1

WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I PRAWA

W BIELSKU-BIAŁEJ

STUDIA PODYPLOMOWE

MECHANIZMY FUNKCJONOWANIA STREFY EURO

Projekt realizowany z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji

ekonomicznej

PRACA DYPLOMOWA

Unia Bankowa stabilizatorem finansowym strefy euro

Autor: Promotor:

Joanna Matuszewska prof. nadzw. dr hab. inż. Jacek Binda

Bielsko-Biała, rok 2015

2

Spis treści 1 Wstęp .............................................................................................................................................. 3

2 UniaBankowa ................................................................................................................................... 4

3 Pierwszy filar unii bankowej – jednolity mechanizm nadzorczy(Single Supervisory Mechanism,

SSM) ......................................................................................................................................................... 6

3.1 Organizacja i zakresdziałań EBC .............................................................................................. 6

3.2 Formynadzoruostrożnościowego. ........................................................................................... 8

3.3 Bliska współpraca (opcja opt-in) ............................................................................................ 11

4 Drugi filar unii bankowej – proces restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacjibanków

(resolution) (Single Resolution Mechanism, SRM) ................................................................................ 13

4.1 Opis i przebieg procesu proces restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków. ...... 14

4.2 Jednolity Fundusz Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji (Single Resolution Fund,

SRF) 16

4.3 Udział w SRM na zasadach bliskiej współpracy (opcja opt-in) .............................................. 17

5 Trzeci filar unii bankowej jednolity mechanizm gwarantowania depozytów(Single

DepositGuaranteeScheme, SDGS). ........................................................................................................ 18

5.1 Systemy ochrony depozytów. ............................................................................................... 18

5.2 Podział systemów gwarantowania depozytów ze względu na zakres, charakter i sposób

finansowania. .................................................................................................................................... 19

5.3 Wspólna Instytucja gwarantowania depozytów w UE. ......................................................... 20

6 Podsumowanie .............................................................................................................................. 22

7 Bibliografia:.................................................................................................................................... 24

3

1 Wstęp

Początek światowego kryzysu gospodarczego ostatnich lat, ma swoją genezę na rynku

nieruchomości w Stanach Zjednoczonych w 2007 r., gdzie doszło do pęknięcia bańki

spekulacyjnej w obszarze kredytowania nieruchomości bez odpowiednich zabezpieczeń. Jest

to według ekonomistów jak również zwykłych ludzi najgłębsza recesja gospodarki światowej

od czasu Wielkiego Kryzysu z przełomu lat dwudziestych i trzydziestych minionego stulecia.

Konsekwencje zaburzeń na ogólnoświatowych rynkach finansowych w efekcie przeniosły się

do realnej gospodarki całego globalnego rynku. Zaburzenia te mają swoje źródło w

zjawiskach makro- i mikroekonomicznych. Skala globalnych nierównowag jako zjawisko o

charakterze makroekonomicznym oraz utrzymywanie stóp procentowych na niespotykanie

niskim poziomie doprowadziły w konsekwencji do załamania się funkcjonującego w takich

warunkach rynku finansowego i głębokiego kryzysu w gospodarce realnej na całym świecie1.

Odpowiednie instytucje finansowe, rządy państw zarówno w UE oraz w strefie euro

wyciągnęły wnioski z kryzysu co stało się przyczynkiem do zmian instytucjonalnych w

zakresie bezpieczeństwa finansowego. W szczególności zmiany w sposób istotny dotyczą

regulacji i nadzoru sektora finansowego. Negatywne efekty pokryzysowe unaoczniły że,

kondycja sektora finansowego wpływa w sposób większy na strefę realna gospodarki niż

sądzono przed kryzysem. Okazało się że, dla osiągnięcia stabilności finansowej konieczna jest

stabilność cen, która jest nadrzędnym celem Europejskiego Banku Centralnego (EBC), ale nie

daje ona sama gwarancji stabilności finansowej całego sektora. Stabilność finansowa stała się

zatem priorytetem banku centralnego i całej sieci bezpieczeństwa finansowego. Dlatego też

została przesunięta odpowiedzialność za nią, a także dokonano uszczegółowienia w zakresie

roli banków centralnych w tym obszarze. Dzisiejszy model bankowości ze swoim

transgranicznym charakterem w świetle kryzysowych zmian pokazał że, stanowi to problem

wobec zdecentralizowanej odpowiedzialności za stabilną sytuację finansową, która spoczywa

na barkach władz danego kraju i skutkuje olbrzymimi kosztami jakie w efekcie końcowym

ponoszą podatnicy danego rynku lokalnego. Mają na to wpływ decyzje władz lokalnych w

ramach polityki fiskalnej, które w ten sposób próbują zniwelować skutki kryzysu. Lata

poprzedzające kryzys były czasem intensywnego rozwoju sektora bankowego, co owocowało

fuzjami i przejęciami nawet w obrębie transgranicznym i w efekcie tego powstaniem banków

o wielkim systemowym znaczeniu w całej UE. Na terenie Europejskiej Unii powstały banki,

których aktywa przewyższają poziom PKB danego kraju są to np. ING w Holandii, Nordea w

Szwecji , Santander w Hiszpanii, HSBC w Wielkiej Brytanii. W krajach UE sektor bankowy

kilkakrotnie przekracza PKB całej UE, co właśnie przyczyniło się do destabilizacji systemu

finansowego i w dalszej konsekwencji zagroziło stabilności finansów publicznych2.

1 Raport NBP Polska wobec światowego kryzysu gospodarczego 2009r.,s.4

2Raport NBP Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro, 2014r., s.71

4

2 Unia Bankowa

Koncepcję Unii Bankowej po raz pierwszy przedstawiono, pod koniec czerwca 2012r.,

w dokumencie „W kierunku faktycznej Unii Gospodarczej i Walutowej”3.Najważniejszych

ustaleń w sprawie Unii Bankowej dokonano w dniach 13-14 grudnia 2012r przez Radę

Europejską, zawierają one dokładnie określone cztery filary Unii Gospodarczej i Walutowej,

które można pokrótce streścić jako:

zintegrowane ramy finansowe,

zintegrowane ramy budżetowe,

zintegrowane ramy polityki gospodarczej,

legitymację i odpowiedzialność demokratyczną.

Jednym słowem głównym założeniem do którego dąży Unia Gospodarcza i Walutowa jest jej

zintegrowany charakter. Sposób w jaki była do tej pory zorganizowana nie sprawdził się

,dlatego też wybór był pomiędzy zorganizowaniem jej w kierunku jeszcze głębszej integracji

lub jej całkowitego rozmontowania. W celu zintegrowania ram finansowych postanowiono

utworzyć Unię Bankową4.

Objawem kryzysu stało się negatywne sprzężenie zwrotne jakie miło miejsce w sferze

finansów banków i sytuacją finansową rządów, co w sposób szczególny odczuły takie kraje

strefy euro jak Grecja, Irlandia, Portugalia, Hiszpania, Cypr. Silny wpływ kryzysu w sektorze

bankowym na sferę finansów publicznych wynika ze wspomnianego powyżej dużego wzrostu

aktywów sektora bankowego w UE. W krajach UE stanowiły one 334% PKB według danych

z 2013r. Natomiast w innych wysokorozwiniętych gospodarkach jak USA jest to 86% lub

Japonii 196%. Ma to wpływ na bardzo dużą współzależność sytuacji gospodarki krajów UE z

finansami publicznymi a kondycją finansową banków w tychże krajach. W obawie przed

skutkami upadku największych banków rządy państw UE, postanowiły skorzystać z pomocy

finansowej UE oraz MFW i skierować ją w celu ratowania sektora bankowego na Cyprze, w

Irlandii. W przeciwnym razie groziłoby to poważnymi reperkusjami dla systemów

gospodarczych tychże państw. Właśnie to było przyczyną sięgnięcia po pomoc finansową z

UE i MFW w Irlandii i Cyprze, obrazuje to Rys. 1.

Odpowiedzią na kryzys, który najmocniej odbił się na sferze finansowej krajów strefy euro w

UE stał się projekt unii bankowej przed którym postawiono zadanie poprawy jej

funkcjonowania poprzez zawarte w nim reformy. Do unii bankowej obligatoryjnie należą

państwa UE, które są jednocześnie uczestnikami strefy euro, mogą do niej należeć również

kraje spoza strefy euro w ramach tzw. bliskiej współpracy (opt-in)5.

3W Kierunku Faktycznej Unii Gospodarczej I Walutowej Sprawozdanie Okresowe. Praca zbiorowa, 10.2012

4Małgorzata Zaleska Unia Bankowa, wyd. Gifin, 2013r., s.16

5Raport NBP Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro, 2014r.s.78

5

Rys.1 Sprzężenie zwrotne pomiędzy kondycją krajowych banków a ryzykiem kredytowym

kraju.

Źródło: Opracowanie własne na podst. .P. Gajewski, Kryzys w strefie euro. Przyczyny, przebieg i perspektywy

jego rozwiązania NBP, Warszawa 2013, s. 29.

Wykres.1. Relacja aktywów sektora bankowego do PKB

Źródło: Witkowski D., „Integracja Rynków Finansowych w Unii Europejskiej i strefie euro” Prezentacja

w Wyższej Szkole Finansów i Prawa w Bielsku-Białej, 2014r.

6

3 Pierwszy filar unii bankowej – jednolity mechanizm

nadzorczy(Single Supervisory Mechanism, SSM)

3.1 Organizacja i zakres działań EBC

Obowiązki z zakresu nadzoru mikroostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi w

strefie euro powierzono EBC. Rozporządzenie ws. SSM weszło w życie w listopadzie 2013 r.,

a przejęcie funkcji nadzorczych przez EBC nastąpiło 4 listopada 2014 r. SSM funkcjonuje

jako zespół (na wzór ESBC) wzajemnie ze sobą powiązanych nadzorców – EBC i krajowych

organów nadzoru.

EBC sprawuje bezpośredni nadzór nad bankami systemowo istotnymi:

których wartość aktywów przekracza 30 mld EUR,

relacja aktywów banku do PKB kraju przekracza 20%,

banki korzystającymi z pomocy EFSF/ESM,

organ krajowy może przekazać pod bezpośredni nadzór EBC również inne

banki

może to zrobić EBC z własnej inicjatywy.

EBC nadzoruje także bezpośrednio co najmniej 3 najistotniejsze banki w

danym kraju.

Zadaniem nadzorców krajowych jest sprawowanie bieżącego nadzoru nad mniejszymi

bankami według standardów, które określa EBC, do ich zadań należy wspieranie działań

EBC, wykonywanie zaleconych instrukcji EBC. Razem z EBC nadzorcy krajowi tworzą

wspólne zespoły nadzorcze.6

Nowe funkcji EBC spowodowały konieczność wyodrębnienia w jego strukturach nowego

organu wewnętrznego – Rada ds. Nadzoru (Supervisory Board).

Zgodnie z art. 26 ust. 1 rozporządzenia ws. SSM, w skład Rady ds. nadzoru wchodzą:

Przewodniczący,

Wiceprzewodniczący,

Czterej przedstawiciele EBC,

Po jednym przedstawicielu krajowych organów nadzoru

mikroostrożnościowego z państw uczestniczących w SSM.

Rada ds. Nadzoru działa w interesie całej UE, nie jest ona organem decyzyjnym EBC, a za

wszystkie decyzje EBC odpowiedzialna jest Rada Prezesów. Projekty decyzji

mikroostrożnościowych są przygotowywane i przyjmowane przez Radę ds. Nadzoru, w

dalszej kolejności przekazywane do Rady Prezesów EBC, która ją finalnie rozpatruje.

Decyzje Rady ds. Nadzoru podejmowane są, zwykłą większością głosów jej członków (każdy

członek ma jeden głos), odwołanie może nastąpić w ciągu 10 dni roboczych, w sytuacjach

6Raport NBP Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro, 2014r.s.79

7

nadzwyczajnych obowiązuje mechanizm umożliwiający rozpatrzenie projektu decyzji w

terminie nieprzekraczającym 48 godzin.7

SSM, którego członkami zgodnie z rozporządzeniem są kraje strefy euro, jest również otwarty

na udział krajów UE spoza strefy euro (tzw. opcja opt-in). Decyzja o nawiązaniu bliskiej

współpracy czyli objęcia banków z kraju spoza strefy euro jednolitym mechanizmem

nadzorczym jest uwarunkowana przyjęciem danego kraju przez EBC. Wydał on zasady

regulujące proces nawiązywania, zawieszania i zakończenia bliskiej współpracy. Możliwe jest

zwrócenie się kraju spoza strefy euro z wnioskiem o nawiązanie bliższej współpracy do EBC.

Data rozpoczęcia bliskiej współpracy, sposób w jaki przekazane są uprawnienia w zakresie

nadzoru leży w kompetencjach EBC i to on wydaje stosowne decyzje. Zarówno EBC jak i

kraj opt-in ma może z własnej inicjatywy zawiesić lub zakończyć procedurę bliskiej

współpracy. Przed przejęciem odpowiedzialności za nadzór nad bankami w strefie euro, EBC

przeprowadził ocenę banków jak również ich bilansów, biorąc pod uwagę wiele czynników.

Pozwoliło to na stworzenie tzw. „bilansu otwarcia” na dzień przejęcia przez EBC

obowiązków nadzorczych nad bankami eurogrupy.

Oceną objętych było 130 banków z krajów strefy euro, brały w niej udział na zasadzie

współpracy krajowe organy nadzoru państw uczestniczących w SSM.

Ocena składała się z trzech elementów:

określenia najważniejszych typów ryzyka,

przeglądu jakości aktywów (AssetQualityReview, AQR)

testu warunków skrajnych (Stress test), realizowanego we współpracy z EBA.

Rada ECOFIN 15 listopada 2013 r. określiła procedurę jaką należy zastosować w momencie

stwierdzenia niedoborów kapitału w ocenianych bankach. Plan naprawy ma zostać

opracowany przez odpowiednie instytucje finansowe .

Brakujący kapitał w pierwszej kolejności ma zostać pokryty:

ze źródeł prywatnych-rynkowych (np. pozyskanie kapitału na rynku,

zatrzymanie zysków).

państwa członkowskie powinny zapewnić dokapitalizowanie banków z

narodowych źródeł publicznych przy zachowaniu zasad pomocy publicznej w

UE (opublikowanych przez KE w tzw. komunikacje bankowym) oraz

zastosowaniu procedur resolution.

z wspólnotowych mechanizmów wsparcia kapitałowego poprzez pożyczkę z

ESM za pośrednictwem budżetu krajowego, jeśli zostanie wcześniej

zastosowany mechanizm bail-in oraz odbędzie się to zgodnie z zasadami

udzielania pomocy publicznej. Forma pomocy z ESM może być bezpośrednia

(limit 60mld EUR z funduszu ESM).

W trakcie tworzenia SSM zostały wykorzystane normy prawne (art. 127 ust. 6 TFUE8). Było

to spowodowane koniecznością szybkiego i pierwszoplanowego działania, ale konsekwencją

7Raport NBP Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro, 2014r.s.80

8http://oide.sejm.gov.pl/oide/index.php?option=com_content&view=article&id=14804&Itemid=946

8

opracowania SSM na podstawie zastanych przepisów jest ich odmienność wobec krajów opt-

in. Jest to spowodowane istniejącymi przepisami wynikającymi z traktatu; EBC nie ma

uprawnień do podejmowania bezpośrednich działań wobec instytucji kredytowych

posiadających swoją siedzibę w kraju spoza strefy euro uczestniczącym w SSM. W związku z

tym nawiązanie bliskiej współpracy przez kraj spoza strefy euro jest związane z

koniecznością wprowadzenia szeregu dostosowawczych zmian w prawodawstwie krajowym

(m.in. dotyczącymi uprawnień nadzoru ostrożnościowego), tak aby nadzór EBC był

skutecznie prowadzony przez organy krajowe. Kraje spoza strefy euro nie mają pełnej

decyzyjności w procesie SSM. Dlatego dla stabilności i spójności całej unii bankowej

wskazane jest, wzmocnienie podstawy prawnej powołania i funkcjonowania procesu SSM.

Jeśli myślimy o zapewnieniu równych praw i obowiązków dla wszystkich uczestniczących w

SSM państw zarówno tych należących obligatoryjnie ze strefy euro jaki na zasadzie bliskiej

współpracy wymagane są zmiany traktatowe, które w sposób jasny i precyzyjny określałyby

zasady uczestniczenia w SSM dla wszystkich. Dla uproszczenia i skrócenia procesu

decyzyjnego w SSM wskazane byłoby nadanie Radzie ds. Nadzoru uprawnień decyzyjnych w

zakresie kompetencji nadzorczych. Doprecyzowania wymagają również przepisy prawne w

kwestii utworzenia, finansowania i korzystania ze środków ESM przez sektor bankowy

krajów spoza eurogrupy. W celu osiągnięcia tych konkretnych efektów konieczne są zmiany

w traktacie.

3.2 Formy nadzoru ostrożnościowego.

Według zaleceń raportu grupy de Larosière’a z 2009r. Europejski System Nadzoru

Finansowego (ESNF)powinien funkcjonować w formie zdecentralizowanej sieci. Ostatecznie

utworzono go w systemie nadzoru mikro- i makroostrożnościowego. W skład ESNF wchodzą

europejskie i krajowe organy nadzoru. Jeśli chodzi o jego europejski poziom to na filar

mikroostrożnościowy składają się: Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (EUNB),

Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA) oraz Europejski Urząd

Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych (EIOPA), które

współpracują ze sobą w ramach Wspólnego Komitetu Europejskich Urzędów Nadzoru.

Natomiast Europejska Rada ds. Ryzyka Systemowego (ERRS)odpowiada za nadzór

makroostrożnościowy. Do systemu ESNF wchodzą również właściwe krajowe organy

nadzoru państw członkowskich. Do głównych celów ESNF należy m.in. budowa wspólnej

kultury nadzoru i wspieranie działania jednolitego europejskiego rynku finansowego. Poniżej

opisy i podział nadzoru ostrożnościowego.

Pierwszy z wymienionych to nadzór mikroostrożnościowy, w którym obowiązki pomiędzy

EBC a organami krajowymi w zakresie polityki mikroostrożnościowej podzielone zostały dla

sprawnego działania SSM. Zgodnie z art. 6 rozporządzenia ws. SSM, EBC wykonuje swoje

zadania w ramach SSM we współpracy z właściwymi organami krajowymi co wymaga od

niego utworzenia przejrzystych ram porządkujących relacje między EBC a organami

krajowymi. Mechanizmy współpracy między EBC a krajowymi organami nadzoru powinny

być przejrzyste, obowiązki podzielone praktyczne tak aby uniknąć efektu dublowania pracy.

9

Kompetencje należy rozdzielić w sposób szczegółowy tak, aby nie dopuścić do sporów w ich

obszarze, a jednocześnie aby nie doszło do powstania niezagospodarowanych przez nadzór

miejsc. Duża rola EBC doprowadziłaby do scentralizowania mechanizmu zarządzania SSM,

opracowania wspólnych standardów nadzorczych. Pożądaną konsekwencją powyższych zasad

będzie zachowanie większej spójności i przejrzystości całego mechanizmu. Znacząca rola

EBC zmniejszyłaby możliwość pobłażliwego traktowania poszczególnych instytucji

finansowych przez nadzorców krajowych. Należy jednak dodać że, zwiększenie roli EBC

będzie wymagało zwiększenia zatrudnienia kompetentnych pracowników w systemie

nadzorczym, co nie powinno odbywać się kosztem zmniejszenia zasobów kadrowych na

szczeblu lokalnym. To właśnie krajowi nadzorcy bardziej orientują się w zasadach

funkcjonowania ich lokalnego rynku, są bardziej w tym zakresie doświadczeni, aniżeli organy

centralne EBC.

Kolejnym z wymienionych nadzorów jest nadzór makroostrożnościowy – z silnie

wyakcentowanymi kompetencjami władz krajowych, i kompetencjami EBC w zaostrzaniu

parametrów. Wydaje się to rozwiązaniem korzystnym. Specyfikę rynku lokalnego najlepiej

znają organy krajowe, dysponują również większym doświadczeniem w zakresie polityki

makroostrożnościowej, przez co mogą potencjalnie lepiej dopasowywać narzędzia

makroostrożnościowe w reakcji na ryzyka specyficzne dla lokalnego rynku. Nadzorcy krajowi

potrafią zapewne w bardziej skuteczny sposób zastosować dostępne w ich kompetencjach

narzędzia, tak aby doprowadzić do elastycznego dostosowanego do cyklu finansowego

danego kraju, który może być zupełnie rozbieżny z cyklami w pozostałych krajach strefy

euro. Pozwoli to na złagodzenie ryzyk systemowych specyficznych dla fazy cyklu w jakiej

znajduje się aktualnie dany kraj SSM. Ma to trudne do oszacowania znaczenie w sytuacji

krajów strefy euro gdzie nie ma możliwości stosowania narzędzi z zakresu polityki pieniężnej

i kursowej. EBC na podstawie oceny ryzyka systemowego w sposób obiektywny i niezależny

może zaostrzyć politykę makroostrożnościową w konkretnym kraju, co może mieć swoją

przyczynę w konieczności ograniczania ryzyka systemowego w całej strefie SSM. Jest on

również uprawniony do oceny i wyłapywania negatywnych zjawisk wynikających z

transgranicznego modelu system finansowego, co wiąże się z oceną zastosowanych narzędzi

makroostrożnościowych w danym kraju i nadzorować w sposób skoordynowany ich

funkcjonalność z poziomu SSM.

EBC będąc organem mającym kompetencje i spojrzenie z poziomu ponadnarodowego może

w sposób zasadniczo bardziej perspektywiczny ocenić i zauważyć pojawiające się ryzyka

systemowe biorąc pod uwagę znaczenie danego podmiotu np. banku nie tylko z perspektywy

krajowej, ale funkcjonowania całej struktury SSM. Sprawne funkcjonowanie EBC w

omawianym przeze mnie temacie będzie wymagało rozbudowy w zakresie kompetencji i

zasobów do czego niezbędny jest czas.

10

Tabela 1. Cele szczegółowe nadzoru mikro-i makroostrożnościowego rynku finansowego w

UE

Nadzór mikroostrożnościowy

Nadzór makroostrożnościowy

1.Wyważenie interesów organów nadzoru w krajach

macierzystym i przyjmującym, tzn. wzmocnienie procedur

i praktyk mających na celu kwestionowanie

decyzjikrajowego organu nadzoru w relacjach trans

granicznych.

2.Zapewnienie równych szans instytucjom finansowym

działających w różnych państwach członkowskich.

3. Lepsze zapobieganie kryzysom i zarządzanie kryzysem

w skali europejskiej.

4.Zwiększenie skuteczności i efektywności kosztowej

nadzoru w przypadku nadzorowanych przedsiębiorstw

1.Opracowanie europejskiego systemu

oceny ryzyka makroostrożnościowego.

2. Zwiększenie skuteczności

mechanizmu wczesnego ostrzegania.

3.Umozliwenie, aby oceny ryzyka

znajdowały swoje odzwierciedlenie w

działaniach odpowiednich organów.

Żródło: W.Gradoń, Ewolucja koncepcji nadzoru finansowego w Unii Europejskiej, K. Znaniecka, W.

Gradoń, System Bankowy i rynki finansowe w warunkach globalnego kryzysu finansowego, Zeszyty

Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Studia Ekonomiczne nr 71, Katowice 2010, s.

166.

Kryzys finansowy ostatnich lat pokazał że, dla osiągnięcia odpowiedniego poziomu

bezpieczeństwa finansów europejskiej gospodarki niezbędne jest zaostrzenie nadzoru nie

tylko w zakresie mikroostrożnościowym czyli tzw. kontroli pojedynczych instytucji

finansowych. Jako że, udział aktywów system finansowego w gospodarce realnej jest w

krajach UE bardzo duży, zaobserwowano potrzebę wprowadzenia i wzmocnienia drugiego

filaru nadzoru nad systemem finansowym w postaci nadzoru makroostorżnościowego. Do

jego głównych zadań należą:

analiza działania i związków systemu finansowego z realną sferą gospodarki,

rozpoznawanie ryzyka i jego ocenę dla stabilności finansowej,

działania, których celem jest ograniczenie i zapobieganie ryzykownym zjawiskom,

które są zagrożeniem dla stabilności systemu finansowego.9

9Małgorzata Zaleska Unia Bankowa, wyd. Gifin, 2013r., s.37

11

Schemat 1. Europejski System Nadzoru Finansowego

Źródło: K. Mitręga-Niestrój, Siatka bezpieczeństwa finansowego w Eurounii Europejskiej w strefie

euro, CeDeWu, Warszawa 2011, s. 166.

3.3 Bliska współpraca (opcja opt-in)

Kraje UE spoza strefy euro mogą również uczestniczyć w mechanizmie SSM (tzw. opcja opt-

in). Kraje spoza strefy mogą same zdecydować czy chcą przystąpić do Unii Bankowej, nie

jest to dla nich obowiązek. Mogą to zrobić w dowolnym momencie, nie określono wiążącego

terminu w którym miałoby to nastąpić.

Informacje o zmianie sytuacji Wczesne ostrzeganie przed ryzykiem

z poziomu mikroostrożnościowego

Nadzór

Makroostro-

żnościowy

Nadzór

Mikroostro-

żnościowy

EUROPEJSKI SYSTEM NADZORU FINANSOWEGO

Europejska Rada ds. Ryzyka Systemowego (ESRB)

Europejski System Organów Nadzoru Finansowego (ESFS)

Europejski Organ

Nadzoru Bankowego

(EBA)

Europejski Organ Nadzoru

Ubezpieczeń i

Pracowniczych Programów

Emerytalnych (EIOPA)

Europejski Organ

Nadzoru Giełd i

Papierów

Wartościowych

(ESMA)

Krajowi nadzorcy nad

sektorem bankowym

Krajowi nadzorcy nad

sektorem ubezpieczeń

Krajowi nadzorcy nad

rynkiem papierów

wartościowych

12

Przystąpienie do Unii Bankowej może nastąpić:

w dowolnym momencie,

na wniosek danego kraju,

w drodze decyzji EBC o nawiązaniu bliskiej współpracy.

Zobowiązania kraju spoza strefy euro:

przestrzeganie instrukcji i wytycznych EBC,

przekazywanie informacji i dokumentacji nadzorczej,

wprowadzenie odpowiednich zmian w legislacji krajowej.

Ponieważ decyzja o przystąpieniu do unii bankowej jest suwerenną decyzją danego kraju

powinien on dokładnie rozważyć przed złożeniem wniosku czy korzyści jakie wypływają z

uczestnictwa w niej nie przewyższają kosztów z tym związanych. Mam tu na uwadze

ograniczenie roli sieci nadzoru bezpieczeństwa finansowego, który w Polsce działa w sposób

bardzo bezpieczny i zachowawczy na tle krajów strefy euro.

Skuteczność SSM nie została jeszcze zweryfikowana dlatego trudno na obecnym etapie

obiektywnie ocenić korzyści z uczestnictwa w SSM. Korzyści z uczestnictwa w SSM:

o szansa dla kraju opt-in na uczestnictwo w paneuropejskim mechanizmie,

o zwiększenie integracji europejskej,

o wzrost atrakcyjności sektora finansowego danego kraju w ocenie inwestorów

zagranicznych.

Na obecnym etapie, aby osiągnąć w.w. korzyści potrzeba sprawnie funkcjonującego SSM i

zdobycie zaufania uczestników rynku. Kraje spoza strefy euro, w których sektor bankowy jest

w słabej kondycji mogą być bardziej skłonne do zauważenia korzyści z członkostwa w SSM.

Polski system bankowy mający stabilną sytuację nie jest zmuszony do przywiązywania

wielkiej wagi do uczestnictwa opt-in.

Należy jednak zaznaczyć, że występują również istotne wynikające z przepisów traktatowych,

na mocy których kraj spoza strefy euro nie może w pełni korzystać z pomocymechanizmu

SSM. Wyrażone są one m.in.:

brakiem dostępu do ESM,

brakiem dostępu płynności w euro z EBC,

brakiem możliwości zasiadania w Radzie Prezesów organie decyzyjnym EBC.

koniecznością bezwzględnego dostosowania się do instrukcji EBC w zakresie

nadzoru mikroostrożnościowego10

.

Zakończenie bliskiej współpracy opt-in może nastąpić zarówno z inicjatywy EBC jak też na

wniosek kraju opt-in. Zakończenie lub zawieszenie bliskiej współpracy przez EBC może

nastąpić w dwóch przypadkach:

o Jeśli kraj opt-in nie wywiązuje się z obowiązków określonych w rozporządzeniu ws.

SSM (m.in. nie przestrzega wytycznych i wniosków EBC).

10

Raport NBP Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro, 2014r.s.84,85

13

o Jeśli Rada Prezesów wyrazi sprzeciw wobec projektu decyzji Rady ds. Nadzoru, kraj

opt-in może powiadomić EBC, że w sposób uzasadniony nie zgadza się ze

sprzeciwem Rady Prezesów.

Kraje opt-in również mogą zakończyć bliską współpracę na swój wniosek w dwóch

przypadkach:

o Jeżeli kraj opt-in nie zgadza się z projektem decyzji Rady ds. Nadzoru, informuje

Radę Prezesów o swoim uzasadnionym braku zgody.

o Kraj opt-in może zwrócić się do EBC o zakończenie bliskiej współpracy w dowolnym

momencie po upływie trzech lat od ustanowienia bliskiej współpracy.

Zakończenie bliskiej współpracy może mieć wpływ na reputację danego kraju w

szczególności gdyby taką decyzję podjęło EBC.

Jeżeli kraj UE pozostanie poza SSM procesy zachodzące w ramach uniibankowej nie będą

miały bezpośredniego wpływu na funkcjonowanie i sprawowanie nadzoru przez organ

krajowy. Ponieważ kapitał zagraniczny posiada znaczący udział (głównie ze strefy euro)w

aktywach sektora bankowego w Polsce, to bank-matki z krajów ze strefy euro będą podlegać

nadzorowi EBC. Właśnie nadzór EBC oraz sprawnie działający SSM powinien przyczynić się

do poprawy kondycji banków-matek, z takiego obrotu sprawy na pewno korzyści odniosłaby

Polska- kraj goszczący11

.

4 Drugi filar unii bankowej – proces restrukturyzacji i

uporządkowanej likwidacji banków (resolution) (Single Resolution

Mechanism, SRM)

Jako że, przekazano na poziom europejski uprawnienia w zakresie sprawowania nadzoru

postanowiono także przenieść odpowiedzialność za działania na etapie, gdy bank zostanie

uznany za niewypłacalny. Rozporządzenie przyjęto przez Parlament Europejski w kwietniu

2014 r., a w lipcu 2014 r. przez Radę UE. Rozporządzenie ws. SRM w pełni wejdzie w życie

w 2016 r.12

Rozporządzenie w sprawie SRM obejmuje również utworzenie Jednolitej Rady ds.

Restrukturyzacji i uporządkowanej Likwidacji (Single Resolution Board, SRB).

11

Raport NBP Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro, 2014r.s.86,87. 12

Raport NBP Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro, 2014r.s.89.

14

4.1 Opis i przebieg procesu proces restrukturyzacji i uporządkowanej

likwidacji banków.

Europejskie ramy dotyczące działań naprawczych oraz restrukturyzacji i uporządkowanej

likwidacji banków mają obejmować trzy elementy odpowiadające uprawnieniom, jakimi

dysponowałyby instytucje nadzorcze w poszczególnych państwach członkowskich :

o przygotowanie i zapobieganie: na tym etapie należy sporządzić plan naprawy , który

pozwoli na określenie środków niezbędnych w razie gdy sytuacja finansowa banków

ulegnie pogorszeniu, ma to na celu ochronę ich rentowności. Obejmuje również

przygotowanie planów oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, które

określają sposoby postępowania z bankami w sytuacji gdy są w stanie krytycznym, np.

utraciły rentowność. Wskazują na możliwość zawierania umów (w formie pożyczki,

udzielenia gwarancji lub udostępnienia aktywów, które mogą być wykorzystane jako

zabezpieczenia w transakcji) na poziomie wsparcia wewnątrzgrupowego, co może

pomóc w ograniczeniu rozwoju sytuacji kryzysowej. Jest to też sposób na zwiększenie

stabilności finansowej grupy jako całości.

o wczesną interwencję instytucji nadzoru; pozwala ona już w początkowej fazie

zatrzymać pogarszanie się sytuacji banku i ma zapobiec jego niewypłacalności.

Wczesna interwencja będzie używana w przypadku, gdy bank nie spełnia ustawowych

wymogów kapitałowych lub istnieje prawdopodobieństwo, że je narusza. W takiej

sytuacji organy nadzoru będą miały prawo wyznaczyć nadzwyczajnego zarządce

banku, który będzie sprawował swoją funkcję przez ograniczony okres.

o restrukturyzację i uporządkowaną likwidację; będzie ona przeprowadzona gdy środki

prewencyjne i wczesnej interwencji nie będą wystarczające do zapobieżenia upadłości

banku. Procedura będzie polegać na przejęciu kontroli nad daną instytucją finansową

przez organy nadzoru, które podejmą zdecydowane działania w celu jej

restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji. Obejmują one działania w zakresie

zbycia wyodrębnionej części przedsiębiorstwa, bądź też utworzeniu instytucji

pomostowej, może to być również wydzielenie aktywów, umorzenie lub konwersja

długu13

.

Proces restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji przebiegałby w oparciu o schemat

przedstawiony w tabeli 2.

13

Praca Zbiorowa pod redakcją naukową Cezarego Kosikowskiego, Przyszłość Unii Europejskiej w świetle jej ustroju walutowego i finansowego, wyd. Temida, Białystok 2013r., s.309,310

15

Tabela 2.Etapy procesu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków w ramach unii

bankowej.

Etap Charakterystyka etapu

Pierwszy EBC powiadamia Komisję Europejską, Radę ds. Restrukturyzacji i

Uporządkowanej Likwidacji oraz właściwe organy narodowe, że instytucja

finansowa jest na progu upadłości

Drugi Rada ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji dokonuje oceny, czy

istnieje ryzyko systemowe oraz czy istnieje rozwiązanie w obrębie sektora

prywatnego

Trzeci Jeśli dokonana przez Radę ocena wykaże istnienie ryzyka systemowego i brak

rozwiązania w obrębie sektora prywatnego, Rada zaleca Komisji wszczęcie

procedury restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji

Czwarty Wszczęcie procedury przez Komisję Europejską i powiadomienie Rady o

zastosowanych instrumentach oraz także o skali wykorzystania funduszu

Piąty Rada przyjmuje w drodze decyzji skierowanej do krajowych organów ds.

Restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, program restrukturyzacji i

uporządkowanej likwidacji, w którym określone zostają instrumenty

restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, działania podejmowane w

ramach tej procedury oraz działania z zakresu finansowania, a także nakazuje

właściwym krajowym organom ds. Restrukturyzacji i uporządkowanej

likwidacji zastosowanie środków restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji

Krajowe organy ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji stosują

zgodnie z prawem krajowym środki restrukturyzacji i uporządkowanej

likwidacji określone przez Radę

Źródło: Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Konsekwencje przystąpienia Polski do unii

bankowej, Recenzent Prof. zw. dr hab. Ryszard Wierzba, Gdańsk 2014, s.61, g.20.19

Opracowanie w oparciu o dokument COM (2013) 520 finał, s. 12–13.

Przesłanki do uruchomienia procesu decyzyjnego procedury:

bank jest na progu upadłości lub jest zagrożony upadłością (failing or likely to fail)

nie ma podstaw, by oczekiwać, że jakiekolwiek działania sektora prywatnego bądź

działania nadzorcze, w tym podjęte w ramach wczesnej interwencji, zapobiegną

upadłości banku,

działania w ramach restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji są konieczne w

interesie publicznym.

16

Ocena i ustalenie sytuacji danego banku tj. czy znajduje się on na progu upadłości lub jest

zagrożony upadłością leży w gestii EBC.Jeśli spełnione są wszystkie powyższe przesłanki,

wówczas SRB opracowuje tzw. resolution scheme, czyli konkretny plan przeprowadzenia

procesu resolution dla danego banku, określający:

instrumenty, które zostaną wykorzystane, czy i ile środków z SRF zostanie

przeznaczonych na wsparcie tego procesu,

uzgodnienie resolution scheme odbywa się na forum sesji wykonawczej SRB

(kompromis lub zwykłą większością głosów)

powyżej 5 mld EUR środków z SRF lub gdy w ciągu ostatnich 12 miesięcy

wykorzystanie netto środków z SRF osiągnęłoby 5 mld EUR, decyzja SRB w

sesji plenarnej.

po przyjęciu resolution scheme przez SRB ma on być przekazany KE, która

ma 24 godziny na zatwierdzenie go lub wyrażenie swojego sprzeciwu.

Rada UE może zablokować proces resolution jedynie na podstawie dwóch przesłanek:

1) braku interesu publicznego

2) wykorzystania środków z funduszu14

“Efektywny mechanizm resolution powinien:

1) zapewnić ciągłość systemowo istotnych funkcji banków,

2) alokować straty do właścicieli (akcjonariuszy),

3) zapewnić władzę administracyjną dla procesu resolution,

4) zapewnić finansowanie procesów resolution,

5) określić kwestie uprawnień i narzędzi,

6) określić kwestie planów uporządkowanej likwidacji”15

4.2 Jednolity Fundusz Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji

(Single Resolution Fund, SRF)

Jednolity Fundusz Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji zostanie utworzony na

mocy rozporządzenia, ustanowiony na poziomie ponadnarodowym. W zamierzeniach będzie

wykorzystywany do restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków na progu upadłości,

po tym jak wyczerpane zostaną inne możliwości, np. umorzenie lub konwersja długu.

Najważniejsze cechy charakterystyczne to:

Środki na przeprowadzenie procedur resolution.

14

Raport NBP Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro, 2014r. s.89,90. 15

Szerzej: KeyAttributes of Effective Resolution Regimes for Financial Institutions, Financial Stability Board, October 2011, s. 1, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Konsekwencje przystąpienia Polski do unii bankowej Recenzent Prof. zw. dr hab. Ryszard Wierzba, Gdańsk 2014 , s.59, g.20.19

17

Fundusz finansowany będzie na zasadzie ex ante ze składek sektora bankowego.

W okresie przejściowym, wynoszącym 8 lat od wejścia w życie rozporządzenia,

będzie funkcjonował system dualny, na który będą składać się krajowe subfundusze

(nationalcompartments) i część wspólna funduszu (mutual part).

Poziom docelowy ustalono na 1% depozytów gwarantowanych zgromadzonych w

instytucjach kredytowych mających swoją siedzibę na terenie SSM/SRM tj. około 55

mld EUR (w ciągu 8 lat).

Możliwość pożyczek środków pomiędzy krajowymi subfunduszami.

Wykorzystanie alternatywnych źródeł finansowania.

Wady i zasady stopniowego dochodzenia do pełnego uwspólnotowienia środków na

resolution:

zagrożenie może powodować sprzeczność jaka wynika z sytuacji, że decyzyjność w

zakresie nadzoru nad bankami i rozpoczęcia procesu resolution zostały przesunięte na

szczebel ponadnarodowy EBC, a część kosztów wciąż zostaje ponoszona na poziomie

krajowym;

nie pozwala na zerwanie bezpośredniego związku pomiędzy sytuacją banków i

budżetów państw w krajach strefy euro (utrzymanie negatywnego sprzężenia

zwrotnego)

może powodować napięcia i konflikty interesów pomiędzy organami decyzyjnymi na

szczeblu centralnym i krajowym czego powodem może być niechęć do wyrażenia

zgody przez przedstawiciele władz krajowych na decyzję EBC o wszczęciu procesu

resolution wobec banku im podległego co na tym etapie wiąże się z koniecznością

pokrycia kosztów z tym związanych ze środków krajowych16

.

4.3 Udział w SRM na zasadach bliskiej współpracy (opcja opt-in)

Kraj spoza strefy euro nawiązujący bliską współpracę z EBC, staje się członkiem zarówno

SSM, jak i SRM.

Zasady przystąpienia i zakończenia współpracy:

o wpłacenie składki w kwocie, jaka zostałaby przekazana, gdyby uczestniczył on w

SRM od początku jego istnienia,

o przy zakończeniu bliskiej współpracy z EBC, kraj spoza strefy euro automatycznie

też przestaje być członkiem SRM -konieczność utworzenia krajowego funduszu

resolution zgodnie z wymogami dyrektywy BRR,

o zwrot krajowi wpłaconych składek do SRF, na podstawie następujących kryteriów:

przyczyny zakończenia bliskiej współpracy z EBC,

ewentualne postępowania resolution w toku,

cykl gospodarczy w kraju, który opuszcza SSM/SRM.

16

Raport NBP Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro, 2014r.s.92,93

18

Niewątpliwie skomplikowany i wymagający zaangażowania wielu stron (SRB, KE, Rada UE)

proces decyzyjny stanowi słabość SRM, w sytuacji kryzysowej potrzebne są szczególnie

stabilne i mocne mechanizmy, które póki co nie do końca charakteryzują SRM. Powoduje to

że przystąpienie do Unii bankowej nie jest dla Polski zachęcające jako że pozostanie poza nią

daje Polsce możliwość wcielania w życie własnych decyzji obejmujących resolution, które

leżą wówczas w jurysdykcji organów krajowych, a jednak mogą być zgodne z dyrektywą17

.

5 Trzeci filar unii bankowej jednolity mechanizm gwarantowania

depozytów(Single DepositGuaranteeScheme, SDGS).

5.1 Systemy ochrony depozytów.

Idea systemów gwarantowania depozytów powstała pod wpływem szeregu kryzysów

bankowych, które niejednokrotnie skutkowały ogólnoświatowymi problemami

gospodarczymi. Źródła wspomnianych kryzysów bankowych w poszczególnych krajach

często miały odmienne przyczyny dlatego też powołane w nich systemy gwarantowania

depozytów są różnorodne ukształtowane na potrzeby i specyficzną sytuację konkretnego

państwa. Najczęstsze systemy ochrony depozytów:

o Implicit Deposit Protection Scheme (IDPS), jest to nieformalny program ochrony

depozytów, nie posiadający ustawowych regulacji dotyczących ochrony depozytów.

W przypadku zagrożenia stabilności systemu bankowego za interwencje

odpowiedzialny jest rząd lub bank centralny. Skala zagrożenia i właściwa sytuacja

wpływa na dopasowanie do nich konkretnych zasad i procedur tychże interwencji.

Organizacja działań mających na celu pomoc (tj. środki na wypłaty kwot deponentom

czy wsparcie finansowe banków) odbywa się ad hoc. Z reguły jest finansowana ze

środków budżetu lub banku centralnego. Natomiast utracone depozyty mogą być

zwrócone w 100% jak i nie wystąpić w ogóle. System podatkowy przekłada ciężar

finansowy tejże pomocy na społeczeństwo i to ono w efekcie końcowym jest nim

obarczone.

o Deposit Insurance System (DIS), drugi system ochrony depozytów jest formą ich

ubezpieczenia. Charakterystyczną cechą tego systemu jest ustawowy obowiązek

ochrony depozytów. Może obejmować również jednoczesną pomoc finansowa dla

banków. Przepisy ustaw regulują zasady działania jest to np. obligatoryjna lub

fakultatywna przynależność do systemu , zakres podmiotowy i przedmiotowy oraz

wyłączenia ochrony. Do realizacji tych procedur powołuje się konkretne

wyspecjalizowane instytucje. Sprawdzają one m.in. czy spełniona jest data warunku

gwarancji ,okres niedostępności środków czy sposób finansowania. Regulują one

również takie kwestie jak wysokość depozytów ubezpieczonych oraz źródła

pozyskania funduszy na wypłatę kwot gwarantowanych. W zakresie ich działalności

są także czynności pomocowe. Gromadzenie środków dokonywane jest sposób

17

Raport NBP Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro, 2014r.s.95.

19

planowo jako zbiór składek wnoszonych przez banki, które uczestniczą w systemie.

Mogą również powstawać specjalne fundusze przeznaczone na w.w. cele.

Utworzenie swoistych instytucji gwarancyjnych wymaga od konstruujących je państw

wzięcia pod uwagę obowiązujących norm międzynarodowych, cech charakterystycznych dla

lokalnego system bankowego oraz państwowych wewnętrznych przepisów i uwarunkowań.

5.2 Podział systemów gwarantowania depozytów ze względu na zakres,

charakter i sposób finansowania.

Zakres uprawnień instytucji gwarancyjnej.

Kształt instytucji gwarancyjnej oraz zakres funkcji, które będzie pełniła w głównej

mierze jest uzależniony od przyczyn jej powstania. Podstawowym celem utworzenia

instytucji gwarancyjnej może być zapewnienie ochrony deponentów. Jednak jego rola

może być również poszerzona i powierzyć mu można bardzo ważną funkcję

stabilizacji całego sektora bankowego. Stąd można wyłonić dwa główne modele

funkcjonowania systemów gwarantowania depozytów:

o model wąski, tzw. system skrzynek płatniczych (ang. paybox), którego zadanie

ogranicza się do wypłaty środków gwarantowanych w sytuacji zawieszenia

działalności lub też upadłości banku,

o model szeroki, tzw. system minimalizacji ryzyka (ang. riskminimizer), którego

zakres działalności obejmuje zarówno działania gwarancyjne w przypadku

zawieszenia działalności lub i upadłości banku, jest także poszerzony o

czynności pomocowe skierowane do banków przeżywających trudności

finansowe.

Charakter administracji systemu gwarantowania depozytów.

Administracja systemu gwarantowania depozytów może mieć charakter:

o publiczny (w zarządzaniu instytucją włączeni są tylko przedstawiciele władz

publicznych)

o prywatny (w kierowaniu systemem biorą udział wyłącznie przedstawiciele sektora

bankowego)

o mieszany (zarządzanie instytucją gwarancyjną jest prowadzone przy współpracy

podmiotów publicznych i prywatnych).

Sposób finansowania systemu gwarantowania depozytów.

Ze względu na kryterium czasu, w którym gromadzone są środki, systemy gwarancyjne dzieli

się na:

ex ante, ma miejsce gdy gromadzenia środków finansowych potrzebnych na

ewentualną wypłatę kwot gwarantowanych dokonuje się z wyprzedzeniem na

podstawie planu przygotowanego na każdy rok finansowy,

20

ex post, gdy środki finansowe pozyskuje się w momencie gdy konieczne jest

spełnienie warunku gwarancji t.j. po ogłoszeniu upadłości banku,

sposób mieszany, gdy finansowanie odbywa się przy udziale powyżej opisanych

metod18

.

5.3 Wspólna Instytucja gwarantowania depozytów w UE.

Czynniki przemawiające za powstaniem jednolitego systemu gwarantowania depozytów w

UE:

1) tendencja rosnąca współzależności europejskich rynków finansowych,

2) ekspansja i wzrost ponadnarodowych grup bankowych,

3) wzrost ilościowy oszczędności ludności w bankach międzynarodowych.19

Rys.2. Od utraty zaufania do bankructwa banku.

Żródło: B. Zdanowicz, Podstawowe dylematy i kryteria wyboru formuły systemu gwarantowania

depozytów w świetle teorii i doświadczeń międzynarodowych, „Bezpieczny Bank” nr 1(34),2007, s.1

Na zasadność powołania wspólnej instytucji gwarantującej depozyty w UE wskazano w

sprawozdaniu Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącym przeglądu

dyrektywy 94/19/WE w sprawie systemów gwarancji depozytów. Komisja Europejska

poddała ocenie i rozwadze poniższe warianty ogólnoeuropejskiej instytucji gwarantującej

depozyty 20

:

1) powołanie ogólnounijnej instytucji w miejsce dotychczas funkcjonujących systemów,

2) utworzenie dodatkowego europejskiego mechanizmu, który będzie wspierał na

poziomie centralnym gwarancje depozytów,

3) stworzenie sieci składającej się z obecnie działających mechanizmów (opracowanie

procedury pożyczek wzajemnych)21

.

Pod uwagę wzięte zostały następujące opcje22

:

a) uczestnikami są wszystkie banki,

18

Joanna Świderska Współczesny System Bankowy, wyd. Difin, Warszawa 2013, s.31,32,33. 19

Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Konsekwencje przystąpienia Polski do unii bankowej Recenzentacja Prof. zw. dr hab. Ryszard Wierzba, Gdańsk 2014 ,s.71,g.20.19 20

Zob. Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady. Przegląd dyrektywy 94/19/WE w sprawie systemów gwarancji depozytów, s. 5. 21

Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Konsekwencje przystąpienia Polski do unii bankowej Recenzent Prof. zw. dr hab. Ryszard Wierzba, Gdańsk 2014 ,s.71,g.20.19 22

Ibidem, s. 5

Utrata

zaufania

publiczności

Runna

bank

Kłopoty z

płynnością

Niewypłacalność

banku

Bankructwo

21

b) uczestnikami są wyłącznie banki transgraniczne,

c) uczestnikami systemu są wyłącznie banki systemowo ważne.

Wnioski jakie można wyciągnąć z dokonanego przez Komisję Europejską przeglądu

dyrektywy systemu jednolitego systemu gwarancyjnego depozytów, dotyczą również

możliwości osiągnięcia efektów w zakresie kosztów jego funkcjonowania. Natomiast ocenia

się niską efektywność jeżeli chodzi o utworzenie dodatkowego systemu gwarancyjnego

ponieważ jego powołanie może spowodować skomplikowanie całego system gwarancyjnego.

Jako stosunkowo proste rozwiązanie jest postrzegana możliwość utworzenia sieci funduszy

gwarancyjnych23

.

W pierwszym raporcie Van Rompuy’a z czerwca 2012 r. (VanRompuy 2012a) wysuwano

argumenty, że zintegrowane ramy finansowe w UE nie mogą pominąć elementu, którym jest

europejski system gwarantowania depozytów. Natomiast kolejne raporty (z października i

grudnia2012 r.) już nie zawierały tego aspektu stabilności system finansowego UE. W

związku z tym pomimo że, nadzór nad system finansowym strefy euro oraz ewentualna

decyzja o zakwalifikowaniu banku do upadłości leży w gestii EBC, gwarantowanie

depozytów nadal będzie w rękach władz krajowych. Pociąga to za sobą kwestię

wiarygodności rządu na którym owa odpowiedzialność spoczywa. Słabość finansowa danego

kraju może budzić wątpliwości deponentów co do pewności wypłaty depozytów w obliczu

upadku banku, takie obawy miały już miejsce w momencie ostatniego kryzysu finansowego w

stosunku do takich krajów jak Irlandia, Cypr, Grecja i Hiszpania.

Nowelizacja dyrektywy ws. DGS w perspektywie średniookresowej powinna pozwolić na

skoordynowane działanie sieci krajowych funduszy gwarantowania depozytów.

Podstawowe zakres gdzie podjęto próbę zharmonizowania działań sieci gwarantowania

depozytów to:

Zasada ex ante dotycząca sposobu finansowania krajowych funduszy gwarantowania

depozytów,

funduszu gwarantowania depozytów docelowo na poziomie – 0,8% gwarantowanych

depozytów,

skrócenie czasu wypłaty środków gwarantowanych do 20dni roboczych, a do7 dni

roboczych docelowo w 2024 r.

możliwość dokonywania pożyczek pomiędzy krajowymi funduszami gwarantowania

depozytów w oparciu o zasadę dobrowolności24

.

23

Ibidem, s. 6. 24

Raport NBP Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro, 2014r.s.95,96

22

6 Podsumowanie

Ogólnoświatowy kryzys ostatnich lat pokazał że potrzebne są zmiany instytucjonalno-

regulacyjne w systemie finansowym, które w sposób bardziej harmonijny poprzez

zwiększenie integracji systemu nadzoru na poziomie europejskim będą w przyszłości mogły

wspomóc gospodarkę Unii Europejskiej w razie podobnych niekorzystnych zjawisk

gospodarczych Jednym z elementów nowego ładu i zwiększenia bezpieczeństwa systemu

finansowego jest utworzenie Unii Bankowej.

Koncepcja Unii bankowej jest dopełnieniem, które po unii walutowej spaja w całość

budowaną od dziesięcioleci Unię Gospodarczą i Walutową. Unia bankowa ma w swym

założeniu przyczynić się do wzmocnienia i odporności całej sieci bezpieczeństwa

finansowego w strefie euro poprzez wyeliminowanie poniższych punktów stanowiących jego

słabe strony, do których należą:

o brak spójności transgranicznego modelu bankowości w UE wobec leżących w rękach

organów krajowych uprawnień nadzorczych. Przyczyniło się to do efektu

negatywnego sprzężenia zwrotnego pomiędzy kryzysową sytuacją sektora bankowego

a sektorem finansów publicznych poszczególnych krajów. Jak również krajowi

nadzorcy pozwalali sobie na nie do końca właściwa politykę w sytuacji kryzysu, co

objawiało sie m.in. ukrywaniem prawdziwego poziomu zapotrzebowania na kapitał

będących pod ich nadzorem banków,

o niedostateczne efekty w zakresie związanym z organizacją czynności podejmowanych

przez poszczególne kraje członkowskie dotyczące stabilności finansowej i

odpowiedniej aktywności w procesie niwelowania skutków ogólnounijnego kryzysu25

.

Projekt Unii bankowej powstał jako szybka odpowiedź na rozszerzający się po całym świecie

oraz Unii Europejskiej kryzys. Dlatego też wobec braku odpowiedniej ilości czasu reformy

wprowadzano na kanwie istniejących już zapisów traktatowych a nie ich zmian co

jednocześnie skutkowało niemożnością odpowiedniego umocnienia podstawy prawnej w

zakresie mechanizmu SSM oraz SRM. Jednocześnie efektem pracy w przyspieszonym

tempie jest temat najbardziej z punktu widzenia Polski interesujący czyli obszar dotyczący

praw i obowiązków krajów ze strefy euro oraz krajów spoza niej, które podjęłyby decyzje o

przystąpieniu do unii bankowej na zasadzie bliskiej współpracy.

Jak wiadomo prace w tak ważnej kwestii jak stabilność system finansowego strefy euro i jego

odporność na przyszłe kryzysy jest powiązana z dobrze działającym mechanizmem, który ma

za zadanie stać na straży tejże stabilności, dlatego nie sposób uniknąć obaw o rezultat tych

pośpiesznych działań. Można mieć zastrzeżenia do stopnia skomplikowania powstałych

struktur instytucji unijnych, a także procedur decyzyjnych, które mogą skutkować

utrudnieniami zarówno na co dzień, ale co szczególnie istotne w czasie kryzysu26

.

Nadzieje i zadania jakie stawia się wobec tworzącej się obecnie unii bankowej to zwiększenie

stabilności system finansowego w strefie euro oraz uchronienie jej od silnego wpływu zjawisk

25

Raport NBP Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro, 2014r.s.103 26

Raport NBP Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro, 2014r.s.103

23

kryzysowych. W szczególności pokłada się niej nadzieje że, pomoże rozwiązać problem lub

przynamniej go ograniczyć dotyczący tzw. hazardu moralnego oraz pomoże uniknąć

przenoszenia kosztów kryzysów bankowych do sfery publicznej. Należy dążyć również do

ucięcia konieczności ponoszenia kosztów fiskalnych przez państwa wobec kłopotów z

wypłacalnością instytucji kredytowych.

Istnieją również zagrożenia w koncepcji unii bankowej, które szczególnie z poziomu państw

spoza strefy euro mogą budzić pewne obawy. Polska należąca również do w.w. grupy państw

europejskich będzie pozostawała poza głównym nurtem integracji co może doprowadzić do

pozostawaniu w podzielonej przez m.in. projekt unii bankowej w Europie tzw. drugiej

prędkości, która będzie rozwijała się w wolniejszym tempie nie mając dostępu do

mechanizmów wsparcia i korzyści wynikających z pełnej integracji. Pomimo że, unia

bankowa powstała jako projekt wzmacniający strefę euro nie wszystkie jej rozwiązania są na

tyle dobre , aby nie wzbudzały kontrowersji i obaw. Wskazuje się na nieadekwatny do

potrzeb poziom finansowy II filaru unii bankowej, który to wobec wielkości całego system

finansowego eurolandu wydaję się niewystarczający. Brakuje również całościowego

podejścia do tematu III filaru unii bankowej czyli gwarantowania depozytów, którego

dopracowanie i uruchomienie zostało odroczone w czasie, a wydaje się być elementem

spajającym w całość projekt unii bankowej27

.

27

Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Konsekwencje przystąpienia Polski do unii bankowej Recenzentacja Prof. zw. dr hab. Ryszard Wierzba, Gdańsk2014 ,s.97,g.20.19

24

7 Bibliografia: Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Konsekwencje przystąpienia Polski do unii

bankowej Recenzent Prof. zw. dr hab. Ryszard Wierzba, Gdańsk 2014

Key Attributes of Effective Resolution Regimes for Financial Institutions, Financial Stability

Board, October 2011

Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady. Przegląd dyrektywy 94/19/WE

w sprawie systemów gwarancji depozytów

Praca Zbiorowa pod redakcją naukową Cezarego Kosikowskiego, Przyszłość Unii

Europejskiej w świetle jej ustroju walutowego i finansowego, wyd. Temida, Białystok 2013r.

Prezentacja Integracja Rynków Finansowych w Unii Europejskiej i strefie euro, Witkowski

D., 2014r.

Raport NBP Polska wobec światowego kryzysu gospodarczego 2009r

Raport NBP Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro, listopad 2014r.

Świderska J., Współczesny System Bankowy, wyd. Difin, Warszawa 2013r

Zaleska M. Unia bankowa, Studia Finansów i Bankowości, Difin, Warszawa 2013.