การสอสารระหวางวฒนธรรม (Intercultural Communication)

14216

Dawudman

ค าน า เนองจากวชา ๑๔๒๑๖ การสอสารระหวางวฒนธรรม (Intercultural Communication) เปนวชาบงคบตามหลกสตรศลปศาสตรบณฑต (ภาษาองกฤษ) (หลกสตรใหม พ.ศ. ๒๕๕๓) ของมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช และจะจดใหมการสอบปลายภาคเพอวดผลการเรยนร ขาพเจาในฐานะนกศกษาคนหนงทลงทะเบยนเรยนชดวชาดงกลาวดวย จงไดจดท าเอกสารเพอเตรยมสอบโดยมวตถประสงคใหเปนประเดนชวยจ าหลงจากทไดศกษาจากคมอทมหาวทยาลยจดสงมาใหและรวมท ากจกรรมออนไลนมาตลอดทงภาคการศกษาแลว ขาพเจาจดท าเอกสารชดนขนเพอใชเปนการสวนตว แตหากเพอนนกศกษาทานใดประสงคจะน าเอกสารนไปใชเตรยมสอบดวย ขาพเจากยนดยง แตกใครขอชแจงไว ณ ทนดวยวาเอกสารชดดงกลาวนไมมคณวเศษอนใดทจะชวยใหทานสอบผานไดโดยไมไดศกษาจากคมอการศกษาชดวชาดงกลาวทมหาวทยาลยจดสงมาใหทาน นอกจากนกจกรรมออนไลนกนบวามประโยชนตอการท าความเขาใจเนอหาของชดวชานใหลกซงขน และจะเปนสวนหนงของโจทยทจะพบในขอสอบดวย ดวยเหตน หากเพอนนกศกษาไดศกษาคมอการศกษาอยางละเอยดและรวมท ากจกรรมออนไลนดวยความขมขมนแลว ครนไดอานเอกสารฉบบนอยของขาพเจานเปนเครองชวยจ า กนาทจะสอบผาน ซงถาเปนเชนนน ขาพเจากไมถอวาเปนคณความดของเอกสารฉบบนอยฉบบนแตอยางใด หากแตเปนดวยอานสงคดททานไดศกษาดวยความวรยะพากเพยรมาตลอดภาคการศกษา และขาพเจาขอรวมชนชมและแสดงมทตาจตตอทานไว ณ ทน แตถาทานพงพาอาศยแตเพยงเอกสารฉบบนอยของขาพเจา โอกาสทจะสอบผานกคงนอยลดนอยถอยลงเหลอเทาความบางของเอกสารอนมอยนอยนด ซงจากความหนาของเอกสารกพอจะบอกไดแลววาเนอหาในเอกสารฉบบนเปนเพยงประเดนชวยจ าเตรยมสอบเทานน สารตถะอนพงรเพอใหสอบผานยอมขาดไปหลายสวน รวมทงกจกรรมออนไลนกไมไดน ามาประกอบเปนสวนหนงของเอกสารชดนเลย ฉะนน ขาพเจาจงใครขอใหเพอนนกศกษาอยาไดวางใจเอกสารชดนจนเกนไปกวาวตถประสงคของการจดท าเลย ทสด ขาพเจาขอใหเพอนนกศกษาทกทานสอบผานไดระดบคะแนนอนเปนทพอใจของแตละทาน ทงหวงใจวาเพอนนกศกษาทโนมน าตามขอเสนอในการศกษาและการเตรยมสอบทขาพเจาไดเอยไปขางตนจะประสบแตความสขสวสดเสมอครบ

ภาคเนอหา

วฒนธรรม ภาษา และบคลกลกษณะ (Culture, Language and Personality)

เนอหาและแนวคดในโมดล ๑. การสอสารระหวางวฒนธรรม (Intercultural Communication) ๑.๑ การเรยนรเรองการสอสารระหวางวฒนธรรมชวยใหผคนตางวฒนธรรมสอสารระหวาง

กนไดอยางมประสทธภาพ ปรบตวเขาหากน ตลอดจนเขาใจกนไดดยงขน ๑.๒ ความตระหนกถงความแตกตางและความหลากหลายทางวฒนธรรมชวยใหการสอสาร

ระหวางวฒนธรรมประสบความส าเรจ ๒. นยามและองคประกอบของวฒนธรรม (Definition and Elements of Culture) ๒.๑ ค าวา “วฒนธรรม” มความหมายซบซอนจนไมอาจใหนยามไดอยางครอบคลม ๒.๒ สงทส าคญยงกวาการใหนยามกคอการท าความเขาใจความหมายของวฒนธรรมใหถอง

แทดวยการศกษาขอมลในแหลงตางๆ อาท แนวคดการเปรยบวฒนธรรมกบภเขาน าแขง และ แนวคดเรององคประกอบของวฒนธรรม เปนตน

๓. การนยามค าวาวฒนธรรม ภาษา และบคลกลกษณะ โดย เอดเวรด ซาเพยร (Edward Sapir’s

Definition of Culture, Language and Personality) ๓.๑ วฒนธรรม ภาษา และบคลกลกษณะมความสมพนธระหวางกนทแนบแนนยง ๓.๒ ทศนะในประเดนทเกยวของของเอดเวรด ซาเพยร (Edward Sapir) จะมสวนชวยใน

การท าความเขาใจความหมายของค าวา “วฒนธรรม” ได ๔. ปญหาดานการแปลภาษา (Problems of Interpretation) ๔.๑ ในบรบทของความหลากหลายทางวฒนธรรม ภาษาไมสามารถถายโอนความคดระหวาง

บคคลไดอยางสมบรณ การท างานแปลโดยใหไดความหมายทครบถวนจงเปนเรองยาก ๔.๒ การตระหนกในขอจ ากดของการแปลจะชวยลดความผดพลาดในการท างานแปลและยง

ชวยเสรมสรางความเขาใจอนดระหวางคนตางวฒนธรรมอกดวย

ศพทส าคญ (๑) การสอสารระหวางวฒนธรรม (intercultural communication) (๒) กรอบวฒนธรรม (cultural framework) (๓) การรบรทางวฒนธรรม (cultural perception) (๔) ความตระหนกทางวฒนธรรม (cultural awareness) (๕) ความหลากหลายทางวฒนธรรม (cultural diversity) (๖) องคประกอบของวฒนธรรม (elements of culture) (๗) แผนภมไอซเบรก/ภเขาน าแขงของแกร วฟเวอร (Gary Wearer’s iceberg diagram) (๘) ความเปนจรงทางวฒนธรรม (social reality) (๙) วฒนธรรมหลก (dominant culture) (๑๐) วฒนธรรมรอง (sub-culture)

การสอสารระหวางวฒนธรรม (Intercultural Communication) โลกทกวนนเลกลงเพราะผคนเดนทางไปมาหาสกนไดงายมากขน มนษยพยายามเอาชนะอปสรรคในการส อสารระหวางกนดวยการเ รยน รภาษาของกนและกน แตการเ รยน รภาษาตางประเทศกยงไมเพยงพอ หากแตจ าเปนตองเรยนรวฒนธรรมของกนและกนดวย ทวา ตามปกต คนเราจะไดรบการอบรม ปลกฝง เลยงดมาในกรอบวฒนธรรม (cultural

framework) หนงๆ กอใหเกดการรบรทางวฒนธรรม (cultural perception) อนสมพนธกบความพงใจ ความคนเคย และวธปฏบตตามแนวทางของแตละวฒนธรรม และยงอาจท าใหคนเราขาดความตระหนกทางวฒนธรรม (cultural awareness) โดยไมเขาใจถงความหลากหลาย (cultural

diversity) ของผคนในวฒนธรรมอน หรอหากเขาใจแตกเพกเฉย อนจะสงผลใหการสอสารระหวางวฒนธรรมลมเหลวได ทงน ในประเดนดงกลาว โทมาลนและสเตมเพลสก (Tomalin and Stempleski) ไดเสนอไววา “นอกเหนอจากการทบคคลแตละคนควรตระหนกรและเขาใจในวฒนธรรมของตนแลว กควรตระหนกรและฝกอดทนตอความแตกตางทางวฒนธรรมของผทตนก าลงตดตอสอสารดวย ทงนโดยไมละทงจดยนทางวฒนธรรมของตนเอง” อยางไรกด แมจะมอปสรรคอยบาง หากตงใจจรงและมความระมดระวง ความส าเรจในการสอสารกยอมเปนไปได หรอหากเกดขอผดพลาดกจะมความรสกไวเพยงพอทจะแกไขปญหาไดทนทวงท

ยคปจจบน ผคนไปมาหาสกนไดอยางสะดวก

นยามและองคประกอบของวฒนธรรม (Definition and Elements of Culture) “วฒนธรรม” มนยามทมากมายหลายหลากตามแตมมมองของผทเสนอนยาม โดยทไมไดมความหมายเพยงแคประเพณ วฒนธรรม และการละเลนตางๆ เทานน ทงนคนทวไปมกจะมองวฒนธรรมในลกษณะแบบแยกสวนเหมอนตาบอดคล าชาง ซงในกรณของประเทศไทย เมอพดถงค าวา “วฒนธรรม” คนไทยมกจะนกถงขนบธรรมเนยมประเพณทดงามตางๆ และทใชบอยมากกคอการใชค าวาวฒนธรรมไปเพอความมงหมายทางธรกจทองเทยวเปนส าคญ โทมาลนและสเตมเพลสก (Tomalin and Stempleski) กลาวถงองคประกอบทางวฒนธรรมทสมพนธกน ๓ ประการ ไดแก (๑) ผลผลตทางวฒนธรรม (products) อาท วรรณคด (literature) คตชน (folklore) ศลปะ (art) ดนตร (music) วตถสงของตางๆ (artifacts) (๒) ความคดพนฐาน ( ideas) อาท ความเช อ (beliefs) คณคา (values) สถาบน ( institution) (๓) พฤตกรรม (behaviors) อาท จารตประเพณ (customs) ความเคยชน (habits) เครองแตงกาย (dress) อาหาร (foods) การพกผอนหยอนใจ (recreation) แกร วฟเวอร (Gary Weaver) เสนอแนวคดเปรยบเทยบวฒนธรรมกบภเขาน าแขงวา ยอดภเขาทโผลพนน าเปนเพยงวฒนธรรมสวนนอยทประจกษแกสายตา เรยกวา บกซ (Big C) ทวา วฒนธรรมสวนใหญอนเปรยบไดกบฐานทยงใหญของภเขาน าแขงใตผวน านน เปนสวนทไมอาจมองเหนได เรยกวา สมอลลซ (Small C) หรอ ลตเตลซ (Little C) อนเปนสวนทผคนมองขามไปเมอนกถงความหมายของค าวาวฒนธรรม

แผนภมภเขาน าแขงตามทศนะของแกร วฟเวอร (Gary Wearer’s Iceberg Diagram)

การนยามค าวาวฒนธรรม ภาษา และบคลกลกษณะ โดย โดย เอดเวรด ซาเพยร (Edward Sapir’s

Definition of Culture, Language and Personality) เอดเวรด ซาเพยร (Edward Sapir) นกภาษาศาสตรและนกมานษยวทยาชาวเยอรมน ไดนยามค าวา “วฒนธรรม” วาเปนรปแบบพฤตกรรมและคานยมทสบทอดตอกนมาของปจเจกหรอกลมชนซงแสดงโลกแหงความเปนจรง หรอความจรงทางวฒนธรรม (the real world / social

reality) ใหประจกษ โดยเมอเกดการมปฏสมพนธกนระหวางบคคล เรากจะสามารถเหนวฒนธรรมได อนง วฒนธรรมนบวามความหลากหลายยง โดยทแตละวฒนธรรมจะประกอบดวยวฒนธรรมหลก (dominant culture) อนเปนวฒนธรรมหลกของกลมคนทมอ านาจในสงคม และวฒนธรรมรอง (sub-culture) ซงเปนวฒนธรรมเฉพาะกลม อาท กลมคนในทองถน กลมชาตพนธ กลมหนาทการงาน ฯลฯ อนสงผลใหปจเจกมความแตกตางกนในหลากมต ฉะนน บคคลสองคนแมจะอยในวฒนธรรมหลกเดยวกน แตกมกจะมวฒนธรรมรองทแตกตางกนไปอยางคอนขางหลากหลาย ดวยเหตน บคคลทงสองดงกลาว ไมวาคนใดคนหนง จงไมอาจเปนตวแทนของคนทงชาตทพวกเขาทงสองคนสงกดได

การโคงทกทายกนสะทอนใหเหนวฒนธรรมการปฏสมพนธของชาวญปน

ในเรองภาษา ซาเพยร แสดงทศนะวา “ภาษาของสงคมหนงๆ ยอมแสดงถงความเปนจรงของสงคมหรอวฒนธรรมนนๆ” ซงเราสามารถรบรถงวฒนธรรมของกลมชนดงกลาวดวยการศกษาภาษาทพวกเขาใช นอกจากน ในมมมองของการสอสารระหวางวฒนธรรม ภาษายงมความหมายตามบรบททางวฒนธรรมของตนเองอกดวย นนคอ ค าในภาษาใดๆ ยอมมความหมายตามบรบททางวฒนธรรมในสงคมนนๆ แตอาจมความหมายทแตกตางออกไปอยางสนเชง หรออาจไมมความหมายใดๆเลยในวฒนธรรมอนกได สงนสะทอนใหเหนความสมพนธอนแนบแนนระหวางวฒนธรรมกบภาษา ในเรองบคลกลกษณะ การเลยงดของครอบครวและกรอบการปฏสมพนธของวฒนธรรมเปนสงทหลอหลอมบคลกลกษณะของบคคลในแตละวฒนธรรม ซงบคลกสวนบคคลนนมอาจจะแยกออกจากบคลกทเกดจากวฒนธรรมนนๆได อนง บคลกลกษณะบางอยางอาจเปนทยกยองในสงคมหนงๆ ทวาในเวลาเดยวกนบคลกลกษณะเดยวกนนอาจไมเปนทชนชมในอกสงคมหนง บคคลในสงคมพงมบคลกลกษณะทสอดคลองกบคานยมทสงคมของตนเหนวาด มฉะนนเขาอาจไมไดรบการยอมรบหรอถกสงคมทอดทง แมวาในความเปนจรงหลายคนกยนดจะใชชวตตามล าพง โดยไมสนใจทปรบบคลกลกษณะของตนใหเปนไปตามกรอบวฒนธรรมทสงคมเรยกรองกตาม ปญหาดานการแปลภาษา (Problems of Interpretation) เอดเวรด ท ฮอลล นกมานษยวทยาผมชอเสยง กลาววา ภาษามธรรมชาตทไมเอออ านวยตอการอธบายเรองของวฒนธรรม นอกจากนเขายงเนนอกวา “การยกเอาความคดทตองการสอไปปลกถายลงในใจของผอนเปนเรองทเปนไปไมได” ทวา ประสบการณในตางแดนอาจชวยใหสามารถถอดรหสความคดทตองการสอสารออกมาไดแมนย ายงขน ในการท างานแปล โดยทวไป ผแปลสามารถถายทอดความจากภาษาตนทางมาสภาษาปลายทางได แตบอยครงผแปลกจะประสบปญหาทวาตนเองไมสามารถทจะถายทอดความจรงทางวฒนธรรม (social reality) ทปรากฏในภาษาตนทางออกมาสภาษาปลายทางได หรอถาพอจะถายทอดออกมาได แตกไมอาจจะแนใจไดวาขอมลทางวฒนธรรมทมอยในใจของผแปลตลอดจนทมอยในใจของผอานจะเปนชดเดยวกนกบทอยในใจของผเขยนตนฉบบ ฉะนน ในการท างานแปล หากประสบปญหาดงกลาว วธการหนงทพอจะชวยไดกคอการท าเชงอรรถอธบายประกอบบทแปล ฮอลล ยงกลาวอกดวยวา ตามปกตแลว สญลกษณหนงๆ จะประกอบไปดวยความหมายทเขาใจรวมกนกบคนอนในสงคมสวนหนง กบความหมายท เกยวเนองดวยความเขาใจและประสบการณเฉพาะตนอกสวนหนง โดยนยน จงเปนไปไมไดทคนสองคนจะมความเขาใจตอค าๆ หนงโดยมสวนประกอบทางความหมายทเหมอนกนอยางไมผดเพยน และหากสญลกษณนนมความเปนนามธรรมสง สวนประกอบทางความหมายทเกยวเนองดวยความเขาใจและประสบการณเฉพาะตนกจะยงขยายขนาดมากยงขนไปดวย

วฒนธรรม ภาษา และบคลกลกษณะ: การประยกตใช ๑ (Culture, Language and Personality: Application 1)

แนวคด ภาษาเปนสวนหนงของวฒนธรรมซงแยกออกจากกนไมได ภาษาท าใหการสอสารระหวางวฒนธรรมเกดขนได นอกจากนภาษายงสะทอนภาพความเปนจรงทางวฒนธรรม ค าศพททงหลายแมจะมการบญญตในพจนานกรมเพอใชในการแปล แตค าสวนมากกไมอาจแทนความหมายในอกภาษาหนงไดอยางสมบรณ เพราะความหมายของค าเหลานนผกตดอยกบบรบททางวฒนธรรมของภาษานนๆ ซงแตกตางไปจากวฒนธรรมของภาษาอนๆ โดยทบรบททางวฒนธรรมดงกลาวอาจไมเปนทรจกหรอไมมตวตนอยในวฒนธรรมอนกได

วฒนธรรมของมนษยชาตมความหลากหลายอยางมาก

ผลของประสบการณทางวฒนธรรมตอแนวคดและการรบร (Effects of Cultural Experience on Ideas and Perception)

เนอหาและแนวคดในโมดล ๑. กระบวนการเรยนรวฒนธรรมแม (Enculturation) ๑.๑ ผลของประสบการณทางวฒนธรรมตอแนวคดและการรบร เกยวเนองกบ ... ๑.๑.๑ กระบวนการเรยนรวฒนธรรมแม ๑.๑.๒ การสรางความตระหนกทางวฒนธรรมกบกระบวนการเรยนรวฒนธรรมแม ๑.๑.๓ ชาตนยมและความลมหลงในชาตพนธ ๑.๒ กระบวนการเรยนรวฒนธรรมแม ประกอบดวย ... ๑.๒.๑ รปแบบการเรยนรโดยมการสงสอนดวยวาจาเปนหลก (formal) ๑.๒.๒ รปแบบการเรยนรดวยตนเองโดยการสงเกตและเลยนแบบ (informal) ๑.๒.๓ รปแบบการเรยนรโดยมการสอนแบบเปนระบบ (technical) ๑.๓ การเรยนรวฒนธรรมแมเปนกระบวนการเรยนทซ าไปซ ามา ทบกนหลายชน เรยกวา

“แบบโมเบยส สตรป” เปนรปเลขแปดแนวนอนหรอ infinity ซงมนษยทกคนตองเตบโตผานกระบวนการดงกลาวมาทงนน

๒. การสรางความตระหนกทางวฒนธรรมกบกระบวนการเรยนรวฒนธรรมแม (Cultural

Awareness and Enculturation) ๒.๑ มนษยเตบโตขนพรอมกบการใสแวนตาทางวฒนธรรม ซงจะหนามากยงขนทกวน ๒.๒ มนษยประสบอปสรรคในการสอสารกบผคนตางวฒนธรรมทตางกมองผานเลนสแวนตา

ทางวฒนธรรมของตนเอง ๒.๓ การสรางความตระหนกทางวฒนธรรม การยอมรบความหลากหลายทางวฒนธรรม และ

แนวคดการเอาใจเขามาใสใจเรา จะชวยขจดอปสรรคหรอบรรเทาความยงยากทอาจจะประสบในการสอสารระหวางวฒนธรรมได

๓. ชาตนยมและความลมหลงในชาตพนธ (Nationalism and Ethnocentrism) ๓.๑ กระบวนการสรางความเปนชาตนยมและความลมหลงในชาตพนธนบเปนสวนหนงของ

การเรยนรทางวฒนธรรม ๓.๒ การยดมนถอมนในชาต หรอ ชาตนยม อาจกระตนใหเกด ... ๓.๒.๑ การแบงฝกแบงฝายระหวาง “คนรวมชาต” กบ “คนอน” ๓.๒.๒ แนวคดฝงหวในดานลบตอคนในวฒนธรรมอน ๓.๒.๓ การใชอคตตดสนผคนตางวฒนธรรม ๓.๓ ความลมหลงในชาตพนธ เปนความรสกของ ... ๓.๓.๑ คนทมองชาตพนธของตนเทานนทเปนคนอยางแทจรง ๓.๓.๒ คนทถอเอาชาตพนธของตนเปนศนยกลางของทกสง ๓.๓.๓ คนทใชมาตรฐานของกลมตนวดและตดสนคณคาของชาตพนธกลมอนๆ ๓.๔ ความลมหลงในชาตพนธสงผลใหเกดความเปนชาวตะวนออกและชาวตะวนตก

ชาตนยมและความลมหลงในชาตพนธกอใหเกดผลเสยหายอยางมหาศาลตอมนษยชาต

ศพทส าคญ (๑) การเรยนรวฒนธรรมแม (enculturation) (๒) การเรยนรโดยมการสอนแบบไมเปนระบบ (formal learning) (๒) การเรยนรดวยตนเองโดยการสงเกตและเลยนแบบ (informal learning) (๓) การเรยนรโดยมการสอนแบบเปนระบบ (technical learning) (๔) แนวคดแบบโมเบยส สตรป (möbius strip) (๕) แนวคดแบบเอาใจเขามาใสใจเรา (empathy) (๖) ชาตนยม (nationalism) (๗) การลมหลงในชาตพนธ (ethnocentrism) (๘) ทฤษฎชมชนในจนตนาการ (imagined community) (๙) การสรางระยะหางในการสอสาร (communicative distance) (๑๐) การพดโดยใชสมเสยงทแสดงวาตนเองเหนอกวาคสนทนา (ethnocentric speech)

กระบวนการเรยนรวฒนธรรมแม (Enculturation) เอดเวรด ท ฮอลล อธบายวา กระบวนการเรยนรวฒนธรรมแมของมนษยมอย ๓ รปแบบ ซงมนษยทกคนไดมประสบการณในการเรยนรทงสามแบบมาแลวทงนน การเรยนรโดยมการสอนแบบไมเปนระบบ (Formal Learning) เปนการสอนดวยค าพด เชน การทผใหญการยกสภาษตค าพงเพยมาสอนเดกถงวถการด าเนนชวตและวธคดทถกทควรตามอนเปนทยอมรบตามกรอบวฒนธรรมในสงคมของตน ทงนมกเกดขนในครอบครว โดยทผใหญยกเอาสงทตนเองไดเรยนรมาจากคนรนพอรนแมและเกบไวในหนวยความจ าจากการเรยนรวฒนธรรมแมออกมาถายทอดไดทนท และหากลกหลานถามถงเหตผลของสงทสอน กมกจะตอบวาปยาตายายสอนกนมาแบบน การเรยนรดวยตนเองโดยการสงเกตและเลยนแบบ (Informal Learning) เปนการเรยนรผานการสงเกตและท าตาม มกเปนการเรยนรดวยตนเองผานการสอสารทไมใชถอยค า เชน การทเดกเรยนรจกทจะไหวตามทตนเองเหนผใหญยกมอไหวทกทายกน การเรยนรโดยมการสอนแบบเปนระบบ (Technical Learning) เปนการเรยนทเกดขนทโรงเรยนโดยมครเปนผสอน และเปนการสอนอยางมขนตอนและเปนระบบ พรอมดวยเหตผลและค าอธบายประกอบ เชน การสอนใหมความสามคค ผานกระบวนการและกจกรรมในหลายลกษณะทเหมาะสมกบวย พรอมใหเหตผลดวยวาท าไมจงควรคดและปฏบตเชนนน ขอสงเกต คอ การเรยนรวฒนธรรมแมเปนประสบการณทางวฒนธรรมทมนษยทกคนไมวาจะเชอชาตใดหรอเผาพนธใด กลวนแตเคยผานกระบวนการดงกลาวมาแลวทงสน ทงนโดยผานการผสมผสานรปแบบและวธทงสามทไดกลาวไปแลวขางตน อนง กระบวนการเรยนรวฒนธรรมแมเปนกระบวนการเรยนทซ าไปซ ามา กลบไปกลบมา หลายๆ ครง (Learning is repetitious) โดยเกดการเรยนรขนในสถานการณตางๆ ในตางสถานท และการใหขอมลกอาจแตกตางกนไป แมจะเปนการสอนในเรองเดยวกนกตาม ทงนการเรยนรแบบ กลบไปกลบมา ซ าไปซ ามาเปนชนๆ น เปนรปแบบท เบทสน (Bateson) เรยกวาเปนแบบโมเบยส สตรป (möbius strip) มลกษณะเหมอนรปเลขแปดแนวนอนหรอ infinity ทงน เมอเกดการเรยนรแตละครง ความรและขอมลทไดเรยนรมากไมไดหายไปไหน หากแตซอนทบกนไปมา โดยฝงอยในความนกคดของแตละคน เมอถงเวลากสามารถเรยกมาใชงานได และถามการเรยนรเพมเตมในประเดนเดมหรอประเดนทสบเนอง กจะท าใหความรความเชอและความยดมนในวถของวฒนธรรมแมนหนาขนเรอยๆ ไมมจบสน

infinity sign

การสรางความตระหนกทางวฒนธรรมกบกระบวนการเรยนรวฒนธรรมแม (Cultural

Awareness and Enculturation) “กระบวนการเรยนรวฒนธรรมแม” สงผลใหคนเราเตบโตขนมาพรอมกบรายละเอยดในการด าเนนชวตทมความยดมนกบวฒนธรรมของตน ตลอดจนมวธคดและการด ารงชวตทแตกตางไปจากคนทเตบโตขนมาในวฒนธรรมอน และเปนการยากทคนเราจะเปลยนแปลงหรอยอมรบวฒนธรรมอนได ความยดมนถอมนในลกษณะนจะกอใหเกดอปสรรคในการสอสารกบคนทเกดและเตบโตขนมาในวฒนธรรมทแตกตางไปจากของตน เปรยบเสมอนกบคนสองคนทใสแวนตาทางวฒนธรรม (cultural eye-glasses) ทเคลอบหนาไปดวยรายละเอยดของวฒนธรรมทครอบง าตนเองอย ซงจะสงผลใหการสอสารระหวางกนอยางมประสทธภาพเปนไปไดยาก เพราะขาดความเขาใจและการยอมรบซงกนและกน แนวคดแบบเอาใจเขามาใสใจเรา (empathy) เปนแนวคดส าคญทจะชวยเสรมสรางความตระหนกทางวฒนธรรม แมวากระบวนการเรยนรวฒนธรรมแมจะมอทธพลมหาศาล แตวาหากเราพยายามทจะเขาใจและตระหนกถงวธคดและการปฏบตตวของคนทเกดและเตบโตมาในวฒนธรรมทแตกตางไปจากของเรา เรากจะสามารถยอมรบความแตกตางทมอยระหวางกนนนไดงายยงขน ชาตพนธและความลมหลงในชาตพนธ (Nationalism and Ethnocentrism) ค าวา “ชาตนยม” (Nationalism) มกปรากฏบอยครงในบรบททางการเมอง โดยเฉพาะเมอผน าตองการรวบรวมพลงจากคนในชาตแมแตกตางเผาพนธใหมความเปนน าหนงใจเดยวกน ทงนเพอใหบรรลวตถประสงคทางการเมอง นอกจากนชาตนยมยงรวมความถงความรกในความเปนชาต และความชนชมในสงตางๆ ทเปนของชาตนน ในกระบวนการสรางความรสกชาตนยม บอยครงจะมการโดยใชขวตรงขามหรอความเปนคนอน (the otherness) มาอธบายความเปนชาต เพราะเปนวธการหนงทเหมาะแกการอธบายสงทมความคลมเครอ ไมชดเจน และจบตองล าบาก เชน การบอกวาคนชาตเราจะไมท าสงนน หรอ สงนคนชาตเราเขาไมท ากน เปนตน “ทฤษฎชมชนในจนตนาการ” (imagined community) ของ เบเนดก แอนเดอรสน (Benedict Anderson) เสนอแนวคดวา “ชาต” ไมไดเกดขนตามธรรมชาต หากแตเปนผลผลตทางวฒนธรรมทสรางขนมา โดยทคนในชาตถกปลกเราใหรกและผกพนกบชาตตลอดจนสงท เกยวของสมพนธกบชาตผานกระบวนการสรางความรสกชาตนยม ซงหากขยายตวตอไปกจะกลายเปน “การลมหลงในชาตพนธ” (ethnocentrism) ของตนเอง โดยมองวาชาตของตนอยเหนอกวาทกชาตหรอหลายๆ ชาต กอใหเกดแนวคดฝงหว (stereotype) ทางลบและอคต (prejudice) ตอผคนในวฒนธรรมอน

ความเปนชาตนยมของชาวญปนไดรบความชนชมในวงกวาง เพราะเปนปจจยส าคญทท าใหประเทศญปนกลบมาเขมแขงอกครงภายหลงสงครามสนสดลง

“การลมหลงในชาตพนธ” (Ethnocentrism) เปนอาการทกลมชาตพนธหนงมองวากลมชนของตนนนดเลศ วเศษ อยเหนอกลมชนอน โดยมกถอเอาตนเองเปนศนยกลางของทกสงและใชมาตรฐานของกลมตนในการวดและตดสนคณคาของกลมชาตพนธอน หรอแมแตกระทงถอวากลมชาตพนธของตนเทานนทเปน “มนษยตวจรง” (real people) และมองกลมชาตพนธอนวาดอยกวาและท าใหเกดความรสกทไมดและอคตตอกลมชาตพนธเหลานน ตวอยางของการยดเอาชาตพนธตนเองเปนศนยกลาง เชน ชาวกรกเรยกแผนดนทางซายวาโลกตะวนออก ( the East) และเรยกแผนดนทางขวาวาโลกตะวนตก (the West) ซงชาวโรมนและชาวอเมรกนกรบสบทอดค าวาโลกตะวนออกและโลกตะวนตกสบตอมา อนง การลมหลงในชาตพนธนบวามความสมพนธเกยวเนองกบชาตนยม คอ เมอคนในชาตมความรกและนยมในชาตของตนจนเลยเถดถงระดบทเหนวาชาตพนธของตนอยเหนอกวาชาตพนธอนใด กพรอมจะมทาทดถกเหยยดหยามชาตพนธอน ตลอดจนอาจกอใหเกดสงครามลางเผาพนธขนได ดวยเหตน การลมหลงในชาตพนธโดยขาดวจารณญาณพเคราะหเหตผล ขาดความตระหนก ทางวฒนธรรม กจะเปนอปสรรคตอการสรางความเขาใจอนดระหวางผคนในโลก

การฆาลางเผาพนธชาวยวของกลมนาซเยอรมนเปนรปปรากฏของการลมหลงในชาตพนธ การมองวาตนเองอยเหนอกวาคนอนนบเปนอปสรรคตอความจรงใจในการสอสารระหวางวฒนธรรม โดยทาทดงกลาวจะมความสมพนธอยางใกลชดกบการสรางระยะหางในการสอสาร (communicative distance) ดวยการใชวธการพดสมเสยงทแสดงวาตนเองเหนอกวาคสนทนา (ethnocentric speech) อยางไรกด คนเราสามารถทจะรบรวาเกดการสรางระยะหางในการสอสารขนไดโดยขนอยกบความสามารถของผพดในการใชภาษาสอสารและความสามารถของผฟงทจะเขาใจจดประสงคของสารทสอออกมา อนง ทาทดงกลาวอาจแสดงออกมาใหเหนใน ๓ ลกษณะ คอ การสรางระยะหางดวยการแสดงความเยนชา คอ การใชค าพดแสดงวาตนเองอยในสถานภาพทเหนอกวาโดยไมใสใจในความรสกของผนน เชน การพดอยางชาๆ การออกเสยงชดเจนมากจนเกนไป การใชภาษาทงายเกนไป หรอการขอใหอกฝายหนงพดซ า เปนตน การสรางระยะหางโดยการหลบเลยงการมปฏสมพนธ คอ ความพยายามหลกเลยงทจะมปฏสมพนธกบคนทมาจากวฒนธรรมอน หรอการใชส านวนภาษาซงเปนทเขาใจเฉพาะในกลมโดยทคนนอกกลมจะไมสามารถเขาใจได การสรางระยะหางโดยการแสดงการดถกดหมน คอ การแสดงออกถงความไมพงพอใจอกฝาย เชน การตงสมญานามให เปนตน อนง การถอวาตนเองอยเหนอคนอนนบวามความสมพนธกบการอบรมเลยงดทหลอหลอมใหเกดทศนคตดงกลาว ซงอาจเกดขนไดทงในกลมคนตางวฒนธรรมและในกลมคนรวมวฒนธรรม ทสดแลว การมอคตตอกลมชนใด ไมวาจะมากหรอนอย ลวนเปนอปสรรคตอการสอสาร และนบเปนศตรตวฉกาจทจะขดขวางหรอหยดผคนจากการสอสารและการมปฏสมพนธกนอยางตรงไปตรงมานนเอง

ผลของประสบการณทางวฒนธรรมตอแนวคดและการรบร: การประยกตใช ๒ (Effects of Cultural Experience on Ideas and Perception: Application 2)

แนวคด กระบวนการส รา งความ เปนชาตน ยม (nationalism) และความล มหลงในชาตพนธ (ethnocentrism) เปนสวนหนงของการเรยนรทางวฒนธรรม การเรยนรความแตกตางของค าวา ชาตนยม (nationalism) ความรกชาต (patriotism) และความลมหลงในชาตพนธ (ethnocentrism) รวมถงอทธพลของแนวคดดงกลาว และการเรยนรประวตศาสตรชาตนยมของไทย (Thai nationalism) บางสวน ตลอดจนแนวทางสรางความเปนชาตนยมของไทยในสมยจอมพล ป. พบลสงคราม อาจชวยใหเกดความรความเขาใจในเรองดงกลาวไดดขน

จอมพล ป. พบลสงคราม นายกรฐมนตรผปลกกระแสชาตนยมใหเกดขนในสงคมไทย

กลยทธในการสอสาร (Communicative Strategies)

เนอหาและแนวคดในโมดล ๑. ความสามารถในการสอสาร (Communicative Competence) ความสามารถในการท าใหการสอสารระหวางวฒนธรรมประสบผลส าเรจ ประกอบดวย ... - ทกษะทางภาษา (linguistic skills) - ทกษะการมปฏสมพนธ (interaction skills) - ความรเรองวฒนธรรม (cultural knowledge) ๒. อปสรรคอนๆ ทมตอการสอสารระหวางวฒนธรรม (Other Barriers to Intercultural

Communication) แ น ว ค ด ฝ ง ห ว ( stereotype) อ ค ต ( prejudice) แ ล ะ แ น ว ค ด แ บ บ เ ห ม า ร ว ม

(overgeneralization) เปนอปสรรคส าคญตอการสอสารระหวางวฒนธรรม การตระหนกทางวฒนธรรมและความเขาใจทถกตองสามารถชวยลดหรอขจดความผดพลาดในการสอสาร อกทงสามารถชวยใหเกดการแกไขสถานการณการสอสารทผดพลาดไดทนทวงท

๓. การศกษาการสอสารเชงชาตพนธวรรณนา (Ethnography of Communication) การศกษาการสอสารเชงชาตพนธวรรณนาหรอความสมพนธระหวางภาษาและวฒนธรรมกบการ

สอสารจะชวยใหสามารถน ามาปรบใชเพอประสทธภาพในการสอสารระหวางวฒนธรรมได

ศพทส าคญ (๑) ความสามารถในการสอสาร (communicative competence) (๒) ทกษะทางภาษา (linguistic skills) (๒) ทกษะการมปฏสมพนธ (interaction skills) (๓) ความรเรองวฒนธรรม (cultural knowledge) (๔) แนวคดฝงหว (stereotype) (๕) อคต (prejudice) (๖) แนวคดแบบเหมารวม (overgeneration) (๗) การศกษาการสอสารเชงชาตพนธวรรณนา (ethnography of communication)

ปญหาทเกดขนในการสอสารระหวางวฒนธรรมคอ คนสวนมากมกจะละเลยหรอเพกเฉย หรอไมน าพาตอความแตกตางหลากหลายทางวฒนธรรม โดยสรางภาพงายๆ วาคนอนทวโลกนาจะคด เขาใจ และสงตางๆ เหมอนๆ กนกบตนเอง อนทจรงผทเกดและเตบโตในกรอบวฒนธรรมใดๆ กยอมไดรบการกลอมเกลาใหเชอและปฏบตตนภายใตกรอบของวฒนธรรมดงกลาว แตหากไดมองทะลกรอบวฒนธรรมของตนกอาจมสาเหตจากการไดเรยนรวฒนธรรมทแตกตางไปและมองเหนกรอบวฒนธรรมทตางไปจากกรอบของวฒนธรรมแมของตน ซงอาจสงผลใหเกดการยอนมามองวฒนธรรมแม พรอมตงค าถามวาสงทเคยเชอมาตลอดวาดและถกตองนน เปนสงทดและถกตองจรงหรอไม กระบวนการคด วเคราะห และหาเหตผลดงกลาว จะน ามาซงความตระหนกทางวฒนธรรม (cultural awareness) ความสามารถในการสอสาร (Communicative Competence) ซาวลล-ทรอยก (Saville-Troike) กลาวถงความสามารถในการท าใหการสอสารระหวางวฒนธรรมประสบความส าเรจวาประกอบดวยทกษะและความรอบรดงตอไปน ทกษะทางภาษา (Linguistic Skills) เปนเครองมอหลกในการสอสาร รวมทงการสอสารทใชถอยค าหรอวจนภาษา (verbal communication) และการสอสารทไมใชถอยค าหรออวจนภาษา (non-verbal communication) นบตงแตเรองโครงสราง ค าศพท ตลอดจนคณลกษณะหรอสวนประกอบอนๆ ของเสยง (supra-segmental features) ซงรวมถง ความดงของเสยง (volume) ระดบเสยง (pitch) น าเสยง (tone) ความเขมขนดดนของเสยง (vehemence) การเนนเสยง (stress) ทงระดบค าและระดบประโยค และท านองเสยง (intonation) อนง ทกษะดานน ส าหรบผทเปนเจาของภาษาแลว อาจจะไมมปญหาการรบและถอดรหสสาร แตถาเปนชาวตางชาตทไมไดใชภาษานนๆ เปนภาษาแม อาจเปนการยากทจะเขาถงรปแบบ ความรสก และจดประสงคในการสอสาร ซงสะทอนใหเหนการขาดความสามารถทางภาษา (linguistic competence) ของผรบสาร โดยเฉพาะในกรณของการสอสารทไมใชถอยค า ซงหลายครงจ าเปนตองมการถอดรหสหรอตความทผกตดกบบรบท (context) ทมความซบซอน ซงอาจเรยกเปนภาษาองกฤษวา meta-message หรอ high-

contextualized message หรอ socio-cultural schemata อนมบทบาทส าคญยงทจะท าใหการสอสารประสบผลส าเรจหรอลมเหลว ทกษะการมปฏสมพนธ (Interaction Skills) คอความสามารถในการใชรปแบบการปฏบตตนไดอยางเหมาะสมตามความคาดหวงของสงคม ซงเกดในสถานการณทมบคคลตงแตสองคนขนไปมาพบปะสอสารกน ทงนผคนตางวฒนธรรมมกมรปแบบการมปฏสมพนธทแตกตางกน อนง ทกษะการมปฏสมพนธนไมไดเปนสงทมมาแตก าเนด หากแตเปนสงทเรยนรในภายหลงโดยอาจจะแตกตางกนไปตามวฒนธรรมยอย (sub-culture) ทตนเองเตบโตขนมา

ความรเรองวฒนธรรม (cultural knowledge) เปนประเดนทส าคญมากทจะเออใหเกดความสามารถในการสอสารอยางมประสทธภาพ และไมอาจแยกออกจากทกษะทางภาษาและทกษะการมปฏสมพนธได ในกระบวนการเรยนรวฒนธรรมแม (enculturation) การเรยนรทกษะทางภาษา ทกษะการมปฏสมพนธ และความรเรองวฒนธรรมจะเกดขนพรอมๆ กน โดยทไมอาจแยกองคประกอบทงสามออกเปนเอกเทศได นนคอ หากตองอธบายเรองภาษา กจะมประเดนทตองศกษาเกยวกบการน าภาษานนๆ ไปใชหรอการมปฏสมพนธ และยงตองมองภาษาเปนสวนหนงของวฒนธรรมอกดวย ดวยเหตน การมปฏสมพนธกบคนตางวฒนธรรมจงไมใชเรองงาย เพราะตองเรยนรถงวฒนธรรมในการมปฏสมพนธของกนและกน และยงตองเปนไปภายใตกรอบวฒนธรรมของทงสองฝายอกดวย ทวา หากผทมปฏสมพนธน าเอากลวธการสอสารทใหความส าคญตอความรเรองวฒนธรรมนมาฝกปฏบตบอยๆ จนช านช านาญ กจะชวยเปดโลกทศนของตนเองใหกวางขน และท าใหมโอกาสทจะประสบความส าเรจในการสอสารระหวางวฒนธรรมไดมากยงขน

อปสรรคอนๆ ทมตอการสอสารระหวางวฒนธรรม (Other Barriers to Intercultural

Communication) “แนวคดฝงหว” (stereotype) หมายถง การรวบคนเขาไวเปนกลมเดยวโดยไมค านงถงความหลากหลาย (diversity) ของคนในกลม ซงมกกลาวถงสมมตฐานทคนหรอกลมชนในวฒนธรรมหนงมตอกลมชนอน โดยคดวาผคนทอาศยอยในสงคมเดยวกนมลกษณะนสยเหมอนกน มแนวคดเหมอนกน มความชอบไมชอบเหมอนกน ทงน แนวคดลกษณะดงกลาวอาจเปนสงทไดรบการบอกเลาตอๆ กนมาหรอเชอเพราะมประสบการณตรง ยงไปกวานนอาจถอวาความเชอทพวกเขาสรางขนมานนจรง สงผลใหพวกเขาเลอกทจะรบฟงสงทตนเองมความเชอเปนทนอยแลว ตลอดจนเลอกจ าแตสงทไมด โดยไมใหความส าคญกบเรองดๆ และแนวคดฝงหวนเองทจะสงผลใหเกด “อคต” (prejudice) ซงมกน าไปใชตดสนกลมชนทตนเองมแนวคดฝงหวอย เมอไมสามารถควบคมอคตได กจะเกดการเหยยดหยามและพฤตกรรมทแสดงออกมาถงการเหยยดหยามนนดวย ซ งจะกลบกลายเปนอปสรรคตวส าคญทขดขวางการสอสารระหวางวฒนธรรม “แนวคดเหมารวม” (overgeneralization) เกดจากการขาดความตระหนกเรองความแตกตางของสงตางๆ และเปนผลจากการเพกเฉยตอความหลากหลาย ทงน แนวคดเหมารวมจะมลกษณะใกลเคยงกบแนวคดฝงหว หากแตยงไมฝงรากลกเทา เพราะหากมขอมลมาอธบายใหฟง กสามารถทจะเปลยนแปลงความคดเหมารวมเปนความคดทถกตองได

การศกษาการสอสารเชงชาตพนธวรรณนา (Ethnography of Communication) “การศกษาการสอสารเชงชาตพนธวรรณนา” เปนการศกษาความสมพนธระหวางภาษาและวฒนธรรมกบการสอสารทเนนกระบวนการจดบนทกเพอหาความหมายและตความ ทงนโดยจะรวมค าบรรยาย แบบแผน ทงทปรากฏและไมปรากฏชดแจง ใหความส าคญกบรายละเอยดตางๆ ถอยค า ทาทาง และการมปฏสมพนธของมนษยในสงคมในแงมมตางๆ รปแบบการศกษาทพอจะเปนไปได อาท การเขาไปนงสงเกตพฤตกรรมการสอสารระหวางครและนกเรยนในหองเรยนโดยบนทกรปแบบเทาทจะพอประมวลได การศกษาในแนวนจะชวยใหเหนความสมพนธระหวางภาษาและวฒนธรรมกบการสอสาร ทงชวยพฒนาทกษะการสอสารโดยฝกการเปนคนชางสง เกต และจะสงผลใหผศกษาประสบความส าเรจในการสอสารระหวางวฒนธรรมตอไป

การศกษาเชงชาตพนธวรรณนา

กลยทธในการสอสาร: การประยกตใช ๓ (Communicative Strategies: Application 3)

เนอหา ความรความเขาใจเกยวกบกลวธการสอสารทงในดานค าศพทและกระบวนการ รวมถงการปฏบตอยางเหมาะสมสามารถเออใหเกดการสอสารระหวางวฒนธรรมทมประสทธภาพ โดยผสอสารจ าเปนตองใหความส าคญตอประเดนยอยตางๆ ของภาษา อกทงตองแสวงหาความรดานวฒนธรรม ตระหนกและเขาใจเกยวกบอปสรรคส าคญทมตอการสอสารระหวางวฒนธรรม อาท แนวคดฝงหว (stereotype) และอคต (prejudice)

เมอโลกแคบลง ความสามารถในการสอสารจงเปนสงจ าเปนในการปฏสมพนธกบผคนตางวฒนธรรม

การสอสารดวยวจนภาษาและอวจนภาษา (Verbal and Nonverbal Communication)

เนอหาและแนวคดในโมดล ๑. ภาษาในฐานะทเปนประสบการณรวม (Language as a Shared Experience)

๑.๑ ภาษาเปนประสบการณรวมของบคคลในสงคมเดยวกน บคคลเรยนรภาษาและลกษณะเฉพาะเชงวฒนธรรมทมรวมกนของกลมตน ซงหากมองขามลกษณะเฉพาะเชงวฒนธรรมของภาษาเปาหมาย ยอมสงผลใหเกดความลมเหลวในการสอสาร

๑.๒ แมวาจะเปนบคคลในวฒนธรรมเดยวกนทพดภาษาเดยวกนและมประสบการณเฉพาะเชงวฒนธรรมรวมกน แตประสบการณสวนบคคลกจะท าใหความสามารถทางภาษาของแตละคนตางกนไปไดดวย

๒. การสอสารทใชถอยค าหรอวจนภาษา: ภาษาไดรบการมองวาเปนเสมอนเครองหอหม (Verbal

Communication: Language seen as a Wrapping) ๒.๑ คนเราเกยวของกบการมปฏสมพนธอยางกวางขวาง ดวยการใชถอยค าหรอวจนภาษา

เครองแตงกาย ของขวญ และเครองมออนๆ ทใชในการน าเสนอความเปนตนเองตอผอน ๒.๒ คนเราใช “การหอหมทางภาษา” หลายชน เพอแสดงออกถงตวตนในลกษณะเดยวกนกบ

การน าเสนอตนเองดวยการหอของขวญหรอการหอหมรางกาย ซงการค านงในเรองของความเหมาะสมกบจดมงหมายทจะสอและความสมพนธระหวางผสงสารกบผรบสารนบวาเปนสงส าคญ

๒.๓ กลไกทท าใหบคคลสามารถแสดงวาเปนคนกลมหรอชนชนอนในสงคมทตางไปจากกลมหรอชนชนดงเดมของตน คอ การสอสารโดยปรบค าพดขน (talking up) หรอปรบค าพดลง (talking down) ไปตามกลมเปาหมายทตนประสงคจะเขาเปนสมาชก

๓. การสอสารทไมใชถอยค าหรออวจนภาษา (Nonverbal Communication) ๓.๑ การสอสารทไมใชถอยค ามบทบาทไมนอยไปกวาการสอสารทใชถอยค า หากปราศจาก

การสอสารทไมใชถอยค าแลว การสอสารอาจจ ากดมากหรอไมประสบผลส าเรจ ๓.๒ ในหลายกรณ หากสงทแสดงออกดวยสหนาทาทางขดแยงกบสงทพดออกมา คสนทนา

จะเชอถออวจนภาษามากกวาวจนภาษา ๓.๓ หากมองขามหรอไมใสใจเรองของภาษาทไมใชถอยค า การสอสารทผดพลาดกอาจจะ

เกดขนไดทกเมอ ๓.๔ ในอนทจะการเสรมสรางความสามารถในการสอสาร บคคลควรตระหนกถงภาษากายใน

มตตางๆ คอ ... ๓.๔.๑ kinesics หมายถง ทาทาง การแสดงออกทางสหนา การสบสายตา และการวาง

ทวงทาหรออรยาบถ ๓.๔.๒ proxemics หมายถง การรบรดวยประสาทสมผส การมระยะหางระหวางบคคล

การรบรเรองเวลา และการรบรเรองความเงยบหรอการไมออกเสยง ๔. ขอควรตระหนกในการสอสารระหวางวฒนธรรม ทงทใชถอยค าและไมใชถอยค า ประเดนดงกลาวจะครอบคลมเรองของกรอบวฒนธรรม การตความ และบรบททางวฒนธรรม

บคคลตดตอกบผอนโดยใชทงวจนภาษาและอวจนภาษาอยตลอดเวลา

ศพทส าคญ (๑) วจนภาษา (verbal language) (๒) อวจนภาษา (nonverbal language) (๒) ประสบการณรวม (shared experience) (๓) ความสามารถเกยวกบภาษา (linguistic competence) (๔) การหอหมทางภาษา (linguistic wrapping) (๕) การปรบภาษาขน (talking up) (๖) การปรบภาษาลง (talking down) (๗) คเนสกส (kinesics) (๘) พรอกซมกส (proxemics) (๑๐) ตวตน (self) (๑๑) บรรทดฐานทางวฒนธรรม (cultural norms) (๑๒) ระยะหางทางวฒนธรรม (cultural distance) (๑๓) กรอบวฒนธรรม (cultural framework) (๑๔) การตความ (interpretation) (๑๕) บรบททางวฒนธรรม (cultural context)

ภาษาในฐานะทเปนประสบการณรวม (Language as a Shared Experience) ภาษาเปนประสบการณ รวมของบคคลในสงคมเดยวกน บคคลเรยนรภาษาและลกษณะเฉพาะเชงวฒนธรรมทมรวมกนของกลมตน ซงหากมองขามลกษณะเฉพาะเชงวฒนธรรมของภาษาเปาหมาย ยอมสงผลใหเกดความลมเหลวในการสอสาร ลกษณะเฉพาะเชงวฒนธรรม เชน การทคนไทยทกทายกนดวยการไหวพรอมกลาวค าวา “สวสด” แตเมอไปเรยนภาษาองกฤษ คนไทยกตองเรยนรวธการทกทายในอกรปแบบหนง คอ การกลาวจบมอและกลาววา “Good morning/Good afternoon/Good evening” แทนการทกทายตามวถไทย นอกจากน การใชค าสรรพนามบรษท ๑ และบรษท ๒ ทมอยแค “I” กบ “you” ซงสะทอนใหเหนถงแนวคดดานความเทาเทยมกนของปจเจกชน (individual equality) กแตกตางไปจากการใชค าเรยกขานทสลบซบซอนมากยงกวาของคนไทย ทมกสะทอนใหเหนถง “ชนทสงกวา” (higher class) เปนตน เรย แอล. เบรดวสเทล (Birdwhistell) นกภาษาศาสตรและนกสงคมวทยา กลาววา “สงทผพดกลาวนนไดรบการสอสารดวยถอยค า (words) และดวยตรรกะ (logic) ทก าหนดโดยโครงสรางประโยค (sentence structure) ทใชถอยค าเหลาน ในขณะทความรสกของผพดเกยวกบสงทเขาพดวาเขารสกอยางไรนนไดรบการสอสารดวยลลาการพด (style) น าเสยง (tone of voice) ระดบความเขมขนดดนของเสยง (degrees of vehemence) และอนๆ” ประสบการณรวมของชมชนหนงๆจะเปนทเขาใจและเหนไดอยางชดเจนส าหรบผทเตบโตมาในชมชนนนๆ แตยอมเปนสงทยากส าหรบ “คนนอก” (outsider) ทจะตระหนกถงความซบซอนดงกลาว อยางไรกด แมบคคลในวฒนธรรมเดยวกนจะพดภาษาเดยวกนและมประสบการณเฉพาะเชงวฒนธรรมตางๆ รวมกน แตประสบการณสวนบคคล (personal experience) ของแตละคนกจะท าใหความสามารถทางภาษาของแตละคน (individual’s linguistic competence) แตกตางกนออกไปดวย อาท ความสามารถเกยวกบค าศพท (vocabulary) การรบรความหมาย (perception of

meanings) และ/หรอการเลอกใชค า (choices of words) บคคลทมสถานภาพแตกตางกนยอมจะมวงศพททแตกตางกน ผใหญมแนวโนมทจะมวงศพททกวางกวาวงศพทของเดก บคคลทอาศยอยในเมองและทอยในชนบทตางมทกษะและเรยนรค าศพท ไวยากรณ และลลาทางภาษา (linguistic

style) ทแตกตางกน ภาษาถน (dialect) กแตกตางกนไปตามภมภาค นอกจากน ประสบการณสวนบคคลยงมอทธพลตอการรบรของบคคลเกยวกบภาษาวาใชอยางไรและเขาใจไดอยางไร เชน เรยนรความหมายและรวธการทจะใชค าศพทเฉพาะในทองถนนนๆ หรอในวฒนธรรมทตนอาศยอยไดอยางถกตองเหมาะสม

การสอสารทใชถอยค าหรอวจนภาษา: ภาษาไดรบการมองวาเปนเสมอนเครองหอหม (Verbal

Communication: Language seen as a Wrapping) จอย เฮนดร (Hendry) อธบายวา คนเราเกยวของกบการมปฏสมพนธอยางกวางขวางดวยการใชถอยค าหรอวจนภาษา เครองแตงกาย ของขวญ และเครองมออนทใชในการน าเสนอความเปนตนเองตอผอน นอกจากนคนเรายงใช “การหอหมทางภาษา” (linguistic wrapping) หลายชน (layers) ดวยกน เพอแสดงออกซงตวตนในลกษณะเชนเดยวกบการน าเสนอตนเองดวยการหอของขวญหรอหอหมรางกายนนเอง กลาวคอ การหอของขวญดวยวสดทใชหอ (wrappings) ตางๆ เราจะค านงถงความเหมาะสมกบกาลเทศะ จดมงหมายทจะสอ และความสมพนธระหวางเรากบผรบสาร เรายงเรยนรทจะแตงกายตามแบบแผนและความคาดหวงของวฒนธรรมทเราเปนสมาชกอย สงเหลานลวนแสดงถงการสอสารภายใตกรอบหรอแนวคดของกลมวฒนธรรมนนๆ นนเอง ลกษณะทนาสนใจประการหนงทพบไดกคอกลไกทท าใหบคคลสามารถแสดงวาตนเองเปนคนกลมหรอชนชนอนในสงคมทตางไปจากกลมหรอชนชนดงเดมของตน คอการสอสารโดยปรบค าพดขนหรอปรบค าพดลงไปตามกลมเปาหมายทตนประสงคจะเขาเปนสมาชก หากตองการพดเพอแสดงการเปนคนทมวฒนธรรมหรอเปนคนทผานการขดเกลาใหงดงาม กท าไดโดยวธปรบ (ค าพด) ขน ‘talking up’ เชน การใชค าสรรพนามแทนตนเองวา ผมหรอดฉน พดดวยส าเนยงกรงเทพ และอาจพดทบศพทภาษาองกฤษบาง เปนตน โดยทชนตางๆ ของการหอหม (wrapping

layers) นนจะเปลยนแปลงไปทงในดานกายภาพ (physically) คอการแตงกาย และทางดานภาษา (linguistically) ดวย แตหากตองการพดเพอแสดงความสามคคเปนน าหนงใจเดยวกน (solidarity) กบกลมเปาหมาย กท าไดโดยวธปรบ (ค าพด) ลง ‘talking down’ เชน การใชค าสรรพนามแทนตนเองวา ฉนหรอหน ใชค าวา จะ แทนค าวา คะ และพดดวยส าเนยงทองถน เปนตน ทงนในกรณของนกการเมอง วธปรบ (ค าพด) ลง กใหเปนไปเพอใหเกดความกลมกลน (assimilation) การยอมรบ (acceptance) ความเหนอกเหนใจ (sympathy) และคะแนนเสยง (votes) คนในสงคมใดกตามลวนแตน าเสนอตนเองผานการหอหมเฉพาะตนหลายชนดวยกน เชน ภาษาสภาพในภาษาไทยและในภาษาญปน กเปนไปเพอการสรางและคงไวซงแบบแผนทางสงคมทมล าดบชน (hierarchical social pattern) เปนตน ทงน คนทมาจากภมหลงทแตกตางออกไปกยากทจะเขาใจและตอบสนอง ยงไปกวานน ลกษณะของทกษะภาษาทมความสลบซบซอนมากขนกคอ บทบาทของความแตกตางทางสงคม (social distinction) เปนความละเอยดและความแตกตางเชงภาษาทยากจะจบจดได ทศนคตตอความไมตรงเชงสงคม/การใชภาษาแบบไมตรงไปตรงมา (social

indirection) เชน การหลอกลวง (deceit) การลอเลน (joking) การดหมน (insult) การอางเปนนย (allusion) การเสยดสประชดประชน (sarcarsm) หรอการสรางและรกษาระยะหางทางสงคม (social distance) ลวนเปนเรองทซบซอนและเปนสงทไมไดแสดงออกอยางเปดเผยหรอเปนทกระจางแกผทไมใชเจาของภาษา (non-natives) ดวยกนทงสน ซงหลายครง “คนนอก” (outsider)

กไมไดตระหนกเกยวกบลกษณะดงกลาวนเลย ทงๆ ทความสลบซบซอนดงกลาวสามารถบงบอกถงลกษณะเฉพาะตางๆ ของสงคมนน เชน ความเปนสงคมแบบปจเจกนยม ( individualistic

society) ความเปนสงคมแบบชนชน (hierarchical society) หรอ ความเปนสงคมแบบชมชนนยมทนยมการมกรรมสทธในทดนและผลผลตรวมกน (collectivistic society) ทสดแลว ในฐานะผเรยนภาษาตางประเทศ บคคลจะตองไมมองขามความส าคญของชนการหอหมทางภาษาซงผคนในแตละวฒนธรรมแสดงออกถงความเปนตวตน (‘self’) ผานชนการหอหมทางภาษาเหลาน การสอสารทไมใชถอยค าหรออวจนภาษา (Nonverbal Communication) อวจนภาษาหรอภาษาทไมใชถอยค ามบทบาทส าคญไมนอยไปกวาวจนภาษาหรอภาษาทใชถอยค า หากปราศจากอวจนภาษาแลว การสอสารอาจจ ากดมากหรอไมประสบผลส าเรจ ในหลายกรณ หากสงทแสดงออกดวยภาษากาย (body language) คสนทนาจะเชอถอภาษาทไมใชถอยค ามากกวาตวค าพดหรอภาษาทไมใชถอยค าขดแยงกบสงทพดออกมา การสอสารทประสบผลส าเรจขนอยกบวา สาร ไมวาจะเปนถอยค าหรอไมใชถอยค า ไดรบการเขารหส (encode) แปลความ (interpret) และถอดรหส (decode) ไดรอบคอบเพยงใด และการสอสารอาจผดพลาดไดทกเมอถามองขามเรองของภาษาทไมใชถอยค า ทงนภาษากายในมตตางๆ มดงน คอ kinesics หมายถง ทาทาง การแสดงออกทางสหนา การสบสายตา และการวางทวงทาหรออรยาบถ สวน proxemics หมายถง การรบรดวยประสาทสมผส การมระยะหางระหวางบคคล การรบรเรองเวลา และการรบรเรองความเงยบหรอการไมออกเสยง โดยทการเขารหสและถอดรหสสารจะตองอาศยความละเอยดถถวนเปนอยางมาก ดวยเหตทคนเรามแนวโนมทจะเขารหสและถอดรหสสารทไมใชถอยค าดวยการปรบแตงและแปลความสารตามบรรทดฐานทางวฒนธรรม (cultural norms) ของตน โดยหลงลมไปวาภาษาทไมใชถอยค ากประกอบดวยชนหอหมตางๆ เฉกเชนภาษาทใชถอยค าเชนกน แมวาการแสดงทางภาษากายจะมรปแบบทเปนไปในท านองเดยวกนอยบางลกษณะทมแบบแผนคอนขางเปนสากล และตามทศนะของ เอดเวรด ท. ฮอลล ทวาเราสามารถอานภาษากายขามขอบเขตวฒนธรรมไดบางสวน แตในสถานการณใหมหรอสถานการณทไมเคยรจกมากอน ซงการสอสารขนอยกบตวแนะหรอสงรอบขางทชวยในการตดสนใจหรอชวยในการท าความเขาใจซงเปนรปแบบทไมใชถอยค าเปนสวนใหญ โอกาสทคนเราจะอานตวแนะเหลานนไดถกตองจะลดลงเมอมระยะหางทางวฒนธรรม (cultural distance) เพมมากขน เชน โอกาสทคนอเมรกนจะอานตวแนะทมไดถกตองเมอสอสารกบคนไทยอาจนอยกวาหากจะสอสารกบคนองกฤษ เปนตน สงส าคญทควรจดจ าเกยวกบภาษาทไมใชถอยค ากคอ เราตองอานตวแนะทไมใชถอยค าจากบรบทของตวแนะเหลานนเทานน มฉะนนเรากอาจตความผดได

ขอควรตระหนกในการสอสารระหวางวฒนธรรม ทงทใชถอยค าและไมใชถอยค า การตระหนกถงความแตกตางของกรอบวฒนธรรม การตความ และบรบททางวฒนธรรม ถอเปนสงส าคญในการสอสารระหวางวฒนธรรมทงทใชถอยค าและไมใชถอยค า หากขาดความตระหนกในเรองดงกลาว อาจสงผลใหการสอสารระหวางวฒนธรรมบกพรองได กรอบวฒนธรรม (Cultural Framework) การสอสารยอมเกดภายใตกรอบวฒนธรรมซงมกอยภายในกรอบของผสงสาร เพราะบคคลยอมมความเคยชนกบสภาพแวดลอมทเปนอยตลอดจนลกษณะอาหารทคนเคย อนเปนการด าเนนชวตตามวถชวตของตน ซงกลาวไดวาบคคลมกมองเหนสงตางๆ และมแนวคดแนวปฏบตภายใตกรอบวฒนธรรมของตนเปนหลก อกทงยงมกจะใชกรอบวฒนธรรมของตนเปนบรรทดฐานในการตดสนผอนทมาจากตางวฒนธรรม ทงๆทในความเปนจรงแลว ผทมาจากตางวฒนธรรมนนกทจะยอมมแนวคดและวถชวตภายใตกรอบวฒนธรรมของเขาเองทแตกตางออกไป การตความ (Interpretation) เมอบคคลมปฏสมพนธกน ยอมจะตองมการตความสารทสอระหวางกน เพอใหเกดความเขาใจ หากเปนผทมาจากตางวฒนธรรมกน กยอมตองมการตความสารทสอระหวางกรอบวฒนธรรมทแตกตางกน มฉะนนอาจเกดอปสรรคตอความเขาใจตอกนได ทงน การตความปฏสมพนธตองค านงถงบรบทและกรอบวฒนธรรมทหลากหลายดวย มฉะนนอาจเกดความเขาใจผดในการสอสารได บรบททางวฒนธรรม (Cultural Context) การตระหนกในบรบททมความแตกตางทางวฒนธรรมจะชวยใหเกดความเขาใจทถกตองในการสอสารระหวางคนทมาจากตางวฒนธรรมได หรออาจกลาวอกอยางหนงไดวา การขาดการตระหนกถงความแตกตางในวธการปฏบตตามบรบททแตกตางภายใตกรอบวฒนธรรมทหลากหลาย อาจจะสงผลใหการสอสารขาดประสทธภาพได

ในบางวฒนธรรมการซดน าแกงเสยงดงมสวนชวยบรรเทาความรอนในน าแกงลงได อกทงยงบงบอกถงความพงพอใจในรสชาตอาหาร อนท าใหผปรงอาหารรสกภาคภมใจ

การสอสารดวยวจนภาษาและอวจนภาษา: การประยกตใช ๔ (Verbal and Nonverbal Communication: Application 4)

แนวคด การสอสารระหวางวฒนธรรมครอบคลมทงการสอสารทใชถอยค าและการสอสารทไมใชถอยค า ผสอสารจ าเปนอยางยงทจะตองตระหนกถงความแตกตางของการสอสารทใชถอยค าและการสอสารทไมใชถอยค าของบคคลในชนชาตและวฒนธรรมตางๆ เพอใหสามารถเขาใจความหมายของสารไดอยางถกตองตรงตามความหมายทผสอสารตองการ อกทงยงชวยลดหรอขจดปญหาอนเกดจากความเขาใจผดอนเนองมาจากความแตกตางระหวางกนได

คนอนเดยสายหนาแปลวา “Yes”

ความแตกตางดานเพศสภาพในการสอสาร (Gender Differences in Communication)

เนอหาและแนวคดในโมดล ๑. วฒนธรรมของเพศสภาพ (Gender Culture) และการสอสารระหวางวฒนธรรม

(Intercultural Communication) ๑.๑ กลมเพศสภาพทตางกนถอเปนกลมวฒนธรรมรองทแตกตาง ซงความแตกตางดงกลาวม

อยในหลากหลายมต ๑.๒ ผทอยในกลมเพศสภาพทตางกนจะไดรบการสงสอนใหเรยนรในเรองตางๆทแตกตางกน

ทงการมองโลก การใชภาษาทใชถอยค า การใชภาษาทไมใชถอยค า รสนยมการแตงกาย ๑.๓ การตระหนกถงเพศสภาพหญงและชายทแตกตางในแตละวฒนธรรมจะท าใหการสอสาร

ทมงใหบงเกดความเขาใจอนดตอกนประสบผลส าเรจหรอไมประสบผลส าเรจได ๒. วฒนธรรมทเกดจากการสงสอนและเรยนร: วฒนธรรมการมชนชนโดยมเพศชายเปนใหญ

(The Learned Culture: Hierarchy and Patriarchy) ๒.๑ การรบรประวตของบรรพสตรทเคยรงเรองสามารถชวยใหสงคมทเคยมองวาวฒนธรรม

ของการมเพศชายเปนใหญเปนเรองของธรรมชาตนน ไดเหนวาวฒนธรรมดงกลาวแทจรงแลวเปนวฒนธรรมทเกดจากการเรยนรและสงสอน (a learned culture) และเปนมายาคต (myth) หรอโลกสมมต (make-believe world) ซงท าใหทกกลมเพศสภาพเกดมแนวคดฝงหวและอคตเกยวกบเพศหญงมากมาย เปนอปสรรคตอความเจรญกาวหนาของเพศหญงโดยรวม

๒.๒ ภาษาทใชถอยค าและภาษาทไมใชถอยค าตางสะทอนลกษณะสงคมและความเชอเรองการทเพศชายเปนใหญ และตวภาษานกยอนกลบไปกอใหเกดกระบวนการเรยนรในสงคมในเรองความยงใหญของเพศชายเหนอเพศหญงอกทอดหนง

๓. การแตงงานระหวางคนตางวฒนธรรม (Intermarriage) ๓.๑ ผคนจ านวนมากในสงคมไทยหลงกลในมายาคตเกยวกบการแตงงานระหวางคนตาง

วฒนธรรม ซงบอยครงกอใหเกดอปสรรคตอการสอสารกนแบบเปดเผย และในทสดกน ามาซงปญหาหลายประการในครกตางวฒนธรรม

๓.๒ การแตงงานระหวางคนตางวฒนธรรมอาจประสบความส าเรจไดพอๆ กบการแตงงานของคนรวมวฒนธรรม หากแตละคนตองปฏบตตอกนโดยค านงวาอกฝายเปนปจเจกชน มใชตวแทนของกลมชน แลวยอมรบและปรบตวเขากบความแตกตางของกนและกน

๔. สภานภาพและบทบาทของหญงไทย (Statuses and Roles of Thai Women) ๔.๑ สถานภาพของเพศหญงในดานสงคม กฎหมาย และการเมอง ลวนเปนรองสถานภาพของ

เพศชายทไดรบการยกยองใหเปนใหญเหนอเพศสภาพอนๆ มายาคตเกยวกบสตรเพศกดกนความเสมอภาคของสตรในทกๆ ดาน

๔.๒ การเรยนรถงสถานภาพและบทบาทของหญงไทยในอดตวาเปนกลมทเขมแขง แตกตางจากมายาคตของเพศหญงทสงคมเชอจะชวยใหเพศหญงเกดความภาคภมใจในบรรพสตรและเพศของตนมากขน

๔.๓ หากเพศหญงเรยนรและตระหนกเกยวกบมายาคต แนวคดฝงหว และอคตเกยวกบสตร ยอมชวยใหเกดการเรยนรถงความจรงทถกมองขาม ท าใหเกดความเขาใจอนด และสามารถเกดการสอสารระหวางเพศทมวฒนธรรมตางกนไดอยางเตมท

การแตงงานระหวางวฒนธรรม

ศพทส าคญ (๑) เพศสภาพ (gender) (๒) สงคมทชายเปนใหญ (patriarchy) (๒) โลกสมมต (make-believe world) (๓) การทชายเปนใหญ (male dominance) (๔) การแตงงานระหวางคนตางวฒนธรรม (intermarriage) (๕) พนทในบาน (domestic domain) (๖) พนทนอกบาน (public domain)

วฒนธรรมของเพศสภาพ (Gender Culture) และการสอสารระหวางวฒนธรรม (Intercultural Communication) กลมเพศสภาพทตางกน ชายหรอหญง ถอวาเปนกลมวฒนธรรมรอง (sub-culture) ซงตองผานกระบวนการเรยนรวฒนธรรมแม (enculturation) ดวยกนทงนน โดยผทอยในกลมเพศสภาพทแตกตางกนจะไดรบการสงสอนใหมองโลกแตกตางกน ใหเรยนรการใชภาษาทใชถอยค าและภาษาทไมใชถอยค าทเหมาะสมกบเพศสภาพของตน ใหเรยนรทจะมรสนยมในการแตงกายทเหมาะกบเพศสภาพของตน รวมทงใหเรยนรถงกระบวนการเรยนรวฒนธรรมแมทมรายละเอยดทตางกน ดงนนการรบรถงกระบวนการเรยนรวฒนธรรมแมทมรายละเอยดตางกนไปตามความคาดหวงของสงคมทมตอเพศสภาพทตางกน อนเปนไปอยางสอดคลองไปกบกรอบวฒนธรรม มความส าคญตอการสอสารใหเกดความเขาใจของกลมคนทมความแตกตางกนแมจะอยรวมกนในวฒนธรรมหลกเดยวกนกตาม วฒนธรรมทเกดจากการสงสอนและเรยนร: วฒนธรรมการมชนชนโดยมเพศชายเปนใหญ (The

Learned Culture: Hierarchy and Patriarchy) ในหลายๆ สงคม เพศหญงไดรบการสงสอนผานกระบวนการเรยนรวฒนธรรมแมใหอยในกรอบทเพศชายก าหนด เปรยบไดดงตนไมทอาจเตบโตสงใหญในปา แตตองกลายเปนบอนไซทมขนาดเลกในกระถาง โดยถกสอนใหพงใจอยกบขนาดเลกๆ นารกของตนเอง เชองและออนแอ โดนกดกนไมใหสมองเกดการพฒนาดวยการไมไดรบการสนบสนนใหไดรบการศกษา หรอแมแตการมวนผมดวยโรลมวนผมทแขงและท าใหเจบตวเวลานอนซงกตองจ าทนเพอจะไดสวยสมใจ อนเปนการสนองตอบความปรารถนาของบรษเพศ ทงน บทบาทส าคญดานวฒนธรรมของสงคมชนชน คอ การเปนสงคมชนชนทางเพศสภาพและการทเพศชายมอ านาจเหนอเพศหญง (Patriarchy) ซงเปนสงทนาเสยดาย เพราะการศกษาเกยวกบประวตบรรพชนทเปนสตร (female genealogies) เปนสงทคนสวนนอยใหความสนใจ และทนาเศราใจไปยงกวานนคอ “บอนไซ” เองกพอใจกบสภาพทเปนอย โดยไมไดตระหนกวาตนเองสามารถเตบโตสงใหญในปาไดโดยไมตองพงพาผใด อยางไรกตาม จากความซบซอนของมตทางวฒนธรรม สงคมนอกจากจะมลกษณะชายเปนใหญ (male-dominated) แลว ยงมความหลากหลายและซบซอนอนเนองมาจากสถานภาพทางสงคม ชาตพนธ ศาสนา หรอขอบเขตหรออาณาบรเวณ (domain) ทตองพจารณาอกดวย เชน ในวฒนธรรมไทยและวฒนธรรมเพอนบาน เชน วฒนธรรมพมา ผหญงกอาจเปนใหญในอาณาบรเวณทเปนเขตสวนตวหรอเขตของบาน (domestic domain) ในขณะทผชายหรอสามจะเปนใหญนอกเขตบานหรอทเรยกวาในบรเวณสาธารณะ (public domain) วฒนธรรมชายเปนใหญมความสมพนธกบการสอสารโดยใหพจารณาประเดนตอไปน

ประเดนเรองโลกสมมตของการทชายเปนใหญ (make-believe world of male dominance) ในอดตกาล บรรพชนทเปนสตรเพศไดครองพนทในประวตศาสตร ซงวฒนธรรมทมชายเปนใหญไดกอใหเกดการเปลยนแปลงอยางยงใหญตอสถานะของความเปนเพศหญงในปจจบน ตลอดจนทศนคตและวธปฏบตของเพศชายตอเพศหญงและระหวางเพศหญงดวยกนเอง ยงกวานน ตอนนเหลาสตรไมสามารถมองทะลมานมายาคตทหลอหลอมสงคมอย (inducement myth) ดวยวามายาคตแหงการเปนใหญของเพศชายแผไปในทกอณของสงคม จนท าใหผคนเชอวาสงทเหนและเผชญอยนเปนเรองจรง เปนธรรมชาต ปราศจากการชน าใดๆ อนสงผลใหผหญงสวนมากไมสามารถกาวผานภาพลวงตานนไปได แถมกลบเปนผทยอมแพตอมายาคตเสยเอง ประเดนของภาษาทใชถอยค า (verbal language) ในความเปนจรง ผคนตางรอยแกใจเรองความแตกตางของเพศสภาพและบทบาทในสงคมเปนอยางด เพราะการเรยนรเรองสถานภาพทางเพศและบทบาทดงกลาวไดหยงรากลกลงในสงคมแตละสงคม แนวคดฝงหว (stereotype) ทางดานเพศมอทธพลยงใหญตอการสอสาร ไมวาจะเปนเรองของรปแบบ (style) การเลอกค า (word choice) รวมทงรายละเอยดปลกยอยทส าคญของภาษา คณลกษณะหรอสวนประกอบอนๆ ของเสยง (supra-segmental features) เชน เสยงทมแหลม (pitch) อารมณเสยง (tone) การเนนเสยง (stress) หรอท านองเสยง (intonation) เปนตน ทงน ใครๆ กสามารถแยกแยะลกษณะการใชภาษาพดทตางกนโดยเพศทตางกนได การสอสารโดยสะทอนใหเหนถงเพศสภาพนแสดงใหเหนโลกแหงความเปนจรง (social reality) เกยวกบการแบงแยกการใชภาษาตามเพศสภาพในสงคม และหากผพดเลอกใชตวเลอกทตางไปจากความคาดหวงของสงคมกจะท าใหเกดการตความทตางไปดวยเชนกน ในเรองของค าคณศพท กมการแสดงเพศสภาพของความเปนสตร (ความงดงาม นมนวล ออนไหว กรณา บอบบาง ความอบอนของความเปนเพศแม) ทแตกตางไปจากการแสดงเพศสภาพทเปนของบรษ (การตดสนใจเดดเดยว เฉลยวฉลาด รางกายแขงแรง จตใจเขมแขง มประสทธภาพและความสามารถในการท างาน) นอกจากน แนวคดทไมเทาเทยมกนของเพศสภาพหญงและชายกไดสะทอนใหเหนอยางชดเจนในบางภาษา เชน ภาษาฝรงเศส ค าวา le fermierหมายถง ชาวนา การจะท าใหเปนค าทสอถงชาวนาผหญงเปนสงทกระท าไมได หากแตมค าคทมเพศสภาพเปนหญง คอ la ferme หมายถง ไรนา โดยทค าศพทนทมเพศสภาพเปนหญงกลบไมไดมสถานภาพของการเปนสงมชวตหรอมความเทาเทยมทางสถานภาพแตอยางใด หรอแมแตในภาษายโรปบางภาษา ค าศพททเกยวกบอาชพตางๆ ทสงคมคาดหวงวานาจะเปนอาชพของผชาย เชน ผพพากษา นกการเมอง ทนายความ ชาง หากเปนหญงกจะมค าวาผหญงก ากบไว เพราะเปนคนกลมยอยในอาชพนนๆ

ประเดนของภาษาทไมใชถอยค า (nonverbal language) ภาษากาย เชน การแสดงสหนา การใชอารมณเสยงตางๆ เปนสวนหนงของพฤตกรรมทเหมาะสมและเปนไปตามความคาดหวงของแตละเพศ ซงประเดนนเปนสงทผคนเรยนรและปฏบตตามตงแตยงเลก เชน ผคนคาดหวงทจะไดเหนผหญงพรอมรอยยมทออนหวานตามแบบฉบบ มากกวาอยากจะเหนพวกเธอแสดงหนาตาขมงทง หนานวควขมวด และแสดงความมงมนเหมอนทพวกผชายชอบท า ทงน การรบรขอมลของการสอสารระหวางเพศสภาพทแตกตางกนจะชวยลดอปสรรคในการสอสารระหวางวฒนธรรมลงได เชน หากนกทองเทยวทมาทองเทยวประเทศไทยเหนผหญงไทยเหนยมอายและไมกลาพดดวยกไมไดแปลวาพวกเธอไมเปนมตร หรอหากพวกเขาเหนผหญงไทยโปรยยมหวานใหกไมไดหมายความในเชงชสาวเชนกน เพราะผชายกไดรบการสอนใหยมดวยเชนกน ทงนโดยเปนไปตามสโลแกน “ยมสยาม” ของการทองเทยวแหงประเทศไทยทโดงดงและเรองอทธพลนนเอง ในอกดานหนง “ยมสยาม” นกมผลใหผหญงไทยถกครอบง าใหเชอในคณสมบตตามครรลองแหงวฒนธรรมวาพวกเธอควรงดงามสวยสงาสมเปน “ดอกไมของชาต” และตองสามารถยมไดแมในสถานการณทหนาชนอกตรม การแตงงานระหวางคนตางวฒนธรรม (Intermarriage) การแตงงานระหวางคนตางวฒนธรรม (Intermarriage) ไมใชเรองใหมส าหรบสงคมไทย “กฎหมายตราสามดวง” หามราษฎรไทยซงรวมทงคนเชอชาตไทยและคนเชอชาตมอญมใหอนญาตใหลกสาวหรอหลานสาวแตงงานกบชนตางชาต” คนตางชาต หมายรวมถงคนองกฤษ คนดชท หรอคนฮอลนดา คนชวา และคนแขกมลาย ซงคอพวกทนบถอศาสนาอนๆ ทงนการตอตานทางสงคมทมตอการแตงงานระหวางวฒนธรรมนนเกดขนจากความกลวเรองการขาดความเขาใจกนและการเขากนไมไดอนเปนผลจากความแตกตางเรองวฒนธรรม ศาสนา และภาษานนเอง ตอมากเรมมชาวตางชาตทตงหลกปกฐานในประเทศไทยจ านวนไมนอยทแตงงานอยกนกบผหญงไทย ซงคอยๆเปนทยอมรบกนมากขนเรอยๆ เหตผลทชายตางชาตปรารถนาจะแตงงานกบผหญงเอเชยอาจเปนเพราะชายตางชาตเหลานนมความเชออนเกดจากแนวคดฝงหววาเมอเปรยบเทยบกบผหญงตะวนตกแลวผหญงเอเชยนมนวลมากกวา เชอฟงมากกวา และเตมใจทจะรบใชสามมากกวา สวนผหญงไทยจ านวนมากกเชอวาผชายตะวนตกเปนคนตงใจท ามาหากนและซอสตยกบภรรยามากกวาผชายไทย นอกจากนยงมเหตผลส าคญคอการยกระดบสถานภาพทงทางสงคมและทางเศรษฐกจ ทสดเกดเปน มายาคตในประเดนเรองการเงน เรองการมชวตในสถานภาพใหม เรองโลกทมอสรเสร ตลอดจนเรองความรกโรแมนตกทปราศจากการแทรกแซงของมอทสามหรอนสยนอกใจคนรกหรอภรรยาของชายไทยนนเอง

อยางไรกด ภาษาอาจเปนเหตใหชวตคของหลายๆ คนทมาจากตางชาตตางภาษาเกดความยงยากหรอไมประสบความส าเรจไดหากปราศจากความเขาใจอยางจรงจง การมความเขาใจกนอยางถองแท (genuine understanding) และการตระหนก (awareness) ในเรองการสอสารระหวางคนตางวฒนธรรมจะชวยใหตนรกเตบโต สงทยากของการสอสารระหวางวฒนธรรมยอมตองทวคณเปนสองหรอสามเทาหากการสอสารระหวางวฒนธรรมตองผสมผสานดวยประเดนของการแตงงานของคสมรสทแตกตางกนอยางมากทงดานภาษา วถชวต ความเชอ และอนๆ ฉะนน ขนแรกตองยอมรบวาภาษาและวฒนธรรมทแตกตางยอมเปนอปสรรคพนฐานทส าคญส าหรบคสมรสทมาจากตางวฒนธรรม จากนนควรท าการศกษาคสมรสในฐานะทเปนปจเจกบคคล โดยแยกเรองอคตหรอมายาคตจากแนวคดฝงหวในความเปนคนตางชาตไวกอน ตอจากนนกตองท าการศกษาวฒนธรรมของครกเพอเรยนรเกยวกบเขา/เธอ และความคาดหวงเรองการแตงงานของแตละฝายทแตกตางกน ทงนเพอเรยนรและปรบตวเขาหากน และทายสด การระมดระวง ถนอมน าใจซงกนและกนถอเปนกญแจดอกส าคญสการมชวตคทยนยาวและมความสข สถานภาพและบทบาทหญงไทย (Statuses and Roles of Thai Women) สมยโบราณ ผชายถกเกณฑแรงงานในฐานะไพร แรงงานสตรจงเปนแรงงานหลก และสตรไดรบการคมครองจากกฎหมายโดยไดรบสทธเหนอรางกายของตนเองแมจะมสถานภาพเปนทาส สมยปจจบน ผหญงไทยมบทบาทมากยงขน เชน การออกไปท างานนอกบาน แตโดยรวมสถานภาพของหญงไทยกยงอยภายใตกรอบวฒนธรรมไทย อนเปนตวก าหนดบทบาทของชายและหญงภายใตโครงสรางของสงคมทมชายเปนใหญ (male dominance or patriarchy) ผมหนาทเปนภรรยาในสงคมไทยจะไดรบการคาดหวงใหท าตวดงดงาม เชอฟง และซอสตยตอสามของตน ทงตองสามารถจดการดแลบาน ดแลปรนนบตสามและลกๆ ดวยเหตทผหญงในสงคมไทยไดรบการยอมรบและใหเกยรตอยางสงในฐานะเมยและแม ทงนในหลายครอบครว ภรรยาเปนผทมอ านาจเหนอสมาชกอนในครอบครว โดยดไดจากการทพวกเธอเปนผควบคมดแลการใชเงน (hold

the purse string) ของครอบครว สามหลายๆ คนยอมมอบความเปนใหญใหแกภรรยาเมออยในบาน (domestic domain) แตหากเปนนอกบาน (public domain) สามจะแสดงบทบาทของผทเหนอกวา และทส าคญ ผเปนภรรยาจะตองไมแสดงอ านาจเหนอสามเวลาทอยนอกบาน เพราะวาจะเปนการท าใหสามเสยหนาซงอาจมผลตอความสมพนธระหวางสามและภรรยาได นอกจากน การทสามมความสมพนธกบหญงอนนนสงคมอาจยอมรบได แตผหญงไทยไมไดรบสทธใหท าเชนนน

ในดานสถานภาพทางกฎหมายและการเมองนน ผหญงยงไมเปนทยอมรบทจะใหเขาด ารงต าแหนงระดบสงนก ซงสมพนธกบแนวคดฝงหวเรองภาวะ “เลอดจะไปลมจะมา” หรอ “สาวแก” ของผหญง อกทงยงถกมองวาไมมทกษะในการท างานทดเทากบผชาย เชน ขาดวสยทศน จจ จกจก เจาอารมณ เอาแตใจ ไรเหตผล ไมกลาตดสนใจ เชอถอไมได หรอไมกวาผหญงมความอบอนแหงความเปนแมซงเปนคณสมบตทผชายไมม ฉะนนพวกเธอควรทจะอยบาน ซงเปนสถานททลกๆ ตองการพวกเธอมากทสด แมวาจะมความพยายามขบเคลอนในการปรบปรงและยกสถานภาพของผหญงใหสงทดเทยมผชาย เชน การจะออกกฎหมายทใหสทธผหญงทแตงงานแลวเลอกใชนามสกลของตวเองหรอนามสกลของสามได แตผหญงไทยหลายคนกลบไมไดน าพาตอความเคลอนไหวดงกลาว ยงไปกวานน ผหญงบางคนกลบรสกซาบซงดวยซ าไปทสามอนญาตใหใชนามสกลของเขา หรอในกรณของค าน าหนานามทมผพยายามจะปรบใหมความทดเทยมกบค าน าหนานามของผชาย คอ “นาย” ทไมแสดงสถานภาพการสมรส แตผหญงหลายคนกไมแยแสกระแสการขบเคลอนดงกลาว จงนบวาเปนการยากทนกเคลอนไหวเพอสทธสตรจะท าใหเหลาสตรเพศเขาใจและตระหนกถงความส าคญของการ “เขาถงสทธทจะเลอก” (access to rights to choices) วาเปนพนฐานตอสทธของการเปนมนษย (human rights) กอนทพวกเธอจะปฏเสธ “สทธทจะเลอก” ไปอยางไมคดหนาคดหลง

ในปจจบน ผหญงมบทบาทในสงคมเปนอยางมาก

ความแตกตางดานเพศสภาพในการสอสาร: การประยกตใช ๕ (Gender Differences in Communication: Application 5)

แนวคด เพศสภาพและบทบาททางเพศเปนเรองของการเรยนรทางวฒนธรรมทไดรบการหลอหลอมดวยแนวคดฝงหวและอคตทางเพศสภาพ ความรความเขาใจและการตระหนกเกยวกบกระบวนการเรยนรวฒนธรรมแมดานเพศสภาพ บทบาทแนวคดฝงหวและอคตดานเพศสภาพ ตลอดจนเรองภาษาทใชถอยค าและไมใชถอยค า ในการเรยนรและการแสดงออกดานเพศสภาพถอเปนสงส าคญในการสอสารระหวางวฒนธรรม หากสภาพแวดลอมมความเทาเทยมในดานเพศสภาพมากขน อาจสงผลตอพฤตกรรม บทบาท ตลอดจนแนวคดดานเพศสภาพใหมความเทาเทยมกนมากขน

เพศสภาพเปนสงทหลอหลอมมาจากกระบวนการเรยนรวฒนธรรมแม

ภายในสงคมไทย (Inside Thai Society)

เนอหาและแนวคดในโมดล ๑. การสอสารแบบวฒนธรรมต าและวฒนธรรมสง (Communication in Low-context

Cultures and High-context Cultures) พฤตกรรมการสอสารของมนษยบนพนฐานวฒนธรรม อาจจ าแนกไดเปน ๒ รปแบบ คอ ... ๑.๑ วฒนธรรมต า เปนวฒนธรรมของกลมคนทมลกษณะแนวคดและการสอสารแบบเปดเผย

ตรงไปตรงมา กลาวถงประเดนส าคญๆ กอน แลวคอยขยายความอธบายเพมเตม ๑.๒ วฒนธรรมสง เปนวฒนธรรมของกลมคนทมลกษณะของแนวคดและการสอสารแบบกน

หอย เรมเกรนน ายดยาว และพดถงสงส าคญในตอนทาย มกไมพดหรอแสดงความรสกตรงๆ แตจะพดเปนนยใหตความเอง และจะค านงถงความรสกและจตใจของผอน

๒. ลกษณะสงคมโครงสรางแบบหลวม (Loosely-structured Society) สงคมโครงสรางแบบหลวม หมายถง สงคมทคนนกถงตนเองมากกวาคนอน คนในสงคมรก

ความเปนอสระ มอตตา มความยดหยน ปรบตวไดงาย ถอยทถอยอาศย มบรณาการทางสงคมสง รกฎระเบยบและกรอบกตกาทางสงคม แตไมมการลงโทษผละเมด

๓. คานยมในสงคมไทย (Thai Social Value)

๓.๑ การเรยนรเขาใจวฒนธรรมและคานยมของตนเองทอาจมความแตกตางจากวฒนธรรมอน เปนสงส าคญตอการสอสารระหวางวฒนธรรม ดงนนเราควรเรยนรวฒนธรรมไทย โดยการสะทอนภาพจากมมมองของตนเองและนกวชาการตางประเทศ

๓.๒ ตวอยางของคานยมทมอทธพลตอการสอสารของคนไทย คอ บญคณ การเคารพผอาวโส การแสดงความเกรงใจ และอตตา

ศพทส าคญ (๑) วฒนธรรมสง (high-context cultures) (๒) วฒนธรรมต า (low-context cultures) (๓) สงคมโครงสรางแบบหลวม (loosely-patterned society) (๔) บญคณ (moral debt) (๕) การเคารพผอาวโส (seniority) (๖) ความเกรงใจ (?) (consideration) (๗) อตตา (ego)

การสอสารแบบวฒนธรรมต าและวฒนธรรมสง เอดเวรด ท. ฮอลล นกมานษยวทยาชาวอเมรกน ไดอธบายพฤตกรรมการสอสารของมนษยบนพนฐานของวฒนธรรมไว ๒ รปแบบ ไดแก วฒนธรรมต า (low cultures) และวฒนธรรมสง (high culture) ดงน วฒนธรรมต า เปนวฒนธรรมของกลมคนทมลกษณะแนวคดและการสอสารแบบเปดเผย ตรงไปตรงมา (direct) ในการสอสาร จะกลาวถงประเดนส าคญๆ กอน แลวคอยขยายความอธบายเพมเตม กลมคนในวฒนธรรมต าจะอยแถบอเมรกาเหนอ ประเทศสวนใหญในยโรปตะวนตก ออสเตรเลยและนวซแลนด วฒนธรรมสง เปนวฒนธรรมของกลมคนทมลกษณะของแนวคดและการสอสารแบบกนหอย (spiral) จะเรมเกรนน ายดยาว และพดถงสงส าคญในตอนทาย มกไมพดหรอแสดงความรสกตรงๆ แตจะพดเปนนยใหตความเอง และจะค านงถงความรสกและจตใจของผอน กลมคนในวฒนธรรมสง จะอยแถบเอเชย แอฟรกา และอเมรกาใต ตลอดจนประเทศบางประเทศในแถบยโรป เชน ฝรงเศส ในกรณของประเทศไทยกจดวาอยในกลมวฒนธรรมสงดวยเชนกน

Factor Low-context Culture High-context Culture

Overtness of Messages

Many overt and explicit messages that

are simple and clear.

Many covert and implicit messages,

with use of metaphor and reading between the lines.

Locus of Control and Attribution for Failure Outer locus of control and blame of

others for failure.

Inner locus of control and personal

acceptance for failure.

Use of Non-verbal Communication More focus on verbal communication than body language.

Much nonverbal communication.

Expression of Reaction Visible, external, outward reaction. Reserved, inward reactions.

Cohesion and Separation of Groups Flexible and open grouping patterns,

changing as needed.

Strong distinction between ingroup and

outgroup, strong sense of family.

People Bonds Fragile bonds between people with little

sense of loyalty.

Strong people bonds with affiliation to

family and community.

Level of Commitment to Relationship

High commitment to long-term

relationships; Relationship more important than task.

Low commitment to relationship; Task

more important than relationship.

Flexibility of Time Time is highly organized. Product is

more important than process

Time is open and flexible. Process is

more important than product.

ลกษณะสงคมโครงสรางแบบหลวม (Loosely-structured Society) จอหน เอมบร (Embrie) นกมานษยวทยาผหนงซงศกษาสงคมไทย พบวา สงคมไทยเปนสงคมโครงสรางแบบหลวม หมายถง สงคมทคนนกถงตนเองมากกวาคนอน คนในสงคมรกความเปนอสระ (independence) มอตตา (ego) มความยดหยน (flexibility) ปรบตวไดงาย ถอยทถอยอาศย มบรณาการทางสงคมสง (high social integration) รกฎระเบยบและกรอบกตกาสงคมแตไมมการลงโทษผละเมด (low social sanction) ซงการขาดการลงโทษผละเมดกฎระเบยบทางสงคมเกดจากการทคนไทยมกหลกเลยงการเผชญหนา (avoidance of confrontation) และความขดแยง (conflicts) เกดชองวางใหคนไมเคารพกฎระเบยบ ไมมใครบงคบใหปฏบตตามกฎสงคมได

คานยมในสงคมไทย (Thai Social Value) เดกไทยซงสวนใหญเตบโตมาในครอบครวขยาย (extended family) จะไดรบการปลกฝงและซมซบวถชวต แนวทางในการประพฤตปฏบตตน (codes of behavior) และคานยมในสงคม (social values) หรอการเรยนรวฒนธรรมตนเอง (enculturation) เชน การเรยนรเรองล าดบญาต (family hierarchy) จากการสงเกตดบทบาทของสมาชกในครอบครว เรองระบบอาวโส (seniority system) และการอยรวมกนในสงคมอยางเปนอนหนงอนเดยวกน (social harmony) น าไปสคานยมทมอทธพลตอการสอสารของคนไทย บญคณ (Moral Debt) เปนความผกพนทางใจทผรบความเมตตาหรอความชวยเหลอมตอผใหความเมตตาหรอความชวยเหลอ ทงระลกถงบญคณ และเมอมโอกาสกจะตอบแทนบญคณนน ในสงคมไทย ผทแสดงความกตญญตอผมพระคณจะไดรบการยกยองจากคนในสงคม ในขณะทสงคมตะวนตก เปนสงคมแบบปจเจกนยม ( individualism) ไมใชแบบระบบชมชนนยม (collectivism) แตละคนมแนวคด การกระท าเปนแบบเฉพาะตน นยมพงพาตนเองมากกวาทจะขอความชวยเหลอจากผอน ผสงอายรสกอสระทจะอยตามล าพงหรอบานพกชรามากกวาจะไปอยกบลกหลาน ในขณะทลกหลานจะมวถชวตเปนของตนเอง ไมผกพนกบครอบครวหรอชมชน

นมตต สาธรปาน กตญญ กตเวทตา

การเคารพผอาวโส (Seniority) ในสงคมไทย เมอมการสอสาร ผทมอาวโสนอยกวาจะมทาททสงบเสงยม นงฟงผอาวโสอยางเงยบๆ มากกวา และมกไมแสดงความขดแยง สงนสะทอนใหเหนถงการเปนคนมกาลเทศะ รวาเวลาใดควรพดและเวลาใดควรฟง ส าหรบคนไทย ความเงยบถอเปนสงทมคา (Silence is golden.) ในทางตรงกนขาม ในสงคมตะวนตก ผคนจะนยมพดตรงไปตรงมาตามความรสก ความคดเหนของตนเอง (directness and assertiveness) ทงนความเงยบและการนงไมพดแสดงความคดความเหน แสดงใหเหนถงความเฉอยชา ความไมใสใจ รวมไปถงการขาดภมความร การแสดงความเกรงใจ (Showing Consideration) เปนคานยมทคนไทยไมตองการกลาวอะไร ท าอะไรใหใครเสยความรสก เสยใจ รบกวนหรอท าใหใครเดอดเนอรอนใจ ทงยงครอบคลมถงความไมตองการต าหนวากลาวหรอวพากษวจารณใหเสยหาย โดยเฉพาะอยางยงตอหนาผอน เพราะไมอยากใหเกดการเสยหนาหรอเกดการขดแยงตอกน แตตองการใหเกดความกลมเกลยว สมานฉนท (harmony) หากจ าเปนตองพดอะไรแลวท าใหอกฝายหนงเกดความรสกในแงลบ หรอไมสบายใจ คนไทยจะมวธพดออมๆ (indirectness) และจะเลอกใชค าพดทนมนวล ใหเกยรตและถนอมน าใจกน การพดจงอาจมลกษณะคอยๆ พด ดวยน าเสยงเบาๆ ซงในสายตาของประเทศตะวนตก อาจท าใหดเหมอนพดดวยความไมมนใจ (lack of confidence) ทงนเพราะในสงคมยโรปหรออเมรกา จะไมมค าวา “เกรงใจ” ในความหมายเดยวกบภาษาไทย ทงน ลกษณะการสอสารของคนในวฒนธรรมตะวนตก จะเปนแบบตรงไปตรงมา ไมออมคอม ใชภาษาสอความหมายตรงประเดน ชดเจน พดเสยงดงฟงชดดวยความเชอมนในตนเองสง

การแสดงความเกรงใจเปนลกษณะส าคญประการหนงของคนตะวนออก อตตา (ego) คนไทยยดถอความเปนตวตนสง มความหยงในศกดศรของตนเองและครอบครว โดยจะไมยอมใหใครลบหลดหมน ถาใครแสดงพฤตกรรมทถอเปนการดถก กลาวหา หรอชใหเหนขอเสยหรอขอผดพลาดของตนเองอยางไมไวหนาหรอไมถกตอง กจะมปฏกรยาตอตานทนท การใหความส าคญกบหนาตานน อาจเหนไดจากส านวนไทยหลายๆ ส านวน เชน เสยหนา (to lose face) รกษาหนา (to save face) ไดหนา หนาหนา หนาบาง หกหนา เปนตน

ภายในสงคมไทย: การประยกตใช ๖ (Inside Thai Society: Application 6)

แนวคด สงคมแตละสงคม ไมวาจะเปนสงคมไทยหรอสงคมอเมรกนตางกมคานยมและธรรมเนยมปฏบตทเปนเอกลกษณของตน ชาวตางประเทศทเขามาอยในประเทศไทยมคานยมทางสงคมและวถชวตทแตกตางไปจากคนไทย สวนชาวไทยกมคานยมทางสงคมและวถชวตทแตกตางไปจากคนอเมรกน ความแตกตางดงกลาวอาจท าใหเกดปญหาในการสอสารและปญหาทางวฒนธรรมอนน าไปสความเขาใจผดได

ปจจบนมคนตางชาตเขามาพ านกในประเทศไทยเปนจ านวนมาก

การปรบตวและการปรบตวซ าทางวฒนธรรม (Cultural Adjustment and Readjustment)

เนอหาและแนวคดในโมดล ๑. การเรยนรและรบเอาวฒนธรรมตางชาต (Acculturation)

๑.๑ การเขาไปอยในสภาพแวดลอมทมวฒนธรรมแตกตางจากเรา หรอการมผทมาจากวฒนธรรมอนเขามาอยในสภาพแวดลอมของเรา ท าใหเกดความจ าเปนทจะตองสอสารระหวางวฒนธรรม

๑.๒ การเขาไปอยในตางแดนนนอาจมระยะเวลาและจดประสงคแตกตางกนไปโดยอาจแบงตามระยะเวลาและจดประสงคการพ านกในตางแดนได

๒. บคคลทเขาไปอยในตางแดนและแรงจงใจในการปรบตว (Foreigners and Motivation to

Adjust) ๒.๑ เมอตองเขาไปอยในสภาพแวดลอมใหม บคคลตองผานกระบวนการเรยนรและการปรบ

ตนเขากบวฒนธรรมใหม (cultural adjustment) ซงอาจมองไดวาเปนการผานความเครยดทางดานวฒนธรรม (cultural stress) แบงเปน ๔ ระยะ ไดแก ...

๒.๑.๑ ระยะการตนเตนกบสงแปลกใหม (excitement/honeymoon stage) ๒.๑.๒ ระยะหดหหรอหลกเลยง (depression/avoidance stage) ๒.๑.๓ ระยะเรมปรบตวได (gaining ground/near recovery stage) ๒.๑.๔ ระยะปรบตวหรอฟนตวอยางสมบรณ (adjustment/full recovery stage) ๒.๒ บคคลจะผานระยะตางๆ จนถงระยะทสไดหรอไม ขนอยกบระยะเวลาและทศนคตของ

บคคลผนน

๓. กระบวนการเรยนรและการปรบตวเขากบวฒนธรรมใหม (Cultural Adjustment) เมอบคคลทใชชวตในตางแดนเปนระยะเวลานานตองกลบไปสบานเกดของตน อาจตองผานกระบวนการปรบตวใหม (cultural readjustment) ซงประกอบดวยชวงระยะเวลาปรบตวทง ๔ ชวง แตระยะเวลาแตละชวงอาจไมนานเทากบการปรบตวเมอเรมไปใชชวตในตางแดน

๔. การสอสารระหวางวฒนธรรมรอง (Cross-small/sub-culture Communication) ความตระหนกในเรองกระบวนการปรบตวเขากบวฒนธรรมใหมเปนประโยชนในการสอสาร

ระหวางวฒนธรรม ทงเมอบคคลเปนผไปใชชวตในวฒนธรรมใหมและเมอตองมกจกรรมรวมกบบคคลทมาจากวฒนธรรมอน ทงในมมมองของวฒนธรรมหลกและวฒนธรรมรอง

ปจจบนมการแลกเปลยนนกศกษาระหวางประเทศกนอยางแพรหลาย

คนไทยจ านวนมากเดนทางไปพ านกในตางประเทศดวยเหตผลทแตกตางกน

ศพทส าคญ (๑) การเรยนรและรบเอาวฒนธรรมตางชาต (acculturation) (๒) ผเขาไปพกอยไมนาน (sojourners) (๓) ผเขาไปอยอาศยเพอท างานตามระยะเวลาทก าหนด (expatriates) (๔) ผอพยพ (immigrates) (๕) ผลภย (refugees) (๖) ความตระหนกทางวฒนธรรม (culture shock) (๗) ความเครยดทางวฒนธรรม (cultural stress) (๘) การปรบตวทางวฒนธรรม (cultural adjustment) (๙) ระยะการตนเตนกบสงแปลกใหม (excitement/honeymoon stage) (๑๐) ระยะหดหหรอหลกเลยง (depression/avoidance stage) (๑๑) ระยะเรมปรบตวได (gaining ground/near recovery stage) (๑๒) ระยะปรบตวหรอฟนตวอยางสมบรณ (adjustment/full recovery stage) (๑๓) การปรบตวซ าทางวฒนธรรม (cultural readjustment) (๑๔) วฒนธรรมรอง (sub-culture)

การเรยนรและรบเอาวฒนธรรมตางชาต (Acculturation) Acculturation คอกระบวนการเรยนรและรบเอาวฒนธรรมอนทไมใชวฒนธรรมแมของตน ซงอาจเกดจากการเรยนรภาษาตางประเทศ การเรยนรจากสอตางๆ เชน วรรณกรรม ภาพยนตร ดนตร การเรยนรนอาจเกดขนตงแตเรมเรยนภาษาตางประเทศ เนองจากภาษาและวฒนธรรมเปนสงทไมสามารถแยกออกจากกนได นอกจากนบคคลทตองไปใชชวตในตางแดนกมโอกาสทจะอยในสถานการณทจะเรยนรและรบเอาวฒนธรรมของประเทศทตนไปอยอาศย ทงนกขนอยกบปจจยดานสภาพแวดลอมและดานตวบคคลดวย เชน คนงานไทยทไปท างานในตางแดนอาจรวมตวอยดวยกนโดยไมยอมรบเอาวฒนธรรมของประเทศทไปอยเลยกได การเรยนรและรบเอาวฒนธรรมตางชาตจงไมไดเกดขนโดยอตโนมตแตเปนความตงใจของแตละบคคล แตไมวาบคคลทไปพ านกในตางแดนจะเลอกรบเอาวฒนธรรมตางชาตหรอไม กยอมจะตองผานกระบวนการปรบตวทางวฒนธรรมอยางหลกเลยงไมได และในการสอสารกบชาวตางชาตกตองตระหนกอยเสมอถงความแตกตางระหวางวฒนธรรม มความเขาใจ และ/หรอสามารถปรบตวใหเขากบวฒนธรรมทแตกตางจากตนใหได มฉะนนกอาจท าใหตองตกไปอยสถานการณทไมสามารถสอสารกนไดเพราะเกดความเขาใจผด (miscommunication traps) อนสงผลใหการสอสารไมประสบผลส าเรจ บคคลทเขาไปอยในตางแดนและแรงจงใจในการปรบตว (Foreigners and Motivation to

Adjust) ในปจจบนน บคคลจ านวนมากตองเดนทางไปหรออยอาศยในตางประเทศดวยจดประสงคตางๆ และในระยะเวลาทแตกตางกน การแบงกลมบคคลเหลานและการเรยกชอกลมมแตกตางกน ๑. ผเขาไปพกอยไมนาน (Sojourners) ไดแก บคคลทเดนทางเขาไปในตางประเทศโดยไมมจดมงหมายหลกทจะท างานหรออยอาศยนานๆ ในประเทศนนๆ เชน นกทองเทยวระยะสน นกเรยนนกศกษาทสมครเขาอบรมหลกสตรระยะสนหรออาจอยนานเปนปๆ เพอเรยนใหจบหลกสตรทยาวนานกวานน โดยมจดประสงคหรอเปนคาดหวงวาจะกลบคนยงบานเกดของตนเมอส าเรจการศกษาหรอจบหลกสตรการศกษาในตางประเทศ ๒. ผเขาไปอยอาศยเพอท างานตามระยะเวลาทก าหนด (Expatriates) คอ บคคลทเขาไปพ านกในตางประเทศเพอประกอบอาชพ ไดแก นกธรกจ คนงาน ครอาจารย หรอนกการทต โดยอยอาศยในตางประเทศตามระยะเวลาทแนนอนของสญญาในโครงการ การจางงาน หรอภารกจทไดรบมอบหมาย และมกตองมการตอสญญาเพออยอาศยตอในประเทศนนๆ โดยบคคลเหลานอาจเดนทางกลบประเทศของตนเมอสนสดสญญา หรออาจไมมจดประสงคทจะกลบประเทศเนองจากมครอบครวและตองการตงรกรากในประเทศนนๆ

๓. ผอพยพ (Immigrates) คอ บคคลทเขาไปพ านกในตางประเทศเนองดวยเหตผลทางเศรษฐกจหรอการเมอง ซงอาจอยอาศยในประเทศนนๆ จนกระทงสถานการณในประเทศบานเกดจะดขน ซงอาจไมสามารถก าหนดไดวาเมอไร หรอเลอกทจะอยในประเทศนนๆ อยางถาวร ๔. ผลภย (Refugees) คอ บคคลทเขาไปพ านกในตางประเทศดวยเหตผลทางเศรษฐกจหรอการเมองเชนเดยวกบผอพยพ โดยทมความหวงนอยมากหรอไมมความหวงเลยทจะกลบสประเทศบานเกดของตน ผลภยบางคนไมมประเทศใหกลบได หรออาจไมมชวตรอดไดถากลบบานเกด จงตองหาทอยในประเทศใหมทอาจตองอยไปตลอดชวต กลมบคคลทง ๔ กลมไดรบความกดดนหรอมความจ าเปนในการปรบตวเขากบวฒนธรรมใหมแตกตางกน กลาวคอ สองกลมแรกเขามาอยในประเทศนนๆ ดวยความสมครใจ จงมความกดดนในการปรบตวนอย โดยเฉพาะนกทองเทยว ซงมกจะเพลดเพลนกบประสบการณหรอสงทไดพบเหนแปลกใหมในประเทศทตนไปเทยว และหากพบเหนสงทแตกตางจากทเปนอยในวฒนธรรมของตน อยางมากกจะเหนวาเปน “culture shock” สวนกลมนกเรยนนกศกษาและกลมทเขาไปท างานในตางแดนไมมแรงกดดนทจะตองปรบตวมากนกและไมจ าเปนตองอดทนอยในประเทศนนๆ หากไมสามารถปรบตวได กอาจเลอกทจะกลบคนบานเกดของตน หรออาจอยรวมในกลมชนชาตเดยวกบตนและใชชวตในวถทางทตนคนเคยมากทสดตามรปแบบวฒนธรรมแมของตน สวนบคคลในตางแดนทมความกดดนในการปรบตวใหเขากบวฒนธรรมใหมมากทสด ไดแก บคคลในสองกลมหลง โดยเฉพาะผลภยซงไมมทางเลอกอน ท าใหเกดเปนแรงกดดนทจะปรบตว (pressure

to adjust) แทนทจะเปนแรงจงใจทจะปรบตว (motivation to adjust) กระบวนการเรยนรและการปรบตวเขากบวฒนธรรมใหม (Cultural Adjustment) เมอบคคลเขาไปอยในวฒนธรรมใหมและตองประสบกบสภาพแวดลอมทไมคนเคยจะมสภาพเหมอนปลาขาดน า (fish out of water) หากไมไดรบการชวยเหลอกอาจไมสามารถอยรอดในสภาพแวดลอมใหมได สงทบคคลตองประสบเมอไปอยในตางแดน คอ ความแตกตางทา งวฒนธรรม (cultural differences) ความเปนตวตนของตวเอง (self-identity) และความขดแยงทางอารมณ (emotional conflict) ซงสภาวะดงกลาวมกถกเรยกวา ‘culture shock’ อนเปนภาวะทเกดจากความวตกกงวลเนองจากสญเสยสญญาณหรอสญลกษณทคนเคยในการสอสารหรอรวมท ากจกรรมตางๆ ทางสงคม สญญาณหรอสญลกษณดงกลาวอาจเปนค าพด ทาทาง สหนา ประเพณ หรอมาตรฐานทางสงคมตางๆ ซงเราเรยนรมาตลอดเวลาในชวงทเราเจรญเตบโตและเปนสวนหนงของวฒนธรรม เชนเดยวกบภาษาทเราใชหรอความเชอทเรายดถอ ซงสวนใหญสญญาณเหลานเปนสงทเรายดถอไวโดยไมรตว อนง บางคนมความเหนวา การใชค า ‘culture shock’อาจท าใหเขาใจผดวาเปนความตระหนกในเหตการณทประสบ ซงอนทจรงแลวนาจะมองในรปของกระบวนการปรบตวทางวฒนธรรมใหม และใชค า ‘culture stress’หรอความเครยดทางวฒนธรรมแทน

ความเครยดทางวฒนธรรมเปนกระบวนทเกดขนอยางตอเนองและหลกเลยงไมได ซงเปนขนตอนทางจตวทยาในการปรบตวทแสดงออกทงทางรางกายและจตใจ เชน ความวตกกงวล ความเศราหมองหดห ความจจ ความกาวราว อาการคลนเหยนวงเวยน อาการปวดหวไมเกรน การนอนไมหลบ หรอการทน าหนกลด/เพม การปรบตวนเรมตนตงแตวนแรกทเดนทางไปถงตางแดนและมกเกดขนอยางตอเนองไปจนถงระยะสดทาย ยกเวนพวกนกทองเทยวซงตองออกจากดนแดนนนกอนทระยะแรกจะจบลง ทงน กระบวนการปรบตวนแบงออกเปน ๔ ระยะ ไดแก ๑. Excitement/Honeymoon Stage คอ ระยะแรกทเกดขนเมอบคคลเรมเขาสวฒนธรรมใหม ซงบคคลจะรสกตนเตนกบสงแปลกใหม เปนระยะททกสงทกอยางดเปนของแปลกใหมและนาตนตาตนใจไปหมด ๒. Depression/Avoidance Stage เมอระยะแรกสนสดลง บคคลกเรมทจะตระหนกวามความแตกตางมากมายทเขารสกดอยในสงแวดลอมใหมน และจะรสกไมมนใจในความเปนตวตนของตน คนในดนแดนใหมนไมรจกวาเขาเคยเปนใครทบาน แทบทกสงทกอยางเปนสงทไมคนเคยไปหมด และการท ากจวตรประจ าวนธรรมดากกลายเปนสงทยากเยนไปหมด บคคลจะคดถงบานและรสกโหยหาความคนเคยตางๆ ทเคยมเมออยประเทศบานเกด อกทงยงทกขทรมานจากอาการคดถงบาน (homesickness) บางคนเลอกเดนทางกลบประเทศของตน แตผทไมมทางเลอกอน จ าเปนตองผานขนตอนนไปใหได หลายคนพยายามเลยงทจะมปฏสมพนธกบคนทองถน บางคนอาจรสกหดหและแสดงออกโดยการนอนหรอรบประทานอาหารมากเกนไป และบางคนอาจแสดงความกาวราวอยางไมมเหตผลและตอตานทกสงทกอยางรวมทงผคนในประเทศทไปพ านกอาศยอย ๓. Gaining Ground/Near Recovery Stage เมอเวลาผานไป บคคลจะคอยๆ สามารถปรบตวเขากบขนบธรรมเนยมของประเทศเจาบาน และเรมยอมรบความแตกตางโดยเหนวาเปนกจกรรมทปฏบตกนเปนเรองธรรมดาสามญทประเทศน และจะเรมปรบตวและเรยนรสงตางๆ ในประเทศใหมเพอกาวไปสระยะสดทาย ๔. Adjustment/Full Recovery Stage เมอผานพนระยะทเรมยอมรบสงตางๆ ไดแลว บคคลจะเขาสขนตอนการปรบตวเขากบวฒนธรรมใหมไดอยางสมบรณโดยไมน าสงทปฏบตกนในบานเกดของตนมาเปรยบเทยบ ในระยะนบคคลจะสามารถเพลดเพลนและชนชมกบวถ ชวตใหม หากเขาตองเดนทางกลบบานเกดในระยะน เขาจะไมรสกกระตอรอรนเหมอนทเคยเปนเมอมาถงประเทศเจาบานใหมๆ สวนใหญอาจรสกเศราทตองจากไปและมความทรงจ าดๆ เกยวกบสถานทและคนในประเทศเจาบาน หลายคนอาจหวงและเฝาคอยทจะกลบมายงประเทศนนอกในอนาคต บคคลจะผานกระบวนการทงสไดหรอไมหรอไดดเพยงใด ขนอยกบระยะเวลาและทศนคตของบคคลผนน เราอาจพบวาบคคลอาจไมเคยเขาสระยะทสซงเปนระยะทปรบตวไดอยางสมบรณไดเลยแมจะสมรสกบคนทองถนและอยอาศยในประเทศนนเปนเวลานาน ในขณะเดยวกนกมบคคลทสามารถปรบตวไดอยางสมบรณและใชชวตในวฒนธรรมใหมไดอยางมความสข

อยางไรกตาม เมอบคคลใชชวตในตางประเทศเปนระยะเวลาหนง และไดรบเอาวฒนธรรมของประเทศนนมาเปนมาตรฐานในการด าเนนชวตของตนไปแลว หากตองเดนทางกลบไปอย ในประเทศบานเกดของตนไปสวฒนธรรมแม ยอมตองผานขนตอนคลายคลงกนในกระบวนการปรบเขาสวฒนธรรมแม (cultural readjustment) เพยงแตการปรบตวเขากบวฒนธรรมแมจะไมยากเยนและใชเวลาไมนานมากเทากบการปรบตวเขากบวฒนธรรมใหม ตามค ากลาวทวา “วฒนธรรมแมไดรบการปลกฝงลกเขากระดกด าในขณะทวฒนธรรมใหมเพยงแคซมอยใตผวหนง ” ทงนหากบคคลทไปใชชวตอยตางวฒนธรรมตงแตอายยงนอยหรอบคคลผนนใชชวตอยในวฒนธรรมใหมเปนเวลานานเทากบหรอมากกวาทเคยใชชวตอยในวฒนธรรมแมของตน บคคลผนกอาจปรบตวกลบสวฒนธรรมแมไดไมงายนก บางรายอาจตอตานหรอปฏเสธทจะปรบตว และตดสนใจกลบไปใชชวตในวฒนธรรมทตนคนเคยมากกวาวฒนธรรมแมของตนแทน การสอสารวฒนธรรมรอง (Cross-small/sub-culture Communication) ในประเดนของวฒนธรรม มวฒนธรรมประเภทหนงทซอนอยในวฒนธรรมใหญ (large/main stream culture) ฮอลลเดย (Holliday) เสนอใหมองวฒนธรรมในแงทละเอยดลงไปเปน “วฒนธรรมรอง” (small culture or sub-culture) กลาวคอ ในรวมกลมของบคคลเพอท ากจกรรมหนงๆ ยอมมวฒนธรรมรองทเปนหลก มาตรฐาน หรอแนวทางในการปฏบตตนทเปนทยอมรบในกลมคนนนซงไมจ าเปนจะตองมองวาเปนสงทเกยวของกบประเทศชาตหรอวาชนชาตใดชนชาตหนง แมวาวฒนธรรมใหญเหลานนจะมอทธพลตอความคดและการกระท าของบคคลแตละคนทมารวมตวกนและมสวนสรางใหเกดวฒนธรรมรองนนๆ วฒนธรรมรองแสดงออกในรปของธรรมเนยมการปฏบตของคนทมารวมตวกนเปนกลมเพอท ากจกรรมหนงๆ ในสถานทหนงๆ และประชากรหรอสมาชกของกลมหรอสงคมนนมสวนชวยกนสรางวฒนธรรมนขนจนเปนทยอมรบไดวาเปนแนวปฏบตทเหมาะ/ควร/จ าเปน และบคคลอนทเขามารวมในสงคมเพอท ากจกรรมนนๆ ไดรบการ “คาดหวง” วาจะปฏบตตามนน ตวอยางเชน “วฒนธรรมองคกร” ของหนวยงานตางๆ แมจะมพนกงานทเกดและเตบโตในประเทศเดยวกน มวฒนธรรมใหญ/หลกเดยวกน แตยอมมธรรมเนยมปฏบตแตกตางไปจากทท างานอนๆ หากสมาชกคนใดปฏบตสงทตรงกนขามหรอแตกตางออกไปจากธรรมเนยมปฏบตอาจกอใหเกดความไมพอใจหรอไมไดรบการยอมรบเปนสมาชกขององคกร อนทจรง วฒนธรรมรองเปนวฒนธรรมในระดบทบคคลจะตองสมผสเมอเขารวมกจกรรมในสถานทหนงๆ หากเปนผมาใหมกตองยอมเรยนรและรบเอาวฒนธรรมในทนน (acculturation) หากบคคลเปรยบเทยบและเหนวาวฒนธรรมยอยนนตางจากทตนคนเคยหรอคาดหวง กอาจจะตองผานขนตอน ‘cultural stress’ ในการปรบตวเขากบวฒนธรรมใหม (cultural adjustment) ดวย

การปรบตวและการปรบตวซ าทางวฒนธรรม: การประยกตใช ๗ (Cultural Adjustment and Readjustment: Application 7)

แนวคด การตระหนกในเรองกระบวนการปรบตวเขากบวฒนธรรมใหมเปนประโยชนในการสอสารระหวางวฒนธรรม ทงเมอบคคลเปนผไปใชชวตในวฒนธรรมใหมและเมอตองมกจกรรมรวมกบบคคลทมาจากวฒนธรรมอน ทงในมมมองของวฒนธรรมหลก/ใหญระดบประเทศ และวฒนธรรมรอง/ยอยระดบชมชนหรอระดบบคคล

การใสเครองแบบเปนวฒนธรรมองคกรของหนวยงานบางแหง

บททบทวน (Review)

เนอหาและแนวคดในโมดล การทบทวนความรทไดศกษาไปเปนสวนส าคญเปนอยางยงในกระบวนการเรยนการสอน เพอวานกศกษาจะไดประเมนตนเองวายงมเรองใดทไมเขาใจหรอเปนจดออนทจะตองศกษาเพมเตม ทงนการท าแบบทดลองสอบเปนวธการประเมนความรของตนเองวธหนงและยงชวยในการเตรยมตวสอบอกดวย

การสอบเปนวฒนธรรมทางการศกษาลกษณะหนงของสงคมมนษย

ภาคผนวก

ค าถามจากกรณตวอยาง (๑) ในบรบทของการท างานแปลเปนภาษาไทย ขอความอปมาทมารดาชาวอนอทยกมาเพอแสดง

ความรกตอลกสาวในนทานทปรากฏอยในหนงสอเรอง Mama, Do you love me? สะทอนใหเหนปญหาใดทผแปลจะตองประสบ

(๒) ในบรบทของกระบวนการเรยนรวฒนธรรมแม เพราะเหตใดคนไทยจงนยมรบประทานขาว

ในขณะทคนอเมรกนนยมรบประทานขนมปงหรอมนฝรง (๓) จอมพล ป. พบลสงคราม ปลกกระแสชาตนยมขนในสงคมไทยเพอวตถประสงคใด และ

ด าเนนการในลกษณะใด (๔) การทชาวเอสกโม (Eskimo) เรยกตวเองวาอนอท (Inuit) สะทอนใหเหนแนวคดใด (๕) การทชาวอเมรกนบางคนเรยกคนผวด าวา “นโกร” เรยกคนญปนวา “แจป” และเรยกคนจน

วา “ชงก” สะทอนใหทาทในลกษณะใด (๖) ในแงของการรบและการถอดรหสสาร ความเงยบและความเครงขรมในงานเลยงแตกตางจาก

ความเงยบและความเครงขรมในทประชมอยางไร เพราะเหตใดจงเปนเชนนน (๗) เพราะเหตใดคนจนจงซดน าแกงเสยงดง และการทคนไทยบางคนไปตดสนคนจนเหลานนวา

ไมมมารยาทในการรบประทานนน เปนการขาดความตระหนกในเรองใด (๘) การทเจาบานชาวอเมรกนถามแขกผมาเยอนชาวไทยวาจะดมอะไร ชาวไทยแมจะกระหายน า

เปนอยางยง แตกตอบกลบไปวา “ไม” เจาบานจงไมไดน าเครองดมอะไรมาใหแขก แสดงใหเหนกรอบการคดของวฒนธรรมอเมรกนเชนไร และถาจะแกไขปญหาดงกลาว จ าเปนตองเสรมสรางความตระหนกในเรองใด

(๙) การทคนไทยเดนคอมศรษะเมอเดนผานผใหญชาวอเมรกนเพอแสดงความเคารพ แตผใหญ

ทานนนเขาใจไปวาคนไทยคนนนมอาการปวดหลง สงนมทมาจากความแตกตางกนดานใด

(๑๐) กวนพนธเรอง “A Work of Artifice” โดย มารจ เพยรซ (Marge Piercy) สะทอนใหเหนกระบวนการเรยนร “วฒนธรรมของเพศหญง” ในลกษณะเชนไร

(๑๑) เพราะเหตใดเพศชายจงเลยงทจะพดวา “That’s neat!” หรอ “That’s cute!” แตกลบพดวา

“That’s nice!” หรอ “That’s good!” แทน (๑๒) เพราะเหตใดผหญงนอยคนนกทจะรสกหงดหงดไมพอใจเมอมใครบางคนในทประชมบอก

วาพวกเธอเปนเสมอนดอกไมทน าความสดชนมาใหกบทประชม (๑๓) เพราะเหตใด ในการเลอกตงครงหนง ผสมครรบเลอกตงหญงคนหนงทมหนาตาสวยงามแต

มทวงทาประหนงนกการเมองชายจงไมไดรบการสนบสนนจากคนในจงหวด (๑๔) เพราะเหตใด คนไทยจงไมนยมพดวา “ไม” เพอแสดงการปฏเสธตอผอน และความหมายท

แทจรงของค าพดวา “คดดกอน” ทคนไทยมกใชกนคออะไร (๑๕) ค าพดของ Look Tha ผอพยพชาวกมพชาทรบการอบรมกอนลภยไปสหรฐอเมรกาสะทอน

ใหเหนปญหาอะไร

Cambodian refugees

ประเดนชวนคดกอนสอบ (๑) ปจจยทท าใหการสอสารระหวางวฒนธรรมประสบความส าเรจมอะไรบาง (๒) ปญหา/อปสรรคในการสอสารระหวางวฒนธรรมมอะไรบาง (๓) “วฒนธรรม” คออะไร (๔) องคประกอบของ “วฒนธรรม” มอะไรบาง (๕) แผนภมภเขาน าแขง (Iceberg Diagram) คออะไร (๖) “วฒนธรรม” “ภาษา” และ “บคลกภาพ” สมพนธกนอยางไร พรอมยกตวอยาง (๗) “ความเปนจรงทางวฒนธรรม” คออะไร พรอมยกตวอยาง (๘) “ความหลากหลายทางวฒนธรรม” คออะไร (๙) “วฒนธรรมหลก” และ “วฒนธรรมรอง” คออะไร แตกตางกนอยางไร พรอมยกตวอยาง (๑๐) ในแงมมของการสอสารระหวางวฒนธรรม อปสรรคในการท างานแปลคออะไร (๑๑) “กระบวนการเรยนรวฒนธรรมแม” มกรปแบบ อะไรบาง พรอมยกตวอยาง (๑๒) ในบรบทของการสอสารระหวางวฒนธรรม ความตระหนกทางวฒนธรรมมความส าคญอยางไร (๑๓) กระบวนการเรยนรวฒนธรรมแมกบความตระหนกทางวฒนธรรมมความสมพนธกนในลกษณะใด (๑๔) กระบวนการเรยนรวฒนธรรมของผเองในวฒนธรรมอนเหมอนหรอตางกบกระบวนการ

เรยนรวฒนธรรมแมของตนเองอยางไร (๑๕) “ชาตนยม” คออะไร (๑๖) “ความลมหลงในชาตพนธ” คออะไร (๑๗) “คนทลมหลงตนเอง” กบ “คนในชาตทมความลมหลงในชาตพนธ” มความเหมอนและความ

แตกตางกนอยางไร (๑๘) “ความสามารถในการสอสาร” มองคประกอบอะไรบาง จงอภปราย (๑๙) นอกจากการขาดความสามารถในการสอสารแลว อปสรรคอะไรทขดขวางความส าเรจใน

การสอสารระหวางวฒนธรรมยงมประเดนใดอกบาง (๒๐) “การศกษาการสอสารเชงชาตพนธวรรณนา” มลกษณะเชนไร พรอมยกตวอยาง (๒๑) “ภาษา” ในฐานะทเปนประสบการณรวม มความหมายเชนไร (๒๒) “การสอสารทใชถอยค า” คออะไร (๒๓) “การสอสารทไมใชถอยค า” คออะไร (๒๔) ขอควรตระหนกในการสอสารระหวางวฒนธรรมทงทใชถอยค าและไมใชถอยค าใหประสบ

ความส าเรจมประเดนใดบาง (๒๕) “วฒนธรรมเพศสภาพ” สมพนธกบการสอสารระหวางวฒนธรรมอยางไร

(๒๖) การศกษาประวตศาสตรเกยวกบบรรพชนทเปนสตรหรอวรสตรมความส าคญอยางไร และเกยวของกบแนวคดฝงหวและอคตเกยวกบเพศสภาพมลกษณะอยางไร

(๒๘) การเรยนรทางวฒนธรรมสงผลตอการเปนกลมวฒนธรรมของเพศสภาพอยางไร และอะไรเปนอปสรรคตอการสอสารอยางมประสทธภาพระหวางกลมดงกลาว

(๒๙) การแตงงานของคสมรสทมาจากตางวฒนธรรมมโอกาสทจะประสบความส าเรจมากนอยเพยงใด อยางไร และอะไรเปนอปสรรคของการแตงงานในลกษณะดงกลาว

(๓๐) สถานภาพและบทบาทของสตรไทยเปนอยางไร (๓๑) “การสอสารแบบวฒนธรรมต า” แตกตางจาก “การสอสารแบบวฒนธรรมสงอยางไร” (๓๒) ความแตกตางทางวฒนธรรมมผลตอการสอสารอยางไร (๓๓) ประเดนทางวฒนธรรมของไทยประเดนใดทนาสนใจส าหรบชาวตางชาต (๓๔) “สงคมโครงสรางแบบหลวม” มลกษณะอยางไร (๓๕) ชาวตางชาตมทศนะตอคานยมทโดดเดนในสงคมไทยอยางไร เหมอนหรอตางจากทศนะของ

ชาวไทยตอประเดนดงกลาวอยางไร (๓๖) “การปรบตวทางวฒนธรรม” ส าหรบผทตองไปพ านกในสภาพแวดลอมใหมมความส าคญอยางไร (๓๗) บคคลทเขาไปอยในตางแดนแบงไดกประเภท แตละประเภทแตกตางกนอยางไร (๓๘) จงยกตวอยางบคคลทมประสบการณในการเรยนรและปรบตวใหเขากบวฒนธรรมใหม (๓๙) “การปรบตวทางวฒนธรรม” และ “การปรบตวซ าทางวฒนธรรม” เหมอนหรอตางกนอยางไร (๔๐) กระบวนการเรยนรและการปรบตวเขากบวฒนธรรมใหมมประโยชนตอการสอสารระหวาง

วฒนธรรมอยางไร

ความหลากหลายทางวฒนธรรม

อภธานศพท acculturation กระบวนการเรยนรและรบเอาวฒนธรรมอนทไมใช

วฒนธรรมแมของตน

adjustment stage ระยะทบคคลเขาสขนตอนการปรบตวเขากบวฒนธรรมใหมไดอยางสมบรณโดยไมน าสงทปฏบตกนในบานเกดของตนมาเปรยบเทยบ ทงยงรสกเพลดเพลนและชนชมกบวถชวตใหม เรยกอกอยางวา full recovery stage

avoidance stage ระยะทบคคลเรมตระหนกวามความแตกตางมากมายทเขารสกดอยในสงแวดลอมใหม และจะรสกไมมนใจในความเปนตวตนของตน อกทงยงทกขทรมานจากอาการคดถงบาน เรยกอกอยางหนงวา depression stage

communicative competence ความสามารถทจ า เปนเพอทจะชวยใหการสอสารประสบความส าเรจตามเปาประสงค แบงเปน ทกษะทางภาษา ท กษะการมปฏส มพนธ และค วาม ร เ รองวฒนธรรม

communicative distance ระยะหางทเกดขนทเกดขนในกระบวนการสอสารอนเนองมาจากการมองวาตนเองเหนอกวาผอน โดยปรากฏในสามลกษณะ ไดแก การแสดงความเยนชา การหลบเลยงการมปฏสมพนธ และการแสดงการดถกดหมน

consideration ความรสกทบคคลไมตองการกลาวอะไร ท าอะไรใหใครเสยความรสก เดอดเนอรอนใจ หรอเสยหาย เพราะไมอยากใหเกดการเสยหนาหรอเกดการขดแยงตอกน

cultural adjustment กระบวนการปรบเขาตวเมอบคคลตองใชชวตในพนทตางวฒนธรรม มอย ๔ ระยะ ไดแก ระยะการตนเตนกบสงแปลกใหม ระยะหดหหรอหลกเลยง ระยะเรมปรบตวได และระยะปรบตวหรอฟนตวอยางสมบรณ

cultural awareness ความเขาใจสภาวะความแตกตางทางวฒนธรรมและรบรเขาถงวามวฒนธรรมของชนกลมอนมากมายทแตกตางไปจากวฒนธรรมของตนเอง

cultural context บรบทดานวฒนธรรมทแวดลอมอย

cultural diversity สภาวะความแตกตางและการม รปแบบมากมายหลายหลากของวฒนธรรม

cultural distance ระยะหางในดานความเหมอนหรอความตางระหวางหนวยทางวฒนธรรม

cultural framework สภาพแวดลอมทางวฒนธรรมทปจเจกไดรบการเลยงด อบรม เตบโตขนมา และใชชวต

cultural knowledge ความรเกยวกบเรองวฒนธรรม

cultural norms บรรทดฐานในดานวฒนธรรม

cultural perception การรบรในทางวฒนธรรม

cultural readjustment กระบวนการปรบเขาสวฒนธรรมแมหลงจากทบคคลใชชวตในพนทตางวฒนธรรมมาเปนระยะหนง

cultural stress ค าซงสอความหมายทเหมาะสมกวาส าหรบความวตกกงวลในพนทตางวฒนธรรมเนองจากการสญเสยสญญาณหรอสญลกษณทคนเคย

culture shock ความวตกกงวลในพนทตางวฒนธรรมเนองจากการสญเสยสญญาณหรอสญลกษณทคนเคย

depression stage ระยะทบคคลเรมตระหนกวามความแตกตางมากมายทเขารสกดอยในสงแวดลอมใหม และจะรสกไมมนใจในความเปนตวตนของตน อกทงยงทกขทรมานจากอาการคดถงบาน เรยกอกอยางหนงวา avoidance stage

domestic domain พนทเชงวฒนธรรมภายในบานหรอครอบครว

dominant culture วฒนธรรมทเปนหลกในการประพฤตปฏบตโดยกลมคนทเปนกลมทมอ านาจในสงคม

ego ความรสกถงความมตวตน สะทอนออกมาในทาทของความหยงในศกดศร โดยไมยอมถกหลบหลดหมน

elements of culture แนวคดทเสนอโดยโทมาลนและสเตมเพลสก โดยแบงออกเปนผลผลตทางวฒนธรรม ความคดพนฐาน และพฤตกรรม

enculturation กระบวนการทปจเจกเรยนรวฒนธรรมแมของตน ซงจะมลกษณะผสมผสานและจะด าเนนไปในรปแบบทซ าไปซ ามา กลบไปกลบมา

empathy แนวคดและทาทส าคญในการเสรมสรางความตระหนกทางวฒนธรรม ดวยการพยายามและเขาใจวธคดและการปฏบตตวของคนทเกดและเตบโตมาในวฒนธรรมทแตกตางไปจากของตนเอง

ethnocentric speech การใชสมเสยงในขณะสอสารอนแสดงถงทาทของผพดวาอยเหนอกวาผฟง

ethnocentrism แนวคดทถอวากลมชาตพนธของตนเองดเลศ วเศษ และมแนวโนมสงทจะถอเอากลมชาตพนธของตนเองเปนศนยกลางตลอดจนใชมาตรฐานของกลมตนในการวดและตดสนคณคาของกลมชาตพนธอน

ethnography of communication การศกษาความสมพนธระหวางภาษาและวฒนธรรมกบการสอสาร โดยเนนทกระบวนการจดบนทกเพอหาความหมายและตความ

excitement stage ระยะแรกทเกดขนเมอบคคลเรมเขาสวฒนธรรมใหม ซงบคคลรสกตนเตนกบสงแปลกใหมและนาตนตาตนใจ เรยกอกอยางวา honeymoon stage

expatriates บคคลทไปพ านกในตางประเทศเพอประกอบอาชพ โดยอยอาศยตามระยะเวลาทแนนอนของสญญา

formal learning รปแบบการเรยนรวฒนธรรมแมอยางไมเปนทางการ มกเกดขนในครอบครว โดยทผใหญจะเปนผสอนเดกดวยค าพด อาท การยกสภาษต ค าพงเพย ขนมาสอน และมกจะไมมการใหเหตผล แตบอกเพยงวาปยาตายายสอนกนมาแบบน

full recovery stage ระยะทบคคลเขาสขนตอนการปรบตวเขากบวฒนธรรมใหมไดอยางสมบรณโดยไมน าสงทปฏบตกนในบานเกดของตนมาเปรยบเทยบ ทงยงรสกเพลดเพลนและชนชมกบวถชวตใหม เรยกอกอยางวา adjustment stage

gaining ground stage ระยะทบคคลเรมสามารถปรบตวเขากบขนบธรรมเนยมของประเทศเจาบาน และเรมยอมรบความแตกตางโดยเหนวาเปนกจกรรมทปฏบตกนเปนเรองธรรมดาสามญทประเทศน เรยกอกอยางหนงวา near recovery stage

Gary Wearer’s iceberg diagram แผนภมทแกร วฟเวอรอธบายลกษณะของวฒนธรรมโดยเปรยบกบภเขาน าแขงวา ยอดภเขาทโผลพนน าเปนเพยงวฒนธรรมสวนนอยทประจกษแกสายตา เรยกวา บกซ (Big C) ทวา วฒนธรรมสวนใหญซงเปรยบไดกบฐานทยงใหญของภเขาน าแขงใตผวน า เปนสวนทมองไมเหน เรยกวา สมอลลซ (Small C) หรอ ลตเตลซ (Little C) อนเปนสวนทผคนมองขามไป

gender ลกษณะทางเพศทไดรบการขดเกลาหลอหลอมผานกระบวนการเรยนรวฒนธรรมแม อนแสดงออกมาในหลายดาน อาท การใชภาษา การแตงกาย แนวคด ฯลฯ

honeymoon stage ระยะแรกทเกดขนเมอบคคลเรมเขาสวฒนธรรมใหม ซงบคคลรสกตนเตนกบสงแปลกใหม และนาตนตาตนใจ เรยกอกอยางวา excitement stage

high-context cultures วฒนธรรมของกลมคนทมลกษณะของแนวคดและการสอสารแบบกนหอย จะเกรนน ายดยาว และพดถงส าคญในตอนทาย

imagined community ทฤษฎของเบเนดกต แอนเดอสน ทเสนอวา ชาตเปนประดษฐกรรมทางวฒนธรรม โดยทคนในชาตถกปลกเราใหรกและผกพนกบชาตและสงทเกยวของสมพนธกบชาตผานกระบวนการสรางความรสกชาตนยม

immigrates บคคลท เขาไปพ านกในตางประเทศดวยเหตผลทางเศรษฐกจหรอการเมอง โดยทมความหวงนอยมากหรอไมมความหวงเลยทจะกลบสประเทศของตน

informal learning รปแบบการเรยนรวฒนธรรมแมทอาศยการสงเกตและเลยนแบบดวยตนเอง โดยทไมมผใดพดสอน

interaction skills ความสามารถในการใชรปแบบการมปฏสมพนธกบผอนอยางเหมาะสมตามความคาดหวงของสงคม

intercultural communication การสอสารและการมปฏสมพนธระหวางผคนทมภมหลงทางวฒนธรรมทแตกตางกน

intermarriage การสมรสระหวางคนทมาจากคนละวฒนธรรม

interpretation การท าความเขาใจสารดวยการตความ

kinesics มตของภาษากายในเรองของทาทาง การแสดงออกทางสหนา การสบสายตา และการวางทวงทาหรออรยาบถ

linguistic competence ความสามารถในการใชภาษาเพอการสอสาร

linguistic skills ทกษะในดานการใชภาษาเพอใหการสอสารประสบความส าเรจ ไดแก ความรในเรองโครงสรางและค าศพท ตลอดไปจนถงสวนประกอบอนๆ ของเสยง ซงรวมถง ความดงของเสยง ระดบเสยง น าเสยง ความเขมขนดดนของเสยง การเนนเสยง ทงระดบค าและระดบประโยค และท านองเสยง

linguistic wrapping การหอหมในทางภาษา ซงจะแสดงใหผอนเหนถงความ

เปนตนเองของผใชภาษา

loosely-patterned society สงคมทคนนกถงตนเองมากกวาคนอน คนในสงคมรกความเปนอสระ มอตตา มความยดหยน ปรบตวไดงาย ถอยทถอยอาศย มบรณาการทางสงคมสง รกฎระเบยบและกรอบกตกาสงคมแตไมมการลงโทษผละเมด

low-context culture วฒนธรรมของกลมคนทมลกษณะแนวคดและการสอสารแบบเปดเผย ตรงไปตรงมา

make-believe world โลกทไมไดมอยจรง แตถกสมมตขน และมบทบาทในการครอบง าความคดเชงวฒนธรรม

male dominance การทเพศชายมสถานะและอ านาจเหนอกวาเพศหญง

moral debt ความผกพนทางใจท ผ รบความเมตตาหรอความชวยเหลอมตอผใหความเมตตาหรอความชวยเหลอ

möbius strip ในบรบทของกระบวนการเรยนรวฒนธรรมแม หมายถง ลกษณะการเรยนรแบบกลบไปกลบมา ซ าไปซ ามาเปนชนๆ ไมจบไมสน เปนรปเลขแปดแนวนอน หรอ infinity (∞)

nationalism ความรกในความเปนชาตและความชนชมในสงตางๆทเปนของชาตนน ผน ารฐมกใชแนวคดดงกลาวเพอท าใหผคนในชาตมน าหนงใจเดยวกน และบรรลวตถประสงคทางการเมองบางประการในทสด

near recovery stage ระยะทบคคลเรมสามารถปรบตวเขากบขนบธรรมเนยมของประเทศเจาบาน และเรมยอมรบความแตกตางโดยเหนวาเปนกจกรรมทปฏบตกนเปนเรองธรรมดาสามญทประเทศน เรยกอกอยางหนงวา gaining ground stage

nonverbal language ภาษาทใชรปแบบการสอสารโดยไมใชถอยค า หากแตใชองคประกอบอน เชน น าเสยง ทาทาง เปนตน

overgeneralization การมองภาพแบบเหมารวมโดยขาดความตระหนกถงความแตกตาง อนเปนผลมาจากการเพกเฉยตอความหลากหลาย แตทาทดงกลาวนยงไมฝงรากลกเทาแนวคดฝงหว เพราะหากได รบขอมลทถกตอง กสามารถเปลยนแปลงเปนแนวคดทถกตองได

patriarchy สงคมชนชนซงมวฒนธรรมทเพศชายเปนผทมอ านาจ และสถานะเหนอเพศหญง

prejudice ทศนคตทมรากฐานมาจากแนวคดฝงหว โดยมกน าไปใชตดสนผอนทตนเองมแนวคดฝงหวเกยวกบผนนอย ซ งหากไมสามารถควบคมได กจะน าไปสการเหยยดหยาม

proxemics มตของภาษากายในเรองของการรบรดวยประสาทสมผส การมระยะหางระหวางบคคล การรบรเรองเวลา และการรบรเรองความเงยบหรอการไมออกเสยง

public domain พนทเชงวฒนธรรมภายนอกบาน/ครอบครว

self ตวตนอนเปนอตลกษณเฉพาะตนเอง

seniority การเคารพใหเกยรตและเชอฟงผทมอาวโสสงกวา

shared experience ประสบการณในดานภาษาและวฒนธรรมทสมาชกในกลมสงคมหนงๆ มอยรวมกน

social reality สภาวะความเปนไปทด ารงอย จรงในสงคมหนง ซงสมพนธกบวฒนธรรมของสงคมดงกลาวนนอยางมนยส าคญ และสภาวะทงหลายดงกลาวจะสะทอนใหเหนไดอยางเดนชดในภาษาทผคนในสงคมนนๆ ใชอย

sojourners บคคลท เ ดนทาง เข าไปในต างประ เทศโดยไมมจดมงหมายหลกทจะท างานหรออยอาศยนานๆ

sub-culture วฒนธรรมรปแบบอนทมลกษณะนอกเหนอไปจากวฒนธรรมทเปนหลกในสงคม อาท วฒนธรรมทองถน วฒนธรรมของกลมวยรน วฒนธรรมของกลมอาชพตางๆ วฒนธรรมองคกร เปนตน

talking down วธการหอหมทางภาษาดวยการปรบค าพดจากกลมหรอชนชนเดมของตน “ลง” ไปยงกลมเปาหมายเพอแสดงความสามคคเปนน าหนงใจเดยวกน

talking up วธใชการหอหมทางภาษาดวยการปรบค าพดจากกลมหรอชนชนเดมของตน “ขน” ไปยงกลมเปาหมายเพอแสดงใหเหนวาตนเองเปนคนมวฒนธรรมหรอเปนคนทผานการขดเกลาใหงดงามแลว

technical learning ในบรบทของการเรยนรวฒนธรรมแม หมายถง รปแบบการเรยนรทเปนทางการ มกเกดขนทโรงเรยนโดยมครเปนผสอน พรอมใหเหตผลและค าอธบายประกอบ

verbal language ภาษาทใชรปแบบการสอสารโดยใชถอยค า