STAROŻYTNA POLIS

Główne pojęcia myśli politycznej Grecji

ZAJĘCIA I – dr I. Barwicka-Tylek

Jak budować „małe” państwo?

• zaangażowanie wszystkich – prymat więzi POLITYCZNYCH;

• człowiek = OBYWATEL;

• optymalna organizacja – USTRÓJ;

• troska o „siłę” obywateli – pojęcie CNOTY;

• praca na własnym podwórku – ideał AUTARKII.

PRYMAT POLITYKI

• polityka – „wszystko, co dotyczy polis”

• państwo to suma relacji między obywatelami;

• tożsamość państwa i społeczeństwa;

• organiczna koncepcja wspólnoty – nadrzędne dobro ogółu;

• brak „sfery prywatnej”.

OBYWATEL

• człowiek = zwierzę polityczne (zoon politikon - Arystoteles);

• brak praw politycznych: metojkowie, niewolnicy, kobiety;

• barbarzyńcy – wszelkie wspólnoty nie znające organizacyjnej formy polis.

CNOTA

• wiedza o tym, co sprawiedliwe + przyzwyczajenie do sprawiedliwego postępowania;

• związek moralności i polityki;

• obowiązek czynnego uczestnictwa w życiu polis (obywatel bierny jest jednostką nieużyteczną – Perykles);

• wychowanie obywatelskie.

AUTARKEIA – „poprzestawać na swoim”

• samowystarczalność – cecha dobrego państwa;

• „skrzecząca” rzeczywistość: rywalizacja i wojna:– łupy wojenne;– obywatel to przede wszystkim żołnierz;– zmiany techniki prowadzenia wojen

a ewolucja ustrojowa poleis (hoplici).

USTRÓJ

• „kto broni, ten rządzi”;

• ideał polityczny: stabilność ustrojowa;

• celem państwa szczęście ogółu;

• typologia ustrojów;

• tyrania = uzurpacja władzy przez jednostkę;

TYPOLOGIA USTROJÓW (tzw. „czystych”)

formy prawidłowe

(zdrowe)

formy zwyrodniałe

(chore)

mądrość monarchia tyrania siła

dzielność/

zdolności

arystokracja oligarchia majątek

umiar/

wolność

„dobra” demokracja

„zła” demokracja

namiętności

DEMOKRACJA ATEŃSKA (V w. pne)

• bezpośredni udział obywateli we władzy;• podstawowe zasady (Perykles):

RÓWNOŚĆ WOLNOŚĆ PRAWORZĄDNOŚĆ

najważniejszy aspekt: isegoria – wolność wypowiedzi w sprawach politycznych (debata na zgromadzeniu ludowym)

isonomia – równość praw; w tym głównie jednakowa waga każdego głosu na zgromadzeniu ludowym

dobrowolne posłuszeństwo wobec prawa uchwalonego w trakcie procesu legislacyjnego opartego na wolności i równości, bez względu na osobiste preferencje i stosunek do osób aktualnie sprawujących władzę

INSTYTUCJE I FUNKCJE

• prymat zgromadzenia ludowego;

• losowanie urzędników (wyjątki: strateg);

• ostracyzm;

• demagog – konstruktor większości niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania państwa;

• sofiści – mędrcy czy manipulatorzy?

Pytania pod rozwagę

• Które pojęcia i problemy greckiej myśli politycznej można uznać za aktualne i dzisiaj?

• Co oznacza dla ciebie stwierdzenie „jestem wolny”? Czy starożytni Ateńczycy zgodziliby się z naszym rozumieniem wolności?

• Czy świadomość, że mamy do czynienia z obywatelem starożytnych Aten pomaga w poznaniu jego charakteru i osobowości?