142

MA.LEONARD CARCANI

STUDIME

SHQIPTARE

Gjenealogjia e popujve te Ballkanit.Rreth 100 vjet me pare u popullua Ballkani Italia. Pelagos dmth i mocem. Etrusket dhe pellasget kishin nje origjine. Etrusket ishin banore te gadishullit italic. Ardhja e dyndjeve nga veriu beri qe nje pjese mesapet japiget te dynden ne rajonin e Pulias kurse Briget qe jetonin ne Velesin e sotem te dynden aty ku eshte Troja. Popullsia ne perendim te ballkanit ngeli e paprekur ne veri u persie pra dako getet ne jug u shkri helenet .Kjo popullsi qe morri emrin ilir kishte tipare te ngjashme me helenet. Po ashtu edhe ne itali pati nje persierje te tille. Iliotet e spartes , plebejte e romes sklleverit e atikes nuk ishin vecse vendas. Thesalianet ne kete kohe do ishin nje popullsi e persier iliro helene. Nderkohe lufta akease trojane eshte pikerisht lufta mes ter ardhurve dhe vendasve .Arsyeja qe iliret mbanin anen e trojanve ishte pikerisht kjo origjina e perbashket. Ne anen tjeter ne qender te Ballkanit u krijua nje rajon me emrin Maqedoni 67mij km2 ku ne jug jetonin popullsi helenofolese po jo helene ngjashme me himariotet ne lindje fisi ilir pajoneve ne perendim traket qe ishin pellasgo dak .Gjithashtu edhe rreth Zvicres popullsia rete u asimilua ne austri popullsia nore u asimilua me sakte moren gjuhet por jo genet .Kjo eshte arsyeja qe Hitleri e quante veten ilir se ishte nga austria .Rreth shek viies dynden sllavet. Pjesa ne veri te gjirit kotorit u asimilua. Kurse Ultesita bregdetare pra shteti ilir ai dardan dhe ai epirot si edhe pajonet edhe per shkak se popullsia ishte e dendur nuk u asimiluan.Tani ishin ne siperfaqe 130mij km2 . Kjo popullsi ne jug gjirit kotorrit do merte emrin arberor Lufta Gjergj eles alise muji dhe halili ka te beje pikerisht me luften iliro sllave.Bullgaret e simeonit si romaket u pushtuan nga sllavet moren gjuhen po jo identitetin. Ata jane turq me origjine qe asimiluan traket qe per hir vertetes ishin romanisuar.Boshnjaket u asimiluan ne shek xies .Kurse serbet e bosnjes dhe kroacise pra krajina ishin romanisuan dhe me pas u sllavizuan.Shek xvi es do sjelle dhe asimilimin e malazezeve por deri ne podgorice. Ketu do krijohet nje popullsi moracet podgoricanet dy gjuhesh shqiptaro sllave. Pushtimi serb stefan dushanit do sjelle dhe qe goranet sotem apo edhe gollobordasit te flasin nje gjuhe me fjale sllave turke shqipe Nderkohe boshnjaket do myslimanisoheshin .Gjitashtu pushtimi osman do sillte myslimanizimin e nje pjese te popullsise arberore. Tashme kjo popullsi katoliko ortodokse myslimane po flasin nje gjuhe ate te shqipeve do quhet shqiptare Shek xviii mehmet ali pasha me bekimin napoleonit dhe katerines ruse do hedhe iden per dy shtete shqiptare. Por rotullajt karahmuti pasha ali pashe tepelena u zune njeri me tjetrin. Plani B ishte krijimi nje kombi serb. Ne 1820 erdhen 200mije sllave bjellorus. Gabimi ky ishte por edhe percarja shqiptare. Gjuha bizantine triumfoi ndaj asaj arvanitase me nje vote. Shek xvi maqedonia deri ne veles kishte shumice shqiptare . Kurse me perjashtim rajonit manastir selanik thesali do ishte nje popullsi romanofolese ose vllahe.Kurse rajoni ne maqedoni jugore do ishte nje gjuhe vllaho greke. Ketu ka bazen Apostol margariti qe thote nje shtet shqiptaro vllah do ishte paqe ne ballkan Deri ne krushjevc ishin shqiptaret. Viti 1840 do sjelle asimilimin e tyre . Nishi ne viti 1840.Ne vitin 1878 do largohen shqiptaret nga Nishi. Ne mes shek xx do sjelle nga largimi shqiptareve pra do sjelle maqedonisimin e Manastirit kurse vllaheve do ushtrohet presion per sllavizim.Gjithashtu termeti shkupit do sjelle kthimin e shkupit ne maqedonas pro qendra qyteti jo periferia Ne Greqi popullsia myslimane u largua kurse ndaj asaj vllahe dhe ortodokseve shqiptare u bene perpjekje per asimilim Kjo eshte gjenealogjia e trojeve shqiptare Shqipriae etnike Me koh m ka lindur ideja pr t shkruajtur nj material lidhur me trojet etnike ku banojn shqiptart,por edhe m gjer.Ky materia do t prfshij kto kapituj.Gjeografia e paraardhsve t shqiptarve PellazgIlirArbrorTrojet ansore shqiptareShtrirja e shqiptarve deri shek XIXKazaja e podgoricsSanxhaku i NishitSanxhaku i Novi PazaritSanxhaku i ShkupitSanxhaku i JaninsSanxhaku i ManastiritKazaja e VelesitDiaspora shqiptare n shekXIXShqiptart e Maqedonis lindore dhe asaj grekeShqiptart e ThesalisShqiptart e PeloponezitShqiptart e pashallkut t beograditShqiptarte shtetit malazez t 1830Trojet shqiptare sotShqiptart e MaqedonisShqiptart e Malit t ZiShqiptart e GreqisShqiptart e kosovs lindoreShqiptarte KosovsShqiptart e shtetit shqiptarDiaspora shqiptare sot nGreqiItaliTurqiSerbiMali ZiBosnjsKroacisSpanjsFrancsGjermaniBullgariRumaniZvicrAustriRusiEstoniEgjiptLibiArabi SauditeAlgjeriAfrik JugutSHBAKanadaMeksikBrazilArgjentinAustraliZelanda e ReRajonet ku banonin shqiptart n fund t shek XIX ishin 80mij km2 dhe nqs rendisim ktu edhe kazan e Krushjevcit shkonte n rreth 85mij km2.Pikrisht n disa sanxhaqe si Shkup,Nish,Manastir,Janin dhe Novi Pazar e Taslixhe shqiptart ishin pakic si popullsi.Pikrisht ky rajon zinte rreth 30mij km2 dhe mbi 700mij banor ku shqiptart prbnin rreth 30% e popullsis,por duke patur parasysh q kto rajone ishin heterogjene n pjesn m t madhe t tyre ishin shumic krahasuar me kombsit e tjera.Rudhja e trojeve shqiptare deri n shek XIX.N prejhistori n rajonet nga Italia n perndim n Turqin e sotme n lindje dhe nga Austria dhe Zvicra n veri deri n Egje n jug sipas nj autori kosovar n nj siprfaqe prej 1milion km2 jetonte nj popullsi q quhet me emrin pellazg.Ata kishin jetua ktu m shum se 100mij vjet prpara.Nga ana tjetr rreth 10mij vjet m par nga veriu u dynd nj popullsi tjetr indoevropiane e cila zhduku popullsin vendase n Greqi n shum raste ve Sparts ku iliott vendas u kthyen n skllevr nga spartant e ardhur dhe lufta mes tyre ishte nj luft pr jet a vdekje.Nga ana tjetr vendasit do t zhvendoseshin n veri t Atiks n Plakea.Kurse n rajonin e Thesalis do t przien me t ardhurit dhe do formojn nj popullsi mikse thesalt.E njjta gj do t ndodh edhe me banort e bregdetit t Selanikut,por ata do t prftojn ktu gjuhn helene me disa simbioza.Nga ana tjetr n veri rett dhe nort do t ishin prsri nj popullsi mikse vendasi me t ardhurit ose m sakt keltt me pellazgt.A nuk sht udi q m pas edhe rett dhe thesalt kto popullsi pa identitet t romanizoheshin.Nga ana tjetr dakt do dynden n jug dhe do shkrihen me vendasit duke formuar nj popullsi q quhet me emrin trakas.E njjta situata do ndodh me banort e bregdetit t Turqis s sotme ku do krijohen frigasit.Por popullsia do ngel e paprekur n at q do quhet m pas trungu ilir si edhe veriu i Italis Venett.Nga ana tjetr si pasoj e ksa dndje popullsie shum fise ilire do shkojn drejt jugut t Italis si mesapt dhe japigt.N rajonin e etruris vendasit do shkrihen me t ardhurit.Pr kto ngjarje flet edhe lufta e Trojs ku Troja ishte Smirna ose Izmiri i sotm.Kjo sht arsyeja q ilirt qen prkrah trojanve dhe jo akeasve n kt luft.Nga ana tjetr brigt e rajonit t Astibos ose Shtipit t sotm do shkojn n grykn e dardaneleve ose m sakt quhen edhe dardant e Azis s vogl,nga e morri emrin dhe kjo gryk.Kjo sht arsyeja q edhe etruskt, ilirt, rett, nort,thesalt,dardant,frigt,trakt jan nj trung dhe jo latint,helent,dakt.Nga studimet gjenetike llogaritet q sot n bot t ket me gjak pellazgu 60milion vet.Nga ana tjetr kta jan pjes e trungut indoevropiant q sot llogariten mbi 1miliard njerz.Iliria tani do shtrihen n nj siprfaqe pre rreth 240mij km2 ku Iliria Ballkanike 180mij km2,venett 30mij n veri dhe mesapt 30mij n jug t Italis.Kurse rajoni miks iliro-popullsi tjetr do ishte edhe 100mij km2 t tjer si rett,nort n Austri dhe Zvicr dhe panont n Hungari q ishin iliro-kelt.Nj rajon mik do ishte edhe Maqedonia antike ku n 30mij km2 do jetonin fiset ilire t panonve,lynkestve dhe orestve,n perndim dhe n lindje n 25mij km2 thrakt dhe n 15mij km2 n jug fise t ngjashme me grekt, por jo grek q i prmendm m lart.Vet Aleksandri t mn e kishte epirote molose dhe e ma e t atit Filipit ishte epirote po nga kjo der.Kurse i ati i Filipit ishte thrakas.Pajont vet krijuan nj shtet prej 10mij km2Nga ana tjetr n jug jetonin fiset epirote prej 15mij km2 si n reth Janins s sotme molost,n jug t tyre thesprot paraardhsit e amrve t sotm dhe n Gjirokastrn e sotme kaont.Kurse n veri t pajonve n nj siprfaqe prej 35mij km2 jetonin fiset dardane q edhe kta formonin shtet.N veri t epirotve dhe perndim t dardanve dhe pajonve u krijua shteti ilir bregdetar pre 30mij km2.Tr ky rajon i prbr prej shtetit dardan,ilir, epirot dhe pajon pre 90mij km2 do marr nj emr konvencional Iliria e jugut.Do jet pikrisht ky rajon q nuk do asimilohet nga dyndja e sllavve n shek VI-VII.Faktort e ktij mosasimilimi do jenPopullsi e dendurDyndje e pakt e sllavveShtet formimi i tyreRomanizimi i paktTani popullsia vendasi do marr nj emr arbr.Kufijt e Arbris do ishin nga Kotorri n veri n Prevez n jug dhe nga Adriatik n perndim n Shtip n lindje me nj siprfaqe 130mij km2.N vitet q pasojn do kemi rrudhje t mtejshme t trojeve shqiptare dhe n trojet e prmendur m posht ata do jen heterogjen, por n shumicn e rasteve gjithsesi shumic.Shtetet e hershme ballkanike dhe shqiptart.Ktu ne nuk do t flasim pr shtetin serb t Dushanit,as pr at malazeze t Nemanjs,por pr shtetet moderne Ballkanike q fituan pavarsin q n fillimet e shek XIX.Kshtu mali Zi u shpall peshkopat autonome e pavarur n 1815.Nga 100mij banor sa kishte ky shtet me 4000km2 mbi 20mij ishin myslimane dhe 12mij shqiptare.Shqiptart do t jetonin n qendr malazeze t Cetinjs ku nga 12mij 2mij shqiptarN Nikshiq 3000,etjAta ishin vendosur ktu n fillimet e shek XVIII dhe kishin pronat e tyre.Nga ana tjetr shum fise malazeze e kujtonin origjinn e tyre arbrore.Gazeta Kombi jep sot 70mij ortodoks malazez me origjin shqiptare.Kjo ishte arsyeja q miss Durham do e quaj Malin e Zi fmija e paarirr e Shqipris.Nga ana tjetr edhe Serbia q n fillime e saj me auotonomin e pashallkut t Beogradit filloi krimet ndaj shqiptarve.Ky rajon kishte 22mij km2 dhe 500mij banor ku 100mij mysliman nga t cilt 30mij shqiptar. Ata do jetonin n vet Beogradin mbi 10mijPozharevac,etjDo t kemi nj zgjerim tjetr t tyren me 15mij km2 dhe 400mij banor ku po 100mij mysliman dhe prsri rreth 30mij shqiptar si n aak,Aleksinac,etj.Pa haruar ktu 100mij shqiptar t asimiluar q numri i tyre shkon n 500mij sot.Edhe Greqia me fillimet e saj me Peloponezin dhe Athinn q n 1830 nuk i kurseu shqiptart.Kshtu Athina me 300mij banor ku 50mij mysliman dhe 100mij arvanitasApo Peloponezi me 400mij ku 250mij arvanitas,50mij mysliman.Kt e pranon edhe mbreti Oto i Greqis ku thekson se greqishtja nuk kuptohej n popull M von kuptova se duhej shqipja.Do t kemi pastaj rajonet e ishujve t Jonit me 50mij ku 10mij mysliman.Rajonet e tjera me shqiptar ishinKshtu Selami Pulaha pranon shqiptar edhe n Rogatica dhe Srebrenic n librin e tij Pashallku i Shkodrs.Sot llogariten 500mij boshnjak me origjin shqiptare q pr fat t keq 30mij flasin gjuhn shqipe.Nga ana tjetr kemi n Maqedonin e Selanikut me 1milion banor ku 100mij shqiptar mysliman dhe 100mij shqiptar Shqiptart jetonin n Seres,Dram,Selanik,Keraferie,etj.Ortodokst ishin m t hershm se myslimant dhe erdhn q n shek XIII,kurse myslimant pas shek XVI.Jetonin shqiptar edhe n Tesali.Kshtu nga 500mij q kishte ajo rreth 100mij ishin shqiptar ortodoks dhe nga 120mij turq 30mij ishin shqiptar mysliman si n Trikalla,Kalabaka,Volos, Larisa,etj.Pa haruar ktu diasporat shqiptare si n Rumani 15mij,Bulgari 5mij deri Stamboll 70mij,etj.Kazaja e Krushjevcit.N lashtsi banohej nga dardant.Sipas edhe shum dokumentacioneve edhe n mesjet banohej nga arbrit.Ky rajon do t popullohet me serb pikrisht pas kohs s Stefan Dushanit.Pas pushtimit nga turqit u prfshi si kaza n vilajetin e Nishit dhe m pas s bashku me t n vilajetin e Kosovs.N 1840 iu dha nga Perandoria Osmane Principats Serbe.Der n kt periudh kishte 5mij km2 dhe 50mij banor ku numri i shqiptarve ishte rreth 10mij.T tr kta u shprnguln pas vitit 1840 pr n Turqi,por shumica n Kosov.Kaza e TivaritKa rreth 500km2.Banohej nga fiset ilire t ardianve n lashtsi dhe ishte port i tyre.Pjes e principats s Balashajve dhe m von t Cernojevive.Deri von shqiptart ishin pothuajse 100% n kt rajon.Qndroi pr disa koh nn Austri,por m von iu dha turqve.U prfshi m pas nn pashallkun e Bushatllinjve.U ripfshi m pas nn sanxhakun e Shkodrs derisa n 1878 iu dha malazezve n Kongresin e Berlinit.N at koh kishte 10mij banor ku 8mij shqiptar dhe 2mij malazez.Shum shqiptar emigruan n Shkodr q n kt periudh.Si rrjedhoj e shprnguljeve dhe kolonizimit si nj pre 21 komunave t Malit t Zi ka 30mij banor ku vetm 6mij jan shqiptar ose rreth 20%.Theksojm se sht rajoni i dyt turistik pas Budvs n Mal t Zi.Vilajeti i Nishit.N fakt egzistoi si i till deri 1850.M pas u prfshi n Vilajetin e Kosovs.Ka si rajon 10mij km2 me dy sanxhaqe Pirot dhe Nish.Shpeshher kt kuptim merr edhe kaza e Vranjs q m par ishte prfshir n sanxhakun e Prishtins.Themi shpeshher pasi n 1878 iu dha i tr si rajon SerbisN lashtsi ishte nj rajon i bauar n pjesn m t madhe nga ilir,por edhe nga trakas.Dhe ktu sllavizimi do filloj q me perandorin e Car Simeon t Bullgaris dhe m pas Stefan Dushanit t Serbis.U prfshi pas pushtimit nga turqit n vilajetin e Nishit dhe m pas t Kosovs.N 1878 iu dha Serbis.Pr kohn q flasim kishte 575mij banor ku 230 mij shqiptar ,rreth 70mij serb dhe 275mij bullgar.Shqiptart jetonin nga malet Kopaonik deri n perndim t lugins s lumit Jabllainca n qytetet Prokupje,Kushumli jan mbi 70% dhe Leskovc mbi 50% si edhe n Nish mbi 40%.T tr u shprnguln n 1878 kur iu dha n Kongresin e Berlinit Malit Serbis mbi 100 mij si turq n Turqi,por pjesa m e madhe n Kosov dhe sot kan mbiemrin muhaxhiri.Serbt jetonin n veri t Nishit pak n Prokupje dhe Kushumli dhe shum n Nish.Bullgart n lindje t vijs Nish-Jabllanica dhe ishin shumic n Vranj,Pirot dhe Tren.Kurse turqit n qytete si Nish,Pirot,Tren,etj.Kaza e Vranjs me 85mij banor ku 25mij shqiptar dhe 60mij bullgar me 3000km2M par bnte pjes n Sanxhakun e Prishtins.U shprnguln t gjith gjat ksaj periudheMe prjashtim t Medvegj,Preshev dhe Bujanovc q do t flasim m posht.Sanxhaku i Nishit me 5mij km2 dhe sipas Prbhet nga 151mij shqiptar dhe 108500 ose 60% shqiptar t 260mij banor Kaza e Kurshumlis me 19mij shqiptar dhe 500serb.Kaza e Prokupjes me 15mij shqiptar dhe 1500serb.Kaza e Leskovcit me 24mij shqiptar dhe 22500bullgarKaza e Nishit sipas Arbr Xhaferrit n nj simpozium lexuar pr amrin kishte 93mij shqiptar dhe 84mij sllav ku 50mij serb dhe pjesa tjetr bullgar.Dhe sanxhaku i Pirot ku sllavt jan t tr bullgar kishte 2000km2 54mij shqiptar dhe 176 mij sllav kryesisht bullgar.Prbhet nga kaza e Tren dhe Pirot.Ky rajon n fillim iu dha Bullgaris me Bullgarin e madhe t mars 1878 t Shn Stefan dhe m pas iu dha atyre q duhej ta pretendonin m pak serbve.Kjo pr faktin se aty jetonin nj popullsi e diskutueshme nga kombsia q ishin maqedonasit.Dhe n fakt shprnguljet filluuan nga kto rajone me shprnguljen e 38mij myslimanve q n 1875 me ofensivn bulgare.Si rrjedhoj kur u shkput nga Turqia shqiptart u larguan si turq dhe sipas statistikave ngeln m pak se 5% nga m shum se 30% .Edhe serbt e pranojn kt madje ubrilloviq e quan pr nder,por serbt numrin e tyre nuk e ojn m shum se 50mij dhe sipas tyre myslimant e tjer ve Prokupjes dhe Kurshumlis si Vranj,Nish, Leskovc ishin turq kur pranohet se turqit jetonin vetm n kto qytete nga t huajt dhe jo rrethina.Pjesa m e madhe ikn n Kosov dhe nj pjes n Turqi.Numri i atyre q ngeln ishte n m pak se 10mij vet,kurse 300mij sllav ngeln.Sot ky rajon ka rreth 1milion banor ku rreth 40mij e quajn veten jo serb dhe 50mij bullgar.Sipas Abdulla Bytyit n veprn pr shprnguljet e shqiptarve ky rajon do t kishte 1.7milion shqiptar.Kosova Lindore.Ky term prfshin 1249 km2 dhe prfshin 2 nahijet e djeshme t Kazas s Vranjs q ishin Bujanovc dhe Preshev q m pas u prfshi si kaza m vete n sanxhakun e Prishtins si edhe nahija e Medvegjes.Nahija e Medvegjes kishte rreth 15mij banor dhe t tr shqiptar.Prbhej nga 20 fshatra dhe m par ishte pjes e kazas s Leskovcit.Iu dha bashk me t Serbis n 1878Pr udin m t madhe,por edhe pr hipokrizi ishin shqiptart e vetm q nuk u shprnguln dhe u morrn n mbrojtje si nnshtetas nga mbreti serb.Kjo edhe se serbt donin t tregonin se kta ishin t vetmit shqiptar n rajon dhe t tjertturq.Sot ka 30 mij banor dhe si rrjedhoj e shprnguljeve gjat viteve vetm m pak se 40% jan shqiptar.Kaza e Preshevs.Prbhet nga dy nahije Preshev dhe Bujanovc.N 1878 iu kthyen sanxhakut t Prishtins dhe n 1913 iu dhan Serbis n Londr.Deri 1944 ishin pjes e Kosovs,por n 1945 si rrjedhoj e bashkim-vllazrimit rajoni i Leposaviit n veri t Kosovs me mbi 90% serb iu dha Kosovs dhe Presheva mbi 80% shqiptar i ngeli Serbis.Aktualisht ky rajon prbhet Komuna e Preshevs me 40mij banor ku mbi 90% shqiptar dhe Komuna e Bujanovcit me 30mij banor mbi 60% shqiptar.Nga ana tjetr nga ky rajon prfshir dhe Medvegjn jan shprngulur gjat kohrave si rrjedhoj e politiks reprekusioniste serbe edhe rreth 100mij shqiptar.sht pr tu vn re se pr her t par n zgjedhjet lokale t 2003 prefekti i Bujanovcit ishte shqiptar.Kurse Medvegja asnj nuk e ka patur kryebashkiakun e saj shqiptar.So ky rajon ka shpallur autonomin e tyre territoriale dhe bashkimin e tyre me Kosovn q nuk sht e njohur nga komuniteti ndrkombtar.Kaza e Podgorics.Kaza e Podgorics ishte nj rajon pjes e sanxhakut t shkodrs dhe t njjtit vilajet.Ka nj siprfaqe prej 1500km2.Prbhej nga nahihet e Kuit,Tuzit Shpuzs dhe vet qytetit t Podgorics.N lashtsi banohej nga fisi ilir i ardianve.Edhe n mesjet banohej nga arbrit.Nga ana tjetr sipas Edit Durham fisi shqiptar i kuve u sllavizua n fund t shek XVII.N 1878 prve nahies s Tuzit e tr pjesa iu dha Malit t Zi.M par kishte 40mij banor ku 22mij shqiptar dhe 18mij malazez.Shqiptart do jetonin n jug t lumit Moraa.Sot prve Tuzit me 10mij banor t 10mij shqiptar e tr pjesa sht e banuar mbi 95% malazez.Theksojm gjithashtu se sot n rajonin e Shokdrs ndodhen rreth 15mij podgorian si njihen ndryshe banort mysliman t shprngulur nga ky rajon n 1878.Rajoni i Tuzit sht pjes e malsis s madhe si njihen ndryshe Hot dhe Grud.N 1913 iu dha Malit t Zi. N at koh kishte 10mij banor dhe t 10mij shqiptar.Edhe ktu ka patur shprngulje dhe sht pr tu theksuar fakti se 10mij ka patur ather dhe 10mij ka edhe tani.Nahije e Kuit ose fisi i kuve deri fund shek XVII shqiptar dhe m von u sllavizua.Ishin 12mij banor.Nahije e Shpuzs me 3mij n at koh ku 1000 shqiptar Ata ikn q n 1878.Qyteti i Podgorics me rrethinat me 15mij banor 10mij shqiptar dhe podgoricar.Por myslimant ikn q n 1878 dhe m pas qytetit kishte 6mij banor ku 1mij shqiptar Sot i tr rajoni ka 90mij banor ku 13mij shqiptar dhe pa Tuzin 80mij banor me 3mij shqiptar.Dhe kjo si rrjedhoj e shprnguljeve t shumta.Shprnguljet e shqiptarve deri 1880.Trojet shqiptare kan psuar rrudhje.Nuk do t ndalemi ktu me rrudhjen e trojeve ilire,as edhe t atyre arbrore q fillonin nga gjiri i Kotorrit duke ndar Malin e Zi sot prgjysm por me shprguljet e fillimit t shek XIX.N radh t par prmendim ktu q sa u krijuan shtetet ballkanike hapi i par ishte salimi nga shtet heterogjen n homogjen .Pr kt penges ishin shqiptart.Dhe nn pretekstin si turq mqs shumica shqiptare ishin myslimane filloi largimi i tyre.Pa prmendur pressioni ndaj shqiptarve ortodoks pr ti sllavizuar apo greqizuar.Kshtu q sa u shpall autonom m 1815 Mali i Zi pre 4500km2 filloi shprnguljen e rreth 20mij myslimanve nga t cilt 12mij shqiptar.N fakt kishte filluar me asimilimin e fiseve shqiptare ortodokse t Palabardhve,Bjelopolasve,etj.Do vazhdonte pastaj me 10mij kuiot.Kemi pastaj shprnguljen e 3000shqiptarve t Nikshiq,Shavnik,etj.Pjesa m e madhe u vendosn n Shkodr,por edhe Turqi,apo rajonin e Podgorics.N Shkodr sot kemi me mbiemrin Nikshiqi.Vazhdojm me dhnien e territoreve Malit t Zi n 1878 ku u larguan 26mij shqiptar.U larguan kshtu 10mij shqiptar nga vet qyteti i Podgorics, 5mij shqiptar nga Ulqini ku kujtojm se n at koh Ulqini kishte 10mij banor ku t 10mij shqiptar.Do vazhdojm me 6000banor t Tivarit nga 10mij sa kishte ai ku 8mij ishin shqiptarShprngulja do t filloj me ato shqiptar q kishin ardhur ktu q n 1815 dhe ishin rreth 5000veta.Dhe do t vazhdojn pastaj kohrat me 30mij mes dy luftrave,30mij pas lufts s dyt botrore deri 1990 dhe pas viteve 90 edhe 30mij t tjer.Gjithsej jan larguar nga Mali i Zi gjat kohrave mbi 100mij shqiptar.Dhe nqs do t flasim pr shtim natyror sot Mali i Zi do t kishte 300mij shqiptar sipas autorit Abdulla Bytyit.Vetm n SHBA jetojn sot mbi 50mij shqiptar nga Mali Zi.Sot aktualisht jetojn n republikn 600mijshe mbi 50mij shqiptar.Gazeta Kombi e 1993 prmend 120mij prfshir edhe ata ortodoks sllav t asimiluar.Edhe Serbia do i shprngul n fillim 30mij shqiptart e pashallkut t Beogradit t 1805 dhe m 1830 edhe 30mij t tjer t Aleksinac, aak,etj.Shprnguljet do t vazhodojn pastaj me mbi 100mij shqiptart e Sanxhakut t Nishit.Kto shprngulje t 1878 filluan si e prmendm m lart me 38mij e rajonit t PirotitDhe pastaj mes dy luftrave,etj.Numri i shqiptarve t shprngulur nga Serbia llogarite mbi 1milion dhe bashk me shtimin do t ishin mbi 6milion shqiptar n Serbi sot.E njjta situat edhe n Greqi.Mgjth edhe arvanitt mysliman dhan kontributin e tyre t 50mij arvanitt mysliman do t largohen ,kurse me ortodokst arvanit do t ndiqej nj politik asimilimi.Gjithashtu edhe 30mij myslimant e Tesalis dhe 10mij mysliman t Arts do largohen kur Greqis iu dhan kto rajone n 1878 dhe me ortodokst e njjta mnyr.M pas kemi shprngulje n vitin 1923 dhe e fundit n vitet 1944-1945.Llogariten mbi 600mij shqiptar t shprngulur nga Greqia dhe numri i tyre shkon sot vetm n Turqi 1,5milionKrahina e Sanxhakut.N fakt me termin krahina e Sanxhakut kuptojm dy sanxhaqet Taslixhe dhe Novi Pazar q kishin nj popullsi slave myslimane dhe si siprfaqe 7500km2 me nj popullsi rreth 153000 ku sipas Sami Frashrit numri i shqiptarve n t ishte rreth 46mijShqiptart do t ishin shumic n jug t qytetit t Novi Pazarit.Por realisht kjo krahin prfshinte edhe dy kaza t tjera ku jetonte popullsi myslimane slave q ishin Beranja,Rozhaja dhe n disa raste Plava ku veanrisht n kto dy fundit shumica e popullsis ishin shqiptare dhe prfshiheshin n at koh n sanxhakun e Pejs dhe kshtu siprfaqja e tr rajonit shkonte n rreth 8500km2 dhe tani me rreth 200mij banor ku numri i shqiptarve mbi 60mij.N lashtsi i tr rajoni banohej nga fisi ilir i autaritatve.Ky rajon u sllavizua gjat Stefan Dushanit.Madje sipas Sami Frashrit myslimant sllav nuk jan gj tjetr vese ilir t sllavizuar.Gjithsesi m pas ky rajon u prfshi nn Turqi n vilajetin e Kosovs.N 1913 n Londr iu dha Serbis dhe pas lufts s dyt botrore u nda mes Serbis dhe Malit t Zi.N pjesn veriore kishte mysliman sllav shumic dhe pothuajse aspak shqiptar si Plevje dhe Prijepolje dhe KolashinN jug kishte shqiptar shumic dhe sllavt ishin serb si Novi Pazar,Senic,Tutin,Rozhaj,Bjelopolje,Plav dhe n perndim si Beranj kishte malazez.Shqiptart e ktij rajoni u shqprnguln n pjesn m t madhe mes dy luftrave n Turqi dhe pjesa tjetr pas masakrs s Biharit n 1944 ku u vran nga partizant e Titos 5000vet.Dhe m pas u shprnguln gjat viteve 50-60.Aktualisht jo zyrtarisht mgjth pranohet se jetojn 12mij shqiptar kryesisht n zon e Peshterit t kazas s Senics q kan ardhur q gjat lufts austro-turke t 1680 t ardhur nga Kelmendi.Kurse sipas Peter Rullman n librin e tij ikje musive nga 500mij banor q ka Sanxhaku 280mij i pranon me origjin shqiptare.Sipas Bytyit sikur t mos kishte shprnguljesot ky rajon pa Plav,Beranj dhe Rozhaj do t kishte 176mij shqiptar dhe megjith to numri i tyre do i kalonte 200mij.Ky rajon pa Plav Guci dhe Beranj ka rreth 300mij dhe sipas statistikave 53% mysliman dhe 47% serb,por boshnjakt e ojn n 65%.Kjo sepse ka patur shum shprngulje nga 85% q ka qen m par me shqiptart dhe sot asnj shqiptar.Sot popullsia e ktij rajoni krkon bashkim t dy pjesve dhe krijim t nj rajoni autonom ose t paktn autonomi kulturoreKaza e Kolashin me 6000 banor ku 4000mysliman dhe 2000serb dhe ndrmjet myslimanve rreth 1000shqiptar.Iu dha n Kongresin e Berlinit Malit t Zi dhe shqiptart e nj pjes e myslimanve u shprnguln nga ky rajon q n kt periudhSot ka rreth 3000 banor ku rreth jan mysliman.Kaza e Beranjs me 2700banor ku 500mysliman dhe t tjert serb e malazez.Numri i shqiptarve ktu ishte i pakt.Iu dha Malit t Zi n 1913.Shqiptar nuk ka jan shprngulur edhe shum mysliman.Sot me Bjelopolje ka 50000banor ku vetm 15mij jan myslimanKaza e Rozhajs me 5200banor ku vetm 700 t krishter malazez dhe 90% e myslimanve jan shqiptar dhe pjesa tjetr sllav. Iu dha edhe ky rajon n 1913 Malit t Zi. Nga shprnguljet sot Rozhaja ka 15mij banor ku 9000mysliman dhe nga kta vetm 1000 shqiptar dhe t tjer malazezKaza e Plavs me 5000banor ku vetm 300 ortodoks serb dhe edhe ktu 90% e myslimanve jan shqiptar dhe pjesa tjetr sllav.Iu dha edhe ky rajon Malit t Zi n 1913 dhe sot ka 15mij banor ku 9000mysliman, nga kta 4000shqiptar dhe 6000serb dhe malazez.Sanxhaku i Taslixhes Ky rajon nuk i kalon 10% t popullsis shqiptare. Nga ana tjet sipas S.Pulahs pr pashallkun e Shkodrs deri n mes shek XVII kishte nj prqindje t konsiderueshme shqiptare deri Izla Rjeka,por edhe m tutje.M pas filloi islamizimi dhe sllavizimi dhe kjo sipas tij dukej edhe nga emrat n kto rajone.Sot nuk do t ket fare shqiptar t shprngulur mes dy luftrave.Do ket kto kazaKaza e Plevje me 45mij banor ku 23mij mysliman dhe 22mij ortodoks Numri shqptar shkonte n 5000M 1913 iu dha Malit t Zi.Sot ka 30mij banor ku 16mij mysliman dhe 14mij serb.Shqiptar dhe mysliman jan shprngulur n faza t ndryshmeKaza e Prijepoljes me 16mij banor ku 10mij mysliman dhe nga kta 2mij shqiptar dhe 6000 jan malazez dhe serb.Iu dha Serbis n 1913.Sot ka 25mij banor ku 15mij serb e malaze dhe 10mij mysliman.Shqiptart jan shprngulur hershmSanxhaku i Novi Pazarit me kto kazaNovi Pazar me 35mij banor me 20mij mysliman ku 15mij shqiptar dhe 5mij mysliman dhe 15mij jan serb.sht qendra e krahins.Sot ka 50mij banor ku numri i myslimanve sht pak m shum se 50%Senic me 22mij banor ku 14mij mysliman nga 10mij shqiptar dhe 4mij mysliman sllav dhe 8mij ortodoks serb.Sot ka 30mij banor ku 20mij mysliman zyrtarisht sllav por realisht n rajonet e Peshterit jetojn 12mij shqiptar t ardhur q n kohn e lufts austro-turke.Tutin m par 3mij banor t tre mij shqiptar.Sot 10mij banor zyrtarisht nuk ka shqiptar por realisht edhe sot mbi 70% jan shqiptar.Kaza e Novi Varosh me 9000banor dhe shtrihet n veri.Kishte 3000mysliman ku 1000shqiptar.Sot ka 10000banor dhe sipas statistikave vetm 1% ose 100mysliman.Kaza e Bjelopjes ose si thuhej m par Akova apo ndryshe fusha e Bardh.Kishte 18mij banor ku 12mij mysliman nga 10mij shqiptar dhe 2mij mysliman sllav.Sot ka 20mij banor dhe sht n rajonin e Beranjs dhe ka 12mij mysliman,por asnj shqiptar. Sanxhaku i Shkupit.Ky rajon n lashtsi ka qen banuar nga trakas pjesa lindore dhe fiset ilire pajone pjesa perndimore.Kurse rajoni i Velesit dhe Shtipit ka qen i banuar nga brigt paraardhs t Trojanve,pasi gjat lashtsis emigruan dhe krijuan Trojn.Kjo sht arsyeja q ilirt gjat lufts s Trojs qndruan prkrah asaj.Nj pjes e tij m pas u asimiluan.Deri fund t shek XVIII nj pjes e mir e rajonit prfshir edhe Velesin dhe nj pjes e Stipit ishin arbrore dhe m pas shqiptare.Por m pas u asimiluan.Sanxhaku bnte pjes n vilajetin e Kosovs.N 1913 n Londr iu dha Serbis dhe m 1945 Tito e futi n republikn e Maqedonis kt rajon.Ka nj siprfaqe prej 10mij km2Pr kohn kur flasim kishte 250mij banor ku 65mij shqiptar,40mij turq,40mij pomak,20mij serb dhe 85mij maqedonas.Myslimant ishin shqiptar vetm n Shkup , Kumanov dhe nj pjes t Veles dhe turq n Serbt n Kumanov dhe Shkup n veri dhe veri lindje.Turqit jetojn n Veles dhe Shtip.Pomakt jan mysliman maqedonas me ndjenja turke q mendohet se jan pasardhs t trakasve t lasht dhe jetojn n Maqedonin lindore q si nocion do e shpjegojm m poshtShqiptart dhe turqit do jetonin n perndim t lumit t Vardarit ku shqiptart n veri t Velesit dhe turqit n jug t Velesit,kurse pomakt ishin mysliman maqedonas q jetonin n lindje t Vardarit ose m sakt n Maqedonin lindoreKazat e ktij sanxhaku jan.Kaza e Kaanikut me 8000banor dhe t 8mij shqiptar.M 1944 u b pjes e krahins autonome t Kosovs si komun e saj.Popullsia nuk ka ndryshuar. Sot ka 10mij banor dhe kjo si rrjedhoj e shprnguljeve me 200serb kolon dhe 9800shqiptar.Kaza e Kumanovs me 41mij banor ku 18mij shqiptar,1omij serb dhe 12mij maqedonas.Ka patur shprngulje dhe sot ka 100mij banor ku 34mij shqiptar ose 34% nga 45%,25mij serb dhe 41mij maqedonas ose 41% nga m pak se 30%.Shqiptart jan shumic n perndim n rajonin e Likovs mbi 60%nga 40mij banor,serbt n veri dhe maqedont n pjesn tjetr.Vet qyteti me 60mij banor 10mij shqiptar.Kaza e Shkupit me 68mij banor 39mij mysliman dhe t tr shqiptar ose rreth 60%,10mij serb dhe 19mij maqedonas.Shqiptart jetojn n veriperndim dhe perndim,serbt n verilindje dhe maqedont n lindje.Ka patur shum shprngulje t shqiptarve me pretekstin si turq si 1913,mes dy luftrave vitet 50-60.Ndryshimi etnik i Shkupit erdhi pas trmetit t 1968 ku qyteti u zgjerua me rajone maqedone n jug dhe lindje dhe sot ka 600mij banor ku 150mij shqiptar t prqndruar n lagjen e vjetr airit me 60 mij banor ku 40mij shqiptar,Arainov t 10mij shqiptar,Saraj t 10mij shqiptar dhe Kondov t 10mij shqiptar dhe Sopisht 20mij banor ku 10mij shqiptar e Studeniani me 20mij banor ku 5mij shqiptar dhe vet qyteti me 470mij banor ku 65mij shqiptar.Nga ana tjetr ktu jetojn edhe 40mij rom,20mij serb dhe t tjer rreth 400mij maqedonas.Romt sot jan t prqndruar n qytet n qendr apo Centar si quhet ndryshe.Kaza e Velesit me 53mij banor ku 19mij mysliman nga kta realisht 10mij shqiptar dhe 9mij turq,por t njohur 5mij dhe 34mij bullgar.Shprngulje ka patur edhe ktu.Dhe si rrjedhoj sot ka 60mij banor ku 5mij shqiptar ose 8% nga 20% dhe 6mij turq ose 10% nga po rreth 10% .Shum shqiptar u larguan n vitet 50-60 n Turqi nga represioni i regjimit t Rankoviit.Kaza e Shitpit ose Astibos i lasht qendr e brigve t prmendur m part dhe qendr dardane.Pr kohn kur flasim kishte 42mij banor ku 23mij turq dhe 19mij maqedonas.Sot si rrjedhoj e shprnguljeve ka 80mij banor ku vetm 5mij turq.Dhe turqit ikn si rrjedhoj e marrveshjes s mbretris serbo-kroato-sllovene me Turqin n vitet 20-30.Tani hyjm n pjesn lindore t sanxhakut t Shkupit ose si njihet ndryshe Maqedonia Lindore e banuar n lashtsi nga trakt dhe pr kohn kur flasim myslimant ishin kryesisht pomak dhe pjesa tjetr maqedonas.Edhe ktu pomakt ikn n vitet 20-30 me maarveshjen e prmendur m sipr.Kaza e Radovishts me 18mij banor ku 10mij mysliman pomak dhe 8mij maqedonas.Pomakt u larguan n vitet 20-30 dhe sot ka 25mij banor dhe 100% maqedonas.Kaza e Kriva Palanks me 3500banor ku 2mij pomak dhe 1500maqedonas.E njtja situat si n Radovisht.Pomakt jan largura dhe sot ka30mij banor dhe t 30mij maqedon.Kaza e Koanjs me 29mij banor ku 11mij mysliman pomak dhe 18mij maqedonas.Sot ka 40mij banor dhe t 40mij maqedonas pasi pomakt jan largura.Nahija e Osmanies ose Berovos si njihet ndryshe u bashkua m pas dhe kishte 700familje ose 4000banor ku nj pjes e mir ktu ishin pomakSot ka 30mij dhe t 30mij maqedonas pasi edhe ktu pomakt jan larguar.Kaza e Kratovs me 21mij banor ku sipas dokumentave francese pr lidhjen e prizrenit kishte 8mij mysliman q ishin pomak.Sot ka 30mij e t 30mij maqedonas,pasi edhe ktu maqedonasit mysliman si njihen ndryshe pomakt jan larguar.Pra sot ajo q njihet me termin Macedoni lindore dhe q prfshinte kazat e Koanjs, Kratovs,Radovishts,Berovos,Kriva palankaDhe deri dje kishte 150mij banor ku pomakt zinin 40% t popullsis,sot nga rreth 200 mij banor q ka rajoni popullsia jo maqedonase nuk i kalon 5%.ose 5mij dhe kjo rrjedhoj se shprnguljeve t shumta t pomakve drejt Turqis n vitet 20-30. Sanxhaku i Manastirit.Edhe ky sanxhak kishte nj siprfaqe afrsisht sa t Shkupit apo t Nishit,pra rreth 10mij km2.Ky rajon bnte pjes n lashtsi n mbretrin ilire t Pajonve dhe kryeqendra e tyre ishte Heraklea e lasht q njihej me kt emr qendra e ktij sanxhaku,pra Manastiri.Ky rajon pothuajse nuk u prek nga dyndjet slave t shek VI-VII.Sllavizimi i tyre do t filloj pas shek XVI-XVII.Pr t ruajtur identitetin e tyre kombtar shqiptart u islamizuan n nj mas drmuese,por mund t themi q kishte edhe shqiptar ortodoks q n disa raste njihen me emrin bullgar sizmatikMadje deri von n shek XVIII shqiptart prbnin shumicn edhe n Manastir,Krushev,Resnj,Prilep sipas Besim Qorrit n veprn e tij Shqipria etnike.Theksojm se sht i prmendur pr masakrn e Manastirit ku turqit n pabesi therrn shum kapedan shqiptar.M pas u prfshi n shek XIX si sanxhak n vilajetin e Manastirit.M 1913 me prjashtim t Follorins q i ngeli Greqis e tr pjesa i ngeli serbve q m pas me t Tito pas lufts formoi republikn e Maqedonis.Nga ana tjetr shqiptart jetonin n veri t vijs Prilep-Manastir,maqedont n jug dhe vlleht n qendr mes tyre.Ata do ishin shumic n Krov dhe Strug dhe zon e przier n rajonet e tjera.N Manastir n qendr do t kishte shum vllehGjithsesi Kazat e tij janKaza e Manastirit me 90mij banor ku 10mij shqiptar mysliman,20mij shqiptar ortodoks,5mij vlleh t serbizuar,25mij vlleh,20mij maqedonas,10mij shqiptar si turqN vitet 30-40 dhe veanrisht 50-60 shqiptart mysliman u larguan nga ky rajon dhe sot ka 130mij banor ku vetm 5mij shqiptar.Kurse shqiptart ortodoks zyrtarisht njihen si maqedonas.Kaza e Resnjs 25mij banor ku 5mij shqiptar mysliman,5mij shqiptar ortodoks,5mij vlleh t serbizuar dhe 5mij maqedonas,5mij shqiptar mysliman si turqE njjta situat shprnguljesh si Manastir dhe sot ka 30mij banor ku 5mij shqiptar mysliman e ortodoks,por nuk prjashtohet mundsia q shum shqiptar ortodoks t deklarohen si maqedonas.Kaza e Krushevs pr kohn kur flasim 40mij banor ku 10mij mysliman shqiptar, 15mij shqiptar ortodoks dhe 10mij maqedonas,5mij shqiptar mysliman si turqSot ka 50mij banor ku si pasoj e shprnguljeve myslimane si turq rreth 5mij jan shqiptar mysliman e ortodoksKaza e Prilep me 60mij banor ku 10mij shqiptar mysliman dhe 15mij shqiptar ortodoks,5mij vlleh t serbizuar dhe 20mij maqedonas,10mij shqiptar mysliman si turqSot ka 90mij banor ku 5mij shqiptar mysliman dhe ortodoks.Kaza e Ohrit me 40mij banor ku 5mij shqiptar mysliman,10mij shqiptar ortodoks dhe 20mij maqedonas,5mij shqiptar mysliman si turqQendr e Lynkestve t lashtSot ka 70mij banor ku vetm 5mij shqiptar. Ishte qendr e patriarkans me t njjtin emr n mesjet.Kaza e Strugs me 30mij banor ku 15mij shqiptar mysliman dhe 5mij shqiptar ortodoks e 10mij maqedonas.Sot 60mij banor si komun por nqs edhe raporti shqiptar mysliman me maqedonas ishte 60% me 40% sot sht 50% me 50% ose 28mij shqiptar me 32mij maqedonasKaza e Krovs kishte 35mij banor ku 15mij shqiptar mysliman,5mij shqiptar ortodoks dhe 15mij maqedonas.Sot ka 50mij banor ku 24mij shqiptar dhe 26mij maqedonas.Nqs bjm nj bilanc shprnguljesh nga320mij banor q kishte rajoni i Manastirit pa Follorinn do kishte 70mij shqiptar mysliman dhe 75mij shqiptar ortodoks sot dhe 35mij shqiptar mysliman t regjistruar si turq,ose m sakt rreth 40% e popullsis myslimane ky rajon si rrjedhoj e shprnguljeve t viteve 20-30 dhe veanrisht viteve 50-60 ka sot nga 450mij banor rreth 15% shqiptar mysliman,Veanrisht kemi ktu n rajonet e Prilep,Manastir,Resnj Krushev,Ohr ku numri variante 30-40% dhe sot nuk i kalon 10%Nga ana tjetr vlleht dhe shqiptart ortodoks q jetojn ktu njihen zyrtarisht si maqedonasKaza e Follorins.Follorina ishte qendr e orestve t lasht s bashku me Kosturin q do e prmendim m posht dhe q ishin fis ilir n Macedonin e lashtFollorina kishte 40mij banor me nj qendr 3mij banorshe me 10mij shqiptar,4mij shqiptar mysliman si turq dhe 5mij shqiptar ortodoks dhe 12mij maqedonas e9mij grekShqiptart mysliman do jetojn n 10 fshatra dhe ata ortodoks n katr fshatra,mes tyre edhe Negovani ose Neoptolemi i lasht kryeqendra e Orestis q ishte edhe vendlindja e Papa Kristos.Ajo s bashku me Kosturin do i jepen Greqis n Konferencn e Londrs m 1913Por shqiptart mysliman dhe ata t njohur si turq u larguan n vitet 20-30Nga ana tjetr nj pjes e maqedonasve u prfshin n luftn civile greke prkrah komunistve dhe pas ksaj lufte emigruan n Macedoni dhe Bulgari.Sot si rrjedhoj ka 50mij banor ku 10mij jan shqiptar ortodoks dhe nj pjes t asimiluar dhe po aq edhe numri i maqedonaseve t ngelur ktu.Kaza e KosturitEdhe n mesjet ky rajon prfshihej n Arbri n Principatat shqiptare,n at t Zenebishtve.Madje deri von shqiptart ishin shumic n kto rajone.U prfshi si kaza nn sundimin turk dhe kishte 65mij banor ku 10mij shqiptar mysliman,10mij shqiptar mysliman t rregjistruar si turq,5mij shqiptar ortodoks dhe 10mij vlleh,15mij maqedonas dhe 15mij grekShqiptart jetonin n 40 fshatra t ksaj kazaje.Edhe ktu si n Follorin shqiptart mysliman u larguan n vitet 20-30,grekt gjat lufts civile dhe si rrjedhoj sot ka 50mij banor ku 10mij shqiptar ortodoks, 10mij maqedonas,20mij vlleh dhe 10mij grek.Nj pjes e mir e shqiptarve vajtn n fshatrat e Kors dhe veanrisht n ato 20 fshatra q ishin t diskutueshme dhe m pas i ngeln Shqipris dhe pjesa tjetr n Turqi mgjth Zogu mbajti nj qndrim tejet pozitiv deri edhe n rast se nuk ndaloheshin shprnguljet pr shkak se do strehoheshin do ishte i detyruar t shprngulte minoritetin grek n vendin ton q n fakt pr arsye t presionit ndrkombtar nuk ndodhi dhe 40mij shqiptar mysliman u shprnguln nga kto rajone.Epiri i jugut.Ka qen nj rajon i diskutueshm me rreth 10mij km2 dhe 250mij banor ku 70mij shqiptar mysliman,50mij shqiptar ortodoks dhe 40mij vlleh e 90mij grek.E quajm kshtu pr shkak se ka qen pjes e mbretris s Epirit me 15mij km2 t Piros.Edhe n mesjet arbroro-shqiptart ishin shumic.Ishin pjes e vilajetit t Janins deri 1913 kur n Londr nj pjes iu dha Greqis dhe nj pjes i ngeli vendit ton.Prbhej nga dy sanxhaqe dhe m pas tre Janina,amria dhe Preveda.Vlleht do jetonin n Meov,Konic,Janina.Ose m sakt n veri lindje.Grekt n Janin,Art,Prevez,Grebena ose n JugShqiptart mysliman n perndim n amriShqiptart ortodoks n qendrN qytete jetojn edhe pak ifut.Kaza e Leskovikut me 18mij banor dhe t tr shqiptarPr lehtsi studimi q ishte e vetmja kaza q i ngeli territorit shqiptar dhe se 100% ishin shqiptar e kemi marr si rajon m veteSanxhaku i Janins kishte 5mij km2 pa rajonin e Grebenes me 150 mij banor Do ishte nj rajon i przier.Shqiptart mysliman do ishin shumic dhe jetonin n perndim t qytetit t Janins, vlleht n malet e Pindit dhe dominanc n Meov dhe shum n Janin e Konic dhe grekt n lindje t ktij qyteti kurse shqiptart ortodoks n qendr t vilajetit.Gjithsesi kazat e ktij sanxhaku ishnKaza e MeovsMe 10mij banor t 10mij vlleh.Kryeqendra e tyre nga e kan origjinn edhe vlleht e Shqipris.Sipas vllehve qendr e principats s Pindit q m pas u zgjerua dhe me Thesalin formoi Vllahin e Madhe.Pr habi edhe sot ka 10mij banor dhe t 10mij vlleh.Kaza e Konics me 35mij banor ku 5mij shqiptar mysliman,10mij shqiptar ortodoks,15mij vlleh dhe 5mij grekEdhe ktu shqiptart mysliman jan larguar q gjat viteve 20-30.Ishte vendlindja e patriotit shqiptar Faik Konica.Kaza e Janins.Ktu sht vendosur tempulli i lasht i Dodons.Ishte qendra e molosve t lasht,nj fis epirot nga e kishte origjinn Pirro i madh dhe Olimpia e ma e Aleksandrit t madh t Maqedonis.M pas u b qendr principate dhe m pas e despotatit t Epirit.Ali Pasha e shpalli kryeqendr t pashallkut t tij t madh prej 52mij km2 q morri emrin pashallku i Janins.Vendi i suljotve t ashpr q pr t mos rn n duar t Ali Pashs emigruan.Deri von shqiptart ishin shumic n kt rajon.Por ndikoi fuqimisht politika asimiluese ndaj shqiptarve ortodoks t kishs ortodokse.M pas u prdor si qendr e vilajetit t Janins.Kryeqendr e sanxhakut me t njjtin emrKishte 75mij banor ku 10mij shqiptar mysliman,15mij shqiptar ortodoks,25mij vlleh dhe 25mij grek.Shqiptart mysliman u larguan n vitet 20-30.Sot i tr rajoni i prmendur m lart me prjashtim t Grebenes q sht prefektur m vete prfshihet n Prefekturn e Janins me rreth 150mij banor.Kaza e Grebenes.Pr kohn q kemi marr pr referenc bnte pjes n vilajetin e Janins se m pas bnte pjes n sanxhakun e Sefixhes t vilajetit t Manastirit.Kishte 3mij km2 Kishte gjithashtu edhe 25mij banor ku 5mij shqiptar mysliman t rregjistruar si turq,5mij shqiptar ort,5mij vlleh,5mij maqedonas dhe 5mij grek.Vlleht rreth Pindit dhe maqedonasit n veri.Myslimant shqiptar dhe nj pjes e maqedonasve jan larguar pr arsyet e prmendur m lart dhe sot ka 35mij banor ku 10mij shqiptar ortodoks,10mij vlleh,2mij maqedonas,13mij grekSanxhaku i Prevezs Kishte 3mij km2Ishte pjes e principats s Shpatajave.Deri von shqiptart ishin shumic n kto rajone.Kaza e PrevezsKishte 15mij banor.Qytet port ku 5mij shqiptar mysliman,5mij shqiptar ortodoks dhe 5mij grek.Shqiptart mysliman u larguan n vitet 20-30.Kaza e Lorosit ose Lursit shqip.Quhet ndryshe edhe Fushbardh.Kishte 20mij banor ku 5mij shqiptar mysliman,5mij shqiptar ortodoks,10mij grek.Jetonin edhe pak izraelit.Shqiptart u larguan n periudhat e prmendura m lart.Kaza e Arts me 1mij km2.Iu dha Greqis m 1878 n Kongresin e Berlinit s bashku me Thesalin.Shqiptart deri von ktu ishin shumic.Pjes e despotatit t Arts me qendr kt qytet.Kishte 35mij banor ku 5mij shqiptar mysliman,15mij shqiptar ortodoks dhe 10mij grek.Shqiptart mysliman emigruan q n kt periudh kryesisht n rajonet fqinje.Sot ka 80mij banor ku zyrtarisht nuk jeton asnj shqiptar,por realisht mbi 40% jan shqiptar ortodoks,por pr fat t keq nj pjes e mir t asimiluar.Sot i tr rajoni i prmendur m sipr prve Arts bn pjes n prefekturn e Prevezs me 55mij km2 ku m pak se 50% jan shqiptar ortodoks.Sanxhaku i Reshadies Kshtu njihet ndryshe territori i amris ose i Thesprotis s lasht.Realisht futet n trungun etnik shqiptarKa 2mij km2 me 70mij banor ku 35mij mysliman shqiptar,20mij ortodoks shqiptar dhe 15mij grek,por nj pjes ishin shqiptar t asimiluar ose vlleh t greqizuar.Nj pjes e mir e shqiptarve ktu rreth 20mij u shprnguln n vitet 20-30 dhe pjesa tjetr n vitet 44-45.Ata t 20-30 ikn n Turqi,kurse rreth 25mij t viteve 44-45 n Shqipri.Kta t fundit u akuzuan si bashkpuntor me nazistt q n fakt nuk ishte e vrtet,pasi qndruan neutral n luft,madje n luftn italo-greke luftuan prkrah grekrve.Ikn nga vllehu i greqizuar Napoleon Zerva q n fakt vet deri pak m par kishte bashkpunuar me gjermant dhe m pas bashkpunoi me aleat.Sot rreth 200mij banor am t ksaj krahine n Shqipri krkojn rrikthim n trojet e tyre.Aktualisht ky rajon prfshihet n prefekturn e Thesprotis me kryeqendr portin e Gumenics me 40mij banor ku rreth 25mij jan shqiptar ortodoks dhe pjesa tjetr grek.Ky rajon prfshin kto kazaKaza e GumenicsKishte 15mij banor ku 5mij shqiptar mysliman,5mij shqiptar ortodoks dhe 5mij grekSot jetojn vetm shqiptar ortodoks dhe grekKaza e Filatit me 20mij banor ku 10mij shqiptar mysliman dhe 5mij shqiptar ortodoks dhe 5mij grekMyslimant jan larguar.Kaza e Marglli me 25mij banor ku 15mij shqiptar mysliman dhe 5mij shqiptar ortodoks dhe 5mij grekKaza e Paramithi me 10mij banor ku 5mij shqiptar mysliman,3mij shqiptar ortodoks dhe 2mij grekKtu shtrihej edhe qyteti i vogl port i Pargs me 3mij banor ku kishte pak ortodoks dhe grek dhe nj pjes myslimanMyslimant u larguan dhe sot ka vese am ortodoks.Nga ana tjetr nj pjes e amris me qendr Konispol dhe 10mij banor u prfshi n shtetin shqiptar.Sot n Shqipri si pasoj e shprnguljeve jetojn rreth 200mij am mysliman nga ata t 1913 deri ata t 1945 dhe t gjith krkojn kthim n trojet e tyre.Nqs bjm nj rrezyme pr rajonet e dhna Greqis nga rreth 80mij shqiptar mysliman jetonin n nj rajon prej 15mij km2 sot nuk jeton asnj shqiptar mysliman.Gjithsesi sot nga rreth 400mij banor q ka ky rajon rreth 130mij jan vlleh, 120 mij shqiptar ortodoks dhe 40mij maqedonas e dhe 110mij grek.Edhe vet nj pjes e grekrve jan larguar.Nga ana tjetr vendosja e refugjatve grek t Azis s vogl do ishte e pakt n dallim nga Sanxhaku i Serfixhes q do e prmendim m posht.Sanxhaku i Serfixhes ka rreth 5mij km2.N fakt ky rajon nuk prfshihet n trojet shqiptare,por mqs sht prfshir n vilajetin e Manastirit po e prmendim.Kishte 180mij banor ku zyrtarisht 5mij shqiptar,por nga 70mij turq rreth 15mij ishin shqiptar si Serfixhe,etjdhe nga 60mij grek 10mij shqiptar ortodoks si Kozan,etj dhe jetonin edhe 50mij vlleh si Kozan,etj.Kishte edhe 10mij maqedonas.Politica asimiluese ndaj vllehve dhe shqiptarve ortodoks ktu ka qen e madhe nga ana e kishs ortodokse greke.Nga ana tjetr ktu u larguan shum mysliman dhe u vendosn shum refugjat.Vetm ktu jetonin turq etnik.Vet maqedonasit nuk u prfshin n luftn civile greke. N fakt shqiptart mysliman e kishin humbur identitetin e tyre dhe veten e quanin turq.E njjta situat dhe me shqiptart ortodoks q kishin marr me koh ndjenja greke.Shqiptart n fakt n kt rajon sipas Irakli Koollarit do jen arvanit ose m sakt t ardhur si ata ortodoks q n shek XIV dhe ata mysliman n shek XVII si krah pune.Prbhet nga kto kaza.Kaza e Kozanit me 50mij banor kuRreth 20mij vlleh,5mij shqiptar mysliman,5mij shqiptar ortodoks,5mij grek dhe 10mij turq e 5mij maqedonas.Pas shprnguljeve kishte 20mij vlleh, 5mij maqedonas,5mij shqiptar ortodoks dhe 20mij grekKaza e Naselic me 30mij banor me 5mij shqiptar mysliman,5mij shqiptar ortodoks,8mij grek,5mij turq dhe 5mij vlleh dhe 2mij maqedonas.Pas shprnguljeve 5mij shqiptar ortodoks, 5mij vlleh, 2mij maqedonas dhe 18mij grek.Kaza e Serfixhes me 22mij banor me 2mij maqedonas,5mij shqiptar mysliman, 5mij shqiptar ortodoks,5mij vlleh,5mij turq.Pas shprnguljeve do kishte 2mij maqedonas, 5mij shqiptar ortodoks ,5mij vlleh dhe 10mij grek t tr nga AnadolliKaza e Xhumas 58mij banorKu 5mij shqiptar mysliman,20mij turq, 5mij vlleh, 5mij shqiptar ortodoks dhe 5mij maqedonas dhe 18mij grekPas shprnguljeve 5mij vlleh,5mij shqiptar ortodoks,5mij maqedonas dhe 43grekKaza e Elasonjs 20mij banorKu 5mij shqiptar mysliman, 5mij shqiptar ortodoks,5mij vlleh dhe 5mij grekPas shprnguljeve 5mij vlleh,5mij shqiptar ortodoks dhe 10mij grek.Kaza e Grebenes q e prmendm m lart.Nqs bjm nj bilanc para shprnguljeve kishte 40mij vllaho fols,25mij shqiptar mysliman,25mij shqiptar ortodoks, 36mij grek,40mij turq,14mij maqedonasPas shprngulje dhe kmbimit t myslimanve me grek t Anadollit do kemi 40mij vllahofols,25mij shqiptar ortodoks, 14mij maqedonas dhe 101 grekSot ky rajon do t prfshihet n Greqi n prefekturn e Kozanit. Zgjerimi i shteteve ballkanike.Ndrkoh shtetet ballkanike do vazhdonin t zgjeroheshin.Kshtu Mali Zi si e prmendm nuk u mjaftua me 2mij km2 t Podgoric dhe Ulqin,dhe me 50mij banor,por do vazhdoj edhe m.Tani ai do prftoj edhe mbi 6mij km2 dhe mbi 150mij banor ku rreth 100mij mysliman nga t cilt shqiptar 60mij dhe sllav 40mij.Shqiptart n Tuz,Plav,Rozhaje,Bjelopolje dhe Myslimant n Beranj,Plevje,etj.Nga ana tjetr vet Serbia nuk do mjaftohet me mbi 15mij km2 t Nish dhe Krushjevc,por edhe rreth 45mij km2 t Maqedonis,Sanxhak dhe Kosova dhe rreth 1.5milion banor ku mbi 600mij shqiptarShqiptart jetonin n Kosov,Macedoni Perndimore dhe maqedonas n lindje t Vardarit dhe myslimant n Sanxhak.Edhe Greqia nuk do mjaftohet me 15mij km2 t Arts dhe Thesalis,duke vajtur 65mij km2 por do shkoj edhe 60mij km2 t Maqedonis s Selanikut dhe 15mij rajone shqiptare t Epirit dhe Maqedonis greke perndimore.Si popullsi rreth 1.5milion banor nga t cilt 80mij shqiptar etnik mysliman, 70mij shqiptar ortodoks dhe 100mij arvanitas ortodoks n Macedoni dhe 100mij shqiptar mysliman n kt rajon.Dhe do prfundoj me 5mij km2 t Thraks perndimore.Vazhdimi i shprnguljeve.Synimin pr nj shtet t pastr etnik do e ken akoma m shum fqinjt pasi tani territoret do ishin edhe m kompakte shqiptare.Kshtu Mali i Zi nuk do mjaftohej edhe me shprnguljen e mbi 25mij shqiptarve t Ulqin dhe Podgoric,por mes dy luftrave do shprngul edhe 30mij t tjer dhe nga 50-90 dhe 30mij t tjer dhe pas 90 dhe 25mij shqiptar.Si rrjedhoj sot n Ulqin dhe Tuz do jen mbi 50% dhe n Plav 20% dhe rajonet e tjera m pak se 5%.Dhe Serbia nuk do mjaftohet vetm me shprnguljen e 100mij shqiptarve t Nishit, por edhe me shprnguljen e mbi 100mij shqiptarve nga Kosova LindoreApo edhe t mbi 50mij nga Sanxhaku sa fundi do e ket me masakrn e Bihorit,Mbi 500mij do ikin nga Kosova dhe mbi 200mij nga Macedonia Perndimore me fundin masakrat e Rankovi.Si rrjedhoj sot n Kosov Lindore mbi 70% jan shqiptare nga mbi 85%, mbi 75% shqiptare n Kosov nga mbi 90% dhe kjo fal shtimit natyrorN Maqedonin Perndimore mbi 60% nga mbi 80% dhe n rajone si Sanxhaku nuk do ket m shqiptar.Nga ana tjetr n Prilep,Manastir,Ohr, Veles nga rreth 20% numri i shqiptarve nuk do jet m shum se 10% dhe veanrisht kjo n vitet 50-60.Edhe Greqia do vazhdoj me t njjtn platform.Ajo nuk do mjaftohet me shprngljen e50mij shqiptarve mysliman nga Arta dhe perndimi i Thesalis si n Trikalla,apo asimilimin e ortodoksve,por do vazhdoj me politikn e shfarosjes t rreth 200mij shqiptarve mysliman dhe asimilimin e 160mij shqiptarve ortodoks nj shifr e pranuar edhe nga vet Venizelos.Do vazhdoj me vitet 13-14 dhe 20-30 n marrveshjen e Lozans dhe do prfundoj me vitet 44-45.Si rrjedhoj sot nuk do ket fare shqiptar mysliman n Greqi,por n ann tjetr do u mohohet e drejta e gjuhs mbi 4milion shqiptarve ortodoks s bashku me ata arvanit.Si konkluzion numri i shqiptarve n rajonet e prmendur m sipr nuk do e kaloj 10% dhe disa zona nuk do ket fare me prjashtim t Shkup,Kumanov,Strug,Krov dhe Kosov Lindore.Gjithsesi shqiptart do jen aktualisht shumic mbi 70% n at q njihet me emrin trungu etnik shqiptar q do e trajtojm m posht.Trungu etnik shqiptar.Me termin trung etnik shqiptar kemi tr ato rajone ku shqiptart ishin shumic drmuese.Prfshinte nj siprfaqe 58mij km2.Ktu n fakt prfshihen edhe Tuzi,Plava dhe Gucia,Rozhaja dhe ato q i kemi titulluar me termin Kosova Lindore si edhe Kumanova, Shkupi,Struga,Krova dhe Kaaniku si edhe amria q ne n fakt pr lehtsi studimi i kemi prfshir n trojet ansore shqiptare.Gjithsesi ktu prfshihen kto rajone.Sanxhaku i Prishtins me nj popullsi prej 175 mij banor ku 130mij ishin shqiptar dhe 45mij serb,boshnjak dhe rom.N kt sanxhak prfshiheshin kto kaza me kt popullsiKaza e Prishtins me 60mij banor ku 10mij serb. dhe rom.Kaza e Mitrovics me 40mij banor ku prsri 10mij boshnjak dhe serb.Kaza e Vushtris me 25mij banor ku 5mij serb.Kaza e Gjilanit 50mij banor ku 20mij serb.Si sanxhak iu dha Serbis dhe n 1945 u prfshi n krahinn e Kosovs.Sanxhaku i Prizrenit kishte nj popullsi prej 195mij banor ku 145mij shqiptar dhe t tjer maqedonas,serb dhe rom.Ai kishte kto kaza.Kaza e Prizrenit me 75mij banor ku 20mij serb dhe n fshatin Mamushe edhe 5mij turq.Kaza e Tetovs dhe Gostivarit me 100mij banor ku 30mij maqedonas dhe rom.Kaza e Lums me 20mij banor ku t 20mij shqiptar nga 15mij syni e 5mij bektashian N 1913 prve Luns ose Kuksit t sotm iu dha i tr si rajon Serbis dhe n 1945 Tito e prfshiu Tetovn dhe Gostivarin n republikn jugosllave t MaqedonisSanxhaku i Pejs.N fakt pa Beranjn,Rozhaje dhe PlavQ i trajtuam m lart.Ve ktyre kemi edhe kto kaza q totalisht si popullsi kishin 90mij banor ku 10mij serb.Kaza e Pejs me 50mij banor ku vetm 5mij serb.Kaza e Gjakovs me 40mij banor ku edhe ktu vetm 5mij serb I tr rajoni iu dha Serbis n 1913 dhe m 1945 formoi krahinn e Kosovs.Krahina e Kosovs.Ajo kishte 10mij km2 dhe ishte formuar me 90% t sanxhaqeve t prmendur m sipr dhe kishte nj popullsi prej 330mij banorsh ku 75mij ishin serb.Ndaj ksaj krahine do t ushtrohet nj trysni e madhe pr shqiptart q t shprngulen.Nahija e Ulqinit.N fakt iu dha Malit t Zi n 1878 n Kongresin e Berlinit nga presioni i flots s fuqive t mdha.Kishte 10mij banor ku t 10mij shqiptar.Pavarsisht nga presionet e mdha pr shprngulje t shqiptarve sot sht e vetmja komun nga 21 komuna t Malit t Zi q shumicn e kan shqiptare.Aktualisht ka 25mij banor ku 20mij shqiptar.Theksojm se sht pik turistike.Mali i Zi.Mali i Zi u fomua pikrisht nga rajonet e prmendur m sipr q jan Vet mali Zi 120mij ku 100mij malazez dhe 12mij shqiptar e 8mij mysliman.Podgorica 40mij banor ku 22mij shqiptar s bashku me Tuzin dhe 18mij malazez.Ulqin dhe Tivar 20mij banor 18mij shqiptar dhe 2mij malazez.Beranj Rozhaje,Plav dhe Kolashin e Bjelopolje me 38mij banor ku 12mij mysliman,22mij shqiptar dhe 10mij malazez.Si edhe Plevja dhe Prijepolja me 61mij banor ku 6mij shqiptar,25 mij malazez dhe 30mij boshnjak.Totalisht Mali Zi do kishte afrsisht 280mij banor ku 80mij do ishin shqiptare,50mij boshnjake dhe 150mij malazeze ku 50mij i ke shqiptar t asimiluar si Kut,etj.Ai ka 13mij km2 ku aktualisht vetm 6mij km2 jan t pastra malazeze,3000 km2 t pastra shqiptare ku shqiptart jan mbi 50% t popullsis dhe 1mij km2 t pastra myslimane dhe pjesa tjetr t prziera rreth 3mij km2.Kshtu shqiptare ishte Ulqin,Tivar,Tuz, Rozhaje,Plav,Bjelopolje.Myslimane jan Pljevja,Prijepolja,Kolashin.T przier Beranj mes malazezve dhe myslimanve dhe Podgorica mes malazezve dhe shqiptarve.Kto u zgjidhn m pas me grykn e pushks.Dhe sot shqiptart pretendojn vetm m pak se 1mij km2 n Ulqin,Tuz dhe Vukli i Gucis dhe boshnjakt 3mij km2 n Plevje,Prijepolje,Rozhaje,Guci.Kurse mbi 9mij km2 jan tok e pastr malaezeze nga spastrimet etnike.Serbia.Dhe vet Serbia pa Kosov dhe Vojvodin psoi zgjerime.Kshtu pashallku i Beogradit me 22mij km2 dhe 500mij banor ku 30mij shqiptar ,70mij mysliman dhe 400mij serb.M pas edhe 15mij km2 me 400mij banor ku 300mij serb,30mij shqiptar dhe 70mij myslimanN t dy zonat kemi edhe rreth 100mij shqiptar t serbizuarKemi rajonin e Krushjevcit ku 50mij banor dhe 10mij shqiptar dhe 5mij km2.Nga ana tjetr kemi Kosov Lindore me 1mij km2 ku 30mij banor nga 20mij shqiptar.Nga ana tjetr kemi edhe rajonin e Nishit me 550mij banor ku 230mij shqiptar,250mij Bullgar dhe 70mij serbNga 10mij km2 ktu kemi 2000km2 t pastr shqiptare si Kushumli,Leskovc,Prokupje,1000km2 t pastr serbe n veri t Nishitdhe 4mij km2 t pastr bullgare si Vranja,Pirot,Treni dhe rajoni i przier i Nishit prej 3mij km2 mes shqiptarve dhe bullgarve kryesisht,por fat keq i ngeli serbve.Kemi edhe rajonin e Ninit 2mij km2 me 100mij banor ku 60mij ishin rumun q iu dha n 1920 Malit t Zi.Si edhe rajonet e krahins s Sanxhakut me 5mij km2 si kaza e Novi Pazar me 35mij banor ku 15mij serb,5mij boshnjak dhe 15mij shqiptar,Kaza e Senics me 22mij banor ku 7mij serb dhe 10mij shqiptar e 5mij boshnjak,Kaza e Novi Varosh me 9mij banor ku 6mij serb,2mij boshnjak dhe 1mij shqiptar.Nga ana tjetr i tr rajoni ishte i przier dhe diskutohej mes shqiptarve dhe serbveSi rajon kishte 65mij banor ku 28mij serb, 26mij shqiptar dhe 12mij boshnjak.Si Serbi kishte 49mij km2 pa Kosov dhe Vojvodin dhe 1500000banor ku 350mij shqiptar ose 25% shqiptar ,150mij turq dhe boshnjak ose 10% ose mbi 35% mysliman dhe pjesa tjetr 250mij bullgar ose rreth 20% dhe t tjer kristian serb,por edhe rumun si n rajonin e Ninit.Pas shprbrjes s Austro-Hungaris Serbia do prfitoj edhe 23mij km2 t Vojvodins me 1milion banor ku 50mij rumun kryesisht n rajonin e Banatit,100mij kroat n rajonin e Sremit,200mij hungarez n rajonin e Baks,300mij serb kudo dhe 350mij gjerman n Bak dhe Banat.4mij km2 ishin t populluar n mas drmuese nga gjermant.N rajonin e Bak dhe Banat n rreth 10mij km2 mbi 50% ishin banuar nga hungarez.M pas si rrjedhoj e shprnguljeve dhe veanrisht gjermanve ngeln 4mij km2 t lira.Dhe sot pakicat mund t pretendojn vetm 1mij km2 shqiptart n Kosov Lindore, 2mij km2 myslimant,1mij km2 bullgart dhe 3mij km2 hungarezt n veri t Banatit dhe Baks.Sot pakicat prbjn 13% t popullsis s Serbis n 45% m par.Sanxhaku i Dibrs.Kishte 130mij banor me kto kaza.Kaza e Dibrs me 75mij banor ku 18mij maqedonas dhe 57mij shqiptar.M 1913 iu dha MaqedonisSot si rrjedhoj e shprnguljeve ka 40mij banor ku ku rreth 20mij shqiptar.Kaza e Matit 15mij banor t 15mij shqiptar ku 5mij bektashian e 10mij syniKaza e Dibrs s Poshtme ose Peshhkopis 40mij banor dhe t 40mij shqiptar ku 30mij syni e 10mij bektashianSot Mati dhe Dibra prfshihen n shtetin shqiptar.Maqedonia.Me kazan e Dibrs t prmendur m lart, kazat e Tetov dhe Gostivar dhe sanxhakun e Shkupit pa Kaanikun dhe Sanxhakun e Manastirit pa Follorinn si edhe kazan e Strumics me 60mij banor ku 15mij turq 10mij pomak dhe 35mij maqedonas q iu morr vilajetit t Selanikut e Bullgaris si fuqi humbse e lufts s par botrore dhe iu dha Serbis n 1920 n konferencn e paqes udhheqsi komunist Tito nisur nga synime pretenduese ndaj fqinjve dhe si brtham t ides s tij t federats ballkanike krijoi n 1945 republikn jugosllave t Maqedonis.Ajo do kishte 795mij banor me 247mij shqiptar mysliman dhe 33mij t regjistruar si turq si edhe 75mij shqiptar ortodoks t regjistruar si maqedonas si edhe 20mij serb,45mij vlleh dhe vlleh t serbizuar,55mij turq dhe 50mij pomak si edhe 270mij maqedonas.Nga ana tjetr rreth 35mij km2 iu dhan Greqis t Maqedonis me 1milion banor ku 100mij arv,100mij shqiptar mysliman si turq,50mij vlleh,50mij izraelit,300mij turq,100mij pomak,100mij maqedonas dhe 100mij maqedonas t shpallur si grek si edhe 200mij grek.Si edhe rajoni i Pirinit me 10mij km2 dhe 250mij banor ku 150mij maqedonas dhe 100mij turq.Dhe rajoni i Serfixhes me Grevenen 5mij km2 dhe 200mij banor ku 50mij shqiptar mysliman dhe ortodoks,10mij maqedonas, 60mij turq,60mij vlleh dhe 20mij grekSi rajon do kishte 2.4milion banor ku rreth 830mij maqedonas dhe pomak,170mij vlleh,50mij izraelit dhe 450mij turq,20mij serb dhe 650mij shqiptar mysliman dhe ortodoks dhe 230mij grek.Realisht si numr i shqiptarve njihej vetm ai i Maqedonis perndimore,Kostur dhe Follorins dhe numri i tyre shkonte rreth 300mij dhe shqiptart e tjer ortodoks njiheshin si maqedonas ose grek.Por kto rajone u spastruan sipas shteteve q iu dhan prkatsisht dhe n kto rajone do ket rreth 600mij mysliman m pak.Greqia.Edhe Greqia do t prfitoj shum rajone.Duke filluar me 30mij km2 t Athins dhe Peloponezit dhe 900mij banor ku 350mij ishin arvanitas dhe 450mij grek e 100mij turq.Rajonet e Greqis qndrore dhe ishujve t jonit me 20mij km2 dhe 200mij banor ku 50mij arv,50mij turq dhe 100mij grek.Vazhdojm me rajonin e Thesalis dhe Arts me 600mij banor dhe 15mij km2 ku 50mij shqiptar mysliman,100mij arvanitas,200mij turq,150mij vlleh dhe 100mij grek.N 1913 do prfitoj edhe 15mij km2 tok etnike shqiptare me 350mij banor ku rreth 150mij shqiptar mysliman dhe ortodoks, 50mij maqedonas,50mij vlleh dhe 100mij grek.Do prfitoj edhe Maqedonin e Selanikut me Serfixhen me 40mij km2 me 1.2milion banor ku 250mij shqiptar mysliman dhe ortodoks,por realisht t njohur si turq dhe grek,100mij vlleh,300mij maqedonas,200 mij grek,50mij t tjer dhe 300mij turq.Totalisht do kishte 120mij km2 me 3.2milion banor ku 600mij turq,250mij vlleh,300mij maqedonas,950mij shqiptar mysliman,ortodoks dhe arvanitas,1.050000 grek dhe 50mij t tjer.M 1920 do prfitoj nga paqia e parisit edhe 15mij km2 t Trakis Perndimore ishujve t Dodekanezit me 300mij banor ku 50mij bullgar, 60mij arvanitas,50mij pomak,60mij turq, 80mij grek .Totalisht do shkoj 135mij km2 me 3.5milion banor ku rreth 1.1milion grek dhe 1milion shqiptar mysliman,ortodoks dhe arvanitas 700mij turq,400mij maqedonas,bullgar dhe pomak,250mij vlleh dhe 50mij t tjer.Nga ana tjetr me shkmbim popullsie do largohen nga Greqia mbi 1milion mysliman dhe do vijn rreth 600mij grek t Anadollit.Kshtu do ndryshoj edhe struktura etnike e Greqis.

Shqipria.Rajonet e prmendura m posht do i prkasin m 1913 shtetit t sotm shqiptar.Do kishte 28mij km2 dhe 760mij banor,ku 2mij malazez ose 0.3%5mij maqedonas ose 0.7%,20mij vlleh ose 2.6%,30mij grek ose 4% dhe 703mij shqiptar ose 92.4%.Nga prbrja fetare e 703mij shqiptarve kemi 48mij katolik ose 7%,190mij bektashian ose 27% dhe 70mij shqiptar ortodoks ose 10% si edhe 395mij shqiptar syni ose 56% e shqiptarve.Prbrja e Myslimanve sht shtuar edhe me ardhjen e m shum se 70mij kosovarve nga Kosova dhe 30mij shqiptarve nga Maqedonia e 50mij shqiptarve nga rajonet q i jan dhn Greqis.Sanxhaku i Shkodrs me 120mij banor ku 118mij shqiptar dhe 2mij malazez.I tr rajoni ve Tuzit sot sht n shtetin shqiptar.Kishte kto kazaKaza e Shkodrs me 70mij banor ku 2mij malazez n Vrak dhe 68mij shqiptar ku 30mij shqiptar mysliman e 10mij shqiptar bektashian dhe 28mij shqiptar katolikKaza e Puks 20mij t 20mij shqiptar mysliman syni.Kaza e Mirdits 15mij banor t 15mij shqiptar katolik.Kaza e Lezhs 15mij banor ku 10mij shqiptar mysliman dhe 5mij katolik.Sanxhaku i Durrsit me 70mij banor, t tr shqiptar me kto kazaKaza e Shijakut me 5mij banor t 5mij shqiptar myslimanKaza e Tirans 20mij banor dhe ktu t 20mij shqiptar mysliman syniKaza e Krujs 20mij banor ku t tr shqiptar dhe 15mij bektashian e 5mij syni.Kaza e Durrsit 35mij banor ku 25mij shqiptar mysliman syni,5mij katolik dhe 5mij ortodoks.Nga vilajeti i Manastirit ve kazas s Matit dhe Peshkopis t sanxhakut t Dibrs me 55mij banor ku 15mij bektashian dhe 40mij mysliman syni n shtetin shqiptar u prfshin edhe sanxhaku i Elbasanit dhe ai i Kors si edhe kaza e Leskovikut q m par i takonte sanxhakut t Janins dhe tani u prfshi n qarkun e Kors.Nga ana tjetr nga vilajeti i Janins n shtetin shqiptar do prfshihen edhe sanxhaku i Gjirokastrs, dhe ai i Beratit si edhe nahija e Konispolit me 10mij banor ku t 10mij shqiptar ku 5mij syni dhe 5mij bektashian q m par i takonte sanxhakut t Reshadijes si quhej ndryshe amria.Kishim ktu edhe kazan e Lums me nahijet e Tropojs dhe Kuks n veri q m par bnin pjes n sanxhakun e Prizrenit dhe m pas formuan n shtetin shqiptar qarkun e Kosovs,pr t cilt kemi folur m lartDhe ishin 5mij shqiptar syni e 15mij bektashianSanxhaku i Elbasanit.Kishte 75mij banor me kto kazaKaza e Peqinit 15mij banor ku t 15mij shqiptar mysliman syniKaza e Gramshit me 10mij banor ku 5mij syni dhe 5mij bektashian.Kaza e Librazhdit me 20mij banor ku 5mij bektashian dhe 15mij syniKaza e Elbasanit me 30mij banor ku 5mij ortodoks, 5mij bektashian dhe 20mij shqiptar syni Sanxhaku i Beratit me 140mij banor dhe 10mij vlleh e 130mij shqiptar me kto kaza.Kaza e Beratit 40mij banor ku 10mij ortodoks prej t cilve 5mij vlleh,20mij bektashian e 10mij syni.Qyteti i ka syni e n fshatra,kryesisht n kufi me Skraparin e Prmetin bektashian.Kaza e Skraparit 15mij banor,t tr bektashianKaza e Lushnjs 20mij banor ku 5mij vlleh,5mij shqiptar ortodoks,5mij syni e 5mij bektashian.Kaza e Fierit 25mij banor,5mij ortodoks, 10mij bektashian e 10mij syni Kaza e Vlors 35mij banor ku 5mij ortodoks,10mij syni e 20mij bektashianSanxhaku i Gjirokastrs me 140mij banor Kishte kto kazaKaza e Gjirokastrs me 50mij banor pre t cilve 10mij grek,5mij shqiptar ortodoks, 15mij shqiptar syni e 20mij bektashianKaza e Pogonit 15mij banor ku 10mij grek e 5mij shqiptar syniKaza e Prmet 20mij banor ku 5mij shqiptar ortodoks,5mij syni e 10mij bektashianKaza e Tepelens25mij banor ku 5mij ortodoks,5mij syni e 15mij bektashianKaza e Sarands 30mij banor ku 10mij grek,5mij syni e 10mij bektashian dhe 5mij shqiptar ortodoksNahija e Konispolit me 10mij banor ku 5mij syni e 5mij bektashianSanxhaku i Kors me 110mij banor me kto kazaKaza e Devollit 10mij banor ku 5mij syni e 5mij bektashianKaza e Kolonjs 15mij banor ku 5mij shqiptar ortodoks,5mij shqiptar syni e 5mij shqiptar bektashianKaza e Kors 70mij banor ku 10mij vlleh,5mij maqedonas,10mij ortodoks,25mij syni n lindje t Kors dhe 20mij bektashian n perndim t Kors kryesisht n Gor dhe OpariKaza e Pogradecit 15mij banor me 5mij syni 5mij bektashian e 5mij ortodoks.Kaza e Leskovikut.M par i prkiste sanxhakut t Janins e tani i prkiste territorit shqiptar t qarkut t Kors.Kishte 20mij banor ku 5mij shqiptar ortodoks,5mij syni e 10mij bektashian.Minoritetet n trojet shqiptareN radh t par kur prmendim troje shqiptare do prmendim vetm at rajon prej 50mij km2 ku shqiptart jan edhe aktualisht shumic mbi 80%.Kurse rajoni trsor shqipfols shqipta prbhet nga nj popullsi prej mbi 35% jo shqiptare s bashku dhe numri i tyre ka rn ndjeshm veanrisht pas fillimit t shek XX.Por n vija t prgjithshme i kemi sipas kufijve si malazez,serb,grek,maqedonas, por nuk mungojn edhe goran,vlleh,rom,etj.Lidhur me studimin do e kemi n baz t rajoneve q jan ndar sot shqiptart.Religjionet.Lidhur me religjionet sht pr tu theksuar se mbi 70% e shqiptarve jan mysliman dhe 20% ortodoks e 10% katolik.Nga ana tjetr pjesa m e madhe e pakicave kombtare jan t besimit ortodoks,prve goranve dhe ndonj besimi tjetr q ne do i trajtojm m posht.Ktu kemi pr tu theksuar se n zonat kufitare mbi 90% e shqiptarve jan mysliman q tregon edhe njher se shqiptart e prqafuan fen e re n fund t shek XVI q t mos asimiloheshin nga fqinjt q ishin nj fe me ta.Por nga ana tjetr mungesa e nj kishe kombtare ndikoi negativisht q shqiptart ta formonin shtetin e tyre m von.Vet myslimant pjesa m e madhe jan syni dhe pjesa tjetr bektashian kryesisht n Shqiprin e jugut por edhe n Kruj,Tropoj etj dhe n Kosovn jugperndimore si Pej,Gjakov,etj.T besimit bektashian si pakic kombtare jan edhe gorant.Kurse shqiptart ortodoks n rajonet q sot nuk jan n shtetin shqiptar pjesa m e madhe e tyre jan asimiluar,pr shkak se gjuha shqipe prdorej shum pak n zakonet rituale shqiptare dhe pas 1913 kur trojet iu prkitn shteteve fqinje ata ndoqn j politik asimiluese ndaj tyre.Minoritetet dhe religjionet n trojet shqiptare n Mal t Zi.Nga rreth 1mij km2 dhe 40mij banor q prbn ky rajon pakicat kombtare zen m pak se 20% t popullsis si n Ulqin prej 25mij veta 20% n Tuz 10mij asnj dhe Vukli 5mij ku pakicat 1mij,etj.Si pakic kombtare kuptohet q pjesn m t madhe e zen malazezt dhe m pas boshnjakt n Vukl dhe romt n Ulqin.Lidhur me besimin mbi 70% e shqiptarve jan t besimit mysliman,ve atyre t Tuzit q jan katolik.Shum pak ortodoks shqiptar dhe kta t asimiluar jetojn n krahinn e Krajs n Tivar.T gjith shqiptart ktu jan t ritit syni dhe asnj bektashian.Nga ana tjetr pakicat jan kryesisht ortodokse si malazezt,por edhe mysliman si boshnjakt.Ktu theksojm se ata pak malazez mysliman ose podgorian ,pr shkak t emrit nga kan ardhur Podgorics emigruan pasi ky rajon iu dha Malit t Zi n 1878 n Berlin apo 1913 n Londr.Minoritetet n trojet shqiptare n Kosov Lindore.Nga 100mij banor q ka ky rajon m pak se 25% jan popullsi jo shqiptare.Ky rajon prbhet nga 1249km2,tre komuna Presheva,Bujanovci dhe Medvegja.Pakic kombtare jan kryesisht serbt,por edhe erkez t ardhur pas 1878 kryesisht nga Nishi dhe pak bullgar n Preshev e pak rom n Medevgj.Theksojm ktu se 100% e shqiptarve jan mysliman dhe prve serbve e bullgar tr pakicat e tjera jan myslimane.Nga ana tjetr tr shqiptart jan edhe t ritit syni kurse si pakic vetm erkezt dhe romt jan t ritit bektashian.Minoritetet n Kosov Kosova ka nj popullsi prej 1865000banor ku minoritetet n kt rajon zn rreth 350mij vet ose m pak se 20%.Minoriteteve ve pjesmarrjeve n zgjedhje u sht garantuar nga 120 vende q ka parlamenti edhe 20vende ku 10 i kan serbt edhe nqs nuk merr pjes asnj n zgjedhje si edhe 10vende t tjera i kan pakicat e tjera ku 2 turqit,2boshnajkt,2romt, 2gorant dhe 2 ashkalinjt.Minoritetet jan kto. Serbt ku prbjn mbi 50% tpakicave kombtare n Kosov.Nga kta vetm nj pjes e vogl jan autokton ose m sakt mbi 100 vjet dhe kta kan mardhnie shum t mira me shqiptart.Nga ana tjetr m ekstremt jan ata kolon q kan ardhur ktu pas vitit 1986.Serbt jan shumic n kto rajone si Leposavi,Zvean,Zubin Potok,Shtrpc dhe t przier n Fush Kosov,Obiliq dhe n prqindje t konsiderueshme ose mbi 20% n Prishtin,Mitrovic,Pej,Prizren,Kamenic, Ferizaj.Gorant q jetojn n krahinn e Dragashit dhe numri i tyre shkon n rreth 20mij vet.E kemi prmendur m lart q jan sllav mysliman.Numri tyre sht rreth 20mijShqip goran dmth malsor.Lidhur me origjinn e tyre ka tre mendime.Serbt mendojn se jan serb t sllavizuar.Shqiptart mendojn se jan shqiptar t serbizuar n kohn e Stefan Dushanit n shek XIV.Ka edhe nj teori q thekson se jan vlleh t sllavizuar pasi nga zakonet duket se jan shum arkaik ose t mbyllur e t vjetr.Nga ana tjetr goran jetojn edhe n rajonin e Kuksit n Shqiprin Kolesjan,Kala e Dods dhe Shishtavec dhe numri i tyre sht rreth 5mij veta.Gjithashtu n republikn e Maqedonis jetojn edhe 30mij mysliman sllav n Mavrov,Rostush dhe Malsit e Tetov dhe Gostivar.Nga ana tjet gollobordasit n Shqipri jan sllavofon dhe jo sllav etnik dhe puna si murator i ka lidhur t msojn gjuhn slave.Pozicioni i tyre ka qen pro pavarsis s Kosovs.Boshnjakt jetojn kryesisht nkomunn e Mitrovics ku numri i tyre sht mbi 30mij vet.Kan krijuar edhe nj lagje t tyre n kt qytet.Edhe kta kan nj qndrim pro pavarsis s Kosovs.Romt jetojn kryesisht npr qyteteku numri i tyre sht mbi 40mij.Gjat lufts kan bashkpunuar me serbt dhe prandaj jan larguar.Turqit ku numri i tyre sht mbi40mij.N fakt pjesa m e madhe e tyre jan shqiptar turqishfols dhe vetm 5000banort e Mamushs jan turq etnik.Edhe kta kan nj pozicion pro Kosovs.Ashkalinjt quhen ndryshe egjiptiantose magjypt.Numri i tyre sht mbi 40mij.Jetojn edhe kta n qytete.Jan asimiluar,por vetm ngjyra i dallon nga shqiptart.Kan mbajtur edhe kta nj qndrim pro pavarsis s Kosovs.Kroatt .Numri i tyre sht 10mij dhejetojn kryesisht n fshatin e Janjevs s komuns s Lipjanit prej rreth 7mij vet ku mbi 90% jan kroat.Edhe kta kan mbajtur nj qndrim pro Kosovs.Nga ana t tjera Pakica kombtare m pak se 5mij vet jan sllavt mysliman si n Ozrimt Pejs,erkezt,etj.Religjioni n KosovZyrtarisht 85% e shqiptarve jan mysliman dhe 15% katolik.Katolikt jan t prqndruar kryesisht n kufi me Shqiprin si Pej,Gjakov,etj dhe numri i tyr sht mbi 40mij vet.Kurse myslimant vet jan mbi 90% t sektit syni dhe vetm n Gjakov n kufi me Tropojn jan bektashian.Kemi edhe nj pakic prej 5mij ortodokssh q jan me kobmbsi t dyshimt n Pej.Kurse pakicat kombtare si gorant dhe turqit e Mamushs e jan bektashian,serbt ortodoks dhe kroatt katolik, kurse pjesa tjetr e pakicave mysliman syni.Minoritetet n trojet shqiptare n Macedoni.Nga 600mij banor q ka rajoni shqiptar n Macedoni rreth 30% e prbjn minoritetetSi serbt,romt,trbesht,maqedonasit, vlleht,turqit.Pr numrin dhe karakteristikat e tyre do t flasim m posht.Serbt.Numri i tyre sht 40mij.N rajonet shqiptare n Maqedoni jetojn n Kumanov rreth 20mij dhe Shkup po aq rreth 20mij n fshatra dhe jo n qytete.Nga ana tjet jetojn n jug edhe pak vlleh t serbizuar.Kan ardhur kryesisht si kolon.RomtNumri i tyre sht 60mij.Jetojn vetm n qytetin e Shkupit.Dhe kryesisht n lagjet Gazi Baba dhe air.VllehtNumri i tyre zyrtarisht sht 10mij dhe realisht mbi 40mij.Pjesa m e madhe e tyre jan quajtur si maqedonas.Jetojn n Strug,Krov dhe n pjesn tjetr edhe n Manastir,Ohr,Prilep,ResnjJetojn edhe 100mij vlleh t tjer.Pjesa m e madhe e tyre jan me ndjenja grekofile.Nj pjes si Resnja jan vlleh t serbizuar.TurqitNumri i tyre sht 30mij.Jetojn n Tetov e Gostivar .Realisht jan shqiptar turkofonTrbeshtN fshatrat mes Dibrs Tetovs dhe Gostivarit si Mavrov,Rostush dhe Centar Zhupa jeton nj popullsi prej rreth 30mij vetsh q jan maqedonas mysliman dhe njihen me emrin trbesh.Ata jan myslimanizuar n shek XVI.Kan shum lidhje martesore me gorant q jan myslimant sllav t Dragashit.Religioni n trojet shqiptare n Macedoni.Nga ana fetare vet shqiptart e Maqedonis,Pjesa m e madhe jan mysliman t ritit syni e vetm pak kryesisht n Strug dhe Krov jan bektashian.Shqiptart ortodoks vet jan asimluar.Kurse pakicat kombtare vlleht dhe maqedonasit e serbt jan ortodoks.Nga ana tjetr kemi edhe maqedonas mysliman q njihen me emrin trbesh dhe jan t ritit bektashian.Romt vet jan t ritit rufai pjesa m e madhe.Minoritetet n trojet shqiptare n Greqi M par n kto troje shqiptart mysliman dhe ortodoks prbnin rreth 60% t popullsis,por sot si rrjedhoj e shpnrguljeve t shqiptarve mysliman ata prbjn rreth 40% t popullsis,por gjithsesi shumic krahasuar me popullsit e tjera dhe vetm n rajonin e Thesprotis prbjn mbi 60% t popullsis.Theksojm ktu se ky sht i vetmi rajon ku nuk sht vendosur asnj prej rrefugjatve grek t ardhur n vitet 20-30.Gjithsesi popullsit jo shqiptarofolse n kto rajon jan kt.Maqedonasit.Shtrihen kryesisht n rajonet e Follorins,Kosturit dhe m pak n Grebene.Numri i tyre sht rreth 40mij dhe prbjn rreth 10% t popullsis s rajonit prej 400mij banorsh dhe rreth 35% t popullsis s dy prefekturave Follorin e Kostur.Theksojm se si prkrahs t Partis Komuniste Greke n luftn civile n Greqi nj pjes e mir emigruan n vitet 44-47.Si rrjedhoj sot ata gjenden me t njjtat probleme si rreth 200mij am n Shqipri q u shprnguln nga Zerva n vitet 44-45.VllehtNumri i tyre sht rreth 100mij dhe prbjn 25% t popullsis s ktij rajoni.Shtrihen kryesisht n Pind nga e kan origjinn edhe vlleht e Shqipris ose m sakt n rajonet e Meovs q sht edhe qendra e tyre prej rreth 10mij banor e 100% vlleh,Konics, Janins, t prefekturs s Janins dhe m pak n Kostur e Grebene kurse n Follorin nuk ka asnj vlleh.Nga ana tjetr vlleht e Thesprotis jan asimiluar n shqiptar dhe m pak n grek si rasti i Napoleon Zervs njeriu q shprnguli popullsin ame.GrektPrbjn rreth 20% t popullsis ose rreth 80mij vet.Ktu mund t theksojm se pothuajse t gjith jan vlleh ose shqiptar ortodoks t greqizuar si rrjedhoj e ndikimit asimilues t kishs ortodokse greke.Jetojn n pjesn m t madhe n Janin,por edhe Konic,Art.Kurse grekt e Thesprotis jan shqiptar t asimiluar.E prmendm edhe m lart q nuk ka asnj rrefugjat grek nga Azia e Vogl.Izraelit.Numri i tyre sht i pakt dhe shtrihen kryesisht n qytete si Prevez,Art,Janin, Kostur,etj.Nj pjes ikn gjat pushtimit fashist pasi grekt i spiunonin tek gjermant.M par ka patur pomak dhe pak turq dhe t gjith t larguar n vitet 20-30 s bashku me shqiptart mysliman q m par ishin popullsia shumic n kt rajon.Religjionet n trojet shqiptare n Greqi.N fakt ktu kur kto rajone i prkisnin vilajeteve shqiptare kishin nj mazhoranc mbi 40% shqiptar mysliman,por m pas kta shqiptar mysliman u larguan si nj pjes me shkmbimin e viteve 20-30 si turq dhe 25mij n vitet 44-45.Si rrjedhoj sot 100% e popullsis sht kristiane,prfshir ktu edhe pakica si vlleht,maqedont dhe shqiptart ortodoks.Minoritetet n Shtetin shqiptar.N shtetin shqiptar prej 28mij km2 dhe 3milion banor rreth 5% jan popullsi jo shqipfolse.Komuniteti m i madh jan grekt,por ndr t tjera jetojn edhe vlleh,maqedonas,rom, egjiptian.Ndrkoh sot ata krkojn t drejta m shum, mgjth Shqipria n kt drejtim dallohet si vend pararoj.PodgoricartNumri i tyre llogaritet rreth 15mij vet.Ata jan malazez mysliman.Kan ardhur nga vet qyteti i Podgorics s Malit t Zi n 1880 q kur ky qytet iu dha ktij shteti dhe ndaj myslimanve filloi nj val e egr terrori.Q prej asaj kohe jan vendosur n Shkodr dhe rrethinat.MalazeztNumri i tyre sht 2000vet.Jan vendosur q m shum se 200vjet n fshatin e Vraks s rrethit t Shkodrs.Nj pjes e mir e tyre emigruan n Mal t Zi pas viteve 90,por nj pjes edhe u rikthyen m pas.Nga ky komunitet rrjedh edhe poeti i shquar shqiptar Millosh Gjergj Nikolla.Malazezt kan krijuar nj organizat t tyre me emrin Moraa-Rozafa.Kan edhe nj post n bashkin e Shkodrs.Udhheqsi i tyre Millan Vaso.Antart e ksaj organizzate llogariten n 100mij veta,por nga ana tjetr theksojm se shum prej tyre kan marr teser antarsie pr interes t vizs.Nga ana tjetr ky antarsim u shtua veanrisht n periudhn e viteve 95-96 kur Shqipria kryente kontraband nafte me Malin e Zi.GorantN komunat e Kuksit t Kolesjanit, Shishtavecit jetojn rreth 15mij sllav mysliman.Ata jetojn edhe prtej kufirit n rajonin e Dragashit ose t Gors nga e kan marr edhe emrin q do t thot malsor.N Shqipri pretendojn se jan shqiptar dhe n n Kosov sllav.Nga ana tjetr Macedonia q ka edhe ajo nj komunitet t saj sllavofonsh mysliman me emrin trbesh i pretendon si maqedonas.Mundet q ata t jen shqiptar t asimluar q gjat kohs s Stefan Dushanit dhe m pas t myslimanizuar.Por disa pretendojn se jan ilir t romanizuar ose m sakt vlleh t sllavizuar.Kemi edhe nj dokumentacion q Sknderbeu manastirit sllav t Hilindarit q shtrihet n kt rajon i dhuron disa toka.Kujtojm ktu q edhe e ma e Sknderbeut Vojsava ishte me origjin nga ky komunitet n MacedoniGollobordasitNumri i tyre 10mij vet.Jetojn n krahinn e Gollobords,por si murator t mir q jan,jan shprndar edhe n krahina t tjera t vendit.Jan shqiptar bullgarofon q nevoja pr pun i msoi q gjuhn bulgare ta shpall si parsore.Jan mysliman,por q gjithsesi nqs gorant kan lidhje me trbesht gollobordsit nuk kan lidhje gjaku me ta,prve se ngjashmris gjuhsoreBoshnjaktJan rreth 1000veta.Shtrihen n nj fshat t Shijakut.Kan ardhur nga Bosnja ktu n vitin 1880.IzraelittN fakt shum hebrenj ashtu si kudo npr bot jan shprndar edhe n Ilirin e Lasht.Origjinn mrgimi i tyre n bot e ka ather kur apostuli Pjetr vendosi t shprndahej n bot.Madje qendrat m t hershme t besimit jan sinagogat t cilat ngrihen pran nj vendi t lart ose druri.Eksodi i par i hebrenjve sipas Dh.Qiriazit n Krishtrimi n Shqipri ndodhi n vitet 60 pes.Ata lan nj koloni dhe n trevat e Albanve.E padiskutueshme sht q n nj nga kto streha t hebrenjve t mos jet strehuar apostuli Paul.Pr gjurm hebraike n Shqipri dshmojn dhe emrat me origjin izraelite n mesjet si Zhiti,Kofina,etj.Pas rekonkists n Spanj shum hebrenj u shprndan prsri n Evrop edhe sirrjedhoj edhe n Shqipri.Gjithsesi n Shqipri ato dokumentohen q n shekXIII n disa qytete kryesore ,kryesisht n bregdet.N fund t shek XV si pasoj e sulmeve t inkuizicionit spanjoll vijn dhe strehohen n Shqipri .Ata merreshin kryesisht me tregti.Mendohet se jan vendosur n lagjen Kala.Ka patur edhe sinagoga q e vrteton fragmenti i nj rozoni me yllin e Davidit q ruhet sot n Muzeume Sipas Visarjon Xhuvanit bhej fjal pr vendbanime t mdhenj hebrenjsh n qytetet e Perandoris Osmane.Ata kishin nj sinagog q nga turqit u prdor si han me emrin Hani Shehetils.N vitin 1930 jan gjetur monedha ari me simbole hebraike. N Xibrak t Belshit ndodhet nj gur varri me emrin Varri i ifutitKshtu n Elbasan prmenden rreth 50sinagoga n kala.Ndoshta nj pjes edhe jan asimiluar.Izraelitt pr shkak t prndjekjes nga osmant prkrahn edhe pavarsin e Shqipris.Ndoshta Shqipria ishte i vetmi vend n bot q n luftn e dyt botrore popullsia ifute jo vetm nuk do t paksohej,por do t shtohej.Nga 800vajti n 2000. Numri i tyre sot sht 200.Ka qen m i madh,por pas vitit 1990 nj pjes e mir e tyre emigruan n Izrael.Maqedonasit e PrespsShtrihen n katr fshatrat e Presps t komuns s Liqenasit si Gollombo,etj.Numri i tyre 5000.Jan vendosur q n kohn e mbretit bullgar Car Simeonit n shek VIII.Disa pretendojn se jan vlleh t bullgarizuar.Vetm ky minoritet bullgar njihet n Shqipri.T drejtat e tyre njihen si shkollimi n gjuhn amtare, tre or gjuh maqedonase n radion Kora.Kan krijuar shoqatn e tyre Prespa.Nga ky komunitet e ka origjinn edhe i madhi shkrimtar shqiptar Sterjo Spase.8Komuniteti rus n ShqipriKomuniteti rus sht i prbr prej jo m shum se 1000veta. Jan kryesisht t seksit femr.Por si sht historia e tyre. Ku jan t prqndruar ato.Pas lufts s dyt botrore Bashkimi Sovjetik psoi dme t mdha.Rusia gjithashtu.Rusia n at koh kishte 100milion banor ku 50milion meshkuj dhe 20milion ran n fushn e betejs.Kjo ishte situata nga ana demografike. Ndrkoh mardhniet mes vendit ton dhe B.S u shtuan pas prishjes me jugosllavt.B.S dha kontribut gjithashtu dhe n prgatijen e inteligjencs shqiptare Kshtu qindra djelmosha t bukur shqiptar q m von do t drejtonin vendin apo do t bheshin t shquar do t studionin n universitetet e njohura si Leningrad,Mosk,etj. Dhe bukuria e tyre nuk mund t binte n sy t femrave ruse. Dhe ata u martuan dhe krijuan familje.Mgjth qeverit prkatse pas prishjes s mardhnieve mes ktyre shteteve krkuan divorcin e tyre pjesa m e madhe e ktyre famijljeve mbijetuan.N Shqipri do psonin kalvarin e vuajtjeve .Nj pjes do futeshin n burg me t ashtquajturn akuz agjent t sigurimit sovjetik KGB.Ndrkoh viti 1992 do shnoj vitin e rivendosjes s mardhnieve mes Shqipris dhe Rusis ku do krijohet dhe nj shoqat miqsie mes dy shteteve ku brthama e tyre do t jet pikrisht ky komunitet i vogl q edhe sot e flet gjuhn e tyre dhe sht nj brtham garancie e miqsie mes dy popujve tan.Sot ata jetojn n Elbasan,Durrs, Vlor, Tiran,etj.Pra numri i sllavofonve n Shqipri arrin n mbi 30mij veta.Arment n Shqipri.Numri i tyre arrin n 200veta.Jeton kryesisht n fshatin Armen t Vlors.Dallohen nga prapashtesa e mbiemrit Zade.T gjih kan mbaruar shkolln e lart.Jan t zgjuar.Kan ritin e tyre ortodoks.Por nj pjes si rrjedhoj kan emigruar edhe n Tiran.RomtZyrtarish njihen 4000vet.Realisht mbi 100mij vet.Jetojn n qytet kryesore si Tiran,Elbasan, Vlor.ku pr arsye se merren me tregti kan ngritur edhe tregue me emrin Tregu i Romve.Jetojn kryesisht n Shqiprin e Mesme dhe m pak n jug,kurse n veri prve Kuksit e Krujs nuk jetojn.Dallohen nga ngjyra e tyre e zeshkt dhe nga gjuha q quhet arrixhishte.Lidhur me prejardhjen shum mendojn se kan ardhur q n shek XIV nga veriperndimi i Indis,kryesisht Punxhabi si zejtar me ushtrit pushtuese.Kan qen nomad dhe vetm vitet e fundit jan br sedentari.Gjuha e tyre ka alfabetin.Nga ana tjetr kan flamurin me karrocn dhe jeshil e blu simbol i jets s tyre nomade.Ka edhe nj teori tjetr q kan ardhur nga Turqia.Jan t sektit mysliman rufai.EgjiptiantNuk njihen zyrtarisht,pasi jan t asimiluar.Dallohen nga ngjyra e errt e tyre dhe nga nj er karakteristike.Quhen ndryshe magjyp.N Kosov njihen ashkalinj.Nga organizatat e tyre llogariten mbi100mij vet.Mendojn se kan ardhur nga Egjypti edhe kta si zanatinj me ushtrit pushtuese q n lashtsi,por Egjipti nuk i njihen si kombsi t tyre.Koht e fundit kan krkuar t rigjallrojn t drejtat e tyre.VllehtZyrtarisht llogariten 20mij vet.Por shoqatat e tyre mendojn mbi 100mij vllahofon ose fols t vllahishtes dhe mbi 100mij t tjer t asimiluar.Zyrtarisht njihen vetm vlleht e Selenics dhe t Zagoris,por jetojn edhe n qytetin e Kors,Prmet,etj.Ata jetojn vetm n jugun e ShqiprisKa dy teori pr pr origjinn e tyre.S pari jan t ardhur nga Vllahia e Rumanis dhe t vendosur ktu n mesjetn e hershme si pasoj e shtegtimeve.S dyti jan vendas ilir autokton t romanizuar.Vlleht e Shqipris e kan origjinn nga malet e Pindit t Meovs q n mesjet kan krijuar edhe shtetin e tyre t Vllahis s vogl ku n shek XII kishte nj shtrirje m t gjer ku prfshinte edhe Thesalin deri n Manastir.Kan krijuar shoqatat e tyre pr mbrojtje t drejtash.Krkojn shkolla n gjuhn e tyre.GrektNumri i tyre sht 60mij.Jetojn n jug si n rrethin e Delvins prbjn rreth 50%,n rrethin e Sarands rreth 40%,n Gjirokastr rreth 30% dhe qytet 20% Prmet 10%.Prmendim disa prej komunave me shumic Greke si Dropulli i sipr dhe poshtm,Livadhja,Aspropotam.Shoqria Omonia pretendon se jan rreth 100mij q nuk sht e vrtet.Disa qarqe shoviniste Vorioepirote greke theksojn se jan mbi 500mij ,por kjo nuk sht e vrtet pasi pr ta do ortodoks sht grek.Pjesa m e madhe jan t arsimuar deri edhe me shkoll t lart.Madje n kohn e regjimit t Enver Hoxhs kan patur edhe deputetin e tyre.Nj pjes kan vajtur edhe n Tiran,kurse pas viteve 90 kan shkuar pjesa m e madhe jasht shtetit,kryesisht n Greqi.Ata n fakt nuk jan minoritet,por komunitet pasi jan t ardhur.Kshtu deri n fund t shek XVII sipas regjistrave kadastral 100% e popullsis s ktyre rajoneve ishin shqiptare.Por kur u krijua pashallku i Janins Ali pasha solli n ifligjet e tij disa bujq ifinj grek .Dhe ata ngeln ktu q nga ajo koh.HimarjottHimarjott n fakt q q nga emri jetojn n krahinn e Himars jan shqiptar grekofols ,q nevojat e puns pasi e kan rrahur shum emigrimin kan br q t msojn greqishten.Madje shum documenta theksojn q deri n fund t shek XV ata nuk dinin asnj fjal greqish. Sot nga qarqe shoviniste vorioepirote greke po bhet prpjekje q kt rajon ta quajn si rajon minoritar.Pr fat t keqe dhe q e kan pranuar edhe disa himarjot pr nevoja ekonomike pasi sht vend shum i pasur,por me njerz t varfr disa edhe kan pranuar.Nga ana tjetr vet qeveria greke si mjet instrumentalizimi u jep ajo edhe nj pension suplementar prej 100 euro ose 130mij lek.Ngjyrime t tjeraN fakt n kt drejtim mund t themi se ndikimet e huaja n popullsin shqiptare jan m t paktat se n popullsit e vendeve t tjera.Kshtu nqs tek popullsit e vendeve t tjera do kemi kt prqindje popullate q jan ekstrem t pastr si Serbi40%, Mali Zi 35%, Greqi 25%,Macedoni 30%,Turqi 45%, kurse n Shqipri 66%.Gjithsesi edhe n Shqipri kemi element q jan asimiluar koh pas kohe.Psh n Tiran kemi me nj ndikim t largt persian,n Elbasan Kerafexhiu,Stambollxhi me nj ndikim t largt turk apo edhe hebraik n Kala q deri para 30vovjetsh e ruajtn origjinn dhe m pas jan asimiluar.Religionet n Shqipri.Sipas librit Flashes sur le mond 40% e popullsis s vendit ton nuk besojn ose m sakt jan ateista.Dhe kjo si rrjedhoj e mbylljes s institucioneve t kultit n vitin 1967.Madje ktu mund t theksojm se pjesa m e madhe jan t besimit mysliman.Kjo tregon edhe nj her q n dallim nga trojet kufitare shqiptare,ktu sht pranuar vetm pr nevoja ekonomike.Gjithsesi tradicionalisht 65% jan mysliman ku 2/3 syni dhe 1/3 bektashian, dhe 25% ortodoks e 10% katolik.Ka edhe sekte t tjera.Kurse besimet e minoriteteve ve goranve e podgoricarve tr t tjert jan kristian ortodoks.Synizmi n ShqipriZyrtarisht q nga rregjistrimi i 1927 rreth 40% e popullsis sht e besimit mysliman syni.Ata jan m ekstremist n zbatimin e praktikave t tyre.Prqindjen m t madhe e kan n Shqiprin e mesme si Elbasan, Tiran dhe m pak n jug t Shqipris.Kurse n veri n Puk,Mat,etj.Bektashizmi n ShqipriNumri i bektashianve n Shqipri sht 25% e popullsis ose 1/3 e popullsis myslimane.Prqindjen m t madhe e kan n trevat e jugut si Berat,Prmet,Kolonj,Mokr, Opar, Gor dhe 100% n Skrapar.Kurse n veri prve Krujs,Tropoj nuk ka bektashian e n Shqiprin e mesme shum e paktN fund t Gushtit pr nder t themeluesit t Tyre Baba Aliut n Tomorr organizohet nj fest.N vendin ton ndodhet edhe kryegjyshata botrore.Ortodoksizmi n ShqipriNumri i ortodoksve n Shqipri sht nga 18%-25%.Jan kryesisht n jug si Gjirokastr,Kor, Prmet,Kolonj,M pak n Shqiprin e mesme dhe n veri pothuajse fare.Ka patur prpjekje pr ti asimiluar n grek, pr shkak t ndikimit t ksaj gjuhe n ritet ortodokse dhe deri diku jasht kufijve t shtetit shqiptar n shqiptart ortodoks t vendeve fqinje i sht arritur qllimit.Varen si Kish nga patriarkana e Stambollit.Katolicizmi n ShqipriKatolikt n Shqipri jan komuniteti m i vogl tradicional fetar e prbjn 10%-12% t popullsis.Varen si kish nga Vatikani.Jetojn n Shkodr 30%,Lezh dhe Mirdit 100% e popullsis.N Shqiprin e mesme sht shum i pakt ky besim dhe n jug n ka asnj katolikt.Kan patur m shum autonomi se religjionet e tjera n drejtim t prdorimit t gjuhs n ritet e tyre.Besimet e tjeraNga ana tjetr n Shqipri ka edhe sekte t tjera fetare,veanrisht kjo pas vitit 1990 q numri i tyre sht i vogl krahasuar me besimet e tjera tradicionale dhe sigurisht nuk i kalon 5%.Kshtu kemi besim rufai, besim bahai apo edhe protestant q para lufts s dyt botrore dhe pas vitit 90 jo vetm q kto u ringjalln,por edhe u shtuan religjione t reja si mormont nj religjion i ardhur nga SHBA, jehovai,unitizmi me element shintoist nj religjion i ardhur nga Korea e Jugut.Dhe tereni sigurisht sht gjetur pasi 40% e shqiptarve nuk i prkasin asnj besimi.Religjionet dhe pakicat kombtareNqs bjm nj paralelizm mes tyreRomt jan t sektit mysliman rufaiGorant t sektit mysliman bektashianPodgoricart dhe boshnjakt t sektit mysliman syniMaqedonasit e Presps,Vlleht, grekt t besimit ortodoks dhe prbjn 30% t besimtarve t ktij riti.Edhe t drejtat religjionare t pakicave n Shqipri respektohen.Kuptohet n periudhn e komunizmit kto t drejta nuk i kishin as shqiptart.Por vihet re nj tendenc e elementit ortodoks grek pr t mbizotruar n kt religjion q ka hasur n rezistenc.Kjo sht arsyeja e prplasjes s kishs ortodokse greke me priftin elbasanas at Nikolla Marku.Nga ana tjetr pr kt ka luftuar edhe peshkopi shqiptar i madhi At Theofan Stilian Noli q n 1937 u arrit dhe autoqefalia e kishs ortodokse shqiptare.Politika e shtetit ndaj fesM par pushtuesi turk e ka par fen si mjet prarje.Kshtu myslimani trajtohej si turk,ortodoksi si grek dhe katoliku si latin.Madje edhe duke i vn n prarje njri me tjetrin.Pas shpalljes s pavarsis tr qeverit shqiptare q erdhn m pas shpalln laicitetin e shtetit ndaj fes,q do t thot mosndrhyrje t shtetit n punt e fes dhe anasjelltas.Por gjithsesi pushteti ndihmoi n autoqefalin e intstitucioneve klerikale ose m sakt n arritjen e nj far autonomie t tyre nga qendrat si Patriarkana, Vatikani dhe Turqia.Kujtojm ktu q me ndrhyrjen e mbretit Zog n 1937 u shpall autoqefalia e kishs ortodokse shqiptare.Pushtuesit nazifashist q erdhn m pas shpalln nj neutralitet ndaj problemeve fetare n vendin ton.Nga ana tjetr regjimi komunist e shihte religjionin me frik si ndikim i huaj derisa n 1967 u shpall mbyllja e institucioneve t kultit n Shqipri si kisha e Xhamia.Kurse pas 1990 kur u prmbys ky regjim vihet re nj ekstremitet.Kshtu liberalizmi fetar pr fat t keq po on n futjen e disa rrymave ekstreme fetare q po prmbys disa an pozitive t vendosur m par.Kshtu tani po vihen re prsri martesat me karakter religjioz.Politika e shtetit shqiptar ndaj minoriteteve.Tradicionalisht populli shqiptar ka jetuar n paqe dhe mirkuptim me popujt fqinj.Ai u sht gjendur kurdoher atyre n t mir dhe t keq si rasti i pjesmarrjes n revolucionin grek n 1821.E njjta situat ka qen me pakicat.Kur shteti shqiptar u shpall i pavarur m 1912 tr qeverit shqiptare q erdhn m pas ratifikuan marrveshjet pr njohjen e minoriteteve.Pakicat n shtetin shqiptar prbnin 5% t popullsis totale.Ktu kemi pr t prmendur vetm nj rast krize.Pikrisht ather kur shteti grek po shprngulte minoritetin am n Greqi qeveria e Ahmet Zogut se pr ti strehuar ata do detyrohej t shprngulte minoritetin grek n Dropull.Si fillim ai i mbylli shkollat greke ktu,por edhe si pasoj e presionit ndrkombtar por edhe mosdshira e vet Zogut pr t mos ta vn n zbatim kjo nuk u realizua.Nga ana tjetr pushtuesit tentuan t ven n grindje shqiptart me pakicat si rasti n Kosov shqiptar me serb,por kjo nuk u arrit.Kurse n jug gjermant tentuan t bnin nj shkmbim popullsie t minoritetit grek n Shqipri me at am n Greqi q nuk u arrit.Nga ana tjetr regjimi i Hoxhs e privilegjoi minoritetin grek n vendin ton.Kjo nuk u prish as me acarrimin mes dy shteteve deri n 1960, pavarsisht se u tentua me instrumentalizim.Minoriteti grek kishte gazetn e tij Llaiko Vima dhe nj deputete grek n kuvend.U ndie edhe m i privilegjuar kur dy shtetet u afruan edhe m shum n vitet 70-80.Pas vitit 1990 asgj nuk ndryshoi n t drejtat e tyre.Minorateti grek ka edhe deputett e tij si edhe nj parti ajo pr t drejtat e njeriut si edhe organizatn e tij q njihet me emrin OMONIA.Ndoshta nj far acarimi pati n vitin 94-95 me arrestimin e pes minoritarve n Greqi.Por prsri kjo nuk ndryshoi asgj.Shteti yn pr t nnshkruar marrveshjen e asocimit nnshkroi kto dit marrveshjen pr respektim t t drejtave t minoriteteve.1 Diaspora shqiptare n shekXIXShqiptart e Maqedonis lindore dhe asaj grekeShqiptart e ThesalisShqiptart e PeloponezitShqiptart e pashallkut t beograditShqiptarte shtetit malazez t 1830Diaspora shqiptare sot nGreqiItaliTurqiSerbiMali ZiBosnjsKroacisSpanjsFrancsGjermaniBullgariRum