Inlichtingen bij: mw. J.P.G. Reijnen, telefoonnummer (026) 359 84 67 e-mailadres: post@gelderland.nl

STATENBRIEF Onderwerp: Routekaart gebiedsopgaven Portefeuillehouder: Bea Schouten Doel van deze brief: Het college van Gedeputeerde Staten verzoekt de leden van Provinciale Staten om:

Te besluiten conform het ontwerpbesluit ܆

Over de inhoud van deze brief te overleggen ܈

De inhoud van deze brief voor kennisgeving aan te nemen (informatieplicht) ܆

HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH 1 Inhoud

Op 21 oktober jongstleden hebben wij met u over de aanpak van de gebiedsopgaven gesproken en ook tijdens de begrotingsbehandeling 2016 zijn de gebiedsopgaven aan bod gekomen. Tijdens deze gesprekken ontstond de behoefte aan een nadere duiding van de opgaven met name op inhoud en samenwerking. In deze brief zetten wij de huidige stand van zaken en de te nemen stappen bij de gebiedsopgaven op een rij. Eerst beschrijven we nogmaals kort de nieuwe aanpak en de rol van de provincie bij de gebiedsopgaven, vervolgens gaan we per gebied in op de ambitie, focus en samenwerking. Tot slot schetsen we de route van verkenningsfase tot uitvoeringsfase. 2 Aanleiding

De zes gebiedsopgaven komen voort uit het co-creatie proces van de omgevingsvisie. Bij het toekomstbestendig maken van Gelderland kiest de provincie er voor om vanuit 2 hoofddoelen bij te dragen aan de gemeenschappelijke maatschappelijke opgaven. Deze hoofddoelen zijn:

1. een duurzame economische structuur 2. het borgen van de kwaliteit en veiligheid van onze leefomgeving

De gebiedsopgaven geven invulling aan deze hoofddoelen van de omgevingsvisie. 3 Kader Nieuwe aanpak De essentie van een gebiedsopgave is focus en samenwerking. Door met betrokken partners uit onderwijs, bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en andere overheden samen te werken aan een gezamenlijke ambitie ontstaat aantoonbaar meerwaarde. Een gezamenlijk verhaal over wat we willen bereiken als leidraad laat zich goed door iedereen uitdragen naar bezoekers, investeerders en (inter)nationale partners. Dit werkt als een motor voor de uitvoering van initiatieven. Inhoud leidend Bij het vormgeven van de gebiedsopgaven zijn er 3 variabelen te onderscheiden: inhoud, governance en instrumenten. Langs deze invalshoeken werken we aan een uitvoeringsstrategie voor de gebiedsopgaven. De inhoud is leidend voor de andere elementen, in deze Statenbrief willen we dan ook de inhoud per gebiedsopgaven scherper krijgen. Elk gebied ontwikkelt op dit moment een gemeenschappelijke focus, de provincie bepaalt daarbinnen haar eigen inzet en hoe we daar met andere partners iets gemeenschappelijks van maken.

2

Rol provincie De provincie staat in deze nieuwe aanpak tussen en naast partners. Afhankelijk van de opgave in het gebied en het proces dat met partners is afgesproken, zal de provincie het partnerschap verder invullen. De provincie agendeert, faciliteert, organiseert en co-financiert. De opgaven zullen zich ontwikkelen en daarmee ook de rol van de provincie, dit is maatwerk per gebiedsopgave. Soms zal de provincie zich voegen en soms juist meer sturen. Het algemene beleid van de provincie, zoals bijvoorbeeld de programmering van werklocaties, zal bij de uitwerking van de opgaven worden betrokken. Gebiedsopgaven Achtereenvolgens wordt hier per gebiedsopgave kort beschreven; de gemeenschappelijke ambitie, de focus op wat de provincie wil bereiken en de samenwerking. Arnhem Nijmegen: Economische drager van Gelderland met health en energy Focus: Versterken van de economische kracht via health en energy door inzet op:

- campusontwikkeling, vanuit onderwijs koppeling naar health en energy - binnensteden, sterke steden voor een sterk economisch vestigingsklimaat Gelderland - SMART energy, inclusief circulaire economie

In het gebied is er een economic board in oprichting en een stuurgroep Mirt. Daartussen wordt overlegd over de MIRT-agenda. De laatste maanden is hard gewerkt aan de uitnodigingsagenda stedelijk netwerk Arnhem Nijmegen, waarbij de gemeenten Arnhem, Nijmegen en de provincie actief betrokken zijn. Deze is regionaal afgestemd en biedt een mooie basis voor afspraken in het kader van de gebiedsopgaven. De uitnodigingsagenda is onlangs vastgesteld, u heeft deze ter kennisname ontvangen. De samenwerking bedrijfsleven en onderwijsinstellingen ontwikkelt zich positief. De economic board i.o. zoekt verbinding met FoodValley. Het stedelijk gebied Arnhem-Nijmegen is van groot belang voor de ontwikkeling van Gelderland.

Foodvalley: Het International kenniscentrum voor food Focus: Regio FoodValley als een belangrijke voedingsbodem voor de Nederlandse economie en een inspirerende kennisregio in Europa. Versterken van het AgriFood Innovatie-ecosysteem regionaal en (inter)nationaal door:

- Verbeteren kennis-interactie, aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt en valorisatie - Ontwikkeling World Food Center als iconische ontmoetingsplek met internationale allure voor

bedrijven, kennisinstellingen en consumenten met als doel kennis over voeding en gezondheid, verduurzaming, productiemethoden en technische ontwikkelingen te verspreiden

- Versterken fysieke duurzame leefomgeving (m.n. bereikbaarheid van KennisAs Ede-Wageningen)

Het gebied heeft de afgelopen periode gewerkt aan de strategische agenda voor 2015-2019, met als centrale thema AgriFood. Doel is om vanuit de strategische agenda te komen tot concrete afspraken en een samenhangend pakket aan projecten en programma’s waar de provincie aan bijdraagt. In de FoodValley is sprake van goede vertegenwoordiging van bedrijfsleven en onderwijsinstellingen. De drie O’s werken goed samen. Stedendriehoek: De Cleantech regio, duurzaam en schoon Focus: Hier wordt gewerkt aan een schone toekomst in balans tussen economie en ecologie met:

- Cleantechontwikkelingen waaronder energietransitie - A1 als drager van ontwikkelingen (Cleantech imago laten zien, in toepassing en in beeld)

3

- Aanpak binnensteden en kernen, vanuit de visie groene en schone leefomgeving Het gebied werkt al geruime tijd op een goede manier samen (ook met de drie O’s, verenigd in de Strategische Board) aan het centrale thema cleantech. De Regiogemeenten, de Strategische Board en Provincie Gelderland hebben als gelijkwaardige partners de regionale Omgevingsagenda opgesteld, dat het strategische kader voor de opgave vormt. Er komt veel energie uit alle gebiedspartijen. Er is een bestuurlijk overleg (BOT) waar ook de provincie aan deelneemt, waarbij de Regio Stedendriehoek en de Board onderling afstemmen en koers bepalen. Ook provincie Overijssel neemt daaraan deel. Een eerste uitvoeringsprogramma wordt daar dit jaar besproken. De eerste concrete plannen voor de komende jaren zullen begin 2016 worden voorgelegd bij de verschillende besturen. Gelderse corridor: Logistieke kracht en hoogwaardige tuinbouwsector Focus: De uitdaging voor het gebied is meer te profiteren van de corridor in balans met ontwikkeling van de tuinbouwsector en het landschap door:

- De Railterminal Gelderland bij Valburg in Overbetuwe realiseren in samenhang met bedrijventerreinenprogrammering en groene bufferzone

- De Gelderse Greenport in het Rivierenland is de tweede Greenport van Nederland, die volop innoveert en verduurzaamt. De kansen hiervan en de relatie Greenport met logistiek (agrologistiek) in de corridor worden verkend.

- Verkenning logistieke knoop Liemers en Tiel en eventuele nieuwe plekken rondom kanaal conform omgevingsvisie

- Verbeteren leefomgeving en linielandschap, ook in samenhang met de doortrekking van de A15 (met onderliggend wegennet)

De Gelderse corridor is van economisch belang op Europees, nationaal en regionaal niveau. Er lopen veel initiatieven van verschillende partijen, van overheden tot logistieke ondernemers; deels los van elkaar. De Gelderse corridor maakt onderdeel uit van de belangrijkste Europese Rhine-Alpine corridor. Via de EGTC (European Grouping of Territorial Cooperation) wordt samengewerkt op een duurzame corridorontwikkeling via verschillende projecten. Er is afstemming tussen de Gelderse corridor (gebiedsopgave) met het MIRT-onderzoek goederencorridor oost. Vanuit gemeenten en provincie is recent een kopgroep ontstaan met daarin vertegenwoordiging uit Rivierenland (Tiel), Arnhem-Nijmegen (Arnhem, Nijmegen, Overbetuwe) en de Liemers (Zevenaar). Besloten is een gezamenlijke agenda te ontwikkelen. Achterhoek: SMART werken en mooi wonen Focus: In de transitiefase als gevolg van demografische ontwikkelingen komen tot een toekomstbestendige en vitale Achterhoek door:

- het op niveau houden van economie door in te zetten op SMART werken - voorzieningenspreiding en wonen in relatie tot leegstand - fijnmazige en digitale bereikbaarheid

De Achterhoek heeft met procesondersteuning van de provincie de agenda 2020 tot stand gebracht. De gemeentes zijn verenigd in de WGR regio en hebben samen met de ondernemers en maatschappelijke organisaties een stuurgroep met een voorzitter vanuit het bedrijfsleven opgericht: stuurgroep Achterhoek 2020. De gemeenten en de stuurgroep gezamenlijk prioriteren en bepalen de agenda. Provincie neemt deel aan de stuurgroep en heeft bestuurlijk regelmatig overleg met stuurgroep en WGR. Doel daarbij is goede afstemming en onderlinge strategie bepaling. In de Achterhoek zal de gebiedsopgave de komende jaren een verzameling van kleinere programma’s zijn en geen grote icoonprojecten.

4

Veluwe: Veluwe op 1 Focus: De Veluwe op 1 door inzet op:

- versterken natuur & landschap (inclusief randmeren) met omliggende steden - vitale vakantieparken - bereikbaarheid en mobiliteit - recreatie-productontwikkeling: Actieve Veluwe, Verhalende Veluwe en Culturele Veluwe - marketing en gastheerschap

Op de Veluwe ontwikkelen veel partijen in netwerken initiatieven. Het toeristische netwerk, de terreinbeheerders, natuurorganisaties, en de steden rondom de Veluwe. Er is geen centraal overlegorgaan voor het gebied. Op initiatief van de provincie is recent vanuit de steden (Ede, Apeldoorn, Harderwijk en Arnhem) onderling overleg geweest om vanuit gemeenschappelijke opgaven bouwstenen aan te leveren voor de gebiedsopgave Veluwe. Deze komen bij de bouwsteen van het Convenant Toerisme Veluwe en die van het Veluwemanifest. Op dit moment worden er gesprekken gevoerd om de bouwstenen samen te voegen tot een Veluwe-agenda, deze wordt half januari 2016 verwacht. 4 Afwegingen Dynamisch programmeren De aard van de opgave, de energie bij partners, de draagkracht ook in financiële zin, bepaalt in sterke mate het tempo. Dit betekent dat de aanpak en wijze van sturing per gebied anders is. Dit betekent ook dat er bij de ene opgave al sprake kan zijn van een investeringsprogramma en bij de ander opgaven nog vooral gestuurd wordt op de ontwikkeling van partnerschap en focus. Het streven is om begin volgend jaar meer duidelijkheid in alle gebieden te hebben. Voor de uitvoering van projecten in het kader van de gebiedsopgaven zal, zowel op korte als op langere termijn, zoveel mogelijk worden aangesloten bij het bestaande beleidskader. Waar dat noodzakelijk is, zult u worden verzocht de benodigde besluiten te nemen op het punt van bijvoorbeeld regelgeving en subsidieverstrekking.

Sturen vanuit de inhoud De inhoud per opgave verschilt en daarmee ook de relatie met de provinciale kerntaken. Een opgave kan richting geven aan de inzet van de kerntaken; bijvoorbeeld qua prioritering of qua accenten. In de begroting is voor de kerntaak mobiliteit al indicatief aangegeven wat de bijdrage aan de gebiedsopgaven zou kunnen zijn. De uitwerking van de kerntaken en programma’s: visie economie, steengoed benutten, Gelders energie akkoord, cultuur en erfgoed en leefbaarheid lopen in de tijd parallel met de nadere concretiseringen van de gebiedsopgaven waardoor de mogelijkheden voor onderlinge afstemming zijn geborgd. Een concreet project of voorstel toetsen we aan de gezamenlijke focus en we kijken of we er als provincie aan willen bijdragen, ook in afweging met andere projecten binnen de betreffende gebiedsopgaven en de andere opgaven.

Sterk bestuur In de begroting hebben wij aangegeven dat het van belang is voor regio’s en gemeenten om de samenwerkingskracht te vergroten. Dat stelt eisen aan de bestuurskracht, namelijk de bereidheid om bovenlokaal te werken met alle partijen: gemeenten, private partijen, provincie en andere relevante partijen. Bij de gebiedsopgaven werken we met partners met ambitie en energie die denken vanuit het belang van de opgave en dat kunnen koppelen aan het eigen belang. Daarnaast benutten we de trekkracht van de steden omdat de stad een specifieke positie en daarmee ook verantwoordelijkheid heeft voor de ‘regio’ in het gebied.

5

5 Financiële consequenties Voor de gebiedsopgaven is in het coalitieakkoord € 90 mln. bestemd. Daarnaast kunnen de gebiedsopgaven en de kerntaken elkaar versterken (1+1=3).

Met de begroting heeft u € 10 mln. beschikbaar gesteld omdat er in diverse opgaven al eerder dan met de Voorjaarsnota investeringen gewenst zijn. Het gaat om procesgeld, aanloopkosten voor grotere projecten en programma’s ter invulling van de gebiedsopgaven en cofinanciering van veelal kleinere projecten, waar energie op zit. In het 1e kwartaal van 2016 geven wij u inzicht in de eerste voorstellen.

Daarbij kan het naast de inzet van mens en investeringen ook gaan om verschillende activiteiten zoals lobby, kennisoverdracht, taak/werkverdeling en ruimtelijke instrumenten. Kortom elke gebiedsopgave kent zijn eigen unieke instrumentenmix. Een eigen unieke mix betekent overigens niet dat er geen sturing is en dat we niet stroomlijnen. De provincie zal per opgave vanuit een eigen visie afgewogen keuzes maken. Dat leggen we in het eerste kwartaal van 2016, in de opmaat naar de investeringsstrategie, aan u voor.

6 Proces In het eerste kwartaal van 2016 leggen wij u ter bespreking een opmaat voor over de

uitvoeringsstrategie gebiedsopgaven. Daarin verwerken wij de opbrengst van de bespreking op 21 oktober, het congres van 3 november en uw beraadslaging over de begroting 2016 en de bespreking van deze brief op 2 december. Bij de Voorjaarsnota 2016 leggen wij u ter besluitvorming een uitvoeringsstrategie voor met investeringsvoorstellen en een doorkijk naar de gehele coalitieperiode. Vervolgens gebruiken wij de P&C cyclus voor toekomstige voorstellen, zo kunnen we optimaal aansluiten op nieuwe ontwikkelingen die zich voordoen in het gebied (dynamisch programmeren). Daarnaast betrekken wij u bij de ontwikkeling van de gebiedsopgaven door u uit te nodigen bij inhoudelijke bijeenkomsten in of over de gebieden.

Arnhem, 17 november 2015 - zaaknummer 2015-012725 Gedeputeerde Staten van Gelderland J. Markink - plv. Commissaris van de Koning P.G.G. Hilhorst - secretaris Bijlagen:

Ontwerpbesluit ܆

Begrotingswijziging ܆

Notitie ܆

Bijlage ܆