin dhe t prdorin mjetet sanitare brenda ambienteve t shkolls. Klasat kan hapsir t mjaftueshme pr t lejuar lvizjen e nxnsve me aftsi t kufizuar.

Standardi 5: Infrastruktura duhet t jet e disponueshme nga t dy gjinitTreguesit: N shkoll ka tualete t veanta pr vajzat dhe pr djemt. Sigurimi i sheshit t lojrave krijon mundsi q si djemt ashtu edhe vajzat t mund t marrin pjes lirisht n sporte dhe lojra.

Standardi 6: Qeverisja e shkollsTreguesit: Programi shkollor paraqet strategji pr t mundsuar pjesmarrjen si t djemve ashtu edhe t vajzave n Qeverin e Nxnsve gjithashtu dhe te burrave dhe t grave n Bordet e shkollave. Programi shkollor siguron strategji pr t mundsuar pjesmarrjen e fmijve me nevoja t veanta dhe te pakicave etnike n Qeverin e Nxnsve.

Standardi 7: Veprimtarit msimoreTreguesit: Gjat zbatimit t programit shkollor prdoren praktika, modele, veprimtari q sigurojn przierjen e grupeve pa dallim t origjins, identitetit kulturor, gjuhs, aftsive, apo rrethanave ekonomike. Programi shkollor prmban njohuri dhe aftsi pr t identifikuar dhe eleminuar paragjykimet n shkoll. Programi shkollor mundson q nxnsit t shprehin pikpamjet e tyre mbi politikat e shkolls pr gjithprfshirjen dhe respektimin e diversitetit. Kurrikula ofron prmbajtje dhe modele t respektimit t kulturave, traditave, besimeve, gjuhve t ndryshme etj. Msuesit u ofrojn nxnsve materiale didaktike q pasqyrojn n mnyr t drejt diversitetet kulturore dhe rndsin e diversiteteve n shoqri.

Bibliografia:

Standardet e shkolls miqsore pr fmijt n Shqipri: UNICEF, 2011 Standardet pr shkollat mike pr fmij (Drafti I): Prishtin, 2012 Coalition for Community Schools: http://www.communityschools.org PTA National standards for family-school partnerships: an implementation guide, 2009, USA. Prfshirja e prindrve n jetn e shkolls: rekomandime pr nj partneritet t suksesshm shkoll-familje-komunitet: Fondacioni Shoqria e hapur pr Shqiprin, 2011. Community school transformation: A guide for schools, districts, parents and community members. Schools as centers of community: A citizensguide for planinning and design. ashington,D.C., 2000. Notre vision de lecole communautaire: Cadre de reference, Commission scolaire de Montreal, 2007 National Frameork for before and after school activities in basic education 2011: Finnish Board of education. National Center for Family and Community Connections ith Schools: http://www.sedl.org/connections National Coalition for Parent Involvement in Education (NCPIE): http://www.ncpie.org Communities in Schools: http://www.cisnet.org Keeping Schools Open as Community Learning Centers: Extending Learning ina Safe, Drug-Free Environment Before and After School: http://www.ed.gov/pubs/LearnCenters/ Safe and Smart: Making the After-School Hours ork for Kidshttp://www.ed.gov/pubs/SafeandSmart/index.html Safe Passages by Joy Dryfoos. Oxford University Press, 1998.

Punuan:

Albana Markja, Kryetar IZHAIrida Sina, Antar IZHAEvis Mastori, Antar IZHAAurora Bushati, Antar UNICEFBrisilda Jaho, Antar World VisionTatjana Vuani Koordinator: MAS

Ky Dokument u mbshtet nga Save the Children.

Save the Children Rr Komuna e Parisit Lagjia 8, Pallatet 1 Maji, Vila Lami P.O. Box 8185, Tirane - AlbaniaTel: +355 4 2261840/+355 4 2261929/+355 4 2266227; Fax: +355 4 2263428Email: info.albania@savethechildren.org; Web Page: albania.savethechildren.net

TIRAN, 2014 Ky botim publikohet ne faqen e IZHA n kuadr t projektit Promovimi i t drejts s fmijeve pr edukim dhe zhvillim trsor t organizats Save the Children t zbatuar n marrveshje me Institutin e Zhvillimit te Arsimit.

T gjitha t drejtat t rezervuara. Prmbajtja e ktij dokumenti mund t prdoret apo kopjohet lirisht prej specialistve t arsimit pr zhvillim politikash dhe praktikash arsimore, por jo pr qllime fitimprurse, me kusht q do riprodhim t shoqrohet me njohjen e t dy institucioneve si burim.Kndvshtrimet e autorve t ktij botimi jo domosdoshmrisht pasqyrojn pikpamjet e Save the Children

4