مکتب ساختارگرایی Structuralism

مقدمه

: بررسی نظریه ها به طور کلی

نظریات تأثیر ارتباطات جمعی -نظریات هنجاری -نظریات انتقادی -

مارکسیسم کالسیک * نظریه فرانکفورت * نظریه مطالعات فرهنگی* نظریه ساختارگرایی و نشانه شناسی * ... و *

ماهیت مکتب ساختارگرایی

له ساختارگرایی قائل به وجود هستۀ سخت و پنهان در پس پدیده های ظاهری از جمحلیل پدیده های فرهنگی و ارتباطی است که نشانه شناسی سعی دارد با شناخت و ت

. ردپی بب« ژرف ساخت»عالئم و نشانه های ظاهری، به فهم آن هستۀ سخت به عنوان

:هدف ساختارگرایی

ام کشف ساختارهای عمیقی است که به جهان بشری نظم و انسج. می بخشد

: نظریه پردازانفردیناند دوسوسور

زبان و اسطوره : فردینان دوسوسور

با فرایندد دوسوسور، زبانشناس ساختارگرای سوئیسی، زبان را نظامی از نشانه ها میداند که. سر و کار دارد« داللت»پیچیدۀ

: از نظر وی زبان دارای دو بخش است

. به عنوان مجموعۀ نشانه های مرتبطی که تابع مجموعه ای از قواعد است: زبانالنگ

. ترابطه و ارتباط کالمی میان افراد انسانی یا کاربرد فردی زبان اس: گفتارپارول

مدرد در یعنی به چیزهایی که. پارول به موارد تجربی و بالفعل کاربرد زبان مربوط است. زمانها و مکانهای خاص به کار می برند

یل می ، نوعی ژرف ساخت است؛ یعنی کل نظا نشانه هایی که اساس پارول را تشکالنگ. دهد

مردم او کمتر به آنچه. رویکرد سوسور بیشتر بر النگ متمرکز بود نهفته در گفتند عالقه داشت، عالقۀ او بیشتر معطوف به نظام زبانیِمی

. پس کالم بود که به آنان اجازه می داد همه چیز بگویند

: تفکیک اساس زبانشناسی سوسور« مدلول»و « دال»

. هر نشانۀ زبانی ترکیبی از دال و مدلول است. است« مدلول»دال و مفهو یا صورت ذهنی درخت، « درخت»تصویر : مثال

. هیچ رابطۀ طبیعی و ذاتی بین دال و مدلول وجود ندارد

م واژه ها و مفاهیم، معنایشان را بر اساس تفاوتی که با سایر واژه ها و مفاهی

(کل گرا. )در یک نظام زبانی مشخص دارند، کسب می کنند

روالن بارت زبان و سطوره شناسی

شناختیهنشاننظا اسطوره،،وینظرازکهاستفرانسویساختارگرایمتفکربارت،روالن-دالمقا درهامدلولهموهادالهمیعنیزبان،هاینشانهآندرکهاستدومیمرتبۀ.نندکمیداللتایاسطورههایمدلولدیگربریعنی.کنندمینقشایفایایاسطورههای

نشانه = مدلول + دال زبان : سوسور

نشانه = مدلول + دال اسطوره : بارت

مثالبه عنوان

ۀمرتبدراما.«کوچکجوندۀ»یعنیداللت،زبانیمرتبۀدر«موش»نشانۀدر.استفرهنگیواجتماعیبافتهایازتابعیموشمعنیِداللتاسطورۀ

برهکاستایاسطورهموشبریتانیا،مانندزبانانگلیسیغربیکشورهای.داردداللتزیرزمینفاضالبِتاریکیوبیماریکثافت،

ه بارت، ساختار پنهان و نهفتۀ عناصر فرهنگی و روزمرۀ مردم فرانس. می نامد« قاعده بورژوایی»را ...( ورزش، سرگرمی و )

ژاک الکان سوژهزبان و

ویددی ژاک الکان پزشک، فیلسوف و روانکداو برجسدته فرانسدوی، معتقدد اسدت ایگدوی فر.واقعیتی مجسم چون چشم یا پا ندارد بلکه نشانه است

تعیدین به باور الکان جدا از زبان، سوژه انسانی وجود ندارد این نکته از نظر فلسفی اهمیتا اش بدای دارد زیرا به این معنی است که انسان بده عندوان سدوژه مسدتقل از رابطدهکنندهیحتدچرا که زبان از رابطه بدا دیگدران جددایی ناپدایر اسدت . های دیگر وجود نداردسوژهرا « من»شود که گفتنانسان آنگاه سوژه می». ستی اجتماعیساخته« نفس»گیری شکل

-مدیای که در یک زبان مشترک و از طریق رابطه با دیگدران فدرا گرفتدهواژه. گیردفرا می« .شود

:الکانکاوی روانی کاربرد نظریه

تدون تواند در تحلیدل نحدوۀ عملکدرد مگشاید که میهایی را بر ذهن ما میسویهاین نظریه ای هکند، هویت و ذهنیت آدمدی برسداختچنان که الکان تصریح می. ای، راهنما باشدرسانه

م، سدریال، ای در قالب فیللاا متون رسانه. زبانی و فرهنگی و نه امری پیشینی و ذاتی است.تواند به ساختن هویت ما کمک کندمی... آگهی و

لویی آلتوسرو سوژهایدئولوژی

ظدا مارکسیسی ساختارگراست که با تأسی بر مارکس، بر ایدن بداور اسدت کده هدر ن. ستاش، ناگزیر از بازتولید شرایط و روابط تولید ااجتماعی برای بقا و ماندگاری

های مفهومی ای از تصاویر، نمادها و چارچوبآلتوسر ایدئولوژی را مجموعه.است« سازیسوژه»ی آن داند که مهمترین کارویژهمی

نندد نهداد هدای ایددئولوژیک دولدت مابه نظر وی، بازتولیدِ روابط تولید توسط دستگاه-صورت مدی... خانواده، نهادهای حقوقی، نهادهای سیاسی و وسایل ارتباط جمعی و

.گیرد

گروه رسانه ایِ گالسکوایدئولوژیِ خبر

مدورد ای منجر شد که مهمتدرینهای تجربیهای مارکسیستی ساختارگرا به پژوهشنظریهمیالدی 1990تا اواسط 1970ایِ گالسکوی انگلیس از اواسط های گروه رسانهآن، پژوهش

ؤثر هدف آنها رمزگشاییِ اخبار تلویزیون و نشان دادن ساختار و چارچوب فرهنگیِ مد. استیدون در کدارکرد ایددئولوژیکی اخبدار تلویزبررسدی . )طدرف بدودبر تولید اخبارِ به ظاهر بی

بدری کارگری تحلیل برنامه های خهای های صنعتی اتحادیههای مربوط به اعتصابگزارش( دو ایستگاه پخش خبر در بریتانیا

جودیت ویلیامسونایدئولوژیِ آگهی

کاال به مدا، ها با فروشگوید آگهیویلیامسون با تأثیرپایری از مارکسیسم ساختارگرا، میبده انددازه من زمدانی: مثال). کنندیابی یا کیستی ما را تعریف و تعیین میی هویتشیوه

(کافی توانمند هستم که مانند فردی باشم که در آگهی است

د و بدا معنای ایدئولوژیک در آگهی، از طریق دالهدا سداخته میشدو: ویلیامسون می نویسد. ایی کدردرا رمزگشد( دال)استفاده از تحلیل نشانه شناسی می توان معانی پنهان تصاویر

( مثالً فقدان مدلول کافی در آگهی ادکلن)

ی دف همهه. کند که با واقعیت هیچ ارتباط مستقیمی ندارندتبلیغات معنایی را خلق میاسداً ها، تالش در جهت ایجاد تمایز میان چیزهایی است که به قول ویلیامسدون، اسآگهی

( دو بسته قهوه با مارکهای مختلف: مثال). یکسانند و با هم تفاوتی ندارند

میشل فوکوو جامعۀ نظارتی گفتمان

اختِ و کدارکرد آن، سد. میشل فوکو استدالل می کند که گفتمان یک مکانیز حاف و طدرد اسدت.هاستها و ایدهی ارزشهای خاص کنونی و حاف و نادیده گرفتن بقیهها و ارزشایده

ی وهکندد و نحدهای دانش را تعریف و تولیدد مدیسازد، ابژهبه استدالل وی، گفتمان، موضوع را می.دکنی یک مضمون و دلیل و برهان تراشیدن برای آن را تعیین میگفتگوی معنادار درباره

ا هدا یدهدا مکانیسدمای استفاده شده است تا نشدان دهدد کده رسدانهاز آثار فوکو در مطالعات رسانههمانندد ها نیدزبنابراین رسانه. شودها اعمال میهایی هستند که قدرت گفتمان از طریق آندستگاه

. زندان و دیگر نهادهای قدرتمند اجتماعی، کارکرد سراسربینی دارند

انتقادات پساساختارگرایان ساختارگراییاندیشۀ بر

به دال اصرار منتقد سرسخت یگانگی نشانه ثابت است و بر گاار از مدلولگرایی پساساختی فرو ثباتی و عد قطعیت است و هدف پساساختارگرایویژگی متن همچون زبان، بی. دارد

توانند ادعدای ثباتی فلسفه و نقد نمیبه دلیل چنین بی. ریختن معنای ثابت در متون است.استودیت زمینه تفسیر متن داشته باشند و تفسیر عملی آزاد و فاقد محدخاصی در

کند و یگرایی نقد می ساختگرایی، دوگانگی عین و ذهن را در اندیشهفراساختی اندیشه. معتقد است ذهن و عین هر دو با هم هستند

گرایدی تگرایی است که ساخبر قدرت، سیاست و معرفت عنصر مورد توجه فراساختتأکید .فاقد آن است

.دورزگرایان به جای زبان، بر بحث و مناظره تأکید میبرخالف ساختگرایی فراساخت

رویکردهای مکتب ساختارگرایی

. شود، باید به عمق بنگریمبنابراین برای درک آنچه در سطح ظاهر می. دهد، سطح را توضیح میعمق•

ه های محدود عناصر بدها را هر یک از گروهساختآنها ژرف. نظر ساختارگرایان این عمق، ساختاریافته استاز •. دهندآورند که ترکیب و بازترکیب آنها تنوع سطح را توضیح میشمار می

. اندحقیقتگرانی هستند که در کار کشف نوعی ازدر واقع مشاهده. گراستگر عینیتساختارگرایی تحلیلدر •

. ارندهای فرهنگی نیز عناصری ساختاریافته وجود دهمانند زبان، در پس پدیده. مانند زبان استفرهنگ •

(شعار مرگ سوژه. )کندرا رد می( من اندیشنده)ی انسانی سوژه. گرایی استاز انسانفراتر •

منابع

: کتاب

.1381شناسی، تهران، سروش، های جامعه؛ نظریهآزاد ارمکی، تقی

.1383پور، تهران، آشتیان، پارکر، جان؛ ساختاربندی، امیرعباس سعیدی

ر آثار هنری، سیم، استورات؛ ساختارگرایی و پساساختارگرایی، بابک محقق، تهران، مؤسسه تألیف، ترجمه و نش1388.

، انتشارات همشهری، (اندیشه های رایج و دیدگاه های انتقادی)مهدی زاده، سیدمحمد؛ نظریه های رسانه 1389.

: مقاله

.انسانیکلمات و اشیاء با یکدیگر از سایت جامع علو ها، اندیشه ارتباط

می علو اجتماعی اسالشرفی، خدیجه؛ سایت جایگاه مفهو فرهنگ در مکتب پسا ساختارگرایی، بررسی .ایرانی

فالح مریم : تهیه و تنظیم