stikilbólga (mastoiditis)

Stikilbólga(Mastoiditis)

Gunnar Einarsson

læknanemi

• Stikilbólga (mastoiditis) er alvarleg sýking í slímhúðarþekju holrýma í stikilhluta (processus mastoideus) gagnaugabeins (os temporalis).

• Sýkingin er fylgikvilli miðeyrnabólgu (otitis media) sem er algeng hjá börnum

StikilbólgaFaraldsfræði (1)

• Stikilbólga er sýking í slímhúðarþekju stikilholrýma gagnaugabeins og er fylgikvilli miðeyrnabólgu – bráð stikilbólga (acute mastoiditis) – langvinna stikilbólga (chronic mastoiditis)

• Algengast er að börn sýkist á aldrinum 6-13 mánaða

• Kynjahlutfall er jafnt

StikilbólgaFaraldsfræði (2)

• Fyrir daga sýklalyfja var stikilbólga fylgikvilli í 5-10% tilfella bráðrar miðeyrnabólgu. – Dánartíðni mældist þá 2/100000 börn

• Í dag er stikilbólga sjaldgæfur atburður í þróuðum löndum – Dánartíðni <0.01/100000 börn

• Nokkur Evrópulönd og N-Ameríka: nýgengi 1,2-4,2/100.000 íbúa (1991-1998)

• Hæsta nýgengi er lýst í Danmörku og Hollandi en lægst í N-Ameríku og Skotlandi

StikilbólgaMeintilurð og sjúkdómsvaldar

• Bakteríur dreifa sér frá miðeyra inn í holrými stikilhluta og valda bólguviðbragði í slímhúðarþekju.

– Stikilhellir lokast og hindrun verður á útflæði vökva– Þrýstingur hækkar í stikilholrými– Abscess myndun– Getur leitt til eyðileggingar á beini

• Sjúkdómsvaldar:– S. Pneumoniae – H. Influenzae – P. Aeruginosa

– M. Catarrhalis– Mycobacterium tegundir– S. pyogenes – Aspergillus– Staphylococcus tegundir– Nocardia asteroides (nýlegt case report)– cholesteatoma

StikilbólgaSögutaka og skoðun

• Saga:– Nýleg miðeyrnabólga– Endurteknar miðeyrnabólgur– Eyrnaverkur (otalgia)– Verkur í stikilhluta – Hiti– Höfuðverkur– Hvítvoðungar sýna ósértæk einkenni (lystarleysi, þyngdartap, pirring og

niðurgang) • Skoðun

– Bólga yfir stikli• Beinið er aumt viðkomu og roði getur verið til staðar.

– Roði í hljóðhimnu– Útbungandi hljóðhimna– Útstætt eyra

StikilbólgaMismunagreiningar

• Eyrnabólga– Miðeyra– Hlust

• Áverki á eyra og/eða stikli• Eitlastækkun á hálsi• Heilahimnubólga• Húðnetjubólga (cellulitis) • Bólga í gl. parotis • Cysta eða tumor í beini • Höfuðkúpubrot-basal fractura

– Battle´s sign

StikilbólgaRannsóknir

• Blóðprufur– Status, diff

• Blóðræktun• Ástunga á hljóðhimnu

– Gram´s litun– Ræktun

• Myndrannsóknir– CT höfuð: 87-100% næmi– MR höfuð: ef grunur um intracranial fylgikvilla

• Mænuástunga– Ef grunur um intracranial fylgikvilla

StikilbólgaMeðferð (1)

• Þriðju gráðu Cephalosporin– Ceftriaxone

• Fullorðnir: 1-2 g IV 12-24h• Börn: 50-75 mg/kg IV 24h

• Eða – Oxacillin

• Fullorðnir: 1-2 g IV 4h • Börn: 200 mg/kg/24h IV 6h

– Gentamycin• Fullorðnir: 5-7.5 mg/kg/24 h IV• Börn: 5-7.5 mg/kg/24 h IV

StikilbólgaMeðferð (2)

• Ástunga á hljóðhimnu

• Rörísetning

• Mastoidectomy

StikilbólgaFylgikvillar

• Heyrnartap• Meningitis• Encephalitis• Thrombophlebitis• Osteomyelitis• Petrositis• Epidural abscess• Subperiosteal abscess• Heila abscess• Citelli´s abscess• Bezold´s abscess• Labyrinthitis

– vertigo• Bell´s palsy• Gradinego syndrome

StikilbólgaHorfur

• Ef engir alvarlegir fylgikvillar– Fullur bati

Stikilbólga hjá börnum á Íslandi

• Íslensk rannsókn frá árinu 2007– Faraldsfræði: 1984-2002– Sjúkraskrár 28 barna með stikilbólgu: 1999-

2002– Fylgni sýklalyfjanotkunar við nýgengi

stikilbólgu: 1989-2002


• Faraldsfræði 1984-2002:


• Skoðun sjúkraskráa á tímabilinu 1999-2002:– Tuttugu og átta börn yngri en 18 ára greindust með

stikilbólgu – 19 drengir (68%) og 9 stúlkur (32%) – Meðalaldur var tæp 4 ár – Miðaldur var 2 ár og 2 mánuðir (4 mánaða-15 ára og

8 mánaða) – Sextán (57%) barnanna höfðu aldrei áður greinst með

eyrnabólgu (miðaldur 12 mánuðir)


• Skoðun sjúkraskráa á tímabilinu 1999-2002 (28 börn með stikilbólgu):


• Skoðun sjúkraskráa á tímabilinu 1999-2002 (28 börn með stikilbólgu):– Rannsóknir

• Fjöldi hvítra blóðkorna >15.000 x 109/L hjá 11 börnum (41%)

• CRP var mælt hjá 24 börnum og reyndist vera yfir 40 mg/L hjá 15 þeirra

• Sökk var mælt hjá 9 börnum og reyndist vera á bilinu 9-102 mm/klst



• CT höfuð var tekið hjá 13 börnum– Þétting í stikilholrýmum sást hjá öllum og beinskemmdir

hjá þremur

• Sýni voru tekin til ræktunar frá miðeyra, hlust og/eða stikilholrými hjá 19 barnanna

– Bakteríur ræktuðust í sýnum 14 barna» Streptococcus pneumoniae » Pseudomonas aeruginosa » Blönduð flóra



• Blóðræktanir voru gerðar hjá 11 börnum sem voru allar neikvæðar

– Fylgikvillar• Alls greindust átta börn (29%) með fylgikvilla eftir

stikilbólguna– Fjögur greindust með ofvöxt þekjufrumna í miðeyra– þrjú með graftarpoll yfir stikli– þrjú með beinskemmdir í stikilholrými– tvö með beinskemmdir í miðeyra – eitt með andlitstaugarlömun.


• Skoðun sjúkraskráa á tímabilinu 1999-2002 (28 börn með stikilbólgu):– Meðferð

• Öll börnin fengu sýklalyf í æð– Fyrsta lyf: Ceftriaxone eða Cefuroxime

• Gerð var hljóðhimnuástunga hjá 17 (61%) • fimm (18%) börn fóru í aðgerð á stikli í legunni eða

dagana eftir útskrift

Stikilbólga hjá börnum á Íslandi• Samband nýgengis stikilbólgu hjá börnum

og sýklalyfjanotkunar (1989-2002):– Sala sýklalyfja í mixtúruformi á landsvísu var

notuð sem mælikvarði á sýklalyfjanotkun hjá börnum

– Salan var umreiknuð í ráðlagða dagskammta á hverja 1000 íbúa á dag (DDD/1000íbúa/dag).

– Notuð voru ársfjórðungsmeðaltöl fyrir árin 1989-2002

Stikilbólga hjá börnum á Íslandi• Samband nýgengis stikilbólgu hjá börnum

og sýklalyfjanotkunar (1989-2002):


• Samantekt (1):– Nýgengi stikilbólgu hjá börnum hefur aukist

síðustu tvo áratugina – Fylgni var á milli vaxandi nýgengis stikilbólgu

og minnkandi sýklalyfjanotkunar hjá börnum á tímabilinu 1989-2002

• Samantekt (2):– Niðurstöðurnar styðja að vert sé gefa vissum

áhættuhópum sýklalyf við miðeyrnabólgu til að koma í veg fyrir stikilbólgu

– Börn undir tveggja ára aldri ætti að meðhöndla því þau fá oftar stikilbólgu en eldri börnin

– Eldri börn með sögu um þrálátar eyrnabólgur eru einnig í áhættu

• Takk fyrir

stikilbólga (mastoiditis)

Documents