Strategie i techniki w tłumaczeniu

prawniczym

1

2

W jaki sposób tworzy się ekwiwalenty dla nieprzystających pojęć?

3

Ekwiwalencja

• Relacja równoważności treściowo-stylistycznej między tekstem źródłowym (oryginałem) a tekstem docelowym (tłumaczeniem)

• Ekwiwalencja na poziomie słowa, zdania, tekstu

• Relacja identyczności

4

Ekwiwalencja

• W tłumaczeniach prawniczych osiągnięcie identyczności nie jest możliwe (Alcaraz i Hughes)

• Relacja podobieństwa• Ekwiwalencja to zjawisko skalarne (Tabakowska)• Optymalny stopień zbliżenia tekstu do odbiorcy

(Alexieva)• Ekwiwalencja nie polega na wierności wobec litery

prawa, ale wobec „ducha prawa” (Sarcevic; equal intent)

5

STRATEGIE

Egzotyzacja (foreignising)

• akcentowanie obcości• „wysyłanie czytelnika

zagranicꔕ może utrudniać

zrozumienie

Strategie ukierunkowane na tekst źródłowy

Transplantacja kulturowa

(domestication)

• zbliżanie tekstu do odbiorcy; asymilacja

• szybkie zrozumienie

Strategie ukierunkowane na tekst docelowy

kontinuum, Venuti

6

Umowa spółki

• Transplantacja

Articles of Association

• Egzotyzacja

Deed of Company

7

StrategieEgzotyzacja

• Województwo małopolskie• Wojewodztwo malopolska• Malopolska Voivodeship• Voivodeship of Malopolska• Malopolska Province• Province of Malopolska• Voivodeship of Lesser Poland• Province of Lesser Poland

Transplantacja kulturowa

Źródło: Piotrowska

8

Strategie• Kodeks Justyniana Corpus juris civilis, VI w., tłumaczenie prawa z łaciny na

język grecki jest dozwolone, wyłącznie jeśli tłumaczenie jest dosłowne (słowo w słowo, bez zmiany szyku zdania)

• Św. Hieronim – tłumaczymy nie słowo w słowo, ale znaczenie na znaczenie• Warstwa syntaktyczna i frazeologiczna – obowiązuje konwencja języka

docelowego np. litanie synonimów w j. ang. (the decree is final and binding) vs. unikanie

synonimów w systemach kontynentalnych (wyrok jest prawomocny / *wyrok jest ostateczny i wiążący) (Gizbert-Studnicki)

• Spory dotyczą głównie terminologii

9

Techniki (Weston)

1)   Transkrypcja/naturalizacja

2)   Ekwiwalent formalny (kalka)

3)   Ekwiwalent opisowy

4)   Ekwiwalent funkcjonalny

10

Transkrypcja (zapożyczenie) naturalizacja (adaptacja pisowni)

acquis communautairecommon lawequitytrusthttp://www.tepis.org.pl/biuletyn/41/sam_anglia.htmSeym/Sejm Voivodeship (województwo), poviat (powiat), gmina (gmina)Soltys (sołtys)Voit (wójt)Staroste (starosta)Marshall (marszałek)Lyceum (liceum)

11

Transkrypcja / naturalizacja• Największy stopień egzotyzacji• Ekwiwalent stosowany w przypadku:

1) terminów bezekwiwalentowych2) terminów o dużym stopniu nieprzystawalności3) terminów o dużym ładunku kulturowym

• Zaleta: jednoznacznie wskazuje na system prawny, w ramach którego należy interpretować daną instytucję.

• Wada: „nieprzeźroczyste” znaczenie; czy ekwiwalent jest zrozumiały?

• Magistrates’ court – sąd magistracki• Borough – boroł???• Solicitor – solicytor???

12

Odbiorca

• Odbiorca bliski: zna kulturę kraju języka źródłowego lub ma silną motywację, by ją poznać, bliskie powiązanie z realiami języka docelowego.

• Odbiorca daleki: nie zna docelowego systemu prawnego, nie ma motywacji, by go poznać.– Transkrypcja/naturalizacja utrudni zrozumienie przekazu

(Kierzkowska)

13

• Niepraktyczne przy tłumaczeniu z języka polskiego lub innych rzadkich języków

• „to przyznanie się do porażki” (Weston)

• „w gruncie rzeczy trudno stwierdzić, kiedy rzekomy szacunek tłumacza dla oryginału staje się zwykłym lenistwem lub tchórzostwem” (Alcaraz & Hughes)

14

Kalka / ekwiwalent dosłowny / formalny1. Spółka cywilna - civil partnership2. Użytkowanie wieczyste – perpetual usufruct3. Limited partnership – *spółka z ograniczoną odpowiedzialnością4. Unlimited company – spółka z nieograniczoną odpowiedzialnością5. Public limited company - *spółka akcyjna z ograniczoną

odpowiedzialnością

+ jeżeli znaczenie dostatecznie przeźroczyste (4)- jeżeli fałszywy przyjaciel (1&3)- jeżeli jest równocześnie ekwiwalentem funkcjonalnym- jeżeli jest niezrozumiały (5)- Może wymagać dodatkowych informacji (2)

15

Rola tłumacza

Kodeks tłumacza przysięgłego Šarčević

Tłumacz ma prawo zakładać, że odbiorca tłumaczenia posiada wiedzę w danej dziedzinie i nie oczekuje od tłumacza dodatkowych wyjaśnień terminów specjalistycznych

Tłumacz, wszędzie tam, gdzie jest to możliwe, powinien rekompensować nieprzystawalność pojęć

16

Ekwiwalent opisowyGlosa, parafrazaEkwiwalent opisowy w postaci definicji

Equity – system prawa oparty na zasadach słuszności stosowany w Anglii

Ekwiwalent opisowy nawiązujący do podobnego pojęcia znanego w języku docelowymUżytkowanie wieczyste – long-term leaseholdSp. z o.o. – limited liability companySpółka partnerska – professional partnership

+ zrozumiały, uzupełnia (częściowo) brakujące informacje- Często niepraktyczny ze względu na długość / brak zwięzłości- Sygnalizuje obcość- Powoduje „rozrzedzenie” oryginału (Newmark)

17

Ekwiwalent funkcjonalnyRegistered office – siedzibaLimited partnership – spółka komandytowa

• Ekwiwalent funkcjonalny (dynamiczny) wykorzystuje pojęcie o zbliżonej funkcji z języka docelowego.

• Idiomatyczny i naturalny • Zrozumiały• Wada: może sugerować identyczność pojęć „stosowanie

przybliżonych ekwiwalentów przy tłumaczeniu dokumentów jest mylące i nie zalecane, chociaż w pewnych przypadkach możliwe (Kodeks tłumacza przysięgłego)

18

Zwolennicy ekwiwalencji funkcjonalnej• „idealna metoda tłumaczenia prawniczego” (Weston 1991)

• „w zakresie stosowanej terminologii, pomimo ogromnych nieraz różnic między systemem anglosaskim a systemem polskim, tam gdzie to możliwe, należy odwoływać się do analogicznych instytucji prawa angielskiego bądź polskiego, w zależności od kierunku tłumaczenia. W przeciwnym razie narazimy się jako tłumacze na zarzut braku profesjonalizmu” (Jopek-Bosiacka 2006)

• „Tłumacz powinien dążyć do ekwiwalencji funkcjonalnej, a nie formalnej. Przecież celem tłumaczenia prawniczego, jak i każdego innego, jest przygotowanie tłumaczenia, które będzie co najmniej tak zrozumiałe i naturalne w odbiorze jak oryginał” (Alcaraz i Hughes)

• Ostrożność: akceptowalność ekwiwalentu funk. zależy w dużej mierze od stopnia nieprzystawalności pojęć w SL i TL (Sarcevic)

19

Tłumaczenia prawnicze

• Dokładność, precyzja przekazu

• Funkcjonalność i zrozumiałość tłumaczenia