straatmaken - irionwikis.irion.nl/arbouw/images/7/79/mogelijkheden...- welke hulpmiddelen en...

BG ~ BOUW

MOGELIJKHEDEN

voor

ARBEIDSPLAATSVERBETERING

in het

STRAATMAKEN

inventarisatie van hulpmiddelen en ontwikkelingen

Stichting Bedrijfsgezondheidsdienst voor de Bouwnijverheid

Directeur: W. van Hof, bedrijfsarts

Resultaten van een onderzoek Initiatief BGBouw, Amsterdam Financiering: Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Uitvoering Nederlands Instituut voor Praeventieve

Gezondheidszorg TNO te Leiden en Ingenieursburo Produkt Innovatie b.v. te Delft

Auteurs G. Huppes en K.J. Poll

september 1985

Er bestaat geen bezwaar tegen gebruik of overname van gegevens uit deze publicatie, mits de bron volledig en duidelijk wordt vermeld.

Inhoudsopgave:

Hoofdstuk pagina

1. Inleiding l 2. Probleemstelling 3 3. Uitvoeringswijze 5 4. Werkzaamheden van straatmakers 6 5. Ontwikkelingen in het straatmaken ll 6. Gereedschap en hulpmiddelen van straatmakers 23 7. Conclusies 74

Bijlage

Literatuur

1. Inleiding

Er Zl)n in het verleden verschillende onderzoeken verricht naar de belasting en de werkomstandigheden van straatmakers. Daarbij kwam naar voren dat de werkzaamheden fysiek zwaar zijn en door het buitenwerk vaak onder minder gunstige omstandigheden worden verricht. De laatste jaren zijn enkele ontwikkelingen op gang gekomen om de arbeidsomstandigheden te verbeteren. Nieuwe apparatuur is ontwikkeld, hulpmiddelen verschijnen op steeds meer plaatsen en bepaalde ontwikkelingen wijzen op verlichting van het werk. Om tot verdere verbetering van de arbeidsomstandigheden te komen is het belangrijk te inventariseren wat er reeds op de markt is en waar nog behoefte aan is. Daarnaast is het goed een beeld te krijgen van de toekomstige ontwikkelingen op het gebied van straatmaken. Er kan dan op tijd worden ingespeeld op de arbeidsomstandigheden in deze nieuwe arbeidssituaties en er zullen wellicht bepaalde zware werkzaamheden gaan verdwijnen. In dat laatste geval is bijvoorbeeld de ontwikkeling van hulpmiddelen niet zo heel erg essentieel. Ook is het goed na te gaan of er voor de meest belastende werkzaamheden reeds hulpmiddelen of aangepaste apparatuur beschikbaar is.

De inventarisatie naar mogelijkheden van arbeidsplaatsverbetering bij het straatmaken bestaat uit een inventarisatie van nieuw ontwikkelde hulpmiddelen of verbeterde uitvoerigen en uit een inventarisatie van toekomstige ontwikkelingen in het straatmakersberoep. Voor de hulpmiddelen en ontwikkelingen is aangegeven welke mogelijke verbetering van de arbeidsomstandigheden zij kunnen leveren. Het resultaat is een lijst met kenmerken en een beoordeling van de mogelijke verbeteringen van de arbeidsomstandigheden.

Deze inventarisatie van mogelijkheden voor arbeidsplaatsverbetering bij het straatmaken is uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De opdracht is verleend aan het Nederlandse Instituut van Praeventieve Gezondheidszorg TNO. De uitvoering van de inventarisatie is verricht door het ingenieursburo Produkt Innovatie b.v. te Delft, onder verantwoordelijkheid van het NIPGTNO. De aanzet tot deze inventarisatie is gegeven door de EGBouw, die tevens een verzoek heeft ingediend om een financiêle bijdrage door het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De BG-Bouw wil de komende jaren tot een konkrete verbetering van de arbeidsomstandigheden van straatmakers komen. Dit zou kunnen gebeuren door aankoopsubsidies voor bestaande hulpmiddelen, ontwikkelingssubsidies voor nieuwe hulpmiddelen, gereedschappen en apparatuur en door het uitvoeren van proefprojekten waarbij maatregelen ter verbetering van de arbeidsomstandigheden worden geêvalueerd.

1

In dit rapport staan de materialen, gereedschappen en hulpmiddelen bij het straatmaken en daarnaast de toekomstige ontwikkelingen in het straatmaken centraal. Zij zullen op een gestandariseerde manier worden behandeld. Steeds worden algemene en technische gegevens vermeld en volgt een korte beschrijving van een bepaald middel of van een bepaalde ontwikkeling. Daarnaast wordt aangegeven op welke werkzaamheden van de straatmakers het middel of de ontwikkeling betrekking heeft en welke mogelijke vermindering van de fysieke belasting kan worden verwacht. Voor die beoordeling is een referentie nodig. In hoofdstuk vier wordt daarvoor een overzicht gegeven van de wijze waarop het straatmaken nu doorgaans wordt uitgevoerd, en is aangegeven welke fysieke belasting daarbij optreedt.

In hoofdstuk 2 is een korte uitwerking van de probleemstelling gegeven. In hoofdstuk 3 is beschreven op welke wijze de inventarisatie is uitgevoerd. Aan het eind van dit rapport volgen de conclusies, waarbij de mogelijkheden voor de implementatie van de middelen en een beschouwing over de middelen en ontwikkelingen wordt gegeven.

2

2. Probleemstelling

In 1982 en 1983 ZlJn een drietal rapporten bij de BG Bouw verschenen over het "werk en de werkomstandigheden van de straatmaker" (Koningsveld 1982, 1983 I en 1983 II). Hierin wordt de problematiek van deze beroepsgroep behandeld. Duidelijk blijkt dat bij het straatmaken frequent zwaar belastende werkomstandigheden voorkomen. De gezondheidsklachten die hieruit voortvloeien (vooral rug-, knie- en polsklachten) zullen niet of slechts zeer ten dele kunnen worden opgevangen door verandering van de werkmethode (b.v. vlijen versus straten) of van de werkhouding (gebukt, zittend of geknield straten); veel meer kan worden verwacht van ver-beteringen aan de materialen, aan de gereedschappen en de hulpmiddelen en wellicht van mechanisatie (Koningsveld 1982). "De oorzaken van de rugklachten lijken met name te liggen in het omgaan met zware materialen; het gaat hierbij vooral om de trottoirbanden, de inritblokken en de kolken, die met -voor de rug- zeer ongunstige werkhoudingen moeten worden gesteld" (1983 I). Het blijkt bijvoorbeeld dat "van degenen die nooit trottoirbanden verwerken er half zoveel rugklachten hebben als de groep die dit materiaal regelmatig hanteert; hetzelfde geldt voor de grootformaattegels". Andere problemen zijn: de dynamische rugbelasting bij het opperen, de kniebelasting van de geknielde straatmaker en de belasting van armen en polsen bij de gebukte straatmaker. Er wordt gesteld dat het afwisselen van de werkhouding bij het straten en van het straten met het opperen een aanbeveling zou moeten zijn.

In het derde rapport wordt dieper ingegaan op de materialen en gereedschappen. Enige conclusies hieruit zijn (1983 II): - De materialen laten zich naar aard, gewicht en verwer-

kingswijze in zes hoofdgroepen indelen: klinkers, trottoirtegels, grootformaattegels, banden en inritblokken, kolken en diverse materialen.

- De rugproblemen bij de straatmaker worden niet zozeer veroorzaakt door het straten met klinkers, maar vooral door het verwerken van de zware materialen.

- Betonklinkers van 9 en 10 cm dik leveren voor nogal wat straatmakers problemen op door hun gewicht; die van 11 cm dik ZlJn voor een aantal straatmakers te zwaar om met één hand te pakken.

- Bij grote werken, waar in hoog tempo zonder afwisseling wordt gewerkt, moet mechanisch straten serieus worden overwogen. Dit kan zowel met handbediende stenenklemmen als met zelfrijdende bestratingsmachines. De keuze zal op economische gronden en op kwaliteit van het wegdek moeten plaatsvinden. De mogelijkheden en beperkingen van deze hulpmiddelen mogen daarbij niet uit het oog verloren worden. Er moet gewerkt worden met nieuwe stenen die in verband op pallets worden aangevoerd. Dit verband moet overeenkomen met het te leggen verband. De plaatsing van de materialen speelt een grote rol, met name wat betreft de rijafstand

3

en de vloer waarover gereden wordt. De pakhoogte en pakmogelijkheden moeten zijn afgestemd op de klem. De stenen moeten worden gevlijd op een geprepareerd zandbed. Deze machines komen pas tot hun recht bij grote oppervlakken zonder bochten of andere verstoringen van het patroon.

- Het leggen van trottoirtegels wordt niet als gezondheidsbedreigend beoordeeld. De ontwikkeling van mechanische hulpmiddelen hiervoor is dan ook niet van groot belang.

- De grootformaattegels dienen door hun grote afmetingen, en daardoor moeilijke hanteerbaarheid, maar vooral door hun grote gewicht niet met de hand te worden verwerkt.

- Het stellen van trottoirbanden, inritblokken en kolken zou niet met de hand mogen geschieden. Voor de verbetering van de arbeidsomstandigheden is het van het grootste belang dat er een adequaat hulpmiddel beschikbaar komt.

- Van de diverse materialen zijn er vele die te zwaar ZlJn om handmatig verwerkt te worden. Nagegaan moet worden of deze materialen lichter zouden kunnen worden gemaakt. Zo niet, dan moeten adequate hulpmiddelen voor de verwerking worden ontwikkeld.

De BG Bouw heeft uit het voorgaande een zestal taken geformuleerd die in dit onderzoek uitgevoerd moeten worden: 1. Inventariseren welke gereedschappen/hulpmiddelen thans in

gebruik zijn, en in welke situaties, voor de verwerking van zware materialen.

2. Idem, met betrekking tot handbediende en mechanische stenenklem.

3. Inventariseren welke pogingen zijn/worden ondernomen om lichtere materialen te ontwikkelen.

4. Beoordeling van de resultaten van deze inventarisaties: voor welke materialen, fysieke problemen en werksituaties (b.v. grote of kleine oppervlakten, gemakkelijk of moeilijk bereikbaar, nieuwe bestrating of herbestrating) is/wordt aan oplossingen gewerkt, en wat zijn de resultaten daarvan; wat zijn voorts de "witte plekken".

5. Opstellen van een lijst van concrete werkzaamheden van de straatmakers waarvoor specifieke gereedschappen/hulpmiddelen ontwikkeld moeten worden, met vermelding van de randvoorwaarden waaraan bij ontwikkelingsactiviteiten moet zijn voldaan.

6. Opstelling van een lijst van beschikbare, goed functionerende gereedschappen/hulpmiddelen, waarvan de aanschaf door met name kleinere ondernemers wordt belemmerd door de hoge kosten.

Naar de wijze van uitvoeren ZlJn de taken omgewerkt tot een wat algemener geformuleerde probleemstelling: - welke hulpmiddelen en gereedschappen kunnen een arbeids

plaatsverbetering voor de straatmaker betekenen. Welke van deze zinvolle hulpmiddelen en gereedschappen worden voornamelijk vanwege hun hoge prijs niet aangeschaft.

- welke ontwikkelingen in de door straatmakers verwerkte materialen doen zich voor die een arbeidsplaatsverbetering kunnen (gaan) inhouden.

- voor welke werkzaamheden van de straatmaker oplossingen in de vorm van gereedschappen of ontwikkeld moeten worden.

4

zouden er hulpmiddelen

3. Uitvoeringswijze

Eerst Z~Jn de verschillende werkzaamheden van de straatmaker in kaart gebracht. Daarbij is aangegeven in welke mate zich bepaalde vormen (rug, armen en benen) van fysieke belasting voordoen bij de verschillende werkzaamheden. Hierdoor kan voor de verschillende hulpmiddelen en ontwikkelingen worden aangegeven of zij voor bepaalde werkzaamheden een verbetering van de fysieke belasting kunnen betekenen.

De inventarisatie is gebaseerd op drie soorten bronnen: - produktspecifieke bronnen zoals katalogi, beurzen (i.c. de

bouwbeurs 1985) krantenartikelen en tijdschriften. Om een redelijke volledigheid betreffende de op de markt zijnde apparatuur, gereedschappen en hulpmiddelen te kunnen garanderen en op de hoogte te zijn van de ontwikkelingen is tevens een oproep geplaatst in een tweetal vakbladen (zie bijlage 1). De reaktie hierop is minimaal geweest: drie reakties, waarvan slechts één voldoende gericht om binnen het onderzoek te vallen. achtergrondbronnen: literatuur en specialisten Technische Hogeschool Delft, afdeling Civiele vakgroep Wegbouwkunde.

i.c. de Techniek,

praktijk gerichte bronnen: er zijn bezoeken gebracht aan verschillende bouwplaatsen. Bij de helft daarvan. werd op de traditionele wijze gewerkt, bij de overigen paste men moderne hulpmiddelen toe. Hierbij dient vooral Gemeentewerken Rotterdam/Aannemerij Wegen te worden genoemd, die zelf het voortouw neemt door nieuwe ontwikkelingen te stimuleren middels o.a. proefprojekten.

Daarnaast is er een konsultatie achteraf uitgevoerd: elke fabrikant/leverancier heeft de produktbladen betreffende het door hem geleverde artikel toegestuurd gekregen met de vraag kommentaar te leveren. De respons hierbij was redelijk (circa 60%). In geen enkel geval leverde het kommentaar een inhoudelijke wijziging van de opgenomen informatie op.

De resultaten van de inventarisatie zijn zodanig in dit rapport gepresenteerd dat de verschillende ontwikkelingen en hulpmiddelen redelijk afzonderlijk kunnen worden bestudeerd. Hiervoor zijn gestandaardiseerde produktbladen in het rapport opgenomen. Dit brengt met zich mee dat de gegevens over de zwaarte van de werkzaamheden veelal op verschillende produktbladen worden herhaald. De toepasbaarheid van het rapport als naslagwerk voor de praktijk wordt wel vergroot wanneer de produkten en ontwikkelingen afzonderlijk zijn te beschouwen. Bovendien is aanvulling in de toekomst zonder veel werk mogelijk.

5

4. Werkzaamheden van straatmakers

Uitgaande van de rapporten van Koningsveld, en aangevuld met andere literatuur en interviews is een lijst opgesteld van de werkzaamheden die door de straatmakers worden uitgevoerd. In tabel 1 zijn alleen de zwaardere werkzaamheden opgenomen en niet de minder belastende werkzaamheden van de straatmaker (b.v. uitzetten van de baan), reeds gemechaniseerde werkzaamheden en incidentele werkzaamheden (b.v. sierstraten met zeer diverse materialen).

Er zijn vier groepen werkzaamheden te onderscheiden: het stellen van banden en inritblokken, het straten met betonof gebakken klinkers, het straten met trottoir- of grootformaattegels en het stellen van kolken. Deze vier groepen werkzamheden zijn in tabel l weergegeven, met daarbij de deelwerkzaamheden die kunnen voorkomen. Bij de deelwerkzaamheden is in sommige gevallen onderscheid gemaakt tussen herstraten (a) en nieuwstraten (b).

Als indikatie voor de lichamelijke belasting tijdens de verschillende aktiviteiten is per aktiviteit het nivo van belasting aangegeven. Hierbij is niet ingegaan op andere ergonomische aspecten, zoals lawaaibelasting, mentale belasting, hanteerbaarheid/handigheid, klimaatbelasting etc. Deze beperking is ingegeven door de konklusies uit de voorgaande rapporten (Koningsveld, 1982 en 83).

Hierna volgt een beschrijving en een beoordeling werkzaamheden. Bij de beschrijving is onderscheid tussen herstraten (a) en nieuwstraten (b).

van de gemaakt

Voor de beoordeling van de fysieke belasting is onderscheid gemaakt voor de houding, de krachtuitoefening en het al of niet statische karakter (A,B,C) van de belasting. De beoordeling moet worden gezien als een indikatie voor de zwaarte van de werkzaamheden voor de verschillende lichaamdelen (rug, benen en armen). De totaalscore (T) is afgeleid van de score voor de drie lichaamsdelen en loopt van 1 tot 5.

De indikatie voor de zwaarte van de belasting is tot stand gekomen door een onafhankelijke beoordeling door de beide auteurs. Beide hadden zich middels observaties en bestudering van de literatuur in de werkzaamheden verdiept. Daarnaast hadden beiden zich ingewerkt in de methodiek van het beoordelen van de belastingen. De beide oordelen verschilden nauwelijks. Hiermee lijkt de indikatie van de belasting redelijk betrouwbaar.

6

NOOT (***) Achter elke werkzaamheid is voor de lichaamsdelen: rug, armen en benen een code voor de zwaarte van de belasting opgenomen volgens de volgende indeling:

soort belasting

A = Houding

B = Krachtuitoefening

C = Dynamisch/ statisch

T = Totaal oordeel (5-puntsschaal)

zwaarte belasting

Rug l = rechtop 2 = gebogen 3 = getordeerd Benen l = zitten/lopen 2 = staan/geknield 3 = een been Armen l = voor/nabij lichaam 2 = reiken/gestrekt voor lichaam 3 = boven schouders/elleboog

Rug I Armen I Benen 1 = geen krachtsuitoefening 2 = krachtsuitoefening 3 = belasting door gewichtsverplaatsing

Rug / Armen I Benen 1 = de lichaamsdelen bewegen tijdens

de werkzaamheden 2 = de lichaamsdelen bewegen niet

tijdens de werkzaamheden

Rug I Armen I Benen 1 = licht belastend (dynamisch in

een goede houding krachten uitoefenen, b.v. lopen)

3 = redelijk zwaar belastend (dynamisch in een redelijk goede houding matig zware lasten tillen (b.v. het scheppen van zand)

5 = zeer zwaar belastend (statisch in een slechte houding zeer grote krachten uitoefenen, b.v. het stellen van trottoirbanden)

9

Uit de opsomming van de werkzaamheden en de scoring van de belastingen kan het volgende worden gekonkludeerd: De zwaarste werkzaamheden van straatmakers betreffen steeds het tillen en het aanbrengen van de zware materialen. Het zwaarst is het uitbreken en het stellen van kolken. Onderstaand (tabel 2) zijn de zwaarste werkzaamheden nog eens samengevat waarbij is aangegeven om welke werkzaamheden van tabel 1 het gaat en welke delen van het lichaam dan belast zijn.

Tabel 2: De zwaarste werkzaamheden van de straatmaker

Omschrijving Werkzaamheden Belaste lichaamsdelen

--------------------------------------------------------------Het vertillen van banden l.lall. 411.5 rug I benen

Verspreiden en inleggen klinker 2.2al2.4 rug

Vertillen, sorteren en leggen 3.lal3.2al3.4 rug I benen (grootformaat) tegels

Uitbreken en plaatsen kolken 4.113.3 rug I benen -------------------------------------------------------------

10

5. Ontwikkelingen in het straatmaken

In dit hoofdstuk worden tien in de literatuur en/of tijdens gesprekken met specialisten aangetroffen ontwikkelingen in het straatmaken besproken. Het doel is aan te geven welke veranderingen in het straatmaken zullen gaan optredenen, en welke invloed deze ontwikkelingen op de arbeidsbelasting kunnen hebben. Indien verwacht kan worden dat een ontwikkeling invloed op de arbeidsbelasting zal hebben (positief of negatief) moet daarmee tijdig rekening worden gehouden.

De ontwikkelingen zijn gestandariseerd behandeld. Voor iedere ontwikkeling zijn de volgende onderdelen beschreven: - titel van de ontwikkeling. - korte uitleg van de ontwikkeling. - een verwijzing naar de traditionele werkzaamheden uit

hoofdstuk 4 waar de ontwikkeling op ingrijpt. Dit om aan te geven in hoeverre een ontwikkeling betrekking heeft op zware of juist minder zware werkzaamheden.

- een wat uitgebreidere uitleg van de ontwikkelingen en een beschrijving van de mate waarin de ontwikkeling van invloed is op de arbeidsbelasting. Daarbij wordt steeds getracht een aanbeveling te doen in hoeverre de ontwikkeling van uit het oogpunt van de arbeidsbelasting zou moeten worden gestimuleerd.

De ontwikkelingen zijn gerangschikt naar verstrekkendheid: de ontwikkelingen die het grootste gevolg hebben of een gevolg hebben dat ingrijpt op vele werkzaamheden van de straatmaker, zijn het eerste opgenomen.

Het betreft de volgende ontwikkelingen: 1. Het toenemen van het straten ten opzichte van het asfal-

teren 2. Het minder voorkomen van nieuwstraten 3. Het toepassen van meer sierbestrating 4. Het toenemen van aangenomen werk 5. Bij herstraten de oude klinkers afvoeren en fabrieksmatig

voor hergebruik gereed maken 6. Het toenemen van het mechanisch straten 7. Het frequenter inzetten van universele graafmachines/

shovels 8. Straten verstevigen: materiaalkeuze 9. Het toepassen van kortere trottoirbanden lO.Het verdwijnen van het handmatig vlijen van klinkers

11

1. Het toenemen van het straten ten opzichte van het asfalteren

Het is aannemelijk dat het straten voorlopig niet zal verdwijnen. Vooral in woongebieden neemt het straten toe, onder andere door de regulerende werking op het verkeer. Een en ander betekent dat het straatmakersvak voorlopig zeker niet zal verdwijnen. (zie o.a. Krömer,l984).

De ontwikkeling grijpt in op volgende werkzaamheden:

2. Straten met betonof gebakken klinkers 3. Straten met trottoir of grootformaat tegels

Een vergelijking van de arbeidsbelasting tussen de verschillende wijzen van straten (asfalteren, vlijen van betonnen platen, straten met klinkers) is niet bekend. De afweging tussen deze verschillende straatmaterialen wordt ook niet op deze grond gemaakt. Doordat de verschillende methodes naast elkaar bestaan en zullen blijven bestaan is het zaak de arbeidsbelasting van elke methode te verminderen, o.a. door de verdere ontwikkeling van hulpmiddelen en aangepaste materialen.

12

2. Het minder voorkomen van nieuwstraten

Afhankelijk van de gemeente (o.a. groeigemeenten) blijkt het percentage nieuwstraatwerk terug te lopen. Koningsveld (1983 I) komt op basis van de enquete op circa 60% (s.d. 27%) van de tijd voor het herstraten.

De ontwikkeling grijpt in op alle werkzaamheden:

1. Stellen van banden en inritblokken 2. Straten met betonof gebakken klinkers 3. Straten met trottoir of grootformaat tegels 4. Stellen van kolken

------------------------------------------------------------De meeste ontwikkelingen op het gebied van de mechanisatie betreffen juist het nieuwstraten. Uit deze ontwikkelingen blijkt dat uit het oogpunt van de arbeidsbelasting minstens evenveel aandacht aan het herstraten besteed zou moeten worden. (voor gedachtes in die richting; zie ontwikkeling 5 en 8)

13

3. Het toepassen van meer sierbestrating

----------------------------------·--------------------------Deze ontwikkeling is niet het gevolg van mechanische die aan het wegdek worden gesteld rnaar wordt ingegeven wensen van omwonenden, planologen, architekten etc.

eisen door

Onder sierbestrating wordt hier het sterk afwisselen van het legpatroon verstaan, niet noodzakelijk met siermaterialen zoals gewassen grinttegels.

------------------------------------------------------------De ontwikkeling grijpt in op de volgende werkzaamheden:

1. Stellen van banden en inritblokken 2. Straten met betonof gebakken klinkers 3. Straten met trottoir of grootformaat tegels

Voor de extra arbeidsbelasting als gevolg van deze ontwikkeling moet onderscheid gemaakt worden tussen de straatmaker en de opperman. Het sierstraten zelf is moeilijker maar niet noodzakelijk zwaarder dan het conventionele straten. In sommige gevallen zal het straten iets zwaarder zijn doordat de gereedschappen niet geschikt zijn voor de afwijkende materialen. De opperman is wel zwaarder belast omdat hij steeds andere stenen moet aan- en afvoeren: bij sierstraten worden vaak zeer gedifferentieerde materialen toegepast. Voor beiden ontstaat een grotere tempodruk bij werk (vgl. het meters maken). Er worden wel prijzen berekend.

aangenomen aangepaste

Om de extra arbeidsbelasting als gevolg van deze ontwikkeling in de hand te houden is het zaak steeds bij de ontwikkeling van nieuwe materialen de mogelijkheden voor mechanisatie in het oog te houden (b.v. hijsogen in de zware materialen aanbrengen)

14

4. Het toenemen van aangenomen werk

------------------------------------------------------------Gemeenten voeren minder zelf projecten uit maar schrijven projekten uit waarop aannemers kunnen inschrijven. Selectie geschiedt grotendeels op basis van de prijs. Er is een "moordende" concurrentie. Daarnaast worden de risiko's van vertraging meer en meer bij de uitvoerder gelegd. ------------------------------------------------------------De ontwikkeling grijpt in op alle werkzaamheden:

1. Stellen van banden en inritblokken 2. Straten met betonof gebakken klinkers 3. Straten met trottoir of grootformaat tegels 4. Stellen van kolken

Als gevolg van deze ontwikkeling - ontstaat er een grotere tempodruk, en meer overwerk

wordt er meer onder slechte omstandigheden (b.v. slecht weer) doorgewerkt, neemt men minder tijd voor uitrusten, oefeningen of houdingswisselingen, kan de kwaliteit van het geleverde werk teruglopen (er is o.m. gesproken over minder aankloppen van gelegde klinkers).

Daarnaast ZlJn er nog een aantal andere gevolgen : - bij aannemers zijn minder overplaatsingsmogelijkheden voor

werknemers die arbeidsongeschikt (dreigen te) worden dan bij gemeenten,

- aannemers zullen eerder tot aanschaf van duurdere apparatuur overgaan dan (vooral kleinere) gemeenten doordat zij een flexibeler werkorganisatie kunnen hebben: zij kunnen gemakkelijker de apparatuur op verschillende plaatsen en in verschillende gemeenten inzetten.

Op zich is dit geen ontwikkeling die gestimuleerd of afgeremd zou moeten worden. Veeleer is het zaak de negatieve gevolgen zoveel mogelijk in te perken door straatmakers de mogelijkheden te geven hun werk zonder te grote belasting uit te voeren.

15

5. Bij herstraten de oude klinkers afvoeren en fabrieksmatig voor hergebruik gereed maken

-------------------------------------------------------------Deze werkwijze, die het op de bouwplaats opnieuw klaarmaken van uitgebroken materialen vervangt, wordt als mogelijke toekomstige werkorganisatie gesignaleerd (en is dan ook nog niet als ontwikkeling waar te nemen).


2. Straten met betonof gebakken klinkers 3. Straten met trottoir of grootformaat tegels

Bij het herstraten worden uitgepakte klinkers nu ter plaatse gereinigd en gesorteerd (b.v. halve of beschadigde stenen eruit). Er is veel afval op de bouwplaats. De vrachtwagen die nieuw materiaal aanvoert rijdt (meetal) leeg of met te storten afval terug. Er worden mogelijkheden gezien machinaal uitgebroken stenen (met aangekoekt zand en vuil etc.) naar een centraal punt te brengen waar ze automatisch gereinigd, geselekteerd, gesorteerd en opnieuw gepaketteerd worden. Dit levert een aantal voordelen op: - het zwaar belastende uitbreken verdwijnt als handeling, - er kunnen ook bij herstraten legmachines worden ingezet, - de totale werkorganisatie voor her- en nieuwstraten wordt

vergelijkbaar.

De gevolgen van deze mogelijke werkorganisatie Z1Jn echter veel verstrekkender. Wat de gevolgen zullen zijn voor de kosten, de uitvoersnelheid etc. en zeker de gevolgen voor erg kleine projekten is onduidelijk. Onderzoek lijkt zinvol.

16

6. Het toenemen van het mechanisch straten

Mechanisch straten betreft in het algemeen het mechanisch vlijen van klinkers bij nieuwstraat projekten. Klinkers worden in een tas aangevoerd. De machine neemt steeds een laag van de tas en vlijt deze in het tevoren geprepareerde zandbed. Daarnaast bestaan ook hulpmiddelen voor het mechanisch verwerken van banden en grootformaat tegels etc. ------------------------------------------------------------De ontwikkeling grijpt in alle werkzaamheden:

1. Stellen van banden en inritblokken 2. Straten met betonof gebakken klinkers 3. Straten met trottoir of grootformaat tegels 4. Stellen van kolken ------------------------------------------------------------De hoeveelheid mechanisch straatwerk is nog zeer beperkt. Krömer spreekt over "at present it covers 4 - 5 % of the whole concrete paving produktion" (Krömer 1984, p 169). Als gevolg van deze ontwikkeling worden een aantal gevolgen onderscheiden (voornamelijk betreffende het vlijen van klinkers): Voordelen: (zie v.d. Ban c.s., Betonstraatsteen Verhardingen, 1985)

de hoeveelheid ongezond en zwaar werk vermindert aanzienlijk,

- de prijs per m2 kan lager liggen. Nadelen:

er is een aangepaste uitvoeringswijze nodig: uitgebreidere voorbereiding, het bed moet o.a. heel netjes geprepareerd worden. Verder is het zaak dat de klinkers in een aangepaste tas worden aangevoerd. De tassen moeten langs het te straten oppervlak worden uitgezet. Meestal is het niet mogelijk een tas enige dagen te laten staan omdat de kans bestaat dat omwonenden of spelende kinderen de stapeling beschadigen door het wegnemen van stenen.

- mechanisch straten is (voorlopig) alleen goed toepasbaar bij nieuwstraten.

- mechanisch straten is (nog) niet goed toepasbaar voor kleine werklengtes.

- de direkte werkgelegenheid voor de straatmakers neemt nogal fors af. Daarentegen zijn wel meer (grote) projekten mogelijk, die anders zouden worden geasfalteerd, wat weer een positief effekt kan hebben.

- afhankelijk van het soort machine kunnen forse investeringen nodig zijn.

17

7. Het frequenter inzetten van universele graafmachines/shovels

Steeds vaker worden, ook bij kleine werkzaamheden shovels graafmachines etc. ingezet voor grondverzet, het tillen van zware materialen (m.b.v. klemmen) en het uitbreken en transporteren van klinkers. Het zijn over het algemeen kleine en zeer wendbare shovels met een geringe aslast die worden ingezet. ------------------------------------------------------------De ontwikkeling grijpt in op alle werkzaamheden:

1. Stellen van banden en inritblokken 2. Straten met betonof gebakken klinkers 3. Straten met trottoir of grootformaat tegels 4. Stellen van kolken ------------------------------·------------------------------Deze ontwikkeling heeft een bijzonder positief effekt op de (vermindering van de) arbeidsbelasting. Het is belangrijk dat de machine zo universeel mogelijk inzetbaar is, hetgeen allerlei accessoires vraagt. Een vergelijkbare trend is het steeds vaker inzetten van kleine werkautootjes (laadvermogen b.v. tot 1 ton) met een klein zwenkkraantje met grijper (b.v. 500 kg maximale last) hetgeen een vergelijkbaar positief effekt op de arbeidsbelasting kan hebben. Een shovel/graafmachine zal op wat andere werkzaamheden worden ingezet (grondverzet, verplaatsen stenen) dan de werkauto (vooral uitventen en tillen zware materialen).

18

8. Straten verstevigen: materiaalkeuze

Door het grotere draagvermogen dat door versteviging of verzwaring van het wegdek ontstaat verzakt de weg minder, en is minder onderhoud nodig.

Uitvoeringen: - het toepassen van funderingen (i.h.a. ongebonden granula

ten zoals bouwslag), - het toepassen van zwaardere (= dikkere) klinkers, - het aan elkaar verbinden van klinkers via 2- of 3-dimen-

sionale vormsloten (zie Concrete Block Paving 1984 pp 31, 38, 42, 52-58 185, 190, 340-348),

- het aan elkaar verbinden van klinkers door nauwkeuriger te straten met dunnere voegen. Dit is o.a. mogelijk geworden door het toepassen van betonklinkers die bij de produktie minder uitzakken en dus minder bol zijn dan gebakken klinkers.


1. Stellen van banden en inritblokken 2. Straten met betonof gebakken klinkers ----------·--------------------------------------------------Deze trend gaat in op de vraag of het mogelijk is over te gaan op lichtere straatmakersmaterialen. Vooral uit kringen van de vakbonden is hierop wel aangedrongen. Lichtere materialen zouden de arbeidsbelasting die optreedt tijdens de verwerking verminderen. Uit deze ontwikkeling blijkt dat momenteel eerder het tegenovergestelde effekt optreedt; zwaardere materialen ten gevolge van eisen die worden gesteld aan de kwaliteit van het wegdek en de behoefte te komen tot vermindering van het onderhoud (herstraten). Wel is door velen opgemerkt dat vaak (veel) zwaardere materialen worden toegepast dan uit eisen betreffende het wegdek nodig is. De achtergrond hierachter is vaak een gebrek aan kennis (betreffende de grondmechanika en de benodigde veiligheidsfaktoren). Daarnaast speelt de "traditie" een belangrijke rol. Oproepen om zo "zuinig" mogelijk te konstrueren kunnen in deze zin wel invloed hebben op de arbeidsbelasting zonder de kwaliteit van het wegdek aan te tasten.

Het aan elkaar verbinden van klinkers zou mogelijk tot lichtere trottoirbanden kunnen leiden doordat hun opsluitfunktie gedeeltelijk wordt overgenomen door het wegdek. Het toepassen van fundering heeft als extra voordeel dat mensen en machines tijdens het straten minder wegzakken.

Als nadeel van deze ontwikkeling wordt de mindere bereikbaarheid van onderliggende leidingen genoemd, hoewel de meeste leidingen in de voetpaden worden gelegd. Vooral het graven door een fundering is zeer zwaar.

19

8. vervolg: straten verstevigen: materiaalkeuze

Verwacht wordt dat de economische voordelen van de mindering van het onderhoud opwegen tegen het duurder worden van de weg tijdens de aanleg. Een weinig besproken maar wel interessante optie is de extra versteviging te benutten voor het toepassen van lichtere materialen, hetgeen zowel een kostenbesparing tijdens aanleg als een verlichting van de arbeidsbelasting tot gevolg heeft. Redenen waarom deze optie weinig wordt besproken: - bij machinaal straten is de vermindering van de arbeids

belasting door toepassing van lichtere materialen nihil (n.b.: betreft expliciet nieuwst.raten met klinkers. Voor het straten en vlijen met andere materialen zoals banden en tegels, en voor het herstraten, waarbij nog vrijwel geen machinale methodes worden toegepast is er wel een verlaging van de arbeidsbelasting mogelijk).

- er zijn nog maar weinig lichtere materialen verkrijgbaar, die toch een versteviging van het wegdek tot gevolg hebben. Dit geldt niet voor de klinkers met 2-dimensionale vormsloten zoals de T3-klinker, die reeds op vele plaatsen en vooral in het buitenland (Duitsland) worden toegepast.

Om alle gevolgen van deze ontwikkeling te kunnen beschouwen (financiêle , verkeerstechnische , en arbeidsbelasting betreffende effecten) is nog veel onderzoek nodig.

20

9. Het toepassen van kortere trottoirbanden

------------------------------------------------------------De werking van de band (het opsluiten van het wegdek) wordt voor het overgrote deel bepaald door de massa per lengteeenheid, en wordt dan ook slechts in beperkte mate aangetast door het toepassen van kortere banden, zeker indien enig verband tussen de banden bestaat. ------------------------------------------------------------De ontwikkeling grijpt in op de volgende werkzaamheid:

1. Stellen van banden en inritblokken

Het plaatsen van banden gebeurt voor het overgrote deel handmatig. In het verleden werden banden van verschillende lengtes (tot 3 meter) toegepast. Ter beperking van het te tillen gewicht worden nu aleen nog banden van maximaal 1 meter gemaakt (gewicht, afhankelijk van dikte en breedte van 54 tot 115 kg). In Profiel van 1984 nr. 20, p. 18 wordt gesproken over "halve meter banden die nog weinig worden toegepast". Wat de optimale lengte (en daarmee het gewicht) van een band is, is onduidelijk; verkorting maakt het tillen eenvoudiger maar werkt de mechanisatie niet in de hand. Bovendien bestaat het gevaar dat nog kortere banden niet noodzakelijk door twee mensen worden gehanteerd. De hoeveelheid stelwerk kan toenemen bij verkorting van de band. Aan de andere kant neemt de flexibiliteit toe: er hoeft minder aan banden gehakt te worden. Het blijkt dat de gevolgen van deze ontwikkeling zo divers en slecht vergelijkbaar zijn dat nader onderzoek gewenst is.

21

10. Het verdwijnen van het handmatig vlijen van klinkers

Bij het vlijen wordt het bed eerst volledig klaargemaakt: ophogen, egaliseren en afreien. De klinkers worden dan in het klaargemaakte zandbed gelegd zonder aantikken. De straatmaker heeft ook geen hamer meer in de hand. Achteraf wordt de straat afgetrild. -------------·-----------------------------------------------De ontwikkeling grijpt in op de volgende werkzaamheid:

2. Straten met betonof gebakken klinkers

Een vlijteam bestaat uit vier personen: gereedmaken van de baan en het opperen. plaatst de klinkers op het klaargemaakte aantikken.

drie voor het De vierde man zandbed zonder

Handmatig vlijen is zeer belastend voor de vlijer die de of geknield en zonder overeind te komen de ene andere steen inlegt. In principe is een iets grotere duktie mogelijk. Juist de grote belasting is dan oorzaak voor het verdwijnen van het vlijen.

22

staanna de

dagproook de

6. Gereedschap en hulpmiddelen van straatmakers

In dit hoofdstuk worden een groot aantal hulpmiddelen en gereedschappen van straatmakers besproken. De hulpmiddelen en gereedschappen zijn aangetroffen in de verschillende bronnen: produktspecifieke-, achtergrond- en praktijkgerichte bronnen (zie hoofdstuk 3). Bedoeling van de hierna volgende produktbladen is een overzicht te geven van de gereedschappen en hulpmiddelen van straatmakers die te koop zijn en deze artikelen op een gestandaardiseerde wijze in kaart te brengen. Daarbij is steeds het perspectief de invloed die het artikel kan hebben op de arbeidsbelasting gerelateerd aan de traditionele wijze van uitvoeren.

De artikelen zijn op een gestandaardiseerde wijze behandeld. Elk (dubbel) blad bestaat uit de volgende onderdelen: * eerste blad: - naam van het artikel - foto of tekening van het artikel - opgave van de algemene gegevens zoals de naam van de

producent, omschrijving van de funktie etc. -een indeling van de toepassing van het artikel: kleine of

grote werken en toepassen bij her- of nieuwstraten - een algemene conclusie, in het algemeen een samenvatting

van alle gegevens over het artikel. * tweede blad: - een herhaling van de werkzaamheden uit hoofdstuk 4 waarop

het artikel ingrijpt plus de bijbehorende traditionele WlJZe van uitvoeren en de daarbij behorende belastingen. Dit om aan te geven of het artikel zich richt op de zware of juist minder zware werkzaamheden en zo het belang van de oplossing in het kader van de arbeidsbelasting te kunnen beoordelen.

- een algemene beschrijving van de werking, de handigheid en de mate waarin het artikel een oplossing biedt voor de belasting.

Er zijn een aantal artikelen opgenomen waarvan vrij weinig bekend is. Over het algemeen zijn dit artikelen die zijn aangetroffen in de literatuur. Steeds is getracht (vooral telefonisch) meer informatie te achterhalen. Vooral bij een aantal buitenlandse artikelen is dit ondanks herhaalde pogingen niet (of niet tijdig) gelukt. Als een gegeven niet bekend is (b.v. de prijs) is ook deze aanhef niet opgenomen in het produktblad.

De artikelen zijn gerangschikt naar complexheid: de eenvoudigste middelen eerst. Verder staan hetzelfde type artikelen bij elkaar gegroepeerd. Zo is er een groep artikelen die gebruikt wordt voor het handmatig vlijen van klinkers etc.

23

De volgende gereedschappen en hulpmiddelen zijn in de produktbladen opgenomen:

1. 2. 3. 4 . 5. 6. 7. 8. 9. 10. ll. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25.

Tegelklem Bandenklem Bandenklem Bandenrijder Bandenklem Tegellegger Stenenklem T3-klinker Banden- en tegellegger Paktilkruier Tegelklem Tegelklem Klinkerlichter Klinkerdrager Pa lentiller Poertiller Rotar Cleaner Bestratingsmachine Optimas Bestratingsmachine Hydramak Mobil Bestratingsmachine Delta S Bestratingsmachine Bobcat met IOMEP Geveke vacullm units Vacu Stone Lift Aerolift vakullmhefapparatuur Holeras Klinkerkoelie Kingstone Duroper

24

klinkerklem

1. Tegelklem

0 !lor--

. '

~-

-- _@-z_ V

11 ~~z--------------------------------------------------------------------------Fabrikant

Leverancier

Merk en type

Omschrijving funktie

Voornaamste toepassing groot/klein werk nieuw/herstraten

Algemeen gebruikelijk

Prijs {ex. BTW)

Algemene conclusie

Almi, metaalwaren Industrie Wierdeneeweg 82 7671 JK Vriezeveen {05499)-1353 Technisch Bureau Wolterboer Wilhelminakade 9 9717 AA Groningen 050-128355

Almi tegelklem

vertillen en vlijen van grootformaattegels door 2 personen

klein beide

neen

f 130,-

Hulpmiddel voor het vlijen van enkele grootformaattegels dat met twee mensen wordt bediend. Het is meer een artikel voor de doe-het-zelf of tuincentrum sfeer.

25

1. Tegelklem

Artikel wordt gebruikt bij de volgende (delen van) werkzaamheden

Omschrijving Huidige wijze uitvoering werkzaamheid /

Belasting voor I rug benen armen

3 Straten met trottoir of grootformaat tegels

2a Met kruiwagen tegels uit grote hoop 4 verspreiden, klaarzetten voor vlijen

2b Met kruiwagen tegels uit afgelever- 3 de pakket verspreiden, klaarzetten voor vlijen

4 Vlijen van tegels, aanstampen met 4 hamer of tegelvuist (geknield of gebukt)

2

1 l

4 2

Met de tegelklem kunnen 2 mensen een tegel oppakken, verplaatsen en vlijen. De tegel wordt aan de zijkanten aangepakt en blijft door zijn eigen gewicht hangen. De klem is ook geschikt voor het afpakken tegels van vertikale stapels. Het is belangrijk de tegel steeds

van goed

in het midden te pakken. Het hulpmiddel is zowel instelbaar voor diverse grootformaattegels als voor verschillende lengtes gebruikers. Ondanks zijn beperkte handigheid levert het artikel ring op van de belasting van rug, armen en benen, houding tijdens het tillen mogelijk is en doordat mensen plaatsvindt.

wel een vermindedoordat een betere

het tillen met twee

Het hulpmiddel zal zijn voornaamste toepassing in de doe-het-zelf en tuincentrum sfeer vinden. Alleen werken is niet mogelijk.

26

2. Bandenklem

0

Fabrikant




Algemene conclusie

Niet te achterhalen Artikel gesignaleerd in tijdschrift: Conditions du Travail P. Isinger (83-4 pp 172-176)

verplaatsen en plaatsen van een trottoirband met twee personen

beide beide

neen

Het artikel levert geen duidelijke verbetering op t.o.v. de bandentang door de te lage/korte steel. Het aangrijpen op de kopse kant van de band waarop een vormslot aanwezig is kan problemen opleveren.

27

2. Bandenklem -----------------------------------------------------------------------Artikel wordt gebruikt bij de volgende (delen van) werkzaamheid

Omschrijving Huidige wijze uitvoering werkzaamheid !Belasting voor I

rug benen armen

1 la Uitbreken van banden mbv bandentang 4 4 ., -'

Stellen van en ijzers. Wegdragen van band banden en lb Vanaf afgeleverde hoop uit-venten:max 3 2 1 inritblokken 3m van stelplaats

4 Twee personen met bandentang tillen 4 4 3 band op zijn plaats. Bij tillen hangt de band tussen de benen

5 Stelwerk met bandentang/stootijzer 3 4 3 en opvullen gleuf

----------------------------------------------------------------------Met de bandenklem wordt een band die in de lengterichting is ingeklemd door twee personen opgetild en verplaatst. De klem is slechts geschikt voor rechte 1 meter banden. Bij het inklemmen van de band kan het vormslot van de band (kopse kant) in de weg zitten. De handgrepen voor het tillen tilhouding kan het gevolg Z~Jn. dit ondervangen kunnen worden.

zitten erg laag; een verkeerde Door de handgrepen te verlengen zou

Ondanks zijn beperkte handigheid levert het artikel wel een verbetering op van de belasting van rug, armen en benen tijdens het verplaatsen, doordat een betere houding mogelijk is. Waarschijnlijk blijft nastellen met een gewone bandentang nodig. Bij het lopen wet een band zijn de benen goed bandentangen) .

28

vrij (vgl.

3. Bandenklem ----------------------------------------------------------------------

----- ~-----

----------------------------------------------------------------------Fabrikant




Algemene conclusie

Niet te achterhalen. Artikel gesignaleerd in tijdschrift: Bau BG Wuppertal April 1980

verplaatsen en plaatsen van trottoirband met twee personen

beide beide

neen

Het artikel levert een duidelijke verbetering op t.o.v. de bandentang. Het aangrijpen op de kopse kant van de band waarop een vormslot aanwezig is, kan problemen opleveren.

29

3. Bandenklem

Artikel wordt gebruikt bij de volgende (delen van) werkzaamheid

Omschrijving Huidige wijze uitvoering werkzaamheid

l la Uitbreken van banden Stellen van en ijzers. Wegdragen

mbv bandentang van band

!Belasting voor I rug benen armen

4 4 3

banden en lb Vanaf afgeleverde hoop uitventen:max 3 2 1 inritblokken 3m van stelplaats


5 Stelwerk met bandentang/stootijzer 3 4 3 opvullen gleuf

----------------------------------------------------------------------Met de bandenklem wordt een band die in de lengterichting is ingeklemd door twee personen opgetild en verplaatst. De klem is alleen geschikt voor rechte 1 meter banden. Bij het inklemmen van de band kan het vormslot zoals dat aanwezig is op de kopse kant van de band in de weg zitten. De dubbele handgrepen maken sturen en stellen van de band eenvoudig. Waarschijnlijk is daardoor nastellen met een gewone bandentang niet nodig. Bij het lopen met een band zijn de benen goed ~rij (vgl. bandentang). Tijdens uitbreken, uitventen en verplaatsen 1s een goede werkhouding mogelijk. De belasting van rug, armen en benen wordt verminderd door de betere houding.

3o

4. Bandenrijder ----------------------------------------------------------------------

' ----------------------------------------------------------------------Fabrikant




Algemene conclusie

Niet te achterhalen Artikel gesignaleerd in tijdschrift Cahiers des Comites; April 1983, blz. 175

Transport van trottoirbanden.

beide beide

neen

Dit hulpmiddel lijkt redelijk geschikt voor het transport van banden en blokken over grotere afstanden en over een wegdek.

31

4. Bandenrijder ----------------------------------------------------------------------Artikel wordt gebruikt bij de volgendE' (delen van) werkzaarr~eid


rug benen armen

1 Stellen van banden en inritblokken

la Uitbreken van banden mbv bandentang 4 en ijzers. Wegdragen van band

lb Vanaf afgeleverde hoop uitventen:max 3 3m van stelplaats

4 Twee personen met bandentang tillen 4 band op zijn plaats. Bij tillen hangt de band tussen de benen

4 3

2 1

4 3

Op vergelijkbare WlJZe met een steekwagen worden banden overdwars getransporteerd. Naar het zich laat aanzien kunnen allerlei lengtes en vormen banden en blokken getransporteerd worden. Aan- en afhaken langs de bovenzijde van de band. De band moet vrij nauwkeurig in het midden worden opgepakt om onbalans te voorkomen. Vooral bedoeld voor transport over wat grotere afstanden. Niet voor het stellen van banden. Hoewel bedoeld om zowel over wegdek als over zand te rijden moet dat laatste worden betwijfeld:

de bediener oefent een neerwaartse kracht uit: wieldruk 1,3 x bandgewicht plus een gedeelte van de voor het duwen uitgeoefende kracht, plus het gewicht van de bandenrijder zelf.

- de enkele duwboom maakt correctie van zijdelingse krachten moeizaam. de wielmaat is niet groot genoeg om wegzakken in rul zand te voorkomen.

Het artikel vermindert tijdens een gedeelte van werkzaamheid 1, n.l. het uitventen en op zijn plaats tillen, een vermindering op van de belasting van rug, armen en benen. Voorwaarde is dat niet over (rul) zand wordt gereden. Opgemerkt wordt nog dat bij een juiste wijze van uitventen van de 1-meter banden (steeds stapeltjes van 4) de maximale tilafstand slechts 2 meter hoeft te bedragen.

32

5. Bandenklem ----------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------Fabrikant




Algemene conclusie

Niet te achterhalen Artikel gesignaleerd in: Koningsveld 1983 deel III p. 18.

verplaatsen van trottoirbanden

beide beide

neen

Het apparaat is redelijk geschikt voor transport van rechte 1-meter banden over wat grotere afstanden en over een wegdek.

33

5. Bandenklem ----------------------------------------------------------------------Artikel wordt gebruikt bij de volgende {delen van) werkzaamheid


'


----------------------------------------------------------------------1 Stellen van banden en inritblokken




4 3

2 1

4 3

Met deze bandenklem wordt een band die in de lengterichting is ingeklemd verreden. Na het plaatsen moet de band met tangen nagesteld worden. Naar valt aan te nemen is de klem alleen geschikt voor rechte 1 meter banden. Bij het inklemmen van de band kan het vormslot zoals dat aanwezig is op de kopse kant van de band problemen opleveren. Hoewel bedoeld om zowel over wegdek als over zand te rijden moet dat laatste worden betwijfeld: - de bediener oefent een neerwaartse kracht uit, de wieldruk is daar

door 1,3 maal het bandgewicht plus een gedeelte van de voor het duwen uitgeoefende kracht, plus het gewicht van de bandenklem zelf. de wielmaat is niet groot genoeg om wegzakken in rul zand te voorkomen.

De werkhouding is goed tijdens het transport, de belasting van rug, armen en benen is tijdens het uitventen en op ZlJn plaats tillen duidelijk minder. Voorwaarde is dat niet over {rul) zand wordt gereden. Opgemerkt wordt nog dat bij een juiste wijze van uitventen van de 1-meter banden {steeds stapeltjes van 4) de maximale tilafstand slechts 2 meter hoeft te bedragen.

34

6. Tegellegger -----------------------·-----------------------------------------------

Fabrikant




Prijs (ex. BTW)

Algemene conclusie

Beton Industrie Amsterdam Klaprozenweg 51 1032 KK Amsterdam (020) 328811

Transport en vlijen van grootformaattegels

beide nieuw

neen, maar er zijn wel al projekten mee uitgevoerd deiscentrum Amsterdam).

een aantal (grote) (o.a. Wereldhan-

f. 7.000,- (de tegellegger wordt bij bestelling van voldoende tegels ook uitgeleend)

Dit is een geschikt apparaat voor het vlijen van grootformaat tegels. Voor nauwkeurig positioneren is veel steken nodig.

35

6. Tegellegger



'

Belasting voor J

rug benen armen ----------------------------------------------------------------------3 Straten met trottoit of grootformaat tegels




3 2

l l

4 2

---------------------------------------------------------·--------------De tegels worden vanuit de vertikale positie met een hydraulische klem van de tas gepakt. De klem wordt dichtgepompt door het openen en sluiten van de duwbomen. Vervolgens rijdt men over de reeds gelegde tegels. Voor het vlijen wordt het voorste deel van de klem voorover gekanteld. Door middel van een handle wordt een ventiel in de hydrauliek geopend en valt de tegel uit de klem. Voor het nauwkeurig positioneren is heen en weer steken nodig. Horizontaal liggende tegels kunnen ook opgepakt worden. Aanpassing aan de lengte van de bediener is niet nodig doordat het apparaat vrij goed is uitgebalanceerd. Een geschikt apparaat voor het straten met grootformaat tegels; de belasting van rug, armen en benen is duidelijk verminderd ten opzichte van de traditionele wijze van uitvoeren. De gemeente Amsterdam maakt uitgebreid gebruik van dit apparaat bij het leggen van grootformaattegels.

36

1. Stenenklem T3-klinkers

Fabrikant

Merk en type




Prijs (ex. BTW)

Algemene conclusie

SF-kooperation GmbH Postfach 770310, 2820 Bremen 77 ( 0421) 637061.

Six-Verlegesystem

Vlijen van 36 T3-klinkers en andere profielstenen

beide nieuw

ja (alleen voor T3-klinker, nog niet voor andere profielstenen)

f 4.000,- voor leden van de kooperatien

Een geschikt apparaat voor het vlijen van T3-klinkers

37

7. Stenenklem T3-klinkers ----------------------------------------------------------------------Artikel wordt gebruikt bij de volgende (delen van) werkzaamheid


'


2 Straten met betonof gebakken klinkers

2b Met kruiwagen klinkers uit grote 3 stapel verspreiden (zonder laden)

4 Met straatmakershamer laatste afwer- 4 king van bed. Inleggen en aantikken klinker. (gebukt, geknield of zittend)

l l

3 2

Apparaat voor het transporteren en vlijen van T3-klinkers. Per keer wordt een halve tas (= 12 klinkers) gelegd. De klinkers worden zijdelings vastgeklemd. Het oppakken en vlijen kan door één persoon worden uitgevoerd, maar dan moet hij steeds omlopen om de klem te bedienen. Het is beter steeds met twee man heen en weer te lopen. De klem is in 2 richtingen draaibaar opgehangen voor nauwkeurig vlijen. De smalle wielbasis maakt het mogelijk langs trottoirbanden te werken. Voor het oppakken van de stenen moet de tas netjes en gesloten zijn. Doordat de stenen aan de zijkant worden opgepakt moet bij het vlijen de klem openen terwijl de stenen nog van de grond verwijderd ZlJn. Daarnaast is een verandering van de werkorganisatie nodig. Belangrijk is o.a. dat het te bestraten oppervlak zorgvuldig wordt afgereid. Verder mag per dag niet meer dan het te straten aantal stenen worden aangevoerd; de kans is groot dat omwonenden of spelende kinderen de stapeling beschadigen door het wegnemen van stenen. Het aparaat levert een duidelijke vermindering van de arbeidsbelasting op, zowel voor rug, armen als benen.

38

8. Banden- en tegellegger ----------------------------------------------------------------------

---------------------------------------------------------------------~ Fabrikant/leverancier

Accessoires




Prijs (ex. BTW) overige uitvoeringen

Algemene conclusie

Nemaco Bouwmachines Nijverheidsweg 4, 7440 AC Nijverdal 05486-12291

bandentang/tegeltang

b.v. Postbus 106,

uitbreken, transport, en stellen van banden Transport en vlijen van grootformaattegels.

klein beide

neen, maar wel opkomend, o.a. gemeente Amsterdam en Rotterdam

(inclusief één tang f 1.075,-) losse tangen f 475,-

Een zinvol apparaat voor het transport banden en grootformaattegels over wat tere afstanden en over het wegdek. Vlijen is redelijk goed mogelijk.

39

van gro-

8. Banden- en tegellegger -------------------------·--------------------------------------------Artikel wordt gebruikt bij de volgende (delen van) werkzaamheden

omschrijving Huidige wijze uitvoering werkzaamheid

'


l Stellen van banden en inritblokken





5 Stelwerk met bandentang/stootijzer 3 opvullen gleuf




4 3

2 1

4 3

4 3

3 2

l l

4 2

Op vergelijkbare wijze met een steekwagen worden banden en grootformaattegels overdwars getransporteerd. Vele lengtes en vormen banden kunnen worden getransporteerd. Aan- en afhaken geschiedt langs de bovenzijde van de band. De banden moeten vrij nauwkeurig in het midden worden apparaat is zowel bedoeld voor transport als voor het vlijen. Nauwkeurig positioneren is mogelijk door de drie den van de klem en het vrij hoge ophangpunt.

gepakt. Het uitbreken en vrijheidsgra-

Aanpassing aan de lengte van de bediener is goed mogelijk. Hoewel het apparaat is bedoeld om zowel over wegdek als over zand te rijden moet dat laatste betwijfeld worden: -de bediener oefent een neerwaartse kracht uit: wieldruk ongeveer 1,3

maal bandgewicht plus een gedeelte van de voor het voortduwen uitgeoefende kracht plus het gewicht van de banden- en tegellegger.

- goede zijdelingse correctie is goed mogelijk. - de bandenmaat is vrij klein, maar er wordt een legger met grotere

banden ontwikkeld. Het pakken van vertikaal gestapelde nieuwe tegels is onhandig. Het vlijen van tegels is redelijk goed mogelijk omdat er dan niet door zand hoeft te worden gereden. Het apparaat levert een duidelijke vermindering van de belasting van rug, armen en benen op.

40

9. Paktilkruier ----------------------------------------------------------------------

Fabrikant

Merk en type

Uitvoeringen Accessoires




Prijs (ex. BTW)

Algemene conclusie

Besam Nederland b.v. Zuidplein 4 Postbus 8155, 6710 AD Ede (08380) 35522

Besam Paktilkruier type 101

klem uitneembaar voor toepassing aan kraan dubbelwielmetvoorhangende schaar/klem

Tillen en verrijden en plaatsen van grote gewichten

klein beide

opkomend (nu l20stuksin Nederland)

f. 2400,-accessoires voorhangende werkingf. 800,-

Het artikel is geschikt voor opperen, uitbreken en plaatsen van zware materialen. Bij plaatsen blijft nastellen waarschijnlijk nodig.

41

9. Paktilkruier

Artikel geschikt voor de volgende (delen van) werkzaamheden


Belasting voor I rugbenen armen

l Stellen van banden en inritblokken

3 Straten met tegels



4 Twee personen met bandentang tillen 4 band op zijn plaats. Bijtillen hangt de band tussen de benen

la Uitbreken trottoir, sorteren en 4 schoonmaken tegels




4 0 ~

2 l

4 3

3 l

3 2

l l

4 2

De Paktilkruier is een afgeleide van een kruiwagen. In plaats van de bak hangt er een flexibele schaar/klem-eenheid onder. Men hoeftsleehts ca. 1/3 van het gewicht te tillen, 2/3 deel rust via het wiel op de grond. De klem is instelbaar voor verschillende breedtes en hoogtes te verwerken materiaal. De klem kan gedraaid worden voor positionering van de last. Toepassing o.a. voor trottoirbanden, inritblokken, grootformaat tegels, bestratings en beschoeiingsblokken en betonnen poeren. Via accessoire kan ook voorhangend worden gewerkt, vooral voor het vlijen van grootformaat tegels waarbij gereden wordt over het reeds gelegde wegdek.

Opgemerkte nadelen: Vlijen van banden, blokken en poeren geschiedt in het losse zandbed. Met de standaard uitvoering moet om de steldraad te vermijden achterwaarts worden ingestoken. Voor nauwkeurig positioneren is soms veel steken nodig. Het apparaat is goed geschikt voor het opperen van zware materialen en voor het uitbreken en wegdragen van deze materialen.

De draagarmen van de kruiwagen zijn omkeerbaar voor verschillende lengtes straatmakers. Daarnaast kan het verplaatst worden. Voor het ui tbreken en transport 1 evert dit artikel een vermindering van de arbeidsbelasting op. Bij grote klussen zal in het algemeen overgegaan worden op een graafmachine.

42

10. Tegelklem -----------·----------------------------------------~------------------

Fabrikant




Algemene conclusie

Niet te achterhalen. Artikel gesignaleerd in tijdschrift Bau BG Wuppertal April '80

verplaatsen en vlijen van grootformaat tegels

klein beide

neen

Met dit hulpmiddel kunnen twee personen iets eenvoudiger een tegel optillen dan helemaal zonder hulpmiddel. Meer iets voor de tuincentrum of doe-het-zelf sfeer.

43

10. Tegelklem -----------------------------------------------------------------------Artikel wordt gebruikt bij de volgende (delen van) werkzaamheid



-----------------··----------------------------------------------------3 Straten met trottoir of grootformaat tegels



3 2

1 1

----------------------------------------------------------------------Dit artikel is een afgeleide van de bandentang; het kan worden toegepast bij het tillen van verschillende grootformaat tegels. Het gebruik moet altijd door twee personen geschieden. De lage handgrepen maken diep bukken noodzakelijk. Het artikel is meer geschikt voor de doe het zelf, of tuincentrum sfeer. Ondanks zijn beperkte handigheid levert het artikel wel een vermindering op van de belasting van rug, armen en benen, doordat een betere houding tijdens het tillen mogelijk is en doordat het tillen met twee mensen plaatsvindt.

44

11. Tegelklem -----------------------------------------------------------------------

·--- . ----------------------------------------------------------------------Fabrikant

Leverancier

Merk en type




Algemene conclusie

Upsami Uppsala, zweden Van Neerbos b.v. Oosthavenkade 11 3130 AC Vlaardingen (010) 347444

tegelklem Upsarni

uitbreken, verplaatsen en vlijen van grootformaattegels.

klein beide

neen

Dit is een hulpmiddel voor het vlijen van enkele (grootforrnaat) tegels. Meer iets voor de doe-het-zelf of tuincentrum sfeer. Het hulpmiddel dwingt een overgehelde lichaamshouding af.

45

11. Tegelklem ----------------------------------------------------------------------Artikel wordt gebruikt bij de volgende (delen van) werkzaamheid


rug benen armen ----------------------------------------------------------------------3 Straten met trottoir of grootformaat tegels

la Uitbreken trottoir, sorteren en 4 schoonrnaken tegels



3 1

3 2

4 2

----------------------------------------------------------------------Dit hulpmiddel biedt de mogelijkheid om zowel klein- als grootformaattegels in een hoek op te pakken en te verplaatsen. Voorwaarde is dat tenminste één hoekpunt van de tegel vrij is, zowel aan boven- als onderzijde. Omdat nieuwe grootformaattegels vertikaal worden aangevoerd is oppakken moeilijk. Bij transporteren heeft men de kans de schenen te stoten aan de tegel. De klem dwingt bij het uitbreken, vlijen en transporteren een overgehelde lichaamshouding af. De rug, armen en benen worden wellicht zelfs zwaarder belast doordat het zwaartepunt van de tegel verder van het lichaam komt te liggen dan bij tillen met de hand.

46

12 Klinkerlichter ----------------------------------~------------------------------------

Fabrikant

Leverancier




Prijs (ex. BTW)

Algemene conclusie

Optimas GMBH Ramsloh, Markstrasse 8, Postfach 44 D 2915 Saterland 1 (04498) 1061 Nemaco Bouwmachines b.v. Nijverheidsweg 4, Postbus 106 7440 AC Nijverdal, (05486) 12291

Het uittrekken van de eerste klinker(s) uit de straat.

beide herstraten

neen

f 390,-

Artikel maakt een lastige maar niet zwaar belastende werkzaamheid eenvoudiger

47

12. Klinkerlichter ----------------------------------------------------------------------Artikel wordt gebruikt bij de volgende (delen van) werkzaamheid


2 Straten met betonof gebakken klinkers

la Opbreken van weg en sorteren klinkers (gebukt)

'


3 2 l

Voor het uitbreken van de eerste klinkers uit het wegdek (bij herstraten) wordt met een stootijzer enige ruimte tussen de klinkers gewrikt, waarna met de lichter de eerste klinkers uitgepakt kunnen worden. Deze lastige maar niet zwaar belastende werkzaamheid wordt zo eenvoudiger uit te voeren. De belasting van het lichaam bij de traditionele wijze van uitvoeren betreft vooral het uitpakken en sorteren van een heel stuk weg en niet de belasting tijdens het uitbreken van de eerste klinkers. Vergelijking met de hierboven aangegeven belasting is dan ook niet van toepassing.

48

13. Klinkerdrager ----------------------------------------------------------------------

. :: . :. . ' : . . .

----------------------------------------------------------------------Fabrikant/leverancier

Merk en type




Prijs (ex. BTW)

Algemene conclusie

Nemaco Bouwmachines b.v. Nijverheidsweg 4, Postbus 106, 7440 AC Nijverdal (05486) 12291

klinkdrager

Het opperen van klinkers vanaf de afgeleverde stapel naar de te bestraten plaats.

beide nieuw (bij herstraten moeten de klinkers eerst op een rij gelegd worden)

neen, maar wel wat vaker in de bouw

f 46,50

Dit hulpmiddel is vooral geschikt voor het over wat grotere afstanden vertillen van klinkers.

49

13. Klinkerdrager



'


----------------------------------------------------------------------2 Straten met betonof gebakken klinkers

2b Met kruiwagen klinkers uit grote stapel verspreiden (zonder laden)

3 l l

----------------------------------------------------------------------Met de klinkerdrager kunnen l tot 6 klinkers van diverse hand worden gedragen. Alleen handiger dan op de hand + indien de klinkers nog netjes naast elkaar liggen en grotere afstanden getransporteerd moeten worden.

maten met één arm stapelen ze over wat

Voor een gelijkmatige belasting van de opperman is het aan te raden in iedere hand een klem te dragen. Het maximale gewicht per klem is (6 x 3,7 kg) 22,2 kg. Dit moet als vrij veel worden beschouwd. De belasting van de armen neemt wel iets af; benen is nauwelijks minder.

50

de belasting van rug en

14. Palentilier

Fabrikant




Algemene conclusie

Openbare werken Haarlem z. Buitenspaarne 22 2012 AA Haarlem (023) 319150

vertillen en plaatsen van betonnen palen

beide beide

neen, artikel bevindt zich in experimenteel stadium. Beperkte toepassing in Amsterdam

Verbetering van het uitbreken, tillen en stellen van paaltjes. Slechte aanpassing aan de verschillende lichaamslengtes.

51

14. Palentilier ----------------------------------------------------------------------Artikel wordt gebruikt bij de volgende (delen van) werkzaamheid


'


---------------------------------------·-------------------------------l Stellen van banden en inritblokken




5 Stelwerk met bandentang/stootijzer 3 opvullen gleuf

4

2

4

4

3

l

3

3

----------------------------------------------------------------------Met de palentiller kunnen twee personen een paal vervoeren en stellen. Bij het stellen wordt het hulpmiddel in verschillende standen rond de paal gedraaid. Aanpassing aan de lichaamslengte is slecht mogelijk; door de verschillende diktes · en tapsheden van de verschillende paaltjes zakt de tiller niet steeds naar hetzelfde nivo over de paal heen. De palentiller wordt hier vergeleken met de belasting zoals die optreedt bij het stellen van banden en inritblokken. Deze vergelijking gaat echter niet geheel op: banden en inritblokken worden aangepakt met de bandentang, voor palen bestaat geen ander hulpmiddel dan de keting aan de hijskraan. Daarom levert dit artikel ondanks zijn beperkte handigheid wel een vermindering op van de belastingen van het lichaam doordat een betere houding mogelijk is en doordat het tillen met twee mensen plaatsvindt. Het stellen van palen is een zeer incidentele werkzaamheid. Als alternatief worden ook palen met een horizontaal gat erin geleverd waardoor een stoaijzer als tilhulpmiddel kan worden gestoken.

52

15. Poertilier ----------------------------------y-----------------------------------

Fabrikant




Algemene conclusie

Openbare werken Haarlem z. Buitenspaarne 22 2012 AA Haarlem (023) 319150

vertillen en plaatsen van betonnen poeren

beide beide

neen, artikel bevindt zich in experimenteel stadium

Verbetering van het tillen van bepaalde poeren. Slechte aanpassing aan verschillende lichaamslengtes.

53

15. Poertilier ----------------------------------------------------------------------Artikel wordt gebruikt bij de volgende (delen van) werkzaamheid



----------------·------------------------------------------------------l la Uitbreken van banden mbv bandentang 4 4 3 Stellen van en ijzers. Wegdragen van band banden en lb Vanaf afgeleverde hoop uitventen:max 3 2 l inritblokken 3m van stelplaats


5 Stelwerk met bandentang/stootijzer 3 4 3 opvullen gleuf

----------------------------------------------------------------------Sommige paaltjes worden in de bouwplaats pas op hun poer geschroefd. Door in plaats van de paal de tiller op de poer te schroeven is aan de poer een handvat gemaakt voor het tillen. Het tillen geschiedt zo altijd met twee personen. Instelbaarheid aan de lichaamslengte van de tillers is niet voorzien. De algemene handigheid (b.v. het aan de poer koppelen) is slecht te beoordelen doordat het artikel zich nog in een experimenteel stadium bevindt. De poertiller wordt hier vergeleken met de belasting zoals die optreedt bij het stellen van banden en inritblokken. Deze vergelijking gaat echter niet geheel op: banden en inritblokken worden aangepakt met de bandentang, voor poeren bestaat traditioneel geen ander hulpmiddel dan de ketting aan de hijskraan. Daarom levert dit artikel ondanks zijn beperkte handigheid wel een vermindering op van de belastingen van het lichaam doordat een betere houding mogelijk is en doordat het tillen met twee mensen plaatsvindt. Het stellen van poeren is een zeer incidentele werkzaamheid.

54

16. Rotar Cleaner ----------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------Fabrikant

Leverancier

Merk en type




Prijs (ex. BTW)

Algemene conclusie

Barneveld & Pleyzier Sasweg 9, 8281 BV Genemuiden v Dalfsen Handelsonderneming; Buitenhaven 2 8281 BL Genemuiden (05208)55471

Rotar HPL 2000/HPL 1500/HPL 1000/HPL 750 (inhoud van bijbehorende Shovels in liter)

Uitbreken en schoonmaken van klinkers en kleinformaat tegels

groot/klein(HPL 750) her

Neen, maar ook niet volledig ongebruikelijk. Ook voor andere bedrijfstakken o.a. compost recycling en asfaltwegenbouw

afh. van capaciteit f 34.000 - f 57.000

Dit hulpmiddel vervangt het uitbreken van klinkers en kleinformaat tegels (op het sorteren na). De klinkers en stenen kunnen bij ruwe/onjuiste bediening beschadigd worden. Er is een grote dagproduktie mogelijk.

55

16.Rotar Cleaner


omschrijving Huidige wijze uitvoering werkzaamheid !




la Opbreken van weg en sorteren klinkers (gebukt)

la Uitbreken trottoir, sorteren en schoonmaken tegels (alleen kleinformaat tegels)

3 2 1

4 3 1

Met de Rotar Cleaner worden tegels en klinkers uit de weg gepakt en daarna door draaien van de trommel schoongemaakt. De produktie kan oplopen tot 100m2 per uur (vgl. handmatig uitbreken en schoonmaken door twee personen 100m2/dag). Inzetten van deze machine vervangt het handmatig uitbreken (op het sorteren na). Voornaamste bezwaren tegen deze machine: - de klinkers en zeker kunnen bij ruwe/onjuiste bediening nogal de

tegels beschadigd worden bij deze uitbreek methode. - sorteren van de stenen blijft noodzakelijk (o.a. halve, gaafheid, op

kleur etc.) - er bestaat een kans dat onderliggende bekabeling wordt geraakt.

Deze machine lijkt vooral in samenhang met ontwikkeling 5:. "bij herstraten de oude klinkers afvoeren en fabrieksmatig voor hergebruik gereed maken" een zinvol hulpmiddel. De belasting van het lichaam vermindert doordat een gedeelte van werkzaamheid vervalt. Bij het sorteren blijft de belasting gelijk.

56

de

17. Bestratingsmachine Optimas --------------------------------------------------·--------------------

Fabrikant

Leverancier

Merk en type

Uitvoeringen




Prijs (ex. BTW)

Algemene conclusie

Optimas, Ramsloh, Markstrasse 8, Postfach 44 D 2915 Saterland 1 (04498) 1061 Nemaco Bouwmachines b.v. Nijverheidsweg 4, Postbus 106 7440 AC Nijverdal (05486) 12291

Optimas bestratingsmachine

Verschillende klemmen

straten met klinkers

groot nieuw

neen

f 58.000,-

Dit is een geschikt hulpmiddel voor het nieuwstraten van grote oppervlakken. Er is een gewijzigde organisatie nodig, o.a. voor het aanvoeren van de stenen en het afreien van het bed.

57

17. Bestratingmachine Optimas ----------------------------------------------------------------------Artikel wordt gebruikt bij de volgende {delen van) werkzaamheid


rug benen armen


2b Met kruiwagen klinkers uit grote 3 stapel verspreiden {zonder laden)

4 Met straatmakershamer laatste afwer- 4 king van bed. Inleggen en aantikken klinker. {gebukt, geknield of zittend)

1 1

3 2

De Optimas bestratingsmachine pakt steeds één laag klinkers van de tas. De klinkers worden mechanisch ingeklemd. Afhankelijk van de formatie en het formaat klinkers worden 36 tot 50 klinkers per keer gevlijtd. De tweede man bedient de klem en legt de sluitstenen. De klem voor de halfsteens formatie schuift de stenen vlak voor het leggen in de klem naar de juiste positie. Voor het oppakken van de stenen moet de tas netjes en gesloten zijn. Dit betekent dat er vaak een man bij aanwezig moet zijn. Doordat de stenen aan de zijkant worden opgepakt moet de klem openen terwijl de stenen van de grond verwijderd zijn. Bij praktijkproeven blijkt vooral het oppakken en vlijen niet altijd even goed te gaan wat resulteert in een extra belasting voor de helper{s). Daarnaast is een verandering van de werkorganisatie nodig. Belangrijk is o.a. dat het te bestraten oppervlak zorgvuldig wordt afgereid. Ook moeten de stenen in een speciaal verband worden aangevoerd. Per dag mag niet meer dan het te straten aantal stenen worden aangevoerd; omdat de kans groot is dat omwonenden of spelende kinderen de stapeling beschadigen door het wegnemen van stenen. Het apparaat levert een duidelijke vermindering van de arbeidsbelasting op, zowel vor rug, armen als benen.

58

18. Bestratingsmachine Hydromak Mobil ----------------------------------------------------------------------

------------------------------------------------Fabrikant

Merk en type

Accessoires



Prijs (ex. BTW)

Algemene conclusie

Wardenburg System/Bau Impex Lehnen 4100 Duisburg 17, Postfach 170108 (02136) 6058

Hydromak - Mobil

3 soorten klemmen voor verschillende klinker formaties

groot nieuw

neen

n.v.t., machine wordt verhuurd, inclusief instruktie en service

Dit is een geschikt hulpmiddel voor het nieuwstraten van grote oppervlakken. Er is een gewijzigde organisatie nodig, o.a. voor de aanvoer van de stenen en het afreien van het bed.

59

18. Bestratingsmachine Hydramak Mobil

Artikel wordt gebruikt bij de volgende {delen van) werkzaamheid


'


----------------------------------------------------------------------2 Straten met betonof gebakken klinkers

2b Met kruiwagen klinkers uit grote 3 stapel verspreiden {zonder laden)

4 Met straatmakershamer laatste afwer- 4 king van bed. Inleggen en aantikken klinker. {gebukt, geknield of zittend)

1 1

3 2

De Hydramak Mobil pakt steeds één laag klinkers van de tas. De klinkers worden mechanisch ingeklemd. Er kunnen zowel rechthoekige als profielstenen worden verwerkt. Even voor het vlijen verschuift de klem de stenen naar de juiste positie. In Duitsland zijn in drie jaar meer dan een half miljoen m2 bestratingen aangebracht met deze machine. Voor het oppakken van de stenen moet de tas netjes en gesloten zijn. Dit betekent dat er vaak een man bij aanwezig moet zijn. Door de positie van de bediener en de opbouw van de machine is bediening van de klem vanaf de zitplaats mogelijk. Doordat de stenen aan de zijkant worden opgepakt moet de klem openen terwijl de stenen nog van de grond verwijderd zijn. Bij praktijkproeven blijkt vooral het oppakken en vlijen niet altijd even goed te gaan wat resulteert in een extra belasting voor de helper{s). Daarnaast is een verandering van de werkorganisatie nodig. Belangrijk is o.a. het te bestraten oppervlak zorgvuldig af te reien. Ook moeten de stenen in een speciaal verband worden aangevoerd. Per dag mag niet meer dan het te bestraten aantal stenen worden aangevoerd; omdat de kans groot is dat omwonenden of spelende kinderen de stapeling beschadigen door het weghalen van stenen. Het apparaat levert een duidelijke vermindering van de arbeidsbelasting op, zowel voor rug, armen als benen.

60

19. Bestratingsmachine Delta s ----------------------------------------------------------------------


Merk en type




Prijs (ex. BTW)

Algemene conclusie

Luymes & Bal en van der Straaten b.v. Tinstraat 1, postb 4028, 2980 GA Ridderkerk (01804) 24900

Delta S Steenlegmachine, gekoppeld aan een hydraulische kraan

straten van betonstaatstenen van 7 t/m 12 cm

groot nieuw

neen, maar wel al een aantal grote en minder grote projekten uitgevoerd.

Delta S f 45.000,- (voor 7 en 8 cm stenen: f 25.000,-) Totale machine (incl. hydraulische kraan) f 165.000,- tot f 185.000,-

Dit is een geschikt hulpmiddel voor het nieuwstraten van grote oppervlakken. Er is een gewijzigde organisatie nodig o.a. voor de aanvoer van stenen en het afreien van het bed.

61

19. Bestratingmachine Delta S ----------------------------------------------------------------------Artikel wordt gebruikt bij de volgende (delen van) werkzaamheid


rug benen armen ----------------------------------------------------------------------2 Straten met betonof gebakken klinkers



1 1

3 2

----------------------------------------------------------------------De Delta S bestratingsmachine pakt steeds één laag klinkers van het pakket. De klinkers worden hydraulisch ingeklemd. De klem is geschikt voor verschillende formaties klinkers. Doordat de Delta S aan een graafarm is aangebracht is een grote bewegingsvrijheid in alle richtingen mogelijk. Bij het aanleggen van bestratingen in elleboog- of keperverband zijn twee mensen nodig voor het positioneren en het aanbrengen van de sluitstenen. Door het hydraulisch aangrijpen van de stenen kan ook een licht verzakte tas worden verwerkt. Aan de graafmachine zit een plateau waarop een tas stenen kan worden meegenomen. Daardoor is het mogelijk dat dezelfde man die bij het vlijen assisteert dit ook doet bij het van de tas pakken van een laag stenen. Doordat de stenen aan de zijkant worden opgepakt moet bij het vlijen de klem openen terwijl de stenen nog van de grond verwijderd zijn. Bij praktijkproeven blijkt vooral het oppakken en vlijen niet altijd even goed te gaan wat resulteert in een extra belasting voor de helper(s). Daarnaast is een verandering van de werkorganisatie nodig. Het is o.a. nodig dat het te bestraten oppervlak zorgvuldig wordt afgereid. Ook moeten de stenen in een speciaal verband worden aangevoerd. Per dag mag niet meer dan het te straten aantal stenen worden aangevoerd; omdat de kans groot is dat omwonenden of spelende kinderen de stapeling beschadigen door het wegnemen van stenen. Het apparaat levert een duidelijke vermindering van de arbeidsbelasting op, zowel voor rug, armen als benen.

62

20. Bestratingsmachine Bobcat met IOMEP klinkerklem

----------------------------------------------------------------------Leverancier

Merk en type

Accessoires




Prijs (ex. BTW)

Algemene conclusie

R. van Heuven; IJzevoortseweg 29 7004 HV Doetinchem (08340) 32760

Bobcat met IOMEP klinkerklem

verschillende: slotengraver, grondboor, veegmachine, palletvork, hark, schraper, grijper, dieplepelinstallatie, etc.

vlijen van klinkers

groot beide

neen

IOMEP klinkerklem + zwenkwiel achterzijde Bobcat f 18.000,-Bobcat zelf f 45.000,- tot f 65.000,-

Een geschikt hulpmiddel voor het nieuwstraten van grote oppervlakken. Er is een gewijzigde organisatie nodig o.a. voor de aanvoer van stenen en het afreien van het bed.

63

20. Bestratingsmachine Bobcat met IOMEP klinkerklem ----------------------------------------------------------------------Artikel wordt gebruikt bij de volgende (delen van) werkzaamheid






1 1

3 2

----------------------------------------------------------------------Bestratingsmachine bestaande uit een Bobcat schranklader met aangebouwd een IOMEP klinkerklem en een hydraulisch klapbaar zwenkwielsysteem aan de achterzijde. De klinkerklem is geschikt gemaakt voor vele vormen en verbanden straatstenen. Naar gelang de afmetingen van de stenen, hun legpatroon en de afmetingen van de pakketten zal het aantal klemelementen worden aangepast. Rendement van de legmachine volgens opgaaf 400 tot 700 m2 per dag met 2 man. Naast de klinkerklem bestaan er bij IOMEP vergevorderde gedachtes over aan de Bobcat te koppelen accessoires als aftrilplaten, wagentjes voor klinkertransport, hulpmiddelen voor het invegen van zand, etc. De IOMEP klem pakt steeds één laag klinkers van de tas. Voor het oppakken van de stenen moet de tas netjes en gesloten zijn. Dit betekent dat er vaak een man bij aanwezig moet zijn. Doordat de stenen aan de zijkant worden opgepakt moet bij het vlijen de klem openen terwijl de stenen nog van de grond verwijderd zijn. Daarnaast is een verandering van de werkorganisatie nodig. Het is o.a. nodig dat het te bestraten oppervlak zorgvuldig wordt afgereid. Ook moeten de stenen in een speciaal verband worden aagevoerd. Per dag mag niet meer dan het te straten aantal stenen worden aangevoerd; omdat de kans groot is dat omwonenden of spelende kinderen de stapeling beschadigen door het wegnemen van stenen. Het apparaat levert een duidelijke vermindering van de arbeidsbelasting op, zowel voor rug, armen als benen.

64

21. Geveke vacudm units ----------------------------------------------------------------------

•., ., · . . :·· ::: : : ... :: ::_ ::· -:: .. :·· .. : ...


Merk en type

Uitvoeringen




Algemene conclusie

Geveke Motoren Spaklerweg 45 (020) 943232

en Grondverzet b.v. 1009 AB Amsterdam

Geveke vacuüm units (gemonteerd op bijvoorbeeld de Scheaff-HML mobiele graafmachine)

aparte aanzuigplaten voor trottoirbanden, klinkers in diverse formaties, groot- en kleinformaattegels

verplaatsen, vlijen en stellen van genoemde materialen

groot nieuw

neen

Zeer geschikt apparaat voor het hanteren van zware materialen en het vlijen van klinkers, vooral bij wat grotere oppervlakken. Bij het vlijen van klinkers is een gewijzigde werkorganisatie nodig, o.a. voor de aanvoer van stenen en het afreien van het bed.

65

21. Geveke vacufim units



rug benen armen ----------------------------------------------------------------------1 Stellen van banden en inritblokken








2b Met kruiwagen tegels uit afgeleverde pakket verspreiden, klaarzetten voor vlijen

4 Vlijen van tegels, aanstampen met hamer of tegelvuist (geknield of gebukt)

3

4

4 3

2 1

4 3

1 1

3 2

1 1

4 2

Deze bestratingsmachine bestaat uit verschillende vacuüm units ingebouwd in b.v. een Schaeff-HML 15 mobiele graafmachine, maar ook soms op kleine vrachtwagentjes. - een vacuüm unit voor het vlijen van een tas klinkers. Elke klinker

wordt apart aangezogen. Voor elk verband is er een andere onderplaat. Ook is het met speciale onderplaten mogelijk om na het aanzuigen de steenlagen hydraulisch te verschuiven tot een ander patroon (b.v. naar half-steens formatie). Tot maximaal 30% van de klinkers kan uit de zuigmonden vallen zonder wegvallen van de onderdruk. Voor het opnemen van een laag klinkers wordt eerst formatielijsten de formatie heen geslagen om de (wellicht wat uitgezakte) tas in verband te brengen en de monden te centreren. Na het aanzuigen gaan de formatielijsten weer open.

- een vacuüm unit voor het vlijen van alle soorten banden -idem voor grootformaat tegels, enkel of twee tegelijk Door een verdraaibare ophanging van de vacuüm unit is het stellen goed mogelijk. De verschillende vacuüm-units pakken de waardoor er geen beschadigingen kunnen doordat de stenen van een hoogte in het worden steeds bla~end op het werkstuk verontreinigingen te verwijderen.

stenen aan de bovenzijde aan ontstaan door misklemmen of werk vallen. De zuignappen geplaatst om zand en andere

Bediening van de vacuüm-unit geschiedt door twee man: één voor de Scheaff en één voor het afwerken van de straat. Mechanisch straten vraagt een andere werkorganisatie. nodig dat het te bestraten oppervlak zorgvuldig wordt

66

Het is afgereid.

o.a. Ook

21. Vervolg: Geveke vacuftm units ----------------------------------------------------------------------moeten de stenen in een speciaal verband worden aangevoerd, en mogen per dag niet meer dan het te straten aantal stenen worden aangevoerd, omdat de kans groot is dat omwonenden of spelende kinderen de stapeling beschadigen door het wegnemen van stenen. Het apparaat levert een zeer wezenlijke vermindering van de arbeidsbelasting op bij alle drie de traditionele werkzaamheden.

67

22. Vacu Stone lift -----------------·-----------------------------------------------------


Merk en type

Uitvoeringen




Prijs (ex. BTW)

Algemene conclusie

Jan Reek b.v. Neutronweg 9 1620 AD Hoorn (02290) 10341

Vacustone lift

diverse zuigmonden mogelijk

verplaatsen en plaatsen van blokken, buizen en banden. Zowel ruwe als gladde materialen.

groot beide

neen

naar gelang uitvoering en afmeting

Dit artikel is na koppelstuk tussen makersmateriaal handapparaat voor

68

aanpassing geschikt als te verwerken zwaar straaten shovel/kraan of als kleine stukken.

22. Vacu Stone Lift ----------------------------------------------------------------------Artikel wordt gebruikt bij de volgende (delen van) werkzaamheden

Omschrijving Huidige wijze uitvoering werkzaamheid !


----------------------------------------------------------------------l. Stellen van banden en inritblokken

3. Straten met trottoir of grootformaat tegels







4 3

2 1

4 3

3 2

1 1

4 2

Accessoire te monteren op allerlei types kranen, shovels, vorkheftrucks etc. voor het verplaatsen en plaatsen van zware materialen. Afhankelijk van de vorm van de zuigmond kunnen verschillende vormen en types (glad, ruw oppervlak) materialen worden opgepakt. De handigheid van het hulpmiddel is sterk afhankelijk van het type kraan/shovel etc. Dit artikel is niet speciaal voor de straatmakerij. Door verdere ontwikkeling kan nadere toepassing in het straatmaken plaatsvinden. De handigheid en de vermindering van de arbeidsbelasting zal sterk afhangen van de uitvoering.

69

23. Aerolift Vakuftmhefapparatuur

Fabrikant/leverancier

Merk

Uitvoeringen




Prijs (ex. BTW)

Algemene conclusie

-

Nagron Mechanical Handling b.v. Postbus 33, 3930 EA Woudenberg (03498) 2134

Aerolift vakuümhefapparatuur

diverse zuignappen voor banden, blokken tegels en buizen mogelijk

verplaatsen en plaatsen van blokken, buizen tegels en banden. Zowel ruwe als gladde materialen.

groot beide

neen, de Gemeente Amsterdam experimenteert (naar tevredenheid) met deze apparatuur

naar gelang uitvoering en afmeting

Er zijn zuignappen te maken als koppelstuk tussen te verwerken zwaar straatmakersmateriaal en shovel, kraan etc.

70

23. Aerolift Vakuümhefapparatuur ----------------------------------------------------------------------Artikel wordt gebruikt bij de volgende (delen van) werkzaarrilleden

Omschrijving Huidige wijze uitvoering werkzaamheid \

Belasting voor \ rug benen armen

----------------------------------------------------------------------l. Stellen van banden en inritblokken

3. Straten met trottoir of grootformaat tegels







4 3

2 l

4 3

3 2

l l

4 2

Als accessoire is de Aerolift te monteren op in allerlei types kranen, shovels, vorkheftrucks etc. voor het verplaatsen en plaatsen van zware materialen. Afhankelijk van de vorm, het gewicht en allerlei oppervlaktestrukturen van de produkten, kunnen verschillende zuignappen gebruikt worden. De meeste zuignappen zijn onderling uitwisselbaar. De handigheid van het hulpmiddel is sterk afhankelijk van het type kraan/shovel etc. Dit artikel is niet speciaal voor de straatmakerij. Door verdere ontwikkeling kan nadere toepassing in het straatmaken plaatsvinden. De handigheid en de vermindering van de arbeidsbelasting zal sterk afhangen van de uitvoering.

71

24. Holaras Klinkerkoelie ------------------------------------------------------------------- '

----------------------------------------------------------------------Fabrikant Leverancier

Merk en type




Algemene conclusie

Holaras Nederland ITM b.v. Postbus 9 7120 AA Aalten (05436) 224

Holaras Klinkerkoelie

Klinkeraanvoer van komplete tassen over verhard en onverhard terrein

groot nieuw

neen

Dit artikel is alleen voor het opperen van nieuwe pakketten klinkers zonder pallet.

72

24. Holaras Klinkerkoelie ----------------------------------------------------------------------Artikel wordt gebruikt bij de volgende (delen van) werkzaamheid

Omschrijving Huidige wijze uitvoering werkzaamheid !


----------------------------------------------------------------------2 Straten met betonof gebakken klinkers

2b Met kruiwagen klinkers uit grote stapel verspreiden (zonder laden)

3 l l

----------------------------------------------------------------------De Holaras klinkerkoelie kan worden gebruikt voor het opperen van zowel pakketten (maximaal 640) klinkers als halve pakketten of enkele lagen. De onderste laag van het op te pakken pakket wordt horizontaal ingeklemd. Het formaat van de banden maakt het mogelijk zowel over bestrate als onverharde ondergronden te rijden. Het hulpmiddel is niet bedoeld voor het vlijen van de klinkers. Door ZlJn grootte en beperktheid (alleen opperen van nieuwe pakketten zonder pallets) is de koelie waarschijnlijk geen geschikt hulpmiddel voor het gewone straatmaken; eventueel wel handig bij zeer grote projekten of in de steenfabriek.

73

25. Kingstone Dumper ----------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------Fabrikant

Leverancier

Merk en type




Algemene conclusie

Kingstone Welding Industry Ltd. AB Kungsstens Svetsindustri Frötallsgatan 19 S - 42131 Västra Frölunda, Zweden Stelcon Aktiengesellschaft Postf. 103654, 4300 Essen 1 (0201) 779044, BRD

Kingstone Duroper

verplaatsen en vlijen van zware materialen

beide beide

neen

de maximale last is beperkt (50kg) waardoor dit apparaat niet universeel inzetbaar is.

74

25. Kingstone Dumper



3 la Uitbreken trottoir, sorteren en Straten met schoonmaken tegels trottoir 2a Met kruiwagen tegels uit grote hoop

!Belasting voor I rug benen armen

4 3 l

4 3 2 of grootfor- verspreiden, klaarzetten voor vlijen maattegels 2b Met kruiwagen tegels uit afgelever- 3 l l

de pakket verspreiden, klaarzetten voor vlijen

4 Vlijen van tegels, aanstampen met 4 4 2 hamer of tegelvuist (geknield of gebukt)

De Kingstone Duroper is in eerst instantie een zware gemechaniseerde kruiwagen. Eraan toegevoegd is een zwenkarm waarlangs een vacuûmzuigmond kan rijden. Het apparaat zal dan ook vooral worden ingezet op plaatsen waar een aantal zware materialen eerst over wat grotere afstand moeten worden getransporteerd en daarna geplaatst. De zwenkarm is 3 meter lang en kan 360° draaien. De maximale last is 50 kg hetgeen inhoud dat banden en de zwaarste tegels niet verwerkt kunnen worden. Door zijn beperktheid is het artikel niet erg geschikt voor inzetten bij het straatmaken.

75

7. Conclusie

Het blijkt dat het straatmaken voorlopig niet zal verdwijnen. Er zijn ontwikkelingen naar verbetering van het straatwegdek (andere materialen en ondergronden) en naar mechanisatie. De gevolgen voor de arbeidsbelasting zijn echter nauwelijks geïntegreerd in deze ontwikkelingen. Er is geen ontwikkeling naar lichtere materialen aangetroffen. De argumenten hiervoor zijn steeds de kwaliteit en levensduur van het wegdek. Naar het zich laat aanzien zal uit deze richting geen verbetering van de arbeidsomstandigheden kunnen worden verwacht.

Voor sommige delen van de werkzaamheden van straatmakers lijkt, door de ontwikkelingen en de hulpmiddelen een vermindering van de arbeidsbelasting mogelijk. Andere werkzaamheden worden minder gedekt. Voor het stellen van banden zijn een beperkt aantal hulpmiddelen aanwezig: enige tangen, handbediende rijdende hulpmiddelen en een vacuümzuigmond voor aan een graafmachine. Waarschijnlijk voldoet deze laatste het beste, maar is hij minder geschikt voor kleine werken. De hulpmiddelen zijn moeilijk inzetbaar voor de behandeling van speciale banden en soms in het geheel niet voor inritblokken. Voor het nieuwstraten met betonof gebakken klinkers zijn een aantal hulpmiddelen ontwikkeld. De klinkers worden daarbij steeds gevlijd. Deze hulpmiddelen zijn vooral goed inzetbaar bij grote werken zonder afwisseling van het patroon. Bij het herstraten van klinkers zijn vrijwel geen ontwikkelingen aangetroffen. Voor het straten met trottoirtegels zijn geen gevonden. Deze werkzaamheid wordt echter niet zwaar belastend beoordeeld.

initiatieven als (zeer)

Het straten met grootformaattegels bevindt zich in een vergelijkbaar stadium als het stellen van banden. Er zijn reeds enige hulpmiddelen voor het tillen met de hand, handbediende rijdende hulpmiddelen en een vacuümzuigmond voor aan de graafmachine. Van deze hulpmiddelen zal waarschijnlijk de laatste het beste voldoen, alleen niet bij kleine werken. Voor het stellen van kolken zijn geen initiatieven aangetroffen. Alleen het "frequenter inzetten van universele graafmachines/shovels" (ontwikkeling 7.) kan een verlichting van de arbeidsbelasting bij deze werkzaamheid betekenen.

Als deze resultaten worden vergeleken met de opsomming van de zwaarste werkzaamheden (hoofdstuk 4, p. 10) dan blijkt dat vooral voor het uitbreken en plaatsen van kolken hulpmiddelen nodig zijn. De beste ontlasting van de straatmaker zal optreden met een universeel til-hulpmiddel voor alle soorten zware materialen. In principe is dit hulpmiddel gevonden in de shovel/graafmachine met accessoires. Het aantal accessoires zou kunnen worden uitgebreid zodat voor alle til- en stelwerkzaamheden (en mogelijk ook andere werk-

76

zaamheden) een hulpmiddel beschikbaar is. Verder zou de shovel of graafmachine met accessoires zodanig moeten worden gekozen of aangepast dat deze ook inzetbaar is op kleine werken.

Doordat de traditionele wijze van het straatmaken zeer ambachtelijk is, lijken alle aangetroffen hulpmiddelen op de een of andere wijze te leiden tot een vermindering van de arbeidsbelasting. Daarbij komt dat de straatmakerij nu slechts incidenteel gebruik maakt van hulpmiddelen; vrijwel geen enkel hulpmiddel is nu algemeen gebruikelijk. Onderlinge vergelijking van de hulpmiddelen op (resterende) arbeidsbelasting is zonder extra onderzoek niet mogelijk. Bij een vergelijkend onderzoek van groepen hulpmiddelen (b.v. alleen de hulpmiddelen voor het vlijen van klinkers) zouden ook andere kriteria als handigheid, snelheid en kosten kunnen worden meegenomen.

Voor de toekomst zijn er een aantal denkrichtingen onderscheiden. Aanschaf ~ hulpmiddelen Uit de inventarisatie blijkt dat een aantal hulpmiddelen kunnen bijdragen aan de vermindering van de fysische belasting. In de praktijk daarentegen staan aan de straatmaker nog weinig hulpmiddelen ter beschikking. De duurdere hulpmiddelen (bijvoorbeeld de legmachines) zouden eerst aan een vergelijkend onderzoek moeten worden onderworpen. De kleinere hulpmiddelen worden nog maar op beperkte schaal aangeschaft. Dit vindt zijn oorzaak in onbekendheid en in het feit dat een straatmaker oorspronkelijk weinig kostbare gereedschappen voor zijn werk nodig heeft. Vooral de volgende kleine hulpmiddelen kunnen interessant zijn: Tegellegger (produkt 6), Banden en tegellegger (produkt 8), Paktilkruier (produkt 9). Proefpro jekten Er zijn vele legmachines voor het vlijen van klinkers. Er is nog geen gestruktureerde vergelijking tussen deze machines uitgevoerd, waarbij ook wordt ingegaan op kwaliteit van het wegdek, de produktiviteit en de ergonomische aspecten van het werken met deze apparatuur. In een proefprojekt zouden de verschillende machines vergeleken kunnen worden, waarbij de geschiktheid van de apparatuur voor verschillende werkzaamheden (b.v. grootte van het projekt) moet worden aangegeven. Daarnaast kan dan worden ingegaan op de meest geschikte beheersoganisatie (huur, lease, koop). Het projekt zou binnen een groot bestratingsprojekt moeten worden uitgevoerd in samenwerking met een grote aannemerij of gemeente. De kosten van een dergelijk projekt zullen bestaan uit de huur van de apparatuur, het verlies van kapaciteit, onderzoekstechnische begeleiding en rapportage. Produktontwikkeling Het straten zal niet verdwijnen; ook het herstraten blijft een zeer wezenlijk deel van het werk. Het zou interessant zijn een complete range accessoires voor shovels/graafmachi-

77

nes te ontwikkelen. In een ontwikkelingsprojekt zouden deze ideel\r1 moeten worden uitgewerkt tot een verkoopbare range van produkten. Een tweede ontwikkelingsprojekt kan inspelen op werkzaamheder, "'"arvoor nog geen geschikte hulpmiddelen zijn aangetroffen; het verplaatsen van zware materialen (ook die met afwijkende maten en vormen) in een los zandbed. Als derde produktontwikkelingsprojekt kan betrekking hebben op het herstraatwerk zijn. Om ook bij het herstraten mechanische legapparatuur in te kunnen zetten zou er een installatie kunnen worden ontwikkeld waar oude stenen worden schoongemaakt, gesorteerd en opnieuw gepakketteerd. Hierdoor verdwijnt ook het zwaar belastende uitbreken, sorteren en verplaatsen van de klinkers. In eerste instantie zou een haalbaarheidsonderzoek kunnen worden opgezet waarbij wordt ingegaan op zowel technische als economische aspecten. Tegelijkertijd zou geld gereserveerd kunnen worden voor deelonderzoeken en de bouw van een prototype. Optimalisering materialen De op sommige plaatsen in uitvoering zijnde onderzoeken voor optimalisering van het wegdek (zie o.a. Concrete Block Paving 1984) zouden moeten worden uitgebreid naar de arbeidsomstandigheden: wat voor effekt hebben de verschillende voorstellen betreffende nieuwe soor.ten wegdek, lichtere of juist zwaardere materialen en/of andere funderingsvormen op de wijze van straten en de daarbij optredende arbeidsbelastingen?

78

Bijlage 1

Oproep in vakbladen om nieuwe ontwikkelingen en apparatuur te signaleren

onderzoek van bgbouw naar werk stratenmaker BGBouw houdt zich al enkele jaren bezig met de arbeidsom· standigheden van de stratenmaker. Zo werden onder meer enkele onderzoeksprojecten uitgevoerd om de belangrijkste veiligheidsrisico's en gezondheidsrisico's van de stratenmakers te inventariseren, terwijl momenteel nagegaan wordt langs welke weg daadwerkelijk verbeteringen van de arbeldsomstan· digheden kunnen worden bereikt.

voeren van proefprojekten. Gezien deze opzet is het noodzakelijk, dat BGBouw een zo goed mogelijk beeld krijgt van de huidige stand van zaken. Zij zou daarom bijzonder graag door betrokkenen ingelicht willen worden over: o gereedschap voor het tillen van trottoirbanden, kolken, inritblokken en dergelijke;

Eén van de gedachten daarbij is het chines en lichtere materialen. • ontwikkelingen op het gebied aanvragen van overheidssubsidie Voorts wordt gedacht aan aan- van mechanisch straten; voor de ontwikkeling van hulp- koopsubsidies voor dergelijke o ontwikkelingen in het straatmamiddelen, gereedschappen, ma- middelen en subsidies voor het uit- teriaal, zoals speciale stenen, lich-

1-----------'-'------------------~tere banden, banden en stenen die beter zijn vast te pakken enz. BGBouw wil graag in het bezit komen van alle beschikbare en van belang zijnde informaties en docu~ mentatieS op dit gebied.

Gc~e oproep is geplaatst in:

FNV Magazine/Profiel (11 mei 1985) COBOUW (15 mei 1985)

Reacties op deze oproep kunnen gestuurd worden naar BGBouw, postbus 8114, 1005 AC Amsterdam. Tel.: 020-11.88.55.

Literatuur

Bakker, L. H. , Bedrijfsgeneeskundig onderzoek naar de werkomstandigheden van de Amsterdamse straatmakers en opperlieden. Scriptie, afdeling onderwijs, cursusjaar 1972-1974. Nederlands Instituut voor Praeventieve Gezondheidszorg TNO Leiden 1974

Ban, A.P. van den; c.s. Uitvoering van bestratingswerkzaamheden Betonstraatsteen Verhardingen, p. 17- 26 Technische Hogeschool Delft, afdeling Civiele Techniek Delft 1985

Bon j er, F. H. , Een vergelijkend onderzoek betreffende drie verschillende werkhoudingen bij het straatmaken. Nederlands Instituut voor Praeventieve Geneeskunde, Leiden

Boudri, H.C., Ergonomisch Onderzoek Straatmakers der Gemeente Amsterdam, Amsterdam, 1971

Boudri, H.C., Pasmooij, C.K., Een inventariserend onderzoek naar de arbeidsproblematiek van straatmakers en opperlieden in Haarlem. Bureau Humanisering van Arbeid TNO, Leiden 1980.

Bouw- en Houtbond FNV, Werkgroep GWW. Moet je als straatmaker maar leren leven met de pijn? Bouw en Houtbond FNV, Woerden, 1981.

Fuchs, G.H.A.M., Straten, Onderzoek naar mogelijkheden ter vergemakkelijking van het straten met de handmethoden {afstudeerverslag) Technische Hogeschool, afdeling Civiele Techniek, Delft, juni 1983.

Kel1ersman, G.H., Praten over betonstraatstenen. Werk in Uitvoering 1984, p. 200-201.

Koningsve ld, E.A.P., Werk en werkomstandigheden van de straatmaker. Deel 1: Inventarisatie BG Bouw, Amsterdam 1982.

Koningsve1d, E.A.P., Werk en werkomstandigheden van de straatmaker. Deel 2: Werkhoudingen BG Bouw, Amsterdam 1983 I

Koningsveld, E.A.P., Werk en werkomstandigheden van de straatmaker. Deel 3: Materialen en gereedschappen BG Bouw, Amsterdam 1983 II

Krömer, R Importance, Demands and Possibilities of a Rationalized Laying of Concrete Paving Blocks. Betonwerk+ Fertigteil-Technik (HEFT) no.3/1984 pp 167-175.

Ladi-Bhagwandin, R.G., Enkele aspekten van de arbeidsbelasting van de Haagse straatmakers met een statische analyse van het ziekteverzuim (scriptie afdeling onderwijs 1978 - 1981) Nederlands Instituut voor Praeventieve Gezondheidszorg TNO, Leiden

Proceedings. Concrete Block Paving, Second International Conference. CBP c/o Kivi, Den Haag 1984.

Rooijen, R. van, Ergonomisch Onderzoek van de stratenmaker, resultaten van een studie naar geknielde/zittende en gebukte houding van de straatmaker. BG Bouw, Amsterdam 1980.

Verschuren, C.P., Bouwrobots veroveren een plaats in het bouwproces. Bouwwereld-79 (1983) - nr. 22 (11 november) pp. 72-73

Verschuren, C.P., Onbemand maakt niet onbemind. Bouwwereld 80 (1984), nr.lO (11 mei), pp. 64-65.

Vlist, A.A. van der, Over straatstenen gesproken. Cement XXXVI (1984) nr. 6, p. 364-376.

straatmaken - irionwikis.irion.nl/arbouw/images/7/79/mogelijkheden...- welke hulpmiddelen en...

Documents