Vat op variatie in VathorstVat op variatie in Vathorst

Guido van Woerkom, hoofddirecteur ANWB:‘Duidelijkheid belangrijker dan uniformiteit bij inrichting’

Guido van Woerkom, hoofddirecteur ANWB:‘Duidelijkheid belangrijker dan uniformiteit bij inrichting’

Moderne revival van gewassen grindtegelBoulevard Katwijk met duinlandschap verweven

Moderne revival van gewassen grindtegelBoulevard Katwijk met duinlandschap verweven

straategieDé informatiebron voor betonnen bestratingsmaterialen en straataankleding augustus 2006

Beton,oneindig veelzijdig! www.straategie.nl

Inclusiefuitneembaar binnenkatern!

techniekstraategie

2 straategie

Straategie, dé informatiebron voor betonnenbestratingsmaterialen en straataankleding,is een periodieke uitgave van de gezamenlijke Nederlandse producenten vanbetonnen bestratingselementen.

Aanmelden van projecten:

U kunt projectsuggesties aanmelden via de website www.straategie.nl. De redactie zal uw project beoordelen voorpublicatie op de website of in het magazine.

Secretariaat Straategie:

Postbus 1943440 AD WoerdenTelefoon: 0348 - 484 484Fax: 0348 - 484 450Internet: www.straategie.nlE-mail: secretariaat@straategie.nlISSN 1388 - 3682

Redactie-adres:

StraategiePostbus 1943440 AD Woerden

Hoofdredacteur:

Paul Engels, ReeuwijkE-mail: hoofdredactie@straategie.nl

Redactiecommissie:

Robert Bakker (voorzitter), Job Aalbers, Jan Hoeben, Harold Piet, Mark Swinkels enJohn van der Wurf (secretaris)

Grafische vormgeving:

PRACHT reclame, Dongenwww.prachtreclame.nl

Fotografie:

Henk Snaterse, Fred Sonnega en anderen

Productie:

Giel Nijssen Grafisch Adviesburo bv, Veldhoven

Niets uit deze uitgave mag zonder toestemmingvan de uitgever worden gekopieerd en/of gebruikt. ©straategie 2006

Beton,oneindig veelzijdig! www.straategie.nl

inhoudModerne revival van gewassen grindtegelBoulevard Katwijk met duinlandschap verweven pag 4

Bestrating als brugZwarte loper verbindt oud en nieuw Bergschenhoek pag 7

Guido van Woerkom, hoofddirecteur ANWB:‘Duidelijkheid belangrijker dan uniformiteit bij inrichting’ pag 10

Column: Geert de BruinKleurbelofte nagekomen pag 12

Straategie techniek uitneembaar middenkatern

Vat op variatie in Vathorst pag 13

Goed overzicht en sterke lijnen met betonbanden en kade-elementenGrachtenstad De Laak vaart wel bij ‘wegdetailleren’ pag 17

Verplicht bij 1.500 m2 nieuwe bestrating‘Iedereen gaat meedoen met machinaal straten’ pag 20

Het rijdt en klinkt minder hard in Bodegraven pag 22

straategie 3

vo

orw

oo

rdGéén ABC-tje in bestratingen

De vrees voor de ABC-formule keert weer. Het was in winkelland een bekend feno-meen dat de winkelstraten allemaal op elkaar gingen lijken qua aanbod. De grote

winkelketens streken neer in dé hoofdwinkelstraat in stad en dorp. De ABC-formulewerd als negatief ervaren, in de gedachte van overal een Albert Heijn, Blokker en C&A.Het monotone winkelaanbod is de laatste jaren onder impulsen van kleinere detail-listen en (internationale) nieuwkomers veelzijdiger geworden.

Hoe opvallend is het dan dat men in die winkelstraten steeds vaker - bijna op de auto-matische piloot zo lijkt het wel - een rode klinkerbestrating van gevel tot gevel tegen-komt. In menige stad zie je hetzelfde centrumtapijt. Publicist Jaap Huisman zei bij de uitreiking van de Omgevingsarchitectuurprijs 2006 dat Nederland best wat meer lefmag tonen in zulke ontwerpen. Het wordt wel erg eentonig en saai op die manier.

Het is aan de ontwerpers en opdrachtgevers om die lef te tonen. Om niet nóg een keerin de ABC-formule te vervallen. Géén ABC-tje in bestratingen. Eén ding is zeker: de fabrikanten van betonnen bestratingsmaterialen bieden met z’n allen duizenden enduizenden producten waarmee toch net iets anders te realiseren is. Ook duurzaam.Ook kleurrijk. Ook functioneel. Maar dan ook nog eens verrassend en verfrissend.

De boulevard in Katwijk en het winkelcentrum in Bergschenhoek laten in deze uitgavezien dat een ‘diepere’ zoektocht naar een passend bestratingsproduct lonend is.Lonend in de zin van een creatieve invulling die mensen appreciëren. Plekken met eeneigen gezicht dankzij eigentijdse betonnen bestratingsmaterialen. Zelfs voor nieuw-bouwwijken met 12.000 woningen, waar wordt uitgegaan van standaard straatprofie-len, blijkt voldoende ruimte voor verrassing. De wijk De Velden in Vathorst Amersfoortlaat dat onomwonden zien. Boeiende projecten op basis van ontwerpen met crea-tiviteit, doorzettingsvermogen en durf.

Het uitneembare technische katern biedt u handvatten om uw creatieve, gedurfde ontwerp te vertalen in een hoogwaardige bestrating.

Kortom, veel gedurfd leesplezier!

Paul EngelsHoofdredacteur Straategie

Nieuw: forum!Discussieer nu mee in ons nieuwe forum op www.straategie.nl.De eerste stelling luidt: machinaal straten heeft de toekomst.

4 straategie

Maar niet zo bijzonder dat de tegel men-sen opvalt, want dan zou ik de achter-

liggende plangedachte mislukt vinden,”meent landschapsontwerper Marlies vanDiest uit Baarn. “Men moet gaan sprekenover Katwijk met zijn mooi ingerichte boule-vard, maar niet over Katwijk met die mooietegels. Hoeveel werk er ook aan ten grond-slag ligt en hoe gek ze ook van mij werdenbij de ontwikkeling van de perfecte betonte-gel. Het materiaal is absoluut belangrijk,maar dan als boulevardbestrating op eennatuurlijke wijze verweven met duinland-schap, strand, zee en bebouwing.”

Rafelrand

Marlies van Diest stond voor de taak om deinrichting om te turnen van een slordige ‘ra-felrand’ tot een aantrekkelijke boulevard.“Deze was door de jaren heen tot een rom-melig geheel geworden. Telkens waren er

stukjes duin afgepakt voor bankjes, parke-ren, beelden en alles en nog wat. De duin-rand leek feitelijk meer op een hondenuit-laatplaats dan op een overgang naar hetstrand. Er was een grondige opruimbeurt nodig. De gewassen grindtegels die er lagenwaren zeker niet verkeerd. Het materiaal uitde jaren ‘70 paste prima bij de stijl van de be-bouwing. Alleen de kleur wit vond ik mindergelukkig, omdat het zonlicht aan de kusttoch een totaal ander effect op kleur en be-strating heeft dan elders in Nederland. Toenik van de gemeente de vraag kreeg om eenherinrichtingsplan te maken voor de boule-vard, heb ik meteen aangegeven dat dan ookhet duin moest worden meegenomen.”

De gemeente had als opdrachtgever in iedergeval een heel duidelijk beeld van wat zeniet wilde. Geen tweede Scheveningen ofZandvoort worden, maar een plek waar de

De eigenwijsheid van de

landschapsontwerper en

de vakkennis van de

fabrikant van betonnen

bestratingsmaterialen.

Deze combinatie heeft

tot een bijzondere

betontegel geleid,

waarmee de boulevard in

Katwijk is heringericht.

Een grof gewassen,

zandkleurige grindtegel

met een toeslag van

parelmoer, glanskiezel

en blauwgrijze

natuursteen. Een

betontegel die fris oogt

en past bij de kust.

Moderne revival van gewassen grindtegel

Boulevard Katwijk met duinlandschap verweven

straategie 5

Katwijker zich thuisvoelt en met ambitie in-gericht. “Wij hebben eerst goed geluisterdnaar wat de bewoners wilden. Dit wil nietzeggen dat je hun ideeën moet volgen, maarzij hebben verstand van de plek. Bovendienzijn het vaak wilde ideeën, uiteenlopend vanondertunneling tot het weren van auto’s, ter-wijl je over een ontsluitingsweg van Katwijkpraat. Mijn insteek is geweest om de boule-vard te verweven met het majestueuze land-schap, onder andere door schuine opgangenvanaf de boulevard naar het strand te creë-ren en door ‘schotels’ duin langs de boule-vard te benadrukken, begeleid door fraaierondingen van 1 meter brede, antracietkleu-rige betonelementen. Deze rondingen gaanover in rechtstanden die een breder boule-vardgedeelte vormen, waar fietsen kunnenstaan. Op deze manier krijgt de boulevardcontact met duin, strand en zee.” Het resultaat is in een beeldreportage te zien opwww.straategie.nl. Even sfeer proeven op éénvan de mooiste boulevards van Nederland.

Maatwerk betontegel

Het is een rigoureuze verandering, echter welop een terughoudende manier. Ook qua be-strating wilde Marlies van Diest voldoendezeggingskracht binnen die terughoudendheid.“Een grof gewassen grindtegel past ook in denieuwe situatie het best bij de boulevard. Meteen zo grof mogelijke structuur en een tech-nisch zo groot mogelijk formaat. Bij een bou-levard aan het strand met al die open ruimteen 1,7 km lengte lijkt alles tweemaal zo kleinals normaal. Dan moet je naar grotere matenen grovere structuren toe. Bijvoorbeeld de 1meter brede betonelementen, maar ook debetontegel in een speciaal formaat van50x20x8 cm. We hebben talrijke proeven ge-

daan om de juiste kleuren deklaagsamenstel-ling te krijgen. Ik wildegraag aansluiten op dezandkleur en het helm-gras met zijn blauw-groene tint. Dat is met dekleuren, toeslagstoffen alsparelmoer en blauwgroennatuursteen prima gelukt. Ophet laatst is nog een glimmendezwarte natuursteenspikkel toegevoegdom wat meer kracht aan de kleur te geven.We hebben twee typen betontegels willekeu-rig verwerkt: de grovere en een iets mindergrove gewassen structuur, zodat ook hierdooreen levendiger straatbeeld van de brede bou-levard ontstaat. Juist door dat aparte zonlichtaan de kust is die variatie goed te zien. Het isook belangrijk dat de grove betontegels veellicht absorberen om niet als de vroegere wittetegels fel te schitteren.”De brede boulevard met de moderne revivalvan de gewassen grindtegel wordt opgeslotendoor een brede betonband in hetzelfde ge-wassen uiterlijk. De landschapsontwerpervervolgt: “Want ik heb niet zo veel met diedonkere rouwrandjes in bestratingen. Lieverhetzelfde uiterlijk voor elementen die bij el-

De boulevard in Katwijkheeft verbrede delen waarde fietsen kunnen staan;een extra brede betonbandfungeert als scheidslijn tussen duin en bestrating.

Voor de boulevardbestratingzijn een speciale zandkleurige gewassengrindtegel en bijpassendebetonband ontwikkeld meteen toeslag van parelmoer,glanskiezel, blauwgrijze natuursteen en een zwarteglansspikkel.

>

kaar horen. Ook het separate fietspad in geelasfalt past bij de kleurstelling en is wederomopgesloten door de uitgewassen zandkleu-rige betonband. Omdat sprake is van eenbusroute en ontsluitingsweg is gekozen vooreen herkenbare weg in extra zwart asfalt,mede vanwege geluidswensen van bewoners.Aan de kant van de woningen ligt een vol-doende breed trottoir in dezelfde gewassenbetontegel.”

Gesplitst

“De opgave om van de rijbaan een 30 kmzone te maken, kon aan de woonkant wor-den ingevuld, omdat je hier met veel zijstra-ten en voorrangssituaties te maken hebt.Aan de boulevardkant zijn geen zijwegen enzit je meer op het 50 km regime. Daarom ligthet fietspad verhoogd, in een andere kleurverharding. Er zijn aan deze kant nauwelijksconflictpunten aanwezig. Feitelijk ligt hal-

verwege het straatprofiel een splitsing tus-sen 30 en 50 km. Maar wel in een samen-hangend beeld.”Dat beeld mag beslist gezien worden. De be-woners reageren tevreden op de nieuwe in-richting, die nu voor een kwart gereed is. Welstaan er nu tijdelijk oude banken in afwach-ting van nieuwe exemplaren. Nog driekwartmoet in fasen worden uitgevoerd. Dan komtmen ook op het knooppunt tussen noord enzuid, waar een plein komt op de plek van eenparkeerplaats. Marlies van Diest besluit: “Ditpunt ligt in een soort kom. Je ziet het meteenals je aan komt rijden. Het is ook de enige plekwaar je de zee direct kunt zien. De hele bou-levard en dit plein worden met dezelfde ge-wassen betontegels bestraat. Het plein priktals een soort balkon naar de zee en krijgt eeneyecatcher in de vorm van een 30 meter lan-gen houten bank, in de vorm van een golvendduin. Collega landschapsontwerper WimWijsman tekent hiervoor. Er komt ook nogeen lichtobject van Arjan Karssen. Het zal eenfraaie centrumplek worden. Geen centrumdat Katwijk doet veranderen, maar een cen-trum dat meer respect voor deze unieke plekaan de Noordzeekust toont dan de huidigeparkeerplaats. Dit geldt voor de hele boule-vard van Katwijk. Die gaat weer meetellen.” •

Meer ontwerpgegevens

zijn te vinden op

www.straategie.nl

Opdrachtgever:

Gemeente Katwijk,

Dienst Infrastructuur

Ontwerp:

Marlies van Diest, Ontwerp

Tuin Stad Landschap, Baarn

www.straategie.nl

De gewassen betontegelskennen een grove en mindergrove deklaag, die door elkaar worden toegepast omhet beeld te accentueren.

6 straategie

straategie 7

Bestrating als brug

Zwarte loper verbindt oud en nieuw Bergschenhoek

Een tapijt in het dorp Bergschenhoek. Zo omschrijft

ir. Cees van der Goes het plein dat als een zwarte loper het

oude centrum en nieuwe gedeelte met

woonwinkelcentrum verbindt. Een plein dat deels bovenop

een parkeergarage ligt en op één niveau over de vaart van

de polder Bleiswijk loopt. De bestrating van zwarte,

gepolijste betonstraatstenen als brug, als dak, als plein

en als overwinnaar van een natuurlijke barrière.

En bovenal als gezellig dorps- en winkelplein. >

8 straategie

Het centrum van Bergschenhoek ver-toonde weinig samenhang en beeldbepa-

lende elementen als water en groen werdenniet voldoende gebruikt. Het bestaande cen-trum werd begrensd door die poldervaart,zonder dat dit water deel uitmaakte van desfeer van de openbare ruimte. Aan de zuid-zijde van de vaart, op een terrein met eenhoogteverschil van 31/2 meter, is naar een ont-werp van buro van der goes uit Hilversum hetnieuwe winkelcentrum ‘de Vlashoeck’ ge-bouwd. Een parkeergarage met 234 plaatsenvormt de basis voor de winkellaag en vangthet hoogteverschil in het terrein op. De par-keergarage vormt tevens de onderlaag vooreen groot gedeelte van het nieuwe plein, datover het water in het verlengde van het oude

gedeelte is gelegd. Aan het plein en aan eenpromenade langs het water liggen de winkels.Via een onderdoorgang en royale trap bereiktmen de wijk ten zuiden van het centrumge-

bied. Vanuit de garage zorgt een tapis roulantvoor een comfortabel bereik van de winkel-promenade.Voor de bevoorrading van de win-kels ligt een door bergingen afgeschermdelaad- en losplaats aan de Dorpsstraat.

Samenhang

Het nieuwe dorpshart past bij de sterk groei-ende gemeente, die na de herindeling Lansin-gerland zal gaan heten. Cees van der Goeslegt uit: “Het centrum van het dorp voorzagniet meer in de winkelbehoefte. Reden voorde gemeente om in 1997 een prijsvraag uit teschrijven. We wonnen die wedstrijd, schreveneen beeldkwaliteitplan voor het gehele cen-trum en ontwierpen het winkelwooncom-plex, gekenmerkt door vele woningtypen en

een zeer gelaagde opbouw van de verschil-lende gevels.We hebben ook de inrichting vande openbare ruimte op ons mogen nemen endaarmee de samenhang van nieuwbouw enbestaande centrum kunnen versterken.Neem bijvoorbeeld de noodzakelijke brug. Ophet moment dat je deze als duidelijke brugontwerpt, bouw je als het ware een barrière.Door de brug echter te integreren in de plein-bestrating, creëer je een doorlopend tapijt,een echte loper over het gehele dorpsplein ‘deKruin’.” Precieze situatie van loper en plein wordt

‘Door de brug echter te integreren in de pleinbestrating,

creëer je een doorlopend tapijt’

Een loper van chique betonstraatstenen verbindthet oude en nieuwe centrumgedeelte van Bergschenhoek. De bestrating loopt zelfs alsbrug door om die verbinding kracht bij te zetten.

straategie 9

Meer ontwerpinformatievindt u op www.straategie.nlOpdrachtgever:

Gemeente Bergschenhoek, Corió Nederland, Vastgoed Batenburg Ontwerp:

buro van der goes, Hilversum

www.straategie.nl

nog eens verduidelijkt met zowel situatietekenin-gen als extra foto’s op www.straategie.nl.Gekozen is voor een brede, zwarte loper, be-straat met gepolijste betonstraatstenen. Ditgepolijste tapijt wordt in het nieuwe gedeeltegedragen door het dak van de parkeergarage,terwijl het aan de bestaande zijde van devaart als gewone bestrating is uitgevoerd.‘Onderweg’ wordt het gedragen door devlakke brugconstructie. Van der Goes: “Hetbetekent dat de bestrating op het parkeerdakbijvoorbeeld onder voldoende afschot moestkomen te liggen om het hemelwater goed afte voeren. Ook op de brug wil je niet dat wa-ter onder de stenen blijft staan en ‘s wintersbevriest en schade aanricht. Het is een be-hoorlijke technische opgave geweest om opdeze wijze een bestrating op de juiste maniervorm te geven en uit te voeren. Maar het is ge-lukt. Het tapijt ligt er strak bij en je ervaartniet dat je over water of over een parkeerdakloopt.”

Harmonieus

De wandelpromenades langs de winkels lig-gen eveneens geheel op het parkeerdak enzijn uitgevoerd in een rode klinkerbestratinggecombineerd met grootformaat betontegels.“Behalve dat we hebben gestreefd naar eenonderhoudsarme en blijvend fraaie bestra-ting op diverse ondergronden, hebben wij ookveel aandacht geschonken aan het groen. Zozijn groene daken op de winkels aangelegd enzijn bomen in grote betonnen boombakken,

hangend aan de parkeergarage, ge-plaatst. Veel aandacht is ookuitgegaan naar de betonnen,hardsteenkleurige afdekele-menten voor kademurenen brugrand. Gedetailleerdvormgegeven, met eenmooie gebouchardeerdestrook en voorzien van eenmetalen voetrail. Dergelijkemee-ontworpen voorzienin-gen zorgen ervoor dat de in-richting overal harmonieert. Deverlichtingsarmaturen staan bij-voorbeeld consequent langs de randenvan het tapijt en het straatmeubilair staatsteevast op een hardsteenkleurige rand.”

De ingreep in het voorheen kleine dorpscen-trum van Bergschenhoek is groot geweest.Door het zorgvuldige ontwerp en de gelaagdeopbouw van het complex heeft het plan tocheen kleinschalig karakter gekregen. Sindsvoor het hele centrum de bestrating is aange-past, heeft het centrum van Bergschenhoekweer samenhang gekregen, met een grote rolvoor het water en het groen aan een modernen sfeervol dorpsplein. •

Met twee typen oppervlaktestructuren vande betonstraatstenen is eenfraai lijnenspel gecreëerd.

10 straategie

Op het Nationaal Verkeersveiligheidscon-gres van SWOV en ANWB werd bekend

gemaakt dat het aantal verkeersslachtoffersin de 30 km zones stijgt, terwijl het totaalaantal verkeersslachtoffers in 2005 is ge-daald in vergelijking met 2004. Hoewel kanworden gesteld dat het aantal 30 km zoneshand over hand toeneemt en dit een redenvoor de ongevallenstijging kan zijn, hamertVan Woerkom op ingrijpen, met name in devorm van een betere inrichting van deze zo-nes. Maar moeten deze dan uniform wordeningericht, zodat je blindelings weet dat hetom een 30 km zone gaat en men misschiendaardoor geneigd is minder op te letten? Ofmoeten ze juist zeer creatief en verrassendzijn, zodat de gebruiker in zijn verwarringlangzaam gaat rijden?“Dat laatste lijkt mij verre van ideaal. Hetgaat in het verkeer om de overzichtelijkheiden snelle herkenning. Daar bereik je hetmeeste mee. Ik heb grote vraagtekens bij in-richtingsideeën die uitgaan van ‘totaalplei-nen’ waar iedereen maar zijn weg moetvinden. Moedige theorieën van verkeers-kundigen, maar ik hou het liever bij herken-bare functionaliteit. Laten wij eerlijk zijn:

normaliter gebeurt er niet zoveel ernstigs ineen 30 km zone. Slechtere ongevallensta-tistieken willen niet zeggen dat het ookslecht is. Wij zitten in Nederland internatio-naal aan de top met verkeersveiligheid.Maar het relatief nieuwe fenomeen van 30km zones vraagt wel degelijk om extra aan-dacht, omdat wij nu veelal een schijnveilig-heid in die gebieden aan het creëren zijn.”

Op de schop

Van Woerkom legt die schijnveiligheid naderuit: “In veel gevallen denken gemeenten datze met het plaatsen van een bord 30 kmzone het doel bereiken. Je zult die zone échtmoeten (her)inrichten, zodat mensen zichook als zodanig gaan gedragen. Dan heeft depolitie de mogelijkheid om die 30 km tehandhaven. Als een straat er met een asfalt-baan als 50 km zone uitziet, kun je het deautomobilist nauwelijks kwalijk nemen dathij harder dan 30 km rijdt. De handhavingwordt dan ingewikkeld. Daarom moeten be-oogde 30 km zones eerst op de schop. Erstaan voldoende richtlijnen in het handboekverkeersvoorzieningen waaruit stedenbou-wers en ontwerpers kunnen putten voor eengoede inrichting.”Voor drempels, inritconstructies en roton-des lijken richtlijnen prima, maar voor een

Vaak binnen een paar

tellen dient de

automobilist te

besluiten wat hij of zij

moet doen in een

verkeerssituatie. Dat

kan als de inrichting

duidelijk is, vindt mr.

Guido van Woerkom,

hoofddirecteur van de

ANWB. “De inrichting

van de openbare ruimte

moet voor iedereen

meteen houvast bieden.

Wees consequent en

maak herkenbare,

veilige inrichtingen. Dit

wil overigens niet

zeggen dat men niet

creatief kan zijn. Of

omgekeerd dat alles

volgens uniforme

richtlijnen zou moeten.”

Guido van Woerkom, hoofddirecteur ANWB:

‘Duidelijkheid belangrijkerdan uniformiteit bij inrichting’

Guido van Woerkom, hoofddirecteur ANWB:

‘Duidelijkheid belangrijkerdan uniformiteit bij inrichting’

straategie 11

30 km zone? Moeten alle woonstraten op el-kaar gaan lijken? Dezelfde 30 km zone inoud Amsterdam en nieuw Almere? VanWoerkom pareert: “Daar waar beperkinggeldt, is de creativiteit vaak het grootst. Deprofessionals kunnen ongelooflijk veel crea-tiviteit aan de dag leggen. Andere oplossin-gen zijn bij voorbaat niet verkeerd. Maarrichtlijnen zijn er meestal niet voor niets.Als ik zie dat men ergens gele in plaats vanwitte betontegels voor een zebrapad gebruiktvanwege het esthetische beeld, dan gaat heteffect van dit zebrapad verloren. Het belang-rijkste is en blijft de herkenbaarheid.”

Iets esthetisch

Herkenbaarheid kan ook met variatie. Hetstraatbeeld hoeft niet overal grijs of zwart tezijn. “Een woonstraat mag mooi zijn. Laat

bewoners genieten van hun straat. Frissekleuren, fraai straatmeubilair, mooie bo-men, goede verlichting, er is meer dan vol-doende keuze om de inrichting mooi én her-kenbaar te maken. Ook de bestrating magiets esthetisch in zich hebben; daar hou ikvan. Op delen van ons lage gebouwdak,waar medewerkers op uitkijken, liggengrijze betontegels. Ik heb daar gekleurde be-tontegels tussen laten leggen, zodat het vi-sueel aantrekkelijker werd. Veelal kun jemet simpele zaken er iets moois van maken.Zolang men maar ziet dat het fietspad inrode betontegels aan de fietser toebehoort,een rij blauwe betonstraatstenen een par-keerzone aangeeft en een stoep voor hetspelende kind is. Die stoep mag er best watanders uitzien; een kind leert snel genoegwat de stoep is. Maar laat het qua inrichtingwel een stoep zijn.”De ANWB-hoofddirecteur is ervan overtuigddat gemeenten in staat zijn om de inrichtingvan 30 km zones goed op te pakken. En alsprojectontwikkelaars ook de woonstratengaan inrichten? Van Woerkom is duidelijk:“De openbare ruimte is de verantwoordelijk-heid van het openbaar bestuur. Laat het debestuurders niet overkomen dat zij dit uithanden geven. Men mag best ontwerp enuitvoering aan projectontwikkelaars overla-

ten, mits dit in overleg met de gemeente enmet de nodige professionaliteit gebeurt.Maar niet riskeren dat de veiligheid erbij in-schiet en dat de inrichting kwalitatief onderde maat wordt. Nooit als gemeentebestuurcarte blanche geven, maar zelf het voortouwnemen voor een veilige, fraaie en goed teonderhouden inrichting van de openbareruimte.”

Hulp

De ANWB fungeert daarbij als intermediairtussen gemeenten en bewoners. De organi-satie staat klaar om de beoogde veiligestraat te krijgen, luistert naar bewoners,wijst hen de weg naar wegbeheerders, helptom ‘mobiteams’ op te richten, maar laat de

inrichting over aan de professionals(anwb.nl; zoek op veilige buurt). “Wij zijngeen inrichters. Wij weten wel het nodigevan het menselijk gedrag in het verkeer. Devoetganger en fietser zullen bijvoorbeeld dekortste route willen kiezen. Daar moet je opinrichten. Logisch en duidelijk. Dat komt deverkeersveiligheid ten goede. En dan hetliefst met mooie bestratingsproducten.Daarmee moeten gemeenten hun 30 km zo-nes veilig kunnen inrichten. Het vraagtméér dan dat ene verkeersbord.” •

Onderhoud drempelsDe ANWB doet voortdurend onderzoek naar verkeersdrempels. Guido vanWoerkom: “We zien dat gemeenten erg vrij met drempels omgaan. Vaakwordt onvoldoende nagedacht over ondergrond en omgeving. Op zich is eenverkeersdrempel een goed instrument. Ze leveren een wezenlijke bijdrageaan de verkeersveiligheid. Maar ook verkeersdrempels moeten duidelijk zijn:een type 50 km op wegen waar 50 km mag worden gereden en een type 30 kmbinnen 30 km zones. Bovendien is het onderhoud essentieel. Als je drempelsniet goed onderhoudt, krijg je een onding met kuilen en hobbels. Daar moe-ten gemeenten meer aandacht aan schenken. Met een juiste keuze en goedonderhoud neemt de kritiek op drempels af. En als een drempel niet kan, zijner chicanes, wegversmallingen et cetera. Of je schrijft een wedstrijd uit of laatde TU iets ontwikkelen. Het mag best iets anders of nieuws zijn. Als u en ikmaar weten wat er van ons wordt verwacht op straat.”

‘De openbare ruimte is de verantwoordelijkheid van het openbaar bestuur’

12 straategie

De pioniersrol van Nijkerk kent geen moment van spijt. Sterker, nadat onze gemeenteruim twintig jaar geleden als eerste in Nederland kleurvaste betonnen bestratings-producten toepaste, is het materiaal een vaste keuze geworden. We willen niet andersmeer. Althans qua betonnen bestratingsmateriaal, want gebakken materiaal staatevenzeer op ons programma. Feitelijk zoeken wij het steevast in de combinatie vandeze twee. Gebakken klinkers langs de oude centrumgevels en in de middenstrookkun je dan rustig kleurvaste betonstraatstenen of betontegels leggen. Dat kan prima,óók in een historische omgeving.

Ik weet nog dat wij de eerste proefstroken uitvoerden met gele en rode betonstraat-stenen en dat de mensen dachten dat het om gebakken klinkers ging. Zo sterk warende kleuren. En kleur blijft kleur, zo werd door de fabrikant wel gezegd, maar het ma-teriaal was gloednieuw. Je had geen enkele referentie. Het was in zekere zin eensprong in het diepe. Maar we konden toen niet anders, omdat we voor de beoogdecentruminrichting de gebakken klinkers niet op tijd konden krijgen, terwijl debinnenstad geheel open lag na de vervanging van riolering en nutsvoorzieningen. On-danks glasharde afspraken met de leverancier van gebakken materiaal werden wijvoor het blok gezet om een andere keuze te maken. Gelukkig kon de fabrikant van be-tonnen bestratingsmaterialen wél de flexibiliteit opbrengen om in te spelen op deproblemen van de klant. Hij kwam met een welkom alternatief. Een alternatief dateen vaste waarde is geworden.

Temeer daar de belofte is nagekomen. Kleur blijft kleur. Er liggen nog stukken vanvijftien jaar oud in het centrum die er perfect uitzien. Natuurlijk heb je met vervui-ling te maken. Maar dat geldt voor alle bestratingen en af en toe schoonmaken helpt.Bovendien is de deklaag van de stenen en tegels door de jaren heen steeds verder ver-beterd.

Wij zijn er in zekere zin trots op dat Nijkerk de start betekende voor kleurvaste be-tonnen bestratingsmaterialen. In het begin nodigde de fabrikant geïnteresseerden uitheel Nederland uit om in onze gemeente te komen kijken. Wij blijven álle bestratings-materialen toepassen. Juist de variatie en combinatie bevallen ons prima in het cen-trum. In de nieuwbouwwijken - Nijkerk groeit fors - is het bijna standaard kleurvastbetonnen bestratingsmateriaal. Wij denken altijd vanuit de gebruikers. Een bestratingmoet fraai ogen, maar ook vlak en goed te belopen zijn. Dáár hangt de materiaal-keuze nauw mee samen. Duurzame kleuren is tegenwoordig geen punt van discussiemeer, gelet op de kleurvastheid van alle bestratingsmaterialen.

Geert de Bruin

Bezoek www.straategie.nl, zoek op 'nijkerk' in het zoekmenu (links onderin) en vindt het bewijs van jarenlange kleurvastheid in de vorm van een fotoreportage.

Kleurbelofte nagekomen

co

lum

nGeert de Bruin, senior

projectleider van de

afdeling Infra van de

gemeente Nijkerk, was

pionier in kleurvaste

betonnen bestratings-

producten. Zijn gemeente

koos ruim twintig jaar

geleden als één van de

eerste in Nederland voor

kleurvaste stenen en

tegels en blijft ook in de

toekomst bij deze keuze.

Nu staat Amersfoort sowieso bekend omeen aansprekende en zelfs spraakma-

kende invulling van nieuwbouwwijken, ge-let op de voorlopers van Vathorst, de wijkenKattenbroek en Nieuwland. Daar reden be-langstellenden af en aan om dat nieuwe wo-nen eens te bekijken. Voor Vathorst heeftOntwikkelingsbedrijf Vathorst, waarin pro-jectontwikkelaars en gemeente Amersfoortparticiperen, eveneens een hoog ambitieni-veau uitgestippeld. KuiperCompagnons en

West8 werden in een coproductie gevraagdeen masterplan te maken; beide bureauszijn voor de uitwerking als supervisor isaangesteld. Meer over masterplan, wijkdelenen extra impressies op www.straategie.nl.

Lange linten

Harm Zeedijk legt uit: “Het thema ‘Wereldvan verschil’ duidt op de beoogde grote ver-schillen in architectuur en inrichting. Indeze omvangrijke wijk is de variatie doelbe-

straategie 13

Vat op variatie in Vathorst

Het thema ‘Wereld van

verschil’ staat ook na de

eerste jaren van

ontwikkeling nog recht

overeind voor de

nieuwbouwwijk Vathorst

in Amersfoort. Ruim

12.000 woningen, maar

dan zonder storende

uniformiteit. Ook wat

betreft de inrichting van

de openbare ruimte.

“Kenmerkend is juist

het sterk gevarieerde

karakter van de wijk,

stelt ir. Harm Zeedijk,

stedenbouwkundige van

KuiperCompagnons,

Ruimtelijke Ordening,

Stedenbouw,

Architectuur, Landschap

B.V. uit Rotterdam. “In

het masterplan van het

deelplan Velden 1

bijvoorbeeld is sprake

van maar liefst 40

deelgebieden, elk met

een eigen signatuur.

>

14 straategie

wust nagestreefd. Uiteraard is de invullingvan het thema wel eens onderwerp van dis-cussie. Met de economische recessie was erde neiging om op safe te spelen en met deretrostijl van de jaren ’30 relatief veilig ver-koopbare woningen te bouwen. Het heeftechter niets afgedaan aan de filosofie vaneigen-signatuur-velden. Basis in het steden-bouwkundige plan zijn de oorspronkelijkelange houtwallen. Op dit landschappelijkepatroon hebben wij voortgeborduurd doorlange lijnen te creëren, in combinatie methet handhaven van enkele lange linten vanwegen en beplanting waar voorheen agrari-sche bedrijven aan zaten. Dat typerende ge-bied met zijn lange lijnen is ritmisch opge-deeld in een groot aantal deelvelden,waarbij diverse zichtlijnen behouden zijngebleven. Elk veld kreeg binnen het land-schappelijk kader van de lange lijnen een ei-gen gezicht.”

Daarbij richt de variatie zich vooral op dearchitectuur van de woningen. Maar ook deinrichting van de openbare ruimte mag zichverheugen in een behoorlijke mate van ver-scheidenheid tussen de wijken onderling.“Binnen een wijk wil je als inwoner of voor-bijganger als het ware vat houden op je om-gevingsbeeld. Daarom is sprake van onder-ling herkenbare wijken, met het inontwikkeling zijnde De Bron als het centraledeel, de wijk De Velden die op een paar ont-wikkelingen na klaar is en de grachtenstadDe Laak, waar een eerste aanzet van gereed

is en waar nu volop wordt gebouwd. De wij-ken verschillen qua stijl en inrichting. Tus-sen Vathorst en de rijksweg A1 komt een be-drijvenzone, waar IKEA als publiekstrekkereen plek heeft”.

Basisinrichting

KuiperCompagnons neemt de inrichting vanDe Velden I, II en III en De Bron voor zijn re-kening. “Voor De Velden zijn wij uitgegaanvan een eenduidige basisinrichting van de

Een terughoudende basisinrichting die rustbrengt temidden van de gevarieerde woningarchitectuur in dewijk Vathorst.

Vaak is gebruik gemaaktvan zwarte en donkergrijzekleuren; op drukke fietsroutes is consequentvoor rode, getrommelde betonstraatstenen gekozen.

straategie 15

wijken. Juist om rust te bren-gen in de architectuurvariatieen bewoners en passantendat houvast in de wijk te ge-ven. Het voorstel voor de in-richting komt van onze kant,waarbij een kwaliteitsteamnamens het Ontwikkelings-bedrijf Vathorst de plannenop kwaliteit toetst. Het is na-tuurlijk van belang dat óók deinrichting aansluit op hetbeeldkwaliteitplan. Het be-heer en onderhoud komendaarbij nadrukkelijk aan deorde. Onze eerste gedachtewas bijvoorbeeld om groen-parkeren aan te leggen in DeVelden 1. Voor ca 2.000 wo-ningen parkeervoorzieningenmet grasbetonstenen en -te-gels. Het zou het groene ka-rakter van de wijk versterken.Maar uit oogpunt van beheeren onderhoud is dit niet haal-baar gebleken. Het is het be-langrijkste onderdeel uit onsinrichtingsplan dat veranderd is; de overigevoorstellen zijn vrijwel 1 op 1 uitgevoerd.”

Kern van de inrichting van De Velden is eenrijbaan in zwarte, door glimmers fonkelendebetonstraatstenen, een lage, schuine beton-band, een consequent aangebracht accentmet witte en zwarte stenen langs die beton-band en een trottoir in donkergrijze beton-tegels. Harm Zeedijk legt uit: “We willen dewoonstraat het domein van de bewoners la-ten zijn. Dat kan omdat er geen doorgaandverkeer is. Je prikt vanaf de rondlo-pende boulevard met zijn bom-enrijke middenberm vanaféén van de vele rotondes di-rect de wijk in, extra veiliggemaakt door parallelwe-gen in dezelfde woon-straatsfeer met zwartebetonstraatstenen. Par-keren hoort niet in dezewoonstraten; daarvoor zijnaparte parkeerhoven aange-legd. Op die manier heb je wel-iswaar een iets verhoogd trottoir,maar het is de bedoeling dat spelendekinderen de straat in z’n geheel benutten.Als je nagaat hoe je zelf als kind op straathebt gespeeld, compleet met trottoirbanden

Op pleintjes en in binnenhoven is ruimte gelaten voor verbijzondering in materiaalkeuze, zoals parkeer/speelpleintjes metzwarte en gele betonstraatstenen enroze/rood genuanceerde bestratingen.

16 straategie

Uitgebreide project-gegevens en een fotoreportage vindt u opwww.straategie.nl.Opdrachtgever:

Ontwikkelingsbedrijf Vathorst, AmersfoortOntwerp:

KuiperCompagnons,Ruimtelijke Ordening,Stedenbouw, Architectuur, LandschapB.V., Rotterdam.

www.straategie.nl

als speelattribuut, dan bezitdeze woonstraat een uitnodigend

profiel. We hebben geen paaltjes wil-len neerzetten om auto’s van de stoep te we-ren. De betonband is overrijdbaar. De lijnenwitte/zwarte stenen versterken echter descheidslijn tussen rijbaan en trottoir. Datwerkt goed als verfijning. Als overdag demeeste auto’s uit de wijk zijn, is er ruimtegenoeg voor het gebruik als woonstraat.”

Eigen signatuur

De kleur zwart en donkergrijs voor rijbaanen trottoir lijkt opvallend. “Toch niet,” zoverzekert Zeedijk, “omdat dit de meest neu-trale kleur is bij de variatie in architectuur.”De inrichting geeft ook de eigen signatuuraan de wijk, als herkenbare rode draad inzo’n megagrote, gedifferentieerde wijk.Standaardprofielen, beperking van het as-sortiment bestratingsmaterialen, terughou-dende detailleringen, een speciaal ontwik-kelde lantaarnpaal voor De Velden, hethelpt mee om dat rustige straatkarakter tekrijgen. Bij de woning- en parkeerhoven ismeer vrijheid om te variëren met bestratin-gen, afgestemd op de woningen aldaar. En-

kele speel/parkeerhoven zijn bijvoorbeeldingericht met gele betonstraatstenen metzwarte banen. Andere hoven hebben eenrood gemêleerde bestrating gekregen. “Dangaat het om specifieke plekken waar je kuntvariëren. Ook de fietspaden zijn consequentin rode getrommelde betonstraatstenen uit-gevoerd. Ook hierover waren vooraf vragenvanuit het kwaliteitsteam, maar de keuze isconsequent doorgezet en rechtvaardig ge-bleken. De fietspaden zien er prima uit.”

De wijken De Velden I, II en III zijn qua be-strating eenvoudig gehouden. Feitelijk zit inde bestrating de noodzakelijke vat op de va-riatie, zou je kunnen zeggen. Wel zorgvuldigin detaillering - alle straatprofielen zijnvooraf uitgetekend door KuiperCompagnons- maar niet overmatig gedetailleerd. “We we-ten ook dat de bomen en het groen hetstraatbeeld letterlijk en figuurlijk gaan over-schaduwen. Je ziet het in Kattenbroek waarde structuur inmiddels door het groenwordt bepaald. Ook in Vathorst zal dat overeen aantal jaren het geval zijn, hoewel erniet eens zoveel groen en water in De Veldenzit. Met name komt het water weer in ruimemate in De Bron terug met wijkpark en wa-terplas. Je moet niet alle voorzieningen inéén wijk willen hebben. Af en toe rust in diebeoogde ‘Wereld van verschil’. Dan komt datverschil ook beter tot zijn recht.” •

straategie 17

Goed overzicht en sterke lijnen met betonbanden en kade-elementen

Grachtenstad De Laak vaart wel bij ‘wegdetailleren’

Goed overzicht en sterke lijnen met betonbanden en kade-elementen

Grachtenstad De Laak vaart wel bij ‘wegdetailleren’De wijk De Laak in de uitbreidingswijk Vathorst in

Amersfoort krijgt een klassiek stratenpatroon. Maar dan

wel op basis van een innovatief plan, waarbij de openbare

ruimte tegelijkertijd overzichtelijk, herkenbaar, sober

en krachtig is. “Dit heeft alles te maken met het

‘wegdetailleren’ van zaken zoals oren aan

parkeervakken en verlichtingsmasten die een

onrustig straatbeeld in de hand werken.

Daarentegen brengen de sterke lijnen in

de vorm van brede betonbanden en

kade-elementen juist rust,” aldus

Edzo Bindels, ontwerper/directeur

van West8 urban design &

landscape architecture in

Rotterdam. “De rustige

openbare ruimte past

bij het drukke

karakter van de

grachtenstad.” >

18 straategie

Grachtenstad De Laak in Vathorst gaatuit zo’n 6.000 woningen bestaan, ver-

deeld over de Laak 1a en 1b, De Laak 2 en DeLaak West. Hoewel alleen De Laak 1a voor dehelft is gerealiseerd (en de andere deelgebie-den in uitvoering en ontwikkeling zijn), is hetuitgangspunt voor de inrichting van deopenbare ruimte al helder. “De eerste inrich-ting is ook super goed uitgevoerd en sterktons in het idee van een sobere inrichting dieechter van wezenlijk belang voor de wonin-gen is. De dichtheid van de grachtenstad ismet 45 woningen per hectare dermate hoog,dat de openbare ruimte de uitloop van dewoningen vormt. Als je deze ruimte nietgoed inricht, is ook meteen de woonkwaliteitbeneden de maat. Wij hadden vanwege diedichtheid bijvoorbeeld voor zowel langs par-keren als haaks parkeren in de straat kun-nen kiezen, maar dan is de ruimte goeddeelsvergeven. Daarom is het parkeren groten-deels in ondergrondse garages en op binnen-hoven gesitueerd. In de woonstraat mag al-leen in de lengterichting op de rijbaan aande woningkant worden geparkeerd Dit con-cept laat ruimte voor een brede stoep van 4meter aan de overzijde van de straat. Eensoort speelstoepen. Daarmee schep jeruimte voor bewoners en kinderen om hunstraat te gebruiken. De stoepen zijn opgeslo-

ten met brede, wat hogere betonbanden omde speelfunctie veilig te stellen.”

Geen aparte plekken

Edzo Bindels voegt er ogenblikkelijk aan toedat het daarbij vooral om de overzichtelijk-heid en het beeld gaat en niet om het speci-fiek toekennen van functies. “Ik weiger om inde openbare ruimte alles te scheiden en eenfunctie-etiket op te plakken. Waarom moet jeoveral aparte plekken voor creëren? In ver-band met de gevarieerde gevelarchitectuur isbij De Laak gekozen voor die sobere inrichtingmet dat klassieke patroon van stoep, rijwegen stoep. Dit patroon biedt gebruikers vol-doende vrijheid om de ruimte multifunctio-neel te benutten. Voordeel is ook dat je eenoverzichtelijke inrichting krijgt. De stoepen enrijweg zijn met bruine bakstenen bestraat, deantracietkleurige betonbanden zorgen voorsterke lijnen die de overzichtelijkheid bevor-deren.” De lijnwerking wordt nog eens benadruktvia extra foto’s op www.straategie.nl.

Het gaat hem in de eerste plaatsom die goede openbare ruimteals verlengstuk van de wo-ningen en om materialendie daarbij passen. “Degrachtenstad heeft een ei-

Extra brede betonbandenzorgen voor een robuustebelijning, die past bij het klassieke straatprofiel ingrachtenstad De Laak Vathorst.

straategie 19

gentijdse interpretatie van panden en vraagtom eenzelfde interpretatie qua bestrating. Eris daarom gekozen voor een afwijkende ge-bakken klinker. De banden en kade-elemen-ten zouden in natuursteen hebben gekund,maar dat is gewoonweg te duur. Daarom kunje die vandaag de dag het beste in beton kie-zen, gelet op het scala aan formaten en vor-men. De tijd dat je ze in natuursteen laat ma-ken, is voorbij. De betonbanden zijn in eenmooie antracietkleur uitgevoerd en de kade-elementen in een donkergrijze, luxe afwer-king. Omdat de kademuren vaak schuin om-hoog lopen naar maaiveldniveau en dan dehoek ombuigen, is hier sprake van specialedriedimensionale vormen van elementen. Bij-zonder zijn ook de bijpassende uitstroomele-menten om het regenwater vanaf de molgo-ten in de woonstraten op de grachten telozen.We wilden absoluut continuïteit van lij-nen en vormen van betonbanden en kade-elementen. Daarom is veel op maat gemaakt.

Op papier kun je alles tekenen, maar bij deuitvoering is gewerkt met passtukken

om die superstrakke lijnen te krij-gen. We hebben zaken wegge-

detailleerd, maar omgekeerdook zaken met oog voor de-tail vormgegeven. Zo zijn opde hoeken van straten spe-ciale inritbanden gekomenom de toegankelijkheid vande stoepen te verbeteren. Ui-

teraard mooi in lijn.”

Des bewoners

De grachtenkades vormen een we-zenlijk onderdeel van het inrichtings-

plan. De bomen en het groen in de wijk zijnvooral langs deze grachten gesitueerd. Er ko-men nog roestvrijstalen ogen aan de kade-elementen zodat men er boten kan aanme-ren. Er is zelfs een ‘Laakjollenclub’ opgericht,waarbij bewoners zelf uit een bouwpakketeen jol kunnen vervaardigen en een plek inhun wijk kunnen geven. De eerste Laakjollen-regatta door de grachten staat al op het pro-gramma. Edzo Bindels: “De wijk gaat vanzelfleven. Dat is zeker. Dan zul je zien dat de so-bere inrichting meer dan voldoende is. En alsde wijk straks drukker wordt, dan nog zorgthet overzichtelijke straatprofiel voor herken-baarheid. Je ziet een auto aankomen in destraat. Bovendien is de verkeersintensiteitlaag. De woonstraat is des bewoners. Dathoort bij het concept van de dichtbebouwdegrachtenstad.” •

Meer gegevens en detailfoto’s vindt u opwww.straategie.nlOpdrachtgever:

OntwikkelingsbedrijfVathorst, AmersfoortOntwerp:

West8 urban design &landscape architecture,Rotterdam

www.straategie.nl

De brede betonnen kade-elementen zijn speciaal vervaardigd en benadrukken eveneens dezorgvuldige lijnwerking.

20 straategie

De Arbeidsinspectie vindt de fysieke be-lasting van straatmakers dermate hoog,

dat er dwingend moet worden opgetreden. Ineerste instantie werd een grens van 300 m2

gelanceerd, vervolgens 500 m2 en in overlegmet de werkgroep arbo van de Ondernemers-bond Bestratingsbedrijven Nederland kwammen uit op die 1.500 m2 voor nieuwe werken.Herstraatwerk valt er vooralsnog buiten.Henk Tuenter, bestuurslid van de OBN en be-drijfsleider van de Rouwmaat Groep vestigingDinxperlo, heeft nog altijd gemengde gevoe-lens bij de afspraak. Hij legt uit: “Er is de afgelopen jaren veel gedaan om de arbeids-omstandigheden van straatmakers te verbe-teren. Zo is door onze lidbedrijven fors geïn-vesteerd in hulpmiddelen, mede naaraanleiding van de wettelijke tilnorm. Veelknelpunten zijn opgelost. Er wordt nu door deArbeidsinspectie behalve het tillen ook hetrepeterend effect bijgehaald. Machinaal stra-ten zou het repeterende werk verlichten.Maar ten eerste praat je bij machinaal strateneveneens over de nodige (fysieke) belasting,bijvoorbeeld de man bij de klem, het lawaaien de snelheid van werken. Ten tweede kun jein het handmatig straten ook rouleren om hetrepetitie-effect te verkleinen.”

Strakkere teugels

Desondanks kan Henk Tuenter begrijpen datde teugels strakker worden aangehaald. Ma-

chinaal straten is meer uitzondering dan re-gel gebleven. “Dit heeft te maken met demarktwerking waarbij handmatig stratenniet zulke grote investeringen vergt en boven-dien met het feit dat opdrachtgevers in be-stekken mochten eisen dat er handmatigmoest worden gestraat. Onderdeel van de af-spraak is dat opdrachtgevers geen handmatigstraten meer mogen eisen. Gemeenten zullendus moeten meedoen. Zij zijn straks zelfs ver-antwoordelijk of de aannemer zich aan dewet houdt. Ook fabrikanten van bestratings-materialen moeten meedoen. Betonnen be-stratingsproducten zijn al in verschillendepakketten verkrijgbaar, maar daar zal nogveel meer moeten bijkomen, ook in andereformaten dan keiformaat. Vanzelfsprekendzijn ook de bestratingsbedrijven zelf aan debeurt om mee te doen. Kon een bedrijf voor-heen nog kiezen voor handmatig werken,straks zal het grootste deel van onze ledeneen gemengd bedrijf hebben dat zowel hand-matig als machinaal uit de voeten kan. Metuitzondering van die bedrijven die specia-listisch werk blijven doen dat niet machinaalkan worden gelegd, herstraatwerk of kleineprojecten. Er is dus nog ruimte voor onze le-den om het ambachtelijke vak te blijven uit-oefenen. De anticipatie op de richtlijn is eenzaak van de onderneming. Daarom denk ikdat het grootste deel van de OBN-leden kanleven met de richtlijn.”Van wezenlijk belang daarbij is de oprekkingnaar die 1.500 m2. De OBN-werkgroep is uitge-gaan van een reële ondergrens aan vierkantemeters, gerelateerd aan een weekproductiemet logistieke taken. “Als een gemiddeldOBN-bedrijf met 8 man, dus vier ploegen,voor elke ploeg een machine had moetenkopen, was dat voor velen het faillissementgeworden, zeker in deze tijd van té lagemarktprijzen. Weg eeuwenlange ervaring,vakkennis, ambachtelijkheid. Weg platformvoor jonge aanwas, voor werkgelegenheid.Met die 1.500 m2 moeten bedrijven weliswaareveneens investeren, maar houden zij werkvoor handmatige ploegen. Dan kun je voorhet verplichte machinale straten een multi-functionele minishovel met klem aanschaf-

Verplicht bij 1.500 m2 nieuwe bestrating

‘Iedereen gaat meedoenmet machinaal straten’De doorbraak van

machinaal straten lijkt

aanstaande. De Arbeids-

inspectie ziet er thans op

toe dat nieuwe werken

groter dan 1.500 m2

machinaal worden

aangelegd. Als deze

nieuwe richtlijn goed

werkt, zal het tot wet

worden verheven.

Misschien wordt er nog

gesleuteld aan dat aantal

vierkante meters, maar

Henk Tuenter verwacht

geen weg meer terug.

“Wij zijn in elk geval blij

dat één en ander volgens

de weg der geleidelijk-

heid verloopt en dat over

en weer naar argu-

menten is geluisterd.

Anders had het absoluut

de doodsteek van het

bestratingsbedrijf

betekent. ”

straategie 21

fen, die ook nog eens inzetbaar is voor grond-werk en transport. Zo kan de machine eenmaximale bezettingsgraad halen. Op deze ge-leidelijke manier krijgt machinaal stratentoch ook die beoogde flinke impuls.”

Voorsprong

Henk Tuenter hoopt wel dat het rouleren bijmachinaal straten een kans krijgt. “De man

bij de klem c.q. degene die de passtenen legt,heeft het zwaar. Machinist zijn vraagt ook hetnodige van mens en lijf. Ik ben zelf straatma-ker geweest, maar heb tevens de machi-nistenopleiding gevolgd en altijd belangstel-ling voor machines gehad. Daarom heb ik alsnel het machinaal straten binnen mijn be-drijf gepromoot. Zonder de mannen die voorhet ambacht kiezen verplicht richting machi-

nes te sturen. Veel straatmakers beheersenbeide vakdisciplines, want machinaal stratenis ook een vak. Een vak dat nog verder moetworden verbeterd. Zo vind ik nog steeds dat jede pakketten stenen terugziet in de geredestraat. Dit heeft met de volgorde van produc-tie, het samenstellen van de pakketten en hetfasegewijze leggen te maken. Bij nieuwe ty-pen robot-bestratingsmachines die steen voorsteen leggen, zie je dat effect niet. In overlegmet de fabrikanten zal de toelevering van zo-wel pakketten als losse stenen en tegels uit-gebreid moeten worden. Alle grotere werken

zullen machinaal te leggen moeten zijn.Betonnen bestratingsproducten hebben na-tuurlijk een voorsprong op andere materia-len, dankzij hun maatvastheid en jarenlange,bewezen successen in machinaal straten. Hetis aan de fabrikanten om die voorsprong tebehouden.”

Het is uiteraard ook aan de bestratingsbedrij-ven om enthousiast het machinaal stratenop te pakken. ”Wij zullen tijdens bijeenkom-sten, via de nieuwsbrieven en de website enin persoonlijke contacten aan onze leden uit-leggen dat deze richtlijn inspanningen vergt,maar naar alle kanten toe werkbaar is. Erwordt een jaar lang geïnspecteerd en zowelopdrachtgevers als opdrachtnemers wordengewaarschuwd als zij zich niet aan de af-spraak houden. Op het moment dat één enander wet wordt, gaan sancties gelden. Voordie tijd wordt echter over de bevindingen ge-sproken. We moeten niet de illusie hebbendat de maatregelen worden teruggedraaid.Het is de rijksoverheid menens met lichame-lijk zware beroepen. Ook wij nemen de ge-zondheid van onze mensen serieus. Niet alleszal machinaal kunnen; het ambachtelijkestraten zal een plek behouden. Maar hetwordt daarin wel dringen. Dan zullen zakenals vakmanschap, kwaliteit en ondernemer-schap de doorslag geven. Daarin hebbenOBN-leden op hun beurt een voorsprong. Ditgeldt ook voor het vakgebied machinaal stra-ten. Met andere woorden, als wij het goed op-pakken, is de nieuwe richtlijn geen bedrei-ging maar een kans.” •

‘Machinaal straten is meer uitzondering dan regel gebleven’

Beton gaat het winnen van gebakken?!Impliceert de verplichting voor machinaal straten een consequente product-keuze voor beton? Machinaal straten en maatvaste bestratingsproducten vormen immers een sterke twee-eenheid. Geef uw mening, verschaf tips,maak tekortkomingen en obstakels kenbaar. Ligt het antwoord in nog meergevarieerde stenenpakketten, in nieuwe producten of in nieuwe apparatuur?In een volgende Straategie met technisch katern worden alle ins en outs vanmachinaal straten uitvoerig belicht, inclusief uw bevindingen. >>> Discussieer mee op het forum op www.straategie.nl!

22 straategie

En de geluidsreducerende betonstraat-stenen werken,” voegt Rob Stapersma

namens de afdeling Infrastructuur van de gemeente Bodegraven meteen toe. Zie tevens foto’s oude en nieuwe situatie opwww.straategie.nl. “Het was voor ons totdan toe een onbekend product, maar wijzijn blij met de ontdekking en tevredenmet het resultaat. Wij hebben voorafgaandaan de keuze hier en daar ons licht opge-stoken en bij collega gemeenten als Put-tershoek geïnformeerd. Mede op grondhiervan hebben wij dit type steen ingezet.Na enkele maanden dat de straat er nu ligtis onze ervaring dat de 2 tot 4 dB geluidsre-ductie er wezenlijk toe doet. Natuurlijk ookin combinatie met het langzamer rijden,want dat was uiteindelijk het primaire uit-gangspunt voor de aanpak.”

De gemeente legde de bewoners drie optiesvoor: (1) twee sluisjes met remmen enwachten van auto’s, (2) parkeren om en omaan twee zijden zodat het verkeer moestslalommen en (3) asfalt eruit en een be-

strating erin. De eerste optie viel meteenaf, de overige twee opties bleven in beeld.Een bestrating zag men absoluut zitten,maar de bewoners verwachtten meer ge-luid dan bijvoorbeeld een asfalt oplossing.De gemeente was echter voorstander vanbetonstraatstenen en kon met de geluids-reducerende variant de bewoners achterzich krijgen.

Kleurschakering

Gekozen is voor heidepaarse stenen voorde rijbaan, geflankeerd met een 1 meterbrede suggestiestrook voor de fietsers. Derijbaan is op de meeste plaatsen 5 meterbreed, omdat het een verkeersader betreftdie in twee richtingen verkeer afwikkelt.Echter, op verschillende plaatsen zijn aanéén zijde van de straat parkeervakken aan-gelegd, ingeluid met brede trottoirnissenmet plek voor een boom. Betonbanden metreflectoren zorgen ervoor dat de automobi-list de vernauwing ziet. Dit kan bijna nietmissen omdat de heidepaarse rijbaan terplekke is onderbroken door vlakken van

Het rijdt en klinkt minder hard in Bodegraven

De Burgemeester Le

Coultrestraat in

Bodegraven blijft één

van de belangrijkste

verkeersaders naar het

centrum. Het

verkeerscirculatieplan

kan daar niets aan

veranderen. Met de

herinrichting van een

asfaltweg in een 30 km

woonstraat met

geluidsreducerende

betonstraatstenen is

echter het razen van

auto’s voor een groot

deel voorbij en is de

gevreesde overlast door

bandengeluid alleszins

binnen de perken

gebleven. De gekozen

oplossing werkt.

straategie 23

grijze betonstraatstenen. Ookhet betontegeltrottoir langs de

woningen is vernieuwd. De geluids-reducerende betonstraatstenen zijn

kleurvast om de gekozen kleurschakeringsterk te houden. Hoewel de straat als zelf-standig project is ingericht, is door de toe-passing van verlichtingsarmaturen die el-

ders in het centrum zijn gebruikt, toch eenbepaalde eenheid geschapen.Rob Stapersma besluit: “De herinrichting isdecember 2005 voltooid. Later dit jaar latenwij een verkeerstelling verrichten, mede omte bepalen of de verkeerssnelheid is ge-daald. Zeker is dat het straatbeeld enorm isopgeknapt sinds de asfaltweg heeft plaats-gemaakt voor een vriendelijke woonstraat.Straatbeeld, snelheid en geluid, op alle driefronten is winst geboekt.” •

Nadere projectgegevenszijn te vinden opwww.straategie.nlOpdrachtgever:

Gemeente BodegravenOntwerp:

Gemeente Bodegraven

www.straategie.nl

Door de open structuur van de stenen dringt het bandencontactgeluid voor een deel in de stenenen wordt niet weerkaatst.Gevolg: aanzienlijke reductie van het verkeersgeluid.

De 16 km lange Oostvaardersdijk tussenLelystad en Almere is verzwaard en ver-

hoogd naar de huidige eisen qua storm-hoogte. De ingreep werd tevens benut omeen nieuwe dijkweg aan te leggen, alsmedeenkele ruime parkeerplaatsen uitgevoerd ingrijze keiformaat betonstraatstenen. Vanafdeze plekken heft men een prachtig uitzichtover het IJsselmeer en het polderlandschap.De ruimte is daar direct voelbaar. De betrok-ken partijen als Rijkswaterstaat, provincieFlevoland, het waterschap en gemeente Le-lystad hebben met de verbijzondering enaankleding van de dijk het nuttige met hetaangename gecombineerd. •

Ruimte, ruimte en nog eens ruimte

Hoezo, beperkte mogelijkheden…?

Betonnen bestratingselementen zijn voor vele toepassingen geschikt.

Beleef de sfeer en laat u inspireren door de vele formaten, vormen en het uitgebreide kleurenpallet. Creëer unieke

combinaties. Strak en modern, sfeervol en traditioneel, esthetisch en functioneel. Volledig in harmonie met de bestaande

omgeving of juist verrassend anders. Betonnen bestrating voelt zich overal thuis. Dat maakt beton tot het meest

veelzijdige bestratings- en straataankledingsmateriaal. Sterk verbeterd, duurzaam en voortdurend in ontwikkeling.

www.straategie.nl

Beton,oneindig veelzijdig!