study on kaentawan (jerusalem artichoke) production for...

รายงานการวจย

การศกษาการผลตแกนตะวนเพอการผลตเอทานอล

Study on Kaentawan (Jerusalem

Artichoke)

Production for Ethanol Production

คณะนกวจย

นายสนน จอกลอย มหาวทยาลยขอนแกน

นายนมตร วรสต มหาวทยาลยขอนแกน

นายวสทธ กปทอง กรมวชาการเกษตร

นายสมศกด สขจนทร กรมพฒนาทดน

นายพรเทพ ถนนแกว มหาวทยาลยขอนแกน

นางลกขณา เหลาไพบลย มหาวทยาลยขอนแกน

นายพฒนา เหลาไพบลย มหาวทยาลยขอนแกน

ไดรบทนอดหนนการวจยจากส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

กตตกรรมประกาศ

คณะผวจยขอขอบคณส ำนกงำนคณะกรรมกำรวจยแหงชำต (วช.) ทไดกรณำจดสรรทนวจย

ส ำหรบกำรศกษำวจยในครงน ขอขอบพระคณคณะกรรมกำรผทรงคณวฒ ไดกรณำใหขอเสนอแนะ แนะน ำ

ในกำรท ำกำรวจย และกำรจดท ำรำยงำน ขอขอบพระคณ ผอ.สนนทำ สมพงษ และทมงำน ภำรกจโครงกำร

และประสำนงำนวจย ทไดชวยบรหำรจดกำรท ำใหกำรด ำเนนงำนของโครงกำรด ำเนนงำนไปไดดวยด

ขอขอบคณ กรมวชำกำรเกษตร และกรมพฒนำทดน ทไดรวมในกำรวจยครงน สดทำยขอขอบพระคณ

คณะเกษตรศำสตร มหำวทยำลยขอนแกน ทไดอ ำนวยชวยเหลอในกำรด ำเนนกำร สถำนท วสดอปกรณ

ส ำหรบงำนวจย

คณะนกวจย

สงหำคม 2550

บทคดยอ โครงการวจยเรอง การศกษาการผลตแกนตะวนเพอการผลตเอทานอล Study on Jerusalem Artichoke production for Ethanol production ไดรบทนอดหนนการวจยประจ าป 2549 จ านวน 2,000,000.- บาท ระยะเวลาการท าการวจย 1 ป ตงแต 28 กนยายน 2549 ถง 28 สงหาคม 2550 รายนามคณะผวจย พรอมทงหนวยงานทสงกดและหมายเลขโทรศพท 1. รศ.ดร. สนน จอกลอย, Ph.D. คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน จงหวดขอนแกน 40002 โทร. 0-4336-4637 2. รศ.ดร. นมตร วรสต, Ph.D. คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน จงหวดขอนแกน 40002 โทร. 0-4336-4637 3. นายวสทธ กปทอง, วท.ม. สถาบนวจยพชไร กรมวชาการเกษตร โทร. 0-2579-3930-2 4. นายสมศกด สขจนทร, วท.ม. กรมพฒนาทดน จงหวดขอนแกน 40000 โทร. 0-4324-6886, 0-4324-3913 5. ผศ.ดร. พรเทพ ถนนแกว, Ph.D. คณะเทคโนโลย มหาวทยาลยขอนแกน จงหวดขอนแกน 40002 โทร. 0-4336-2121 6. ผศ.ดร. ลกขณา เหลาไพบลย, Ph.D. คณะเทคโนโลย มหาวทยาลยขอนแกน จงหวดขอนแกน 40002 โทร. 0-4336-2121 7. รศ.ดร. พฒนา เหลาไพบลย, Ph.D. คณะเทคโนโลย มหาวทยาลยขอนแกน จงหวดขอนแกน 40002 โทร. 0-4336-2121 ความตองการใชพลงงานมมากขน แหลงพลงงานมอยอยางจ ากด จงมความพยายามหาแหลงพลงงานใหม ๆ เพอสนองความตองการ พลงงานชวภาพเปนแหลงพลงงานหนงทไดรบความสนใจทง ไบโอดเซล และแกสโซฮอล แกสโซฮอลซงไดจากการน าเอทานอลมาผสมกบน ามนเบนซน ในประเทศไทย วตถดบทส าคญส าหรบการผลตเอทานอล คอ ออย และมนส าปะหลง ซงพชทงสองนเปนวตถดบส าคญของอตสาหกรรมแปงและน าตาล ท าใหวตถดบไมเพยงพอกบความตองการจงมความพยายามจะหาวตถดบใหม ๆ ทจะน ามาใชผลตเอทานอล แกนตะวนเปนพชหนงทอยในความสนใจทจะน ามาใชผลตเอทานอล เพราะมอายสนเพยง 120 วน และมศกยภาพในการใหผลผลตสง อยางไรกตามการผลตแกนตะวนเพอเปนการคาและอตสาหกรรมในประเทศไทยยงไมมมากอน ดงนนการศกษานจงมวตถประสงคเพอจะศกษาคณลกษณะของพชทเหมาะสม เทคโนโลยการผลตในแตละพนท ตนทนการผลต และการยอมรบการผลตของเกษตรกร การศกษาท าการปลกทดสอบการผลตในแปลงเกษตรกรโดยเกษตรกรใน 3 ฤดปลก คอ ตนฤดฝน ปลายฤดฝน และฤดแลง ในเขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคกลาง ใน

สภาพพนทไร ชายฝงรมน าหลงน าลด และพนทนา ในขณะเดยวกนกมการปลกทดสอบในสถานทดลองเพอใชเปนแปลงเปรยบเทยบซงมขนตอนการด าเนนงานประกอบดวย 1) การเลอกพนทปลกเปนดนรวนทรายระบายน าไดด 2) สรางกลมเกษตรกรในการผลต 3) ใหความรการผลตแกเกษตรกร และตดตามผลการปฏบตของเกษตรกร 4) จดหาปจจยการผลตใหเกษตรกร 5) การดแลปฏบตของเกษตรกร การตดตามใหค าแนะน า บนทกขนตอนวธการปฏบตของเกษตรกรในการผลตพชน และการเกบขอมลตนทนการผลต 6) น าขอมล ดน ฟาอากาศ และการปฏบตของเกษตรกรมาหาความสมพนธกบผลผลต วเคราะหตนทนการผลตและการยอมรบการผลตของเกษตรกร ผลการศกษาพบวา การผลตในแปลงเกษตรกรหากมการจดการใหน าชลประทานทดจะเปนตวก าหนดระดบผลผลต พบวาหากการจดการใหน าดใหผลผลตในระดบปานกลาง-สง 2,000-4,000 กโลกรม/ไร หากเกษตรกรมการจดการเรองการใหน าไมด คอใหน าไมสม าเสมอ จะมผลผลตต ามาก คอ นอยกวา 1,000 กโลกรม/ไร น าเปนปจจยทส าคญทสดส าหรบการผลตแกนตะวน ไมวาจะเปนการผลตตนฤดฝน ปลายฤดฝน หรอฤดแลง เนองจากแกนตะวนไมทนแลง ตนทนการผลตพบวาในแปลงทไดผลผลตในระดบปานกลาง-สง การผลตแกนตะวนในปลายฤดฝน และฤดแลงจะมตนทนการผลตประมาณ 3-4 บาท/กโลกรมหวสด แตในการผลตในฤดตนฝน มตนทนการผลตประมาณ 2-15 บาท/กโลกรม การรบซอจากเกษตรกร 3-5 บาท/กโลกรมหวสด อาจไมเกดแรงจงใจส าหรบเกษตรกรในการผลต แตหากก าหนดราคารบซอใหสงขนตนทนวตถดบในการผลตเอทานอลจะสงมาก ท าใหขาดศกยภาพในการแขงขนการใชวตถดบในการผลตเอทานอลจากพชน การยอมรบการผลตเกษตรกรสวนหนงใหความเหนวาจะไมผลตพชน เพราะมตนทนการผลตสง มราคารบซอต า มอายยาวกวาพชแขงขนหลายชนด มความยงยากในการปฏบตโดยเฉพาะในการปลกจากตนออน และการเกบเกยวท าความสะอาดหว แตกมเกษตรกรจ านวนหนงถงแมวาจะไดผลผลตแกนตะวนต า แตมความเชอวาหากปลกอกกจะท าไดดขน และจะไดผลผลตสงขนได ในกลมนยงลงความเหนวาจะปลกแกนตะวนตอไป ส าหรบเทคโนโลยการผลต พนธยงมจดออนหลายประการ คอ 1) อายยาว ยงไมเหมาะกบระบบการปลกพช 2 ครงในพนทไร และพนทนาของเกษตรกร 2) มการเจรญเตบโตในตอนตนชา ท าใหแขงขนกบวชพชไมไดด ท าใหตองก าจดวชพช 2-3 ครงกวาแกนตะวนจะเจรญคลมพนทได 3) แกนตะวนยงไมทนแลง 4) มความออนแอตอโรคโคนเนาและหวเนา ดงนนเทคโนโลยเรองพนธควรมการพฒนาพนธเพอแกปญหาจดออนขางตน กจะท าใหมศกยภาพในการใหผลผลตเพมมากขน พนทเพาะปลกพบวาดนรวนปนทราย เหมาะสมกบการปลก แตดนเหนยวไมเหมาะสมเพราะแกนตะวนลงหวยาก และยากตอการเกบเกยว จงเปนเหตผลส าคญทเกษตรกรในพนทดนเหนยวปฏเสธการปลกแกนตะวนในพนท น การแกการพกตวของหวแกนตะวนเปนอกประเดนหนง การปลกโดยใชตนออนปลกยาก ใชเวลามาก และตนออนมความออนไหวตอการกระทบแลงมาก จงตองใหน าบอยครง หากมการพฒนาวธการแกการพกตว และใชหวปลกไดลก รอใหตนแกนตะวนงอกภายหลง จะท าใหมระบบรากลกทนแลงไดมากขน และปลกไดเรวขน อยางไรกตามสมมตฐานนยงตองการงานวจยเพอยนยนผลความเปนไปได หากม การพฒนาเทคโนโลยการผลต เทคโนโลยเรองพนธของพชน ในอนาคตจะเพมศกยภาพของผลผลตมากขน ท าใหตนทนของการผลตลดลง และจะเพมศกยภาพการใชวตถดบแกนตะวน ส าหรบอตสาหกรรมการผลตเอทานอลไดในอนาคต

จากการวเคราะหองคประกอบหลกทางเคมในแกนตะวนเพอน ามาใชในการผลตเอทานอลในการศกษาน พบวา มคาความชนเฉลย 77.7 เปอรเซนต pH เฉลยประมาณ 6.02 ความหวานเฉลย 19.5 องศาบรกซ ปรมาณน าตาลทงหมดเฉลย 256.3 กรมตอลตร ปรมาณน าตาลรดวสเฉลย 21.0 กรมตอลตร ปรมาณอนลนเฉลย 189.0 กรมตอลตร และปรมาณสารประกอบฟนอลคเฉลย 1.3 กรมตอลตร นอกจากนยงมแรธาตชนดตางๆ เปนองคประกอบดวย โดยแรธาตทพบมากทสดคอไนโตรเจน (2,431.3 มลลกรมตอลตร) และโปแตสเซยม (2,491.8 มลลกรมตอลตร) เมอน าแกนตะวนไปทดสอบการยอยสลายสารอนลนโดยเปรยบเทยบระหวางการยอยดวยกรดซลฟวรกทอณหภม 60, 80 และ 100 องศาเซลเซยส เปนเวลา 40 นาท และการยอยดวยเอนไซมอนเลส (อตรา 0.2 กรมตอกโลกรมวตถดบ) พบวาการยอยดวยกรดซลฟวรกทอณหภม 80 และ 100 องศาเซลเซยส เปนเวลา 40 นาท สามารถยอยสลายสารอนลนใหกลายเปนน าตาลรดวสไดสงกวาวธการอน และเมอน าน าหวานทไดจากการยอยในแตละวธไปทดสอบการหมกเอทานอล พบวาน าหวานทผานการยอยดวยกรดซลฟวรกทอณหภม 80 องศาเซลเซยส เปนเวลา 40 นาท ใหปรมาณเอทานอลและอตราการผลตสงทสด (60.4 กรมตอลตร และ 0.838 กรมตอลตรตอชวโมง) ส าหรบการศกษาหาสภาวะทเหมาะสมในการผลตเอทานอลจากแกนตะวนโดยวธการหมกแบบกะดวยเชอ Saccharomyces cerevisiae พบวาสภาวะทเหมาะสมในการผลตเอทานอลคอ ปรมาณน าตาลเรมตน 250 กรมตอลตร ปรมาณเชอยสตเรมตน 10 8 เซลลตอมลลลตร pH เรมตนในชวง 4.5-6.0 โดยไมจ าเปนตองเตมแหลงไนโตรเจนเพมเตม เมอน าสภาวะทเหมาะสมดงกลาวน ไปทดสอบการหมกเอทานอลในถงหมกขนาด 5 ลตร พบวาปรมาณเอทานอลทผลตไดมคาสงสดเทากบ 114.4 กรมตอลตร หรอประมาณ 94.1 ลตรตอตนวตถดบ โดยมคาผลไดเอทานอลเทากบ 0.42 กรมเอทานอลตอกรมน าตาลทถกใช และอตราผลผลตเอทานอลเทากบ 3.18 กรมตอลตรตอชวโมง ทระยะเวลาในการหมก 36 ชวโมง

Abstract

The increase in energy demand and the depletion of conventional energy resources in Thailand arouse the attention of researchers, policy makers and public to look for renewable sources in order to meet future demand and reduce the dependence on imported fuels. Renewable bioenergy offers sustainable means of energy consumption and it is greenhouse gas free. Several strategies for conversion energy from biomass into more useful and convenient forms are commercially available. Of these strategies, bio-diesel production through transesterification of bio-oils and bio-ethanol production from several sugar and starch containing feedstocks through fermentation and distillation are most technically and economically viable. Biodiesel and bioethanol are used for transport fuels in pure form or the mixture with conventional fuels. As feedstocks for bio-ethanol production are the major agricultural crops such as

sugarcane and cassava in which the existing industries such as sugar and tapioca flour industries have already used as raw materials, the competition for raw materials and the shortage of raw materials lead bio-ethanol industry to explore new sources of feedstock to fill the gap during raw material shortage. Although Kaentawan (Helianthus tuberosus L.) is promising, it is newly-introduced crop and the production technology has not been established. The objectives of this research project were to establish production technology for Kaentawan for use as feedstock for bio-ethanol production and to evaluate technico-economical performance of Kaentawan and the acceptance of the farmers. Trails were conducted for three growing seasons (early rainy, late rainy and dry seasons) in three eco-systems (rain-fed upland, river bank and irrigated field after rice) in the Central and the Northeast regions of Thailand. Trails in research station were also included for comparison. Research activities were carried out as follows; 1) loamy-sandy soils with good drainage were selected as test sites, 2) volunteer farmers were approached to grow Kaentawan, 3) training programs were organized for the farmers prior to growing the crop, 4) necessary production factors were provided to the farmers, 5) trained technicians worked closely with farmers and gave necessary advices and recorded the data for agronomic practices conducted by farmers and production cost and 7) soil data and meteorological conditions were also recorded. Effects of different agronomic practices, soil types and meteorological conditions on tuber yield of Kaentawan were analyzed. Cost of production and farmers’ acceptance were studied from farmer interviews. The results showed that access to irrigation was the most important factor affecting tuber yield of Kaentawan for all growing seasons, giving yield ranging from 2,000-4,000 kg Rai-1 compared with around 1,000 kg Rai-1 for non-irrigation. As Kaentawan is sensitive to soil drying, water resource is very important for the success of Kaentawan production in order to obtain acceptable yield and reasonable profit. Considering production cost of tuber yields ranging from 2,000-4,000 kg Rai-1, the costs of production ranging 3-5 Baht kg-1 were obtained in the late and dry seasons. The costs of production increase sharply ranging from 2-15 Baht kg-1 in the early rainy season due to lower tuber yield because of tuber rot disease. The selling prices at farm gate at 3-5 Baht kg-1 were not attractive to farmers, and, at the higher prices, the industry may be reluctant to use Kaentawan for ethanol production because it is not competitive. For farmers’ acceptance, some farmers were unwilling to grow

Kaentawan any longer, whereas some farmers believed that they could improve tuber yield and were willing to grow Kaentawan in the next season. For production technology investigated, some disadvantages of varieties used were observed, including late maturity, slow growth at early growth stages, sensitivity to soil drying and susceptible to soil-born diseases. Sandy loam soils were most suitable for growing Kaentawan, whereas cay soils were less suitable because tuber formation in cay soils was difficult and harvest was also difficult. This is the reason why farmers in areas with clay soils did not accepted Kaentawan. Dormancy was another problem limiting crop productivity and acceptability of Kaentawan. This was due to high cost of planting and extensive care at early growth stages by using sprouted tuber parts. Planting of Kaentawan can be improved by using non-dormant tuber parts in stead of sprouted tuber parts. The use of non-dormant tuber parts will allow planting in deeper soils and avoid the effect of soil drying at soil surface because of deeper root systems. However, this method has to be tested experimentally. For agronomic view points, yield potential can be improved by varietal improvement and appropriate cultural practices.

Chemical composition analysis of Jerusalem artichoke used for ethanol production in this study revealed that it contained 77.7% moisture, pH 6.02, 19.5 oBrix of total soluble solid, 256.3 g/l total sugars, 21.0 g/l reducing sugar, 189.0 g/l inulin and 1.3 g/l phenolic compound. It also contained several minerals, among these nitrogen and potassium were the most highest (2,662.5 and 3,588.7 mg/l, respectively). Degradation of inulin by acid (sulfuric acid) and enzymatic hydrolysis were compared, and the results showed that acid hydrolysis using concentrated sulfuric acid and incubated at 80 or 100oC for 40 min gave higher degree of inulin degradation than other methods. The highest ethanol concentration and productivity were also ontained when syrup derived from sulfuric acid hydrolysis at 80oC for 40 min was used as fermentation substrate. In this study, optimization parameter for batch ethanol production by Saccharomyces cerevisiae in shake flask level was also performed and the resulted revealed that 250 g/l total sugars, 108 cells/ml initial yeast cells, pH 4.5-6.0 were the optimal conditions. In 5 l fermentor using these optimal conditions, 114.4 g/l ethanol concentration or 94.1 l/ton of raw material, 0.42 g ethanol/g sugar consumed and 3.18 g/l/h ethanol productivity were obtained at 36 h fermentation time.

สารบญเรอง

หนา

กตตกรรมประกาศ i

บทคดยอ ii

Abstract

iv

บทท 1 บทน า 1

1.1 ความส าคญ และทมาของปญหาทท าการวจย 1

1.2 วตถประสงค 2

1.3 ผลทคาดวาจะไดรบจากการศกษาศกยภาพการผลตเอทานอลจากแกนตะวน 2

1.4 ดชนชวดความส าเรจของโครงการ 2

1.5 เอกสารอางอง 3

บทท 2 การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในสภาพไรนาเกษตรกร 4

2.1 ทมา ความส าคญ และแนวคดพนฐานของการศกษา 4

2.2 วธการศกษา 4

2.2.1 การเลอกพนททดสอบ 4

2.2.2 การเลอกกลมเกษตรกร 5

2.2.3 การใหความรแกเกษตรกร 5

2.2.4 ปจจยการผลตและการเตรยมหวพนธกอนปลก 5

2.2.5 การปลกปฏบต การเกบเกยว และกระบวนการหลงการเกบเกยว 5

2.2.6 การวเคราะหตนทนการผลต 5

2.3 ผลการศกษา 6

2.3.1 การปลกทดสอบแกนตะวนในสภาพไร ปลายฤดฝนป 2549 6

2.3.1.1 การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในเขต 6

อ าเภอเมอง จงหวดขอนแกน


อ าเภอน าพอง จงหวด ขอนแกน


อ าเภอเกษตรพสย จงหวดรอยเอด


อ าเภอเชยงยน จงหวดมหาสารคาม

2.3.1.5 การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในศนยวจยพชไร 35

นครราชสมา

2.3.1.6 การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในสถานทดลอง 40

มหาวทยาลยขอนแกนปลายฤดฝนป 2549

สารบญเรอง (ตอ)

หนา

2.3.2 การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในสภาพเพาะปลก 44

ฤดแลงป 2549/50

2.3.2.1 การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในสภาพ 44

ชายฝงรมน าหลงน าลด

ก. การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในเขต 44

อ าเภอทาบอ จงหวดหนองคาย

2.3.2.2 การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในสภาพพนทไร 61

ใหน าชลประทาน

ก. การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในโครงการ 61

อนรกษพนธกรรมพช อ าเภอสค ว จงหวดนครราชสมา

ข. การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในเขต 70

อ าเภอพฒนานคม จงหวดลพบร

ค. การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในเขต 77

อ าเภอเทพสถต จงหวดชยภม

ง. การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในพนท 81

โครงการหมบานเศรษฐกจพอเพยงตามแนว

พระราชด ารฯ และฟารมตวอยาง บานทางหลวง

อ าเภอนาแก จงหวดนครพนม

จ. การทดสอบการผลตแกนตะวนในสถานทดลอง 86

มหาวทยาลยขอนแกน

2.3.2.3 การปลกทดสอบการผลตในสภาพพนทนาใหน า 90

ชลประทานในฤดแลงป 2549/50

ก. การปลกทดสอบการผลตในเขตพนท 90

อ าเภอศรบญเรอง จงหวดหนองบวล าภ

ข. การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในเขต 103

อ าเภอเปอยนอย จงหวดขอนแกน

ค. การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในเขต

109 อ าเภอกดจบ จงหวดอดรธาน

ง. การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในเขต

123 อ าเภอนาแก จงหวดนครพนม

จ. การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในเขต

128 อ าเภอเมองมกดาหาร จงหวดมกดาหาร

ฉ. การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในเขตอ าเภอหนองเรอ

134 จงหวดขอนแกน


หนา

2.3.3 การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในสภาพไร ตนฤดฝน ป 2550

138

2.3.3.1 การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในสถานทดลอง 139


2.3.3.2 การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในศนยวจยพชไร

148 นครราชสมา

2.3.3.3 การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในเขต ต าบลวะตะแบก

153 อ าเภอเทพสถต จงหวดชยภม

2.3.3.4 การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในเขตต าบลบานไร 164

อ าเภอเทพสถต จงหวดชยภม

2.4 วจารณผลการศกษา

171 2.4.1 ปจจยทางกายภาพ

171 2.4.1.1 น าและการจดการน า

171 2.4.1.2 ดนและความอดมสมบรณของดน

174 2.4.1.3 ลมพาย

174 2.4.1.4 ชวงแสงและอณหภม

175 2.4.2 ปจจยทางชวภาพ

175

2.4.2.1 แกนตะวนมอายการเกบเกยวยาว

175 2.4.2.2 พนธแกนตะวนทมการเจรญเตบโตชาในระยะแรก

175 ของการเจรญเตบโต

2.4.2.3 โรคโคนเนาและหวเนา 175

2.4.2.4 การพกตวของหวพนธ 176

2.4.3 ปจจยทางเศรษฐกจและสงคม

176

2.4.3.1 ตนทนการผลต และรายไดทไดรบ

176 2.4.3.2 การยอมรบการผลตแกนตะวนของเกษตรกร

178 2.5 สรปผลการศกษา 178

2.5.1 ระดบผลผลตทไดรบ

178 2.5.2 ตนทนการผลตและก าไร

178

2.5.3 การยอมรบการผลต

179 2.6 ขอเสนอแนะ

179 2.6.1 การพฒนาพนธใหเหมาะสมกบระบบการผลตพช

179 2.6.2 การศกษาการแกการพกตวของแกนตะวน

179 2.6.3 การศกษาการปองกนก าจดโรคโคนเนา ซงเกดจากเชอ

179

Sclerotium rolfsii 2.7 ประมวลภาพกจกรรม

180 2.8 กจกรรมการประชาสมพนธ 192

2.9 เอกสารอางอง

199


หนา

บทท 3 การศกษาการผลตเอทานอลจากแกนตะวน

200 3.1 ทมาและความส าคญและแนวคดพนฐานของการศกษา

200 3.2 วธการศกษา

201 3.2.1 การศกษาวธการบบสกดน าหวานจากหวแกนตะวน

201 3.2.2 การวเคราะหองคประกอบหลกทางเคมในวตถดบ

202

3.2.3 การศกษาศกยภาพของแกนตะวนเพอการผลตเอทานอล

202 3.2.4 การวเคราะหตนทนการผลตเอทานอลจากแกนตะวน

205 3.2.5 การถายทอดเทคโนโลยการผลตเอทานอลจากแกนตะวน

205 3.3 ผลการศกษา

205 3.3.1 ผลการวเคราะหองคประกอบหลกทางเคมในวตถดบ

205 (น าหวานจากหวแกนตะวน)

3.3.2 ผลการศกษาความเปนไปไดในการหมกเอทานอล

207 จากน าหวานจากหวแกนตะวนทไมผานการยอยเปนวตถดบ

ดวยเชอ S. cercvisiae

3.3.3 ผลการทดสอบการยอยสารอนลนในน าหวานจากหวแกนตะวน

207 ดวยกรดรวมกบความรอนและเอนไซม

3.3.4 ผลการทดสอบการหมกเอทานอลจากน าหวานจากหวแกนตะวน

208 ทผานการยอยอนลนดวยกรดและเอนไซม

3.3.5 ผลการศกษาปจจยบางประการทมผลตอการผลตเอทานอล

211 จากน าหวานจากหวแกนตะวน

3.3.6 ผลการวเคราะหตนทนการผลตแกนตะวน และตนทน

232 การผลตเอทานอลจากแกนตะวน

3.3.7 ผลการถายทอดเทคโนโลยการผลตเอทานอลจากแกนตะวน 233

3.4 วจารณผลและสรปผลการศกษา

236 3.5 ขอเสนอส าหรบการศกษาในอนาคต 238


239

สารบญตาราง

หนา

ตารางท 2.1 สถานทปลก จ านวนครวเรอน และพนทปลกทดสอบการผลตแกนตะวน ในสภาพพนทเพาะปลกปลายฝนป 2549

7

ตารางท 2.2 คณสมบตทางกายภาพของดนในพนทปลกทดสอบแกนตะวน ในปลายฤดฝนป 2549

9

ตารางท 2.3 คณสมบตทางเคมของดนในพนทปลกทดสอบแกนตะวน

ในปลายฤดฝนป 2549

9

ตารางท 2.4 สภาพครวเรอนของเกษตรกรทปลกแกนตะวนในปลายฤดฝนป 2549 11

ตารางท 2.5 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร เสรภาพ ศรนกล ปฏบตในรอบ 1 ป 13

ตารางท 2.6 การปฏบตในแตละขนตอนของเกษตรกรทปลกแกนตะวน ในปลายฤดฝนป 2549

13

ตารางท 2.7 ผลผลตแกนตะวนของเกษตรทปลกทดสอบในปลายฤดฝนป 2549 15

ตารางท 2.8 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนาย เสรภาพ ศรนกล

ส าหรบการปลกทดสอบ ณ อ.เมอง จ. ขอนแกน ในชวงปลายฤดฝนป 2549

15

ตารางท 2.9 สภาพทวไปของเกษตรกรผรวมมอผลตแกนตะวนทปลกทดสอบ ในปลายฤดฝนป 2549

16

ตารางท 2.10 การยอมรบของเกษตรกรทมตอการปฏบตตอแกนตะวนทปลกทดสอบ ในปลายฤดฝน ป 2549

17

ตารางท 2.11 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร อดลยสทธ ศรเมองคณ ปฏบตในรอบ 1 ป 21

ตารางท 2.12 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร เดช แกวหานาม ปฏบตในรอบ 1 ป 21

ตารางท 2.13 กจกรรมทเกษตรกร บญโฮม เตจน ปฏบตในรอบ 1 ป 21

ตารางท 2.14 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนายอดลยสทธ ศรมงคณ ส าหรบการปลกทดสอบ ณ อ.น าพอง จ.ขอนแกน ในชวงปลายฤดฝนป 2549

24

ตารางท 2.15 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนายเดช แกวหานาม ส าหรบการปลกทดสอบ ณ อ.น าพอง จ. ขอนแกน ในชวงปลายฤดฝนป 2549

24

ตารางท 2.16 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนายบญโฮม เตจน ส าหรบการปลกทดสอบ ณ อ.น าพอง จ. ขอนแกน ในชวงปลายฤดฝนป 2549

25

ตารางท 2.17 กจกรรมทเกษตรกร สมบต จลวานช ปฏบตในรอบ 1 ป 29

ตารางท 2.18 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนายสมบต จลวานช ส าหรบการปลกทดสอบ ณ อ.เกษตรพสย จ.รอยเอด ในชวงปลายฤดฝนป 2549

29

ตารางท 2.19 กจกรรมทเกษตรกร บงเอญ บรรลผล ปฏบตในรอบ 1 ป 33

ตารางท 2.20 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนายบงเอญ บรรลผล ส าหรบการปลกทดสอบ ณ อ.เชยงยน จ.มหาสารคาม ในชวงปลายฤดฝนป 2549

34

สารบญตาราง (ตอ)

หนา

ตารางท 2.21 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) แปลงปลกท 1 ณ ศนยวจย พชไรนครราชสมา จ.นครราชสมา ในชวงปลายฤดฝนป 2549

39


39

ตารางท 2.23 ตนทนการผลตแกนตะวนพนธ KKU Ac 001 (บาท/ไร) ส าหรบการปลกทดสอบ ณ หมวดพชไร คณะเกษตรศาสตร จ.ขอนแกน ในชวงปลายฤดฝนป 2549

43

ตารางท 2.24 ตนทนการผลตแกนตะวนพนธ แกนตะวน # 1 (บาท/ไร) ส าหรบการปลกทดสอบ ณ หมวดพชไร คณะเกษตรศาสตร จ.ขอนแกน ในชวงปลายฤดฝนป 2549

44

ตารางท 2.25 สถานทปลก จ านวนครวเรอนและจ านวนพนทปลกทดสอบ

การผลตแกนตะวนในฤดแลง ป 2549/50

45

ตารางท 2.26 คณสมบตทางกายภาพของดนในพนทปลกทดสอบแกนตะวนในฤดแลง

ป 2549/50

47

ตารางท 2.27 คณสมบตทางเคมของดนในพนทปลกทดสอบแกนตะวนในฤดแลง

ป 2549/50

48

ตารางท 2.28 สภาพครวเรอนของเกษตรกรทปลกแกนตะวนในปลายฤดแลง

ป 2549/50

51

ตารางท 2.29 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร พงษพนธ สามคค ปฏบตในรอบ 1 ป 52

ตารางท 2.30 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร วรยทธ ร บญ ปฏบตในรอบ 1 ป 52

ตารางท 2.31 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร แดง ปะพทธา ปฏบตในรอบ 1 ป 52

ตารางท 2.32 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร จกร หาจกร ปฏบตในรอบ 1 ป 52

ตารางท 2.33 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร มก แกวเครอศร ปฏบตในรอบ 1 ป 53

ตารางท 2.34 การปฏบตในแตละขนตอนของเกษตรกรทปลกแกนตะวนในฤดแลงป 2549/50 53

ตารางท 2.35 ผลผลตแกนตะวนของเกษตรกรทปลกทดสอบในฤดแลง ป 2549/50 55

ตารางท 2.36 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนายพงษพนธ สามคค

ส าหรบการปลกทดสอบ ณ อ.ทาบอ จ.หนองคาย ในฤดแลง ป 2549/50

57

ตารางท 2.37 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนายวรยทธ ร บญ


57

ตารางท 2.38 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนายแดง ปะพทธา


58

ตารางท 2.39 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนายจกร หาจกร


58

ตารางท 2.40 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนายมก แกวเครอศร 59



หนา

ตารางท 2.41 สภาพทวไปของเกษตรกรผรวมมอผลตแกนตะวนทปลกทดสอบ ในฤดแลงป 2549/50

60

ตารางท 2.42 สภาพการยอมรบการผลตแกนตะวนของเกษตรกรในสภาพเพาะปลก ในฤดแลง ป 2549/50

61

ตารางท 2.43 สภาพครวเรอนของเกษตรกรทปลกแกนตะวนในปลายฤดแลงป 2549/50 64


ตารางท 2.45 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของโครงการอนรกษพนธพช

ศนยคลองไผ ส าหรบการปลกทดสอบ ณ อ.สค ว จ.นครราชสมา

ในฤดแลงป 2549/50

68

ตารางท 2.46 สภาพทวไปของเกษตรกรผรวมมอผลตแกนตะวนทปลกทดสอบ ในฤดแลงป 2549/50

69

ตารางท 2.47 การยอมรบการผลตแกนตะวนของเกษตรกรในสภาพเพาะปลกในฤดแลง ป 2549/50

70

ตารางท 2.48 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร ปยะ กระแสลาภ ปฏบตในรอบ 1 ป 73

ตารางท 2.49 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร นยม แชมแรม ปฏบตในรอบ 1 ป 73

ตารางท 2.50 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร รอน ธระสาสน ปฏบตในรอบ 1 ป 73

ตารางท 2.51 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนายปยะ กระแสลาภ

ส าหรบการปลกทดสอบ ณ อ.พฒนานคม จ.ลพบร ในฤดแลง ป 2549/50

75

ตารางท 2.52 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนางนยม แชมแรม ส าหรบการปลกทดสอบ ณ อ.พฒนานคม จ.ลพบร ในฤดแลงป 2549/50

75

ตารางท 2.53 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนางรอน ธระสาสน

ส าหรบการปลกทดสอบ ณ อ.พฒนานคม จ.ลพบร ในฤดแลง ป 2549/50

76

ตารางท 2.54 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร มาลย มลกระโทก ปฏบตในรอบ 1 ป 80

ตารางท 2.55 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนางมาลย มลกระโทก

ส าหรบการปลกทดสอบ ณ อ.เทพสถต จ.ชยภม ในฤดแลงป 2549/50

81

ตารางท 2.56 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร อดม งามงอน ในรอบ 1 ป 85

ตารางท 2.57 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนายอดม งามงอน

ณ หมบานเศรษฐกจพอเพยง จ.นครพนม ในฤดแลงป 2549/50

85

ตารางท 2.58 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของพนธ KKU Ac 001

ส าหรบการปลกทดสอบ ณ หมวดพชไร คณะเกษตรศาสตร

มหาวทยาลยขอนแกน จ.ขอนแกน ป 2549/50

89

ตารางท 2.59 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของพนธ แกนตะวน #1

ส าหรบการปลกทดสอบ ณ หมวดพชไร คณะเกษตรศาสตร

มหาวทยาลยขอนแกน จ.ขอนแกน ป 2549/50

90

ตารางท 2.60 สภาพครวเรอนของเกษตรกรทปลกแกนตะวนในฤดแลงป 2549/50 94


หนา

ตารางท 2.61 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร วรรณา ทายมเวยง ปฏบตในรอบ 1 ป 94

ตารางท 2.62 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร อ านวย อนทรเพชร ปฏบตในรอบ 1 ป 95

ตารางท 2.63 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร ประเสรฐ แสนบว ปฏบตในรอบ 1 ป 95

ตารางท 2.64 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร สมหวง ภขาวเมา ปฏบตในรอบ 1 ป 95


ตารางท 2.66 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนางวรรณา ทายมเวยง

ณ อ.ศรบญเรอง จ.หนองบวล าภ ในฤดแลงป 2549/50

99

ตารางท 2.67 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนางอ านวย อนทรเพชร


99

ตารางท 2.68 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนางประเสรฐ แสนบว


101

ตารางท 2.69 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนางสมหวง ภขาวเมา


101

ตารางท 2.70 สภาพทวไปของเกษตรกรผรวมมอผลตแกนตะวนทปลกทดสอบ

ในฤดแลงป 2549/50 102

ตารางท 2.71 สภาพการยอมรบการผลตแกนตะวนของเกษตรกรในสภาพ เพาะปลกในฤดแลง ป 2549/50

103

ตารางท 2.72 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร สมหมาย ค าจนทร ปฏบตในรอบ 1 ป 107

ตารางท 2.73 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร จนทรหอม มะลโค ปฏบตในรอบ 1 ป 107

ตารางท 2.74 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนายสมหมาย ค าจนทร

ณ อ.เปอยนอย จ.ขอนแกน ในฤดแลงป 2549/50

107

ตารางท 2.75 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนางจนทรหอม มะลโค

ณ ส าหรบการปลกทดสอบ อ.เปอยนอย จ.ขอนแกน ในฤดแลงป 2549/50

109

ตารางท 2.76 สภาพครวเรอนของเกษตรกรทปลกแกนตะวนในฤดแลงป 2549/50 113

ตารางท 2.77 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร กาญจนา ทองอน ปฏบตในรอบ 1 ป 113

ตารางท 2.78 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร สวสด ส าแดงชย ปฏบตในรอบ 1 ป 114

ตารางท 2.79 กจกรรมในฟารมทเกษตร ร าไพ ตะแกว ปฏบตในรอบ 1 ป 114

ตารางท 2.80 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร ล าพ พรมาล ปฏบตในรอบ 1 ป 114

ตารางท 2.81 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร สมบต ไชพรม ปฏบตในรอบ 1 ป 114

ตารางท 2.82 การปฏบตในแตละขนตอนของเกษตรกรทปลกแกนตะวน


115

ตารางท 2.83 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนางกาญจนา ทองอน

ส าหรบการปลกทดสอบ ณ อ.กดจบ จ.อดรธาน ในฤดแลงป 2549/50

117

ตารางท 2.84 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนายสวสด ส าแดงชย 119



หนา

ตารางท 2.85 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนางร าไพ ตะแกว


119

ตารางท 2.86 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนางล าพ พรมาล


121

ตารางท 2.87 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนายสมบต ไชยพรม


121



122

ตารางท 2.89 สภาพการยอมรบการผลตแกนตะวนของเกษตรกรในสภาพ เพาะปลกในฤดแลง ป 2549/50

123

ตารางท 2.90 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร รตน ไตยราช ปฏบตในรอบ 1 ป 127 ตารางท 2.91 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนายรตน ไตยราช

ส าหรบการปลกทดสอบ ณ อ.นาแก จ.นครพนม ในฤดแลงป 2549/50

127

ตารางท 2.92 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร พรรณา ราชวงค ปฏบตในรอบ 1 ป 131

ตารางท 2.93 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร กรสวรรค พกลศร ปฏบตในรอบ 1 ป 131

ตารางท 2.94 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนายพรรณา ราชวงค

ส าหรบการปลกทดสอบ ณ อ.เมองมกดาหาร จ.มกดาหาร


133

ตารางท 2.95 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนางกรสวรรค พกลศร

ส าหรบการปลกทดสอบ ณ อ.เมองมกดาหาร จ.มกดาหาร


133

ตารางท 2.96 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร ทองใส เอนหยอง ปฏบตในรอบ 1 ป 137

ตารางท 2.97 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนางทองใส เอนหยอง

ส าหรบการปลกทดสอบ ณ อ.หนองเรอ จ.ขอนแกน ในฤดแลงป 2549/50

137

ตารางท 2.98 สถานทปลก จ านวนครวเรอน และพนทปลกทดสอบการผลต

แกนตะวนในสภาพพนทเพาะปลก ตนฤดฝน ป 2550

138

ตารางท 2.99 คณสมบตทางกายภาพของดนในพนทปลกทดสอบแกนตะวน

ในตนฝน ป 2550

141

ตารางท 2.100 คณสมบตทางเคมของดนในพนทปลกทดสอบแกนตะวน

ในตนฝนป 2550

141


ในตนฤดฝนป 2550

144

ตารางท 2.102 ผลผลตแกนตะวนของเกษตรกรทปลกทดสอบในตนฤดฝน ป 2550 146

ตารางท 2.103 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของ แปลงท 1 147

ส าหรบการปลกทดสอบ ณ อทยานการเกษตร มหาวทยาลยขอนแกน

จ.ขอนแกน ในชวงตนฤดฝน ป 2550


หนา

ตารางท 2.104 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของ แปลงท 2

ส าหรบการปลกทดสอบ ณ อทยานการเกษตร มหาวทยาลยขอนแกน

จ.ขอนแกน ในชวงตนฤดฝนป 2550

147

ตารางท 2.105 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของศนยวจยพชไรนครราชสมา

ส าหรบการปลกทดสอบ ณ จ.นครราชสมา ในตนฤดฝน ป 2550

151


ในตนฤดฝน ป 2550

152

ตารางท 2.107 การยอมรบการผลตแกนตะวนของเกษตรกรในสภาพเพาะปลก


153

ตารางท 2.108 สภาพครวเรอนของเกษตรกรทปลกแกนตะวนตนฤดฝนป 2550 157

ตารางท 2.109 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร มาลย มลกระโทก ปฏบตในรอบ 1 ป 159



159

ตารางท 2.111 ผลผลตแกนตะวนของเกษตรกรทปลกทดสอบในตนฤดฝนป 2550 161

ตารางท 2.112 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนางมาลย มลกระโทก

ส าหรบการปลกทดสอบ ณ อ.เทพสถต จ.ชยภม ในชวงตนฝนป 2550

161

ตารางท 2.113 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของ นางมาลย มลกระโทก

ส าหรบการปลกทดสอบ ณ แปลงท 2 ต.วะตะแบก อ.เทพสถต

จ.ชยภม ในชวงตนฤดฝนป 2550

162



163

ตารางท 2.115 การยอมรบของเกษตรกรทมตอการปฏบตตอแกนตะวน

ทปลกทดสอบในตนฤดฝนป 2550

164

ตารางท 2.116 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร ภฏ จนทวงษ ปฏบตในรอบ 1 ป 165

ตารางท 2.117 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร อเทน นามภม ปฏบตในรอบ 1 ป 165

ตารางท 2.118 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร ภดส ศรภานภค ปฏบตในรอบ 1 ป 165

ตารางท 2.119 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร โครงการบานดน ปฏบตในรอบ 1 ป 165

ตารางท 2.120 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของ นายภฏ จนทวงษ

ส าหรบการปลกทดสอบ ณ ต.บานไร อ.เทพสถต จ.ชยภม

ในชวงตนฤดฝนป 2550

167

ตารางท 2.121 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของ นายอเทน นามภม



167

ตารางท 2.122 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของ นายภดส ศรภาณภค



169


หนา

ตารางท 2.123 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของ โครงการบานดน



169

ตารางท 2.124 ผลผลตเฉลยจากแปลงเกษตรกรและแปลงทดลองในการปลก

ทดสอบตนฤดฝน

172


ทดสอบสภาพไรปลายฤดฝน

172


ทดสอบฤดแลง

172

ตารางท 3.1 แสดงองคประกอบหลกทางเคมในน าหวานจากหวแกนตะวน 206

ตารางท 3.2 แสดงองคประกอบทางเคมในน าหวานจากหวแกนตะวน

ทไมผานการยอยและผานการยอยดวยกรดและเอนไซม

208

ตารางท 3.3 เปรยบเทยบผลการหมกเอทานอลจากวตถดบทผานการยอยทสภาวะตางๆ 211

ตารางท 3.4 แสดงการเปรยบเทยบผลการหมกเอทานอล ทแปรผนปรมาณน าตาล

และเชอเรมตน ทชวโมงท 48

218

ตารางท 3.5 แสดงการเปรยบเทยบผลการหมกเอทานอล ทแปรผนปรมาณน าตาล

และเชอเรมตน ทชวโมงท 72

218

ตารางท 3.6 แสดงการเปรยบเทยบคาความเขมขนของเอทานอล อตราผลผลต

เอทานอลและคาผลไดเอทานอลท pH เรมตนตางๆ กน

ทเวลา 48 ชวโมงหลงการหมก

221

ตารางท 3.7 คาการเปลยนแปลงในระหวางการหมกเอทานอลจากแกนตะวน

ในถงหมกขนาด 5 ลตร ดวยวธการหมกแบบกะโดยใช

Saccharomyces cerevisiae

231

ตารางท 3.8 ประมาณการตนทนการผลตเอทานอลจากพชพลงงานชนดตางๆ 233

สารบญรป/ภาพ

หนา

รปท 2.1 แสดงทตงบรเวณแปลงปลกทดสอบ อ.เมอง จ.ขอนแกน 8

รปท 2.2 แสดงปรมาณและการกระจายตวของน าฝน (ม.ม.) อ.เมอง จ.ขอนแกน

มถนายน-ธนวาคม 2549

10

รปท 2.3 แสดงทตงบรเวณทปลกทดสอบ อ.น าพอง จ.ขอนแกน 19

รปท 2.4 ปรมาณและการกระจายตวของน าฝน (ม.ม.) อ.น าพอง จ.ขอนแกน

กรกฎาคม 2549-มกราคม 2550

20

รปท 2.5 แสดงทตงและบรเวณทปลกทดสอบ อ.เกษตรพสย จ.รอยเอด 26

รปท 2.6 ปรมาณและการกระจายตวของน าฝน (ม.ม.) อ.เกษตรพสย จ.รอยเอด


27

รปท 2.7 แสดงทตงและบรเวณทปลกทดสอบ อ.เชยงยน จ.มหาสารคาม 31

รปท 2.8 ปรมาณและการกระจายตวของน าฝน (ม.ม.) อ.เชยงยน จ.มหาสารคาม


32

รปท 2.9 แสดงทตงบรเวณทปลกทดสอบ อ.สค ว จ.นครราชสมา 36

รปท 2.10 ปรมาณและการกระจายตวของน าฝน (ม.ม.) จ.นครราชสมา

สงหาคม 2549-กมภาพนธ 2550

37

รปท 2.11 แสดงทตงบรเวณแปลงปลกทดสอบ มหาวทยาลยขอนแกน 41

รปท 2.12 ปรมาณและการกระจายตวของน าฝน (ม.ม.) ของหมวดพชไร

คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ระหวางเดอน


42

รปท 2.13 แสดงทตงบรเวณแปลงปลกทดสอบแกนตะวน อ.ทาบอ จ.หนองคาย


46

รปท 2.14 แสดงปรมาณและการกระจายตวของน าฝน (ม.ม.) อ.ทาบอ จ.หนองคาย

พฤศจกายน 2549-มนาคม 2550

49

รปท 2.15 แสดงทตงบรเวณแปลงปลกทดสอบแกนตะวน อ.สค ว จ.นครราชสมา

ในฤดแลง ป 2549/50

62

รปท 2.16 แสดงปรมาณ และการกระจายตวของน าฝน (ม.ม.)

และอณหภมต าสด-สงสด(องศาเซลเซยล) อ.สค ว จ.นครราชสมา

มนาคม-สงหาคม 2550

63

รปท 2.17 แสดงทตงบรเวณแปลงปลกทดสอบแกนตะวน อ.พฒนานคม จ.ลพบร


71

รปท 2.18 แสดงปรมาณและการกระจายตวของน าฝน (ม.ม.) อ.พฒนานคม จ.ลพบร

ธนวาคม 2549-พฤษภาคม 2550

72

รปท 2.19 แสดงทตงบรเวณแปลงปลกทดสอบแกนตะวน อ.เทพสถต จ.ชยภม


78

สารบญรป/ภาพ (ตอ)

หนา

รปท 2.20 แสดงปรมาณน าฝนและการกระจายตวของน าฝน (ม.ม.) อ.เทพสถต

จ.ชยภม มนาคม-กรกฎาคม 2550

79

รปท 2.21 แสดงทตงบรเวณแปลงปลกทดสอบแกนตะวน อ.นาแก จ.นครพนม


82

รปท 2.22 แสดงปรมาณและการกระจายตวของน าฝน (ม.ม.) อ.นาแก จ.นครพนม

กมภาพนธ-พฤษภาคม 2550

83

รปท 2.23 แสดงทตงบรเวณแปลงปลกทดสอบแกนตะวน อ.เมองขอนแกน จ.ขอนแกน


87

รปท 2.24 ปรมาณและการกระจายตวของน าฝน (ม.ม.) ของหมวดพชไร คณะเกษตรศาสตร

มหาวทยาลยขอนแกน ระหวางเดอนสงหาคม 2549-กมภาพนธ 2550

88

รปท 2.25 แสดงทตงบรเวณแปลงปลกทดสอบแกนตะวน อ.ศรบญเรอง จ.หนองบวล าภ


91

รปท 2.26 แสดงปรมาณและการกระจายตวของน าฝน (ม.ม.) อ.ศรบญเรอง

จ.หนองบวล าภ

92

รปท 2.27 แสดงทตงบรเวณแปลงปลกทดสอบแกนตะวน อ.เปอยนอย จ.ขอนแกน


104

รปท 2.28 แสดงปรมาณการกระจายตวของน าฝน (ม.ม.) อ.เปอยนอย จ.ขอนแกน

มกราคม-มถนายน 2550

105

รปท 2.29 แสดงทตงบรเวณแปลงปลกทดสอบแกนตะวน อ.กดจบ จ.อดรธาน


110

รปท 2.30 แสดงปรมาณน าฝน (ม.ม.) อณหภมต าสด-สงสด (องศาเซลเซยส)

ความชนสมพทธ อ.กดจบ จ.อดรธาน ธนวาคม 2549-พฤษภาคม 2550

111

รปท 2.31 แสดงทตงบรเวณแปลงปลกทดสอบแกนตะวน อ.เมองนครพนม จ.นครพนม


124

รปท 2.32 แสดงปรมาณและการกระจายตวของน าฝน (ม.ม.) อ.นาแก จ.นครพนม


125

รปท 2.33 แสดงทตงบรเวณแปลงปลกทดสอบแกนตะวน อ.เมองมกดาหาร จ.มกดาหาร


129

รปท 2.34 แสดงปรมาณน าฝน (ม.ม.) และอณหภมต าสด-สงสด อ.เมองมกดาหาร

จ.มกดาหาร กมภาพนธ-พฤษภาคม 2550

130

รปท 2.35 แสดงทตงบรเวณแปลงปลกทดสอบแกนตะวน อ.หนองเรอ จ.ขอนแกน


135

รปท 2.36 แสดงปรมาณและการกระจายตวของน าฝน (ม.ม.) อ.หนองเรอ จ.ขอนแกน


136

สารบญรป/ภาพ (ตอ)

หนา



140

รปท 2.38 แสดงปรมาณการกระจายตวของน าฝน (ม.ม.) และอณหภมต าสด-สงสด

(องศาเซลเซยส) อ.เมอง จ.ขอนแกน มนาคม-กรกฎาคม 2550

142

รปท 2.39 แสดงปรมาณการกระจายตวของน าฝน (ม.ม.) และอณหภมต าสด-สงสด

(องศาเซลเซยส) อ.เมอง จ.ขอนแกน เมษายน-ตลาคม 2550

143

รปท 2.40 แสดงทตงบรเวณแปลงปลกทดสอบแกนตะวน อ.สค ว จ.นครราชสมา


148

รปท 2.41 แสดงปรมาณ และการกระจายตวของน าฝน (ม.ม.) และอณหภมต าสด-สงสด

(องซาเซลเซยล) อ.สค ว จ.นครราชสมา มนาคม-สงหาคม 2550

149



154

รปท 2.43 แสดงปรมาณน าฝนและการกระจายตวของน าฝน (ม.ม.)

อ.เทพสถต จ.ชยภม มนาคม-กรกฎาคม 2550

155

รปท 2.44 แสดงปรมาณน าฝนและการกระจายตวของน าฝน (ม.ม.)

อ.เทพสถต จ.ชยภม พฤษภาคม-ตลาคม 2550

156

รปท 3.1 ไดอะแกรมแสดงวธการบบสกดน าหวานจากหวแกนตะวน 202

รปท 3.2 การเปลยนแปลงในระหวางการหมกน าหวานจากหวแกนตะวน

ทไมผานการยอย โดยเชอ S. cerevisiae

207

รปท 3.3 การเปลยนแปลงในระหวางการหมกเอทานอล โดยใชน าหวานจาก

หวแกนตะวนทผานการยอยดวยกรดทอณหภม 60OC ดวยเชอ S. cerevisiae

209

รปท 3.4 การเปลยนแปลงระหวางการหมกเอทานอล โดยใชน าหวานจาก


209

รปท 3.5 การเปลยนแปลงระหวางการหมกเอทานอล โดยใชน าหวานจาก


โดยทสญลกษณทใชเหมอนรปท 3.4

210

รปท 3.6 การเปลยนแปลงระหวางการหมกเอทานอล โดยใชน าคนแกนตะวน

ทผานการยอยดวยเอนไซมอนเลส ดวยเชอ S. cerevisiaeทสญลกษณ

210

รปท 3.7 การเปลยนแปลงในระหวางการผลตเอทานอล โดยการแปรผนปรมาณ

น าตาลเรมตนท 250 กรมตอลตร และปรมาณเชอเรมตน 106 เซลลตอมลลลตร

212


น าตาลเรมตนท 300 กรมตอลตร และปรมาณเชอเรมตน 106 เซลล

ตอมลลลตร โดยทสญลกษณทใชเหมอนรปท 3.7

212

รปท 3.9 การเปลยนแปลงในระหวางการผลตเอทานอล โดยการแปรผนปรมาณ 213



สารบญรป/รป (ตอ)

หนา



214


น าตาลเรมตนท 300 กรมตอลตรและปรมาณเชอเรมตน 107 เซลล


214




215



ตอมลลลตร

216




216




217

รปท 3.16 การเปลยนแปลงในระหวางการผลตเอทานอลจากแกนตะวนโดย S. cerecisiae

ในอาหารเพาะเลยงทปรบคา pH เรมตนเปน 4.5 และบมทอณหภม 30 องศา

เซลเซยสเปนเวลา 90 ชวโมง

219




220




220




221

รปท 3.20 การเปลยนแปลงในระหวางการผลตเอทานอลจากแกนตะวนโดย S. cerevisiae

ในอาหารเพาะเลยงทมยเรยเปนแหลงไนโตรเจน ทระดบความเขมขน 0-1.0%

224

(w/v) และบมทอณหภม 30 องศาเซลเซยส เปนเวลา 90 ชวโมง


ในอาหารเพาะเลยงทมไดแอมโมเนยมฟอสเฟตเปนแหลงไนโตรเจน

ทระดบความเขมขน 0-1.0% (w/v) และบมทอณหภม 30 องศาเซลเซยส

เปนเวลา 90 ชวโมง

226

สารบญรป/รป (ตอ)

หนา รปท 3.22 การเปลยนแปลงในระหวางการผลตเอทานอลจากแกนตะวนโดย S. cerevisiae

ในอาหารเพาะเลยงทมแอมโมเนยมไนเตรทเปนแหลงไนโตรเจน

ทระดบความเขมขน 0-1.0% (w/v) และบมทอณหภม 30 องศาเซลเซยส

เปนเวลา 90 ชวโมง

228


ในอาหารเพาะเลยงทมแอมโมเนยมซลเฟตเปนแหลงไนโตรเจน ทระดบความ

เขมขน 0-1.0% (w/v) และบมทอณหภม 30 องศาเซลเซยส เปนเวลา 90

ชวโมง

230

รปท 3.24 การเปลยนแปลงในระหวางการหมกเอทานอลจากแกนตะวนแบบกะโดย


232

รปท 3.25 รปแสดงการเขารวมจดนทรรศการเรองการผลตเอทานอลจากแกนตะวน

ในงาน University Fair 2006 ณ ศนยประชมแหงชาตสรกตต

กรงเทพมหานคร

234

รปท 3.26 รปแสดงการเขารวมจดนทรรศการเรองการผลตเอทานอลจากแกนตะวน

ในงาน เกษตรภาคอสาน ณ อทยานเกษตร คณะเกษตรศาสตร


234

รปท 3.27 ตวอยางแผนพบเอกสารทางวชาการเรอง แกนตะวนกบแนวทาง

ในการผลตเอทานอล

235

บทท 1

บทน ำ

1.1 ควำมส ำคญ และทมำของปญหำทท ำกำรวจย

ความตองการใชพลงงานเพอใชส าหรบการขนสงอตสาหกรรม เกษตรกรรม ทอยอาศยและ

พาณชยเพมขนทกป น ามนซงเปนแหลงพลงงานส าคญ ลดนอยลง มความไมแนนอนของการผลตของ

ประเทศผผลตส าคญ สงผลใหมความผนผวนของปรมาณและราคา ราคาน ามนทสงขนท าใหประเทศตอง

เสยดลยการคา ท าใหคณะรฐบาลโดยมตคณะรฐมนตรในวนท 9 ธนวาคม 2546 เรองพลงงานทดแทน

และวางยทธศาสตรสงเสรมการใชแกสโซฮอล และไบโอดเซล เปนพลงงานทดแทน

ปจจบนประเทศไทยตองใชน ามนเบนซน 22 ลานลตรววน และดเซล 5 ลานลตรววน

ยทธศาสตรการลดการสญเสยเงนตราดานพลงงานกบตางประเทศ การผลตแกสโซฮอลโดยการใชเอทา

นอลทมความบรสทธ 99.5% ผสมในน ามนเบนซนในสดสวน 10: 90 สงผลท าใหมความตองการเอทา

นอลสงถงวนละ 2.2 ลานลตร จะสงผลส าคญตอทงดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม โดยจะท าให

ลดการสญเสยเงนตราดานพลงงานกบตางประเทศปละ 50,000 ลานบาท (ประสทธ, 2548 ก) เกด

เสถยรภาพดานพลงงานของประเทศ ยกระดบราคาพชผลการเกษตร และยกระดบคณภาพชวตของ

เกษตรกรซงเปนคนสวนใหญของประเทศ ซงจะสงผลในการแกปญหาความยากจนตามนโยบายของ

รฐบาล

พชส าคญทถกจบตามองวาจะน ามาใชเพอการผลตเอทานอล คอ ออย และมนส าปะหลง โดย

ตามยทธศาสตรการแกปญหาพลงงานของรฐบาลภายในป 2549 จะมโรงงานผลตเอทานอล จ านวน 26

โรง ก าลงการผลตรวม 4.1 ลานลตรตอวน โดยจะเปนโรงงานทใชออยและกากน าตาล 18 โรง ก าลงการ

ผลต 2. ลานลตรตอวน สวนทเหลอจะใชมนส าปะหลงเปนวตถดบการผลตจ านวน 8 โรง ก าลงการ

ผลต 1.8 ลานลตรตอวน (ประสทธ, 2548 ก)

จากการวเคราะหความตองการใชวตถดบทงออย มนส าปะหลงและกากน าตาลทมอยในปจจบน

มปรมาณยงไมเพยงพอ เพราะพชทงสองเปนวตถดบส าคญของอตสาหกรรมการผลตแปงและน าตาล

ตามล าดบ ประกอบกบพชทงสองมชวงการเกบเกยวในระยะเวลาใกลเคยงกน คอ เดอนธนวาคม-

มนาคม ท าใหชวงเวลาทเหลอ (พฤษภาคม-ตลาคม) โรงงานจะขาดวตถดบส าหรบการใช หรอไมกตอง

กกเกบวตถดบไวใชซงท าใหตนทนการผลตสงขน แกนตะวนเปนพชทปลกไดทงการปลกตนฤดฝน ใน

เดอนพฤษภาคม เปนพชแรกของระบบปลกพช และเกบเกยวประมาณเดอนสงหาคม การปลกปลายฤด

ฝนเดอนกรกฎาคม และเกบเกยวประมาณเดอนพฤศจกายน และการปลกในฤดแลงในนาใหน า

ชลประทานเดอนมกราคม เกบเกยวประมาณเดอนพฤษภาคม จะท าใหมวตถดบส าหรบการผลตเอทา

นอลของโรงงานในชวงเวลาดงกลาว และลดการขาดแคลนวตถดบส าหรบการผลตเอทานอลโดยรวม

แกนตะวน (Kaentawan) หรอ Jarusalem artichoke เปนพชพนถนของอเมรกา

เหนอ มชอวทยาศาสตรวา Helianthus tuberosus L. เปนพชลมลกอยในสกลเดยวกบ

ทานตะวน และมพชในวงศเดยวกนทเรามกรจกกนด คอ ทานตะวน และบวตอง มลกษณะดอกและส

ดอกเหมอนบวตอง ม stolons ทพฒนาเปนหวส าหรบเกบสะสมอาหาร หวคลายขงและขา (สนน

และคณะ, 2549) หวประกอบดวยน า 75-80% โปรตน 2.4% และ คารโบไฮเดรต 15.8% คารโบไฮ

เดรทเปนประเภทน าตาล inulin ซงเปน polymer ของ fructose สามารถน ามาผลตเอทานอล

ได (Suzuki and Chatterton, 1993)

จากรายงานพบวาพชนมระดบผลผลต 2.5- .2 ตนวไร (Duke, 1983) และจากการ

ทดสอบการปลกพชนไดผลผลตประมาณ 2,000 กโลกรมวไร (ท จ.ขอนแกน) และประมาณ 6,000

กโลกรมวไร (ท จ.ลพบร) อยางไรกตามระดบผลผลตยงเปนขอมลเบองตนทตองการการทดสอบการ

ผลตในสภาพการผลตจรงตอไป แตจากขอมลเบองตนพบวาเปนพชทมศกยภาพในการใหผลผลตสงใน

สภาพการผลตของไทย โดยมอายเกบเกยวสนเพยง 4 เดอน หากเทยบกบมนส าปะหลง และออยซงม

อายเกบเกยวประมาณ 12 เดอน จากรายงานการน าวตถดบทางการเกษตรมาใชผลตเอทานอลพบวาจะให

เอทานอล 100 ลตร ตองใชขาวฟางหวาน 1,400 กโลกรม ออย 1,270 กโลกรม มนส าปะหลง 545

กโลกรม (ประสทธ, 2548 ข.) และหวแกนตะวน 1,250 กโลกรม (Fernandez, 2006)

ขอมลดงกลาวขางตน จะเหนไดวาแกนตะวนเปนพชทมศกยภาพส าหรบน ามาใชเปนวตถดบใน

การผลตเอทานอล ในประเทศไทยพชชนดนยงไมเปนทรจกแพรหลาย แตมการศกษาวจยเรองการ

เพาะปลกและพบวาเปนพชทสามารถเจรญและใหผลผลตสง อยางไรกตามยงไมมรายงานการศกษาวจย

การผลตเอทานอลจากแกนตะวนภายในประเทศไทยมากอน ดงนนจดมงหมายของการวจยในครงน เพอ

ศกษาการผลตแกนตะวนส าหรบการน ามาผลตเอทานอลเพอใชเปนพลงงานทดแทน ทงน ขอมลทไดจะ

น ามาใชส าหรบการพฒนาการผลตเอทานอลจากแกนตะวนในระดบอตสาหกรรมตอไป

1.2 วตถประสงค

1.2.1 เพอศกษาหาคณสมบตของลกษณะพนททเหมาะสม เทคโนโลยการผลตเฉพาะพนท

และตนทนการผลตแกนตะวนเฉพาะพนท

1.2.2 เพอศกษาศกยภาพการใชแกนตะวนในการผลตเอทานอล

1.3 ผลทคำดวำจะไดรบจำกกำรศกษำศกยภำพกำรผลตเอทำนอลจำกแกนตะวน

1.3.1 ไดคณลกษณะของพนททเหมาะสมส าหรบการผลต ไดเทคโนโลยทเหมาะสม

ไดตนทนการผลตแกนตะวน และการยอมรบเทคโนโลยการผลตแกนตะวนของเกษตรกร

ในแตละพนท

1.3.2 ไดขอมลศกยภาพการใชแกนตะวนส าหรบการผลตเอทานอล

1.4 ดชนชวดควำมส ำเรจของโครงกำร

1.4.1 ไดขอมลคณลกษณะของพนททเหมาะสมส าหรบการผลตแกนตะวน

1.4.2 ไดตนทนการผลตแกนตะวนของการผลตในสภาพพนทตางๆ

1.4. ไดขอมลการยอมรบของเกษตรกรในการผลตแกนตะวน

1.4.4 ขอมลบงชความเปนไปไดของการผลตแกนตะวนเพอการผลตเอทานอล

1.5 เอกสำรอำงอง

ประสทธ ใจศล. 2548 ก. ขาวฟางหวาน : พชทดแทนพลงงานทมศกยภาพ. ในเอกสาร

ประกอบสมมนา ระดมความคดเหน เรอง พชพลงงานทดแทนทมศกยภาพ หนา 62-

70 ณ หองประชมกวจตกล คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 12-1

พฤษภาคม 2548

ประสทธ ใจศล. 2548 ข. แกสโซฮอลจากขาวฟางหวาน. วารสารพชปลกพนเมองไทย 1 :

42-54

สนน จอกลอย วรยา ลาดบวขาว และรชนก มแกว. 2549. แกนตะวน (Helianthus

tuberosus L.) : พชชนดใหมใชเปนพลงงานทดแทน. แกนเกษตร 4 (2) :

104-111.

Duke, J.A. 1983. Handbook of energy crops. [Cited June 6,

2006] Available from :

http:www.hort.purdue.edu/newcrop/

Fernandez, J. 2006. Production costs of Jerusalem artichoke

for ethanal production in Spanish irrigated lands. [Cited

June 6, 2006] Available from :

http://www.eeci.net/archive/biobase/B10245.html

Suzuki, M. and N.J. Chatterton. 1993. Science and

technology of fructans. CRC Press, Tokyo.

http://www.eeci.net/archive/biobase/B10245.html

บทท 2

การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในสภาพไรนาเกษตรกร

2.1 ทมา ความส าคญ และแนวคดพ นฐานของการศกษา

โครงการวจยน เนนศกษาการผลตแกนตะวนในสภาพไรนาเกษตรกร และเนนการมสวนรวมของ

เกษตรกร เปาประสงคเพอผทเกยวของไดเรยนรการผลตพชนโดยตรง และงานวจยท าในสภาพแวดลอม

ของการผลตจรง ซงสามารถน าผลของงานวจยไปใช ส าหรบการผลตพชน ได แกนตะวนจดวาเปนพช

ใหมส าหรบประเทศไทย ยงไมมการผลตเปนการคามากอน งานวจยทผานมามการท าอยบาง แตเปนการ

ท าในสภาพสถานทดลอง ยงขาดความหลากหลายของสภาพเพาะปลก ซงจะมความแตกตางกนมากทง

ทางดานสภาพดน ฟาอากาศ เศรษฐกจ และสงคม

พชนเปนพชหว จงเหมาะทจะปลกในดนรวนทราย ระบายน าด ลกษณะดงกลาวจงใชเปนเกณฑ

ส าคญในการเลอกพนทปลกทดสอบ ระบบการปลกพชของเกษตรกรโดยมระบบปลกใหญ ๆ แยกเปน 3

พนทคอ พนทปลกทดสอบในสภาพไร พนทปลกทดสอบในนาใหน าชลประทาน และพนทปลกทดสอบ

ชายฝงรมน าหลงน าลด การด าเนนงานศกษาท าในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคกลางของประเทศ

นอกจากนยงมการปลกทดสอบพชน ในสถานทดลองควบคไปกบการทดสอบในสภาพไรนาเกษตรกร

เพอเปนแปลงปลกเปรยบเทยบ ผลทไดจากโครงการนนอกจากจะใชในพนททปลกทดสอบโดยตรงแลว

จะน ามาปรบใชในการปลกทดสอบและขยายผลในภมภาคอน ๆ ตอไป ผลทไดจากงานวจย อาท 1)

คณลกษณะของพนททเหมาะสมส าหรบการผลตแกนตะวน ซงประกอบดวยคณลกษณะ ทงทางดาน

กายภาพ ชวภาพ เศรษฐกจและสงคม 2) เทคโนโลยทเหมาะสมเฉพาะพนท 3) ตนทนการผลต และ 4)

การยอมรบของเกษตรกรในการผลตพชนเพอเปนการคา ผลผลตทไดจากการปลกทดสอบในพนทปลก

ตาง ๆ ในภมภาคตาง ๆ และในชวงเวลาเพาะปลกตาง ๆ กนจะถกน ามาใชเพอการศกษาการผลตเอทานอล

ซงจะมการศกษาคณลกษณะของวตถดบทไดในการผลตในแตละสภาพแวดลอมตาง ๆ วามความแตกตาง

ของวตถดบ ในการทจะน ามาใชส าหรบการผลตเอทานอลหรอไม เพอน าไปใชในการศกษาการผลตเอทา

นอลจากแกนตะวนตอไป การศกษาการผลตเอทานอลจากแกนตะวน ประกอบดวยการเตรยมวตถดบ

ส าหรบการหมก การปรบสภาพแวดลอมทเหมาะสมกบการหมก การใชชนดของเชอจลนทรยส าหรบการ

หมก และการกลน เพอใหไดขอมลเพอประเมนความเปนไปไดของการผลตเอทานอลจากแกนตะวนซง

จะไดรายงานโดยละเอยดในบทท 3 ตอไป

2.2 วธการศกษา

ในการศกษาไดก าหนดสภาพพนทปลกทดสอบทง 3 สภาพ คอ 1) พนทปลกทดสอบในสภาพ

ไร 2) พนทปลกทดสอบในนาเขตใหน าชลประทาน และ 3) พนทปลกทดสอบชายฝงรมน าหลงน าลด

การด าเนนงานมรายละเอยดดงน

2.2.1 การเลอกพนททดสอบ เนองจากยงไมมการผลตแกนตะวนโดยเกษตรกรมากอน

ดงนนโครงการจงจ าเปนตองด าเนนการโดยมเกษตรกรรวมมอผลต โดยมหลกเกณฑในการเลอกพนท

ปลก คอ ดนมลกษณะรวนปนทราย ระบายน าด การผลตในฤดแลงตองมระบบชลประทานใหตลอดชวง

การผลต

ในแตละสภาพพนททศกษาไดสมเกบตวอยางดนจากพนทปลกทดสอบของเกษตรกรแตละราย

หากมลกษณะดนคลายคลงกนน ามารวมกนแลวจงน าไปวเคราะหหาคณสมบตทางเคมและกายภาพของ

ดนซงประกอบดวย เปอรเซนต Sand Silt Clay ความเปนกรดดางของดน อนทรยวตถในดน

ปรมาณธาตอาหารไนโตรเจน ฟอสฟอรส โปรตสเซยม และแคลเซยม นอกจากน ไดน าขอมลปรมาณ

น าฝน ตลอดฤดปลกจากสถานตรวจอากาศ ในบรเวณใกลเคยง กบพนทปลกทดสอบ ขอมลดน และฟา

อากาศ ทไดเพอน ามาใชวเคราะหหาความสมพนธกบปรมาณและคณภาพของผลผลตทไดตอไป

2.2.2 การเลอกกลมเกษตรกร การด าเนนการศกษาครงน ใชความรวมมอจากกลมเกษตรกร

โดยเลอกจากเกษตรกรทเคยปลกถวลสงมากอนเนองจากสภาพพนทปลกถวลสงเปนดนรวนปนทราย ซง

ลกษณะเนอดนดงกลาวจะเหมาะสมกบการผลตแกนตะวน และเกษตรกรผทสนใจโดยทวไป เนองจาก

แกนตะวนเปนพชใหมเกษตรกรสวนใหญจงขาดความมนใจในการผลต ท าใหมเกษตรกรเฉพาะบางราย

ทสนใจอยากจะลองผลตกอนรายอนๆ ดงนนการด าเนนงานในระยะนจงเปนการด าเนนงานโดย

เกษตรกรแตละราย สวนใหญยงไมไดอยในรปของกลมเกษตรกร ถงแมในบางพนทมเกษตรกรเปนกลม

แตกยงถอวาเปนกลมขนาดเลก หลงจากไดเกษตรกรทสนใจในการผลตแลวไดใหความรกบเกษตรกรใน

การผลตแกนตะวน และไดมการเกบขอมลครวเรอนของเกษตรกรแตละรายซงประกอบดวย พนทถอ

ครอง จ านวนสมาชกในครวเรอน จ านวนคนทชวยท างานในภาคการเกษตร ประสบการณในการผลตพช

และระบบการเพาะปลกพชของเกษตรกรแตละครวเรอน

2.2.3 การใหความรแกเกษตรกร หลงจากไดเกษตรกรรวมมอการผลตแกนตะวนแลว ไดให

ความร เกยวกบการผลตแกเกษตรกรแตละราย โดยการใหค าแนะน า การสาธตและจากเอกสารแผนพบ

กบเกษตรกรทรวมมอผลต ตลอดจนการตดตามใหค าแนะน าแกเกษตรกรเปนระยะ ๆ ตลอดฤดการ

ผลตแกนตะวน

2.2.4 ปจจยการผลตและการเตรยมหวพนธกอนปลก การศกษาครงน เนนการใชปจจยการ

ผลตในอตราคอนขางต า โดยโครงการไดจดหาปจจยการผลตใหเกษตรกรยม คอ หวพนธ อตรา 30

กโลกรม/ไร จากนนจงหกคนหลงจากเกษตรกรจ าหนายผลผลต

2.2.5 การปลกปฏบต การเกบเกยว และกระบวนการหลงการเกบเกยว คณะผวจยไดให

ความร แกเกษตรกรเพอใหทราบถงขนตอนการผลตและวธการปฏบตกบแกนตะวนตามหลกวชาการ

อยางไรกตามเกษตรกรแตละรายไดมการปรบวธการปฏบตเพอใหเหมาะสมกบสภาพเพาะปลกของ

เกษตรกรแตละราย ดงนนจงไดท าการบนทกขอมลการปฏบตจรงของเกษตรกรเปนรายครวเรอน และ

ปญหาการผลตเพอหาความสมพนธกบปรมาณและคณภาพของผลผลต เมอถงชวงเกบเกยว โครงการ

ไดรบซ อหวแกนตะวนสดบางสวน จากนนน ามาลาง ผงใหเสดจน า เกบใสถงพลาสตกปดปากสนทเพอ

ไมใหหวแกนตะวนสญเสยความชน หวทไดน าไปใชเพอการวจยการผลตเอทานอลจากแกนตะวนตอไป

สวนหวทเกนความตองการใชผลตเอทานอลเกบไวในหองเยนชนทอณหภม 10C เพอรอไวใชส าหรบ

การทดสอบกบผบรโภคเปนผกสดตอไป

2.2.6 การวเคราะหตนทนการผลต ท าการบนทกการใชแรงงานและปจจยการผลตในแตละ

ขนตอนการปฏบตของเกษตรกรแตละราย ในการผลตแกนตะวน ขอมลทไดเพอน ามาวเคราะหตนทน

การผลต ซงแยกเปนตนทนทเปนแรงงานของเกษตรกร ตนทนทเปนแรงงานจาง และตนทนคาวสด ตาม

แบบการวเคราะหของศรนย และคณะ (2536) ซงในการวเคราะหตนทนการผลตครงน ไมไดคดตนทน

ทเปนคาเสอมและคาเสยโอกาสจากการผลต

2.3 ผลการศกษา

ตลอดระยะเวลาของการด าเนนงานของโครงการวจย (กนยายน 2549-สงหาคม 2550)

โครงการไดด าเนนการปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในสภาพเพาะปลก ปลายฤดฝนป 2549 ฤดแลง

2549/50 และตนฤดฝนป 2550 ผลการด าเนนงานทผานมาจะไดรายงานโดยละเอยดในล าดบตอไป

2.3.1 การปลกทดสอบแกนตะวนในสภาพไร ปลายฤดฝนป 2549

การด าเนนงานปลกทดสอบใน 6 สถานท รวมเกษตรกร 6 ครวเรอน มพนทปลก

ทดสอบ 11 ไร (ตารางท 2.1)

2.3.1.1 การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในเขตอ าเภอเมอง จงหวดขอนแกน

การปลกทดสอบในพนทนมเกษตรกรรวมมอ การผลตเพยง 1 ราย คอ นาย

เสรภาพ ศรนกล บานเลขท 158/20 ม.16 ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน มพนทปลกทดสอบ 1 ไร

สภาพทวไปของพ นทปลกทดสอบ พนทปลกทดสอบอยทางทศตะวนออก

ของทตงจงหวดขอนแกน ประมาณ 10 กโลเมตร (รปท 2.1) ดนมลกษณะเปนดนทราย มอนภาค

sand silt และ clay 96 3 และ 1% ตามล าดบ (ตารางท 2.2) ดนมความเปนกรด-ดางของดน

5.6 มอนทรยวตถ 1.2% มไนโตรเจน ฟอสฟอรส โปรตสเซยม และแคลเซยม ในดนเทากบ 0.08%

53.9 63.3 และ 380 ppm ตามล าดบ (ตารางท 2.3) การผลตของเกษตรกรท าในสภาพพนทไร โดย

ปลกทดสอบในวนท 6 กรกฎาคม 2549 และเกบเกยววนท 20 พฤศจกายน 2549 ซงเปนการผลตแกน

ตะวนปลายฤดฝน การผลตสวนใหญเปนการปลกโดยอาศยน าฝน หากมฝนทงชวงเกษตรกรสามารถสบ

น าจากบอเกบน าซงอยในบรเวณใกลเคยงใหกบแกนตะวนไดบางเปนครงคราว ในชวงการผลตพบวา

กอนปลกมฝนตกตดตอกนและปลกในชวงฝนเรมทงชวงประมาณวนท 6 กรกฎาคม 2549 (รปท 2.2)

หลงจากนน 20-30 กรกฎาคม 2549 มฝนตกตดตอกนจงท าใหแกนตะวนซงปลกจากตนกลาเจรญไดด

ฝนทงชวงอกครง ระหวางวนท 1-10 สงหาคม และ 1-20 กนยายน 2549 ซงการกระทบแลงในชวง

หลงเปนระยะทแกนตะวนอยในระยะออกดอก และสงอาหารทไดไปสะสมทหว ซงอาจสงผลกระทบตอ

ระดบผลผลตของแกนตะวน การกระทบแลงในชวงดงกลาวถงแมจะเปนเพยงระยะเวลาสน ๆ แต

เนองจากพนทเพาะปลกเปนดนทรายจงมความสามารถในการอมน าไวไดนอย พชจงแสดงอาการขาดน า

ไดงาย และในชวงเวลาระหวางวนท 10 ตลาคม-20 พฤศจกายน 2549 ซงเปนระยะเวลาหมดฝน พช

จงกระทบแลงจากการผลต ถงแมวาจะมการใหน าชลประทานบางเปนครงคราว เนองจากระยะน เปน

ระยะทมการสะสมอาหารในหวอยางรวดเรว การกระทบแลงจงสงผลกระทบตอระดบผลผลตของแกน

ตะวน

สภาพครวเรอนเกษตรกร พนทปลกทดสอบนเกษตรกรมพนทถอครอบ 15

ไร มสมาชกในครวเรอน 4 คน (ตารางท 2.4) แตสมาชกทเกยวของกบการเพาะปลกแกนตะวนมเพยง

คนเดยว เกษตรกรมประสบการณในการผลตแกนตะวนเปนครงแรก การปลกแกนตะวนเปนการปลก

พชเดยวในฤดฝนไมมการปลกพชกอน หรอหลงการผลตแกนตะวนในพนทน ส าหรบกจกรรมในฟารม

ของเกษตรกรมการปลกถวลสงในสภาพพนทไรในระหวางเดอนพฤษภาคม-สงหาคม 2549 และมการ

ท าสวนผลไมซงตองใชแรงงานในการดแลปฏบตเปนครงคราวตลอดป นอกจากน เกษตรกรมการท านา

ในพนทนา 1 ไร ในชวงเดอนพฤษภาคม-พฤศจกายน 2549 (ตารางท 2.5)

ตารางท 2.1 สถานทปลก จ านวนครวเรอน และพนทปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในสภาพพนท

เพาะปลกปลายฝนป 2549 สถานทปลก จ านวน พนทปลก วนปลก วนเกบเกยว

เกษตรกร ทดสอบ (ไร) 1. อ.เมอง จ.ขอนแกน 1 1 6 กค. 49 20 พย. 49 2. อ.น าพอง จ.ขอนแกน 3 3 25 สค. 49 10 ธค. 49 3. อ.เกษตรวสย จ.รอยเอด 1 3 21 สค. 49 9 มค. 50 4. อ.เชยงยน จ.มหาสารคาม 1 1 6 กย. 49 10 มค.50 5. ศนยวจยพชไรนครราชสมา จ.นครราชสมา

5.1 แปลงงานทดลอง - 1 19 กย. 49 8 มค. 50 5.2 แปลงขายพนธ - 1 3 ตค. 49 10 มค. 50

6. มหาวทยาลยขอนแกน จ.ขอนแกน - 1 6.1 แปลง KKU Ac 001 - - 19 กย. 49 1 กพ. 50 6.2 แปลงแกนตะวน #1 - - 19 กย. 49 8 มค. 50

รวม 6 11

รปท 2.1 แสดงทตงบรเวณแปลงปลกทดสอบ อ.เมอง จ.ขอนแกน ทมา : www.tat.or.th

แปลงปลกทดสอบ

ตารางท 2.2 คณสมบตทางกายภาพของดนในพนทปลกทดสอบแกนตะวนในปลายฤดฝนป 2549 สถานทปลก Sand (%) Silt (%) Clay (%) Texure

1. อ.เมอง จ.ขอนแกน 95.9 3.1 1.1 Sand

2. อ.น าพอง จ.ขอนแกน 91.9 6.0 2.1 Sand

3. อ.เกษตรวสย จ.รอยเอด 95.9 2.1 2.1 Sand

4. อ.เชยงยน จ.มหาสารคาม 92.0 4.9 3.1 Sand

5. ศนยวจยพชไรนครราชสมา จ.นครราชสมา

5.1 แปลงงานทดลอง 73.9 13.0 13.1 Sand

Loam 5.2 แปลงขายพนธ 75.9 16.0 8.1 Loamy

Sand 6. มหาวทยาลยขอนแกน จ.ขอนแกน 89.8 4.1 6.1 Sand

ตารางท 2.3 คณสมบตทางเคมของดนในพนทปลกทดสอบแกนตะวนในปลายฤดฝนป 2549

สถานทปลก pH OM

(%)

Total

N

(%)

Avai

P

(ppm)

K

(ppm)

Ca

(ppm)

1. อ.เมอง จ.ขอนแกน 5.6 1.2 0.08 53.9 63.3 380.0

2. อ.น าพอง จ.ขอนแกน 5.2 0.3 0.03 43.0 52.0 167.0

3. อ.เกษตรวสย จ.รอยเอด 5.5 0.4 0.04 72.5 24.3 20.0

4. อ.เชยงยน จ.มหาสารคาม 5.2 0.7 0.05 22.9 167.4 4,907.0

5. ศนยวจยพชไรนครราชสมา จ.นครราชสมา

5.1 แปลง 1 6.6 1.7 0.10 48.1 41.6 157.0

5.2 แปลง 2 6.5 0.3 0.03 34.4 194.8 843.0

6. มหาวทยาลยขอนแกน จ.

ขอนแกน

6.5 0.5 0.04 44.2 29.4 381.4

2.2 ( . ) . . - 2549

0

20

40

60

80

100

120

1 10 21 30 10 20 31 10 20 31 10 20 30 10 20 31 10 20 30 10 20 31

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ชวงเวลาการผลตแกนตะวน

ตารางท 2.4 สภาพครวเรอนของเกษตรกรทปลกแกนตะวนในปลายฤดฝนป 2549

สภาพครวเรอน อ. เมอง จ. ขอนแกน อ. น าพอง จ.ขอนแกน จ. รอยเอด จ. มหาสารคาม เสรภาพ อดลย เดช บญโฮม สมบต บงเอญ พนทถอครอง (ไร)

<5 5-10 11-15 16-20 >20

จ านวนสมาชกในครวเรอน 1-3 4-6 >6

จ านวนสมาชกในครวเรอน ทปลกแกนตะวน

1 2-3

ประสบการณ ในการปลกแกนตะวน

เคยปลก ไมเคยปลก

ระบบการปลกพช ในพนทปลกแกนตะวน

พชเดยว ระบบปลกพช 2 ครง พชแซม (ยางพารา)

สภาพการปลกปฏบตของเกษตรกร กอนปลกเกษตรกรมการตดหญากอนการไถ

เตรยมดน (ตารางท 2.6) มการไถดะและไถพรวนอยางละ 2 ครง และมการยกแปลงปลก ขนาดแปลง

กวาง 1 เมตร ปลกแกนตะวน 2 แถว บนแปลงโดยเกษตรกรปลกแกนตะวนในวนท 6 กรกฎาคม 2549

การปลกใชหวพนธทตดเปนชน ๆ แลวกระตนใหเกดตนออน โดยใชระยะปลก 50x50 เซนตเมตร

ปลกลก 1-3 เซนตเมตร มการปลกซอมเนองจากมบางตนตาย มการฉดพนสารเคมควบคมวชพชกอน

งอก และมการดายหญาก าจดวชพชโดยการดาย 3 ครง มการใชน าชลประทานทนทหลงปลก และใน

ระยะทมฝนทงชวงโดยการสบน าฉดพนใหกบแกนตะวนอาทตยละ 1 ครงหลงออกดอกใหน านอยลง

ประมาณ 10-12 วน/ครง มการใสปยใหกบแกนตะวนเมออาย 1 เดอนหลงปลก โดยใชปยสตร 15-

15-15 อตรา 25 กโลกรม/ไร ไมมการใชสารเคมก าจดโรคและแมลงเนองจากไมพบการระบาด แตพบ

โรคโคนเนา ซงเกดจากเชอ Sclerotium rolfsii ในบางจดของพนทแปลงปลก

การเกบเกยวและระดบผลผลต เกษตรกรเกบเกยวผลผลตในวนท 20 พฤศจกายน

2549 โดยใชเวลาเกบเกยว 6 วน เกษตรกรรวบรวมหวสด และขายใหกบโครงการฯ ซงทางโครงการฯ

เขาไปรบซอในราคากโลกรมละ 2.5 บาท และน าหวแกนตะวนมาลางท าความสะอาด บรรจถงพลาสตก

และเกบรกษาไวในหองเยนชนอณหภม 10C เพอรอสงไปผลตเอทานอลตอไป

ส าหรบผลผลตทผลตไดจากพนทน ซงไดจากการสมเกบผลผลต 4 จด ๆ ละ

ประมาณ 7-8 ตารางเมตร แลวน ามาหาคาเฉลย พบวามผลผลตเฉลย 1,560 กโลกรม/ไร (ตารางท

2.7) ซงจดวาอยในกลมทมผลผลตในระดบคอนขางต า

ตนทนการผลต จากการวเคราะหตนทนการผลต ทงทเปนคาแรงงาน ซงแยกเปน

แรงงานจาง และแรงงานของเกษตรกร และคาวสด ซงประกอบดวย คาวสดหวพนธ ปยเคม และสารเคม

เกษตรซงเปนคาสารเคมก าจดวชพช พบวามตนทนการผลตรวมทงหมด 7,030 บาท/ไร (ตารางท 2.8)

ซงแยกเปนคาวสด 2,230 บาท/ไร คาแรงงานจางและแรงงานเกษตรกร 3,450 และ 1,350 บาท/ไร

ตามล าดบ คาแรงงานในการเกบเกยวเปนตนทนทมากทสด คอ 2,250 บาท/ไร คดเปนรอยละ 32 ของ

ตนทน รองลงมาคอตนทนในการเตรยมแปลงและการปลก คดเปนรอยละ 17.1 และ 17.1 ตามล าดบ

โดยทมระดบผลผลต 1,560 กโลกรม/ไร สงผลท าใหมตนทนการผลต 4.5 บาท/กโลกรมหวสด หาก

คดตนทนเฉพาะคาวสด เกษตรจะมก าไร 1,669.2 บาท/ไร หากคดคาวสดรวมทงคาแรงงานจาง และ

ตนทนทงหมด จะท าใหเกษตรกรขาดทน 1,762.8 และ 3,120.0 บาท/ไร ตามล าดบ

การตดสนใจและการยอมรบการผลตของเกษตรกร หลงจากเกษตรกรเกบเกยว

ผลผลตแกนตะวน เจาหนาทโครงการฯไดสมภาษณเกบขอมลความเหนของเกษตรกรในการตดสนใจ

และการยอมรบการผลตแกนตะวน โดยพบวาเกษตรกรมรายไดจากทงภาคเกษตรและนอกภาคการเกษตร

(ตารางท 2.9) การไดพนธแกนตะวนมาปลกไดจากการเขารวมโครงการ การตดสนใจจะปลกพชชนดใด

ตารางท 2.5 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร เสรภาพ ศรนกล ปฏบตในรอบ 1 ป

กจกรรม เดอน

มค. กพ. มค. เมย. พค. มย. กค. สค. กย. ตค. พย. ธค.

ท านา

ปลกถวลสง

ปลกผลไม

ปลกแกนตะวน

ตารางท 2.6 การปฏบตในแตละขนตอนของเกษตรกรทปลกแกนตะวนในปลายฤดฝนป 2549

การปฏบต อ.เมอง จ.ขอนแกน อ.น าพอง จ.ขอนแกน จ.รอยเอด จ.มหาสารคาม ศนยวจยพชไรนครราชสมา ม.ขอนแกน

ของเกษตรกร เสรภาพ อดลย เดช บญโฮม สมบต บงเอญ แปลง 1 แปลง 2

การเตรยมดน การตดหญา ไมท า ท า ไถดะ ไมท า 1 ครง 2 ครง ไถพรวน ไมท า 1 ครง 2 ครง การยกแปลงปลก ไมท า ท า

การปลก วนปลก ก.ค.-ส.ค. 49 ก.ย.-ต.ค. 49 วธการปลก ใชหวพนธ ใชกลา ระยะปลกระหวางแถว 20-40 ซม. 41-60 ซม. ระยะปลกระหวางตน 20-40 ซม.

41-60 ซม. ตารางท 2.6 การปฏบตในแตละขนตอนของเกษตรกรทปลกแกนตะวนในปลายฤดฝนป 2549 (ตอ)

การปฏบต อ.เมอง จ.ขอนแกน อ.น าพอง จ.ขอนแกน จ.รอยเอด จ.มหาสารคาม ศนยวจยพชไร ม.ขอนแกน

นาป

นครราชสมา

ของเกษตรกร เสรภาพ อดลย เดช บญโฮม สมบต บงเอญ แปลง 1 แปลง 2

ความลกของการปลก 1-3 ซม.

>3 ซม. การปฏบตดแลรกษา การปลกซอม ไมท า ท า

การใชสารเคมก าจดวชพช ไมใช

ยาคลมวชพช ยาก าจดวชพช การก าจดวชพช ดายหญา 1-2 ครง >2 ครง การใหน าชลประทาน ไมให ให

การใสปย ไมใส ใส

การใชสารเคมก าจดโรคแมลง ไมใช

ใช การเกบเกยวและการปฏบต

หลงการเกบเกยว

วนเกบเกยว พ.ย.-ธ.ค. 49 ม.ค.-ก.พ. 50

ระยะเวลาในการเกบเกยว (วน) <3 3-5 >5

ตารางท 2.7 ผลผลตแกนตะวนของเกษตรกรทปลกทดสอบในปลายฤดฝนป 2549 ระดบผลผลต อ.เมอง จ.ขอนแกน อ.น าพอง จ.ขอนแกน จ.รอยเอด จ.มหาสารคาม ศนยวจยพชไรนครราชสมา ม.ขอนแกน (กก./ไร) เสรภาพ อดลย เดช บญโฮม สมบต บงเอญ แปลงปลก I แปลงปลก II แปลงปลก I แปลงปลก II

<1,000 (ต า) - 212 1/ 2691/ 2641/ 1001/ 1112/ - - - - 1,000-2,000 (คอนขางต า) 1,5601/ - - - - - - - - - 2,000-3,000 (ปานกลาง) - - - - - - - - - - 3,001-4,000 (คอนขางสง) - - - - - - 3,900 2/ 3,7902/ 3,7181/ 3,2232/ >4,000 (สง) - - - - - - - - - - 1/

ใชพนธ KKU Ac 001 2/

ใชพนธแกนตะวน # 1

ตารางท 2.8 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนาย เสรภาพ ศรนกล ส าหรบการปลกทดสอบ

ณ อ.เมอง จ. ขอนแกน ในชวงปลายฤดฝนป 2549

รายการ ชนดตนทน รวม เปอรเซนตของ

คาจาง เกษตรกร คาวสด ตนทนทงหมด

คาแรงงานเตรยมดนถงเกบเกยว

การเตรยมดน - 350 850 1,200 17.1

การปลก 300 - 900 1,200 17.1

การดายหญาก าจดวชพช 600 - - 600 8.5

การใสปย 150 - 300 450 6.4

การใหน า - 1,000 - 1,000 14.2

การฉดพนสารเคม 150 - 180 330 4.7

การเกบเกยวแกนตะวน 2,250 - - 2,250 32.0

รวมตนทนการผลต 3,450 1,350 2,230 7,030 -

ตนทนตอ 1 กก. ของน าหนกหวสด (บาท) 2.2 0.87 1.43 4.5 -

รายไดสทธเมอคดเฉพาะตนทนทเปนวสด (2.5-1.43) x 1,560 = 1,669.2

รายไดสทธเมอคดเฉพาะตนทนทเปนวสดและแรงงานจาง (2.5-3.63) x 1,560 = -1,762.8

รายไดสทธเมอคดตอตนทนทงหมด (2.5-4.5) x 1,560 = -3,120.0

ผลผลตหวสดโดยเฉลย 1,560 กก./ไร ราคารบซอ กก. ละ 2.50 บาท

ตารางท 2.9 สภาพทวไปของเกษตรกรผรวมมอผลตแกนตะวนทปลกทดสอบในปลายฤดฝนป 2549 สภาพทวไปของเกษตรกร อ.เมอง จ.ขอนแกน อ.น าพอง จ.ขอนแกน จ.รอยเอด จ.มหาสารคาม ศนยวจยพชไรนครราชสมา

เสรภาพ อดลย เดช บญโฮม สมบต บงเอญ แปลงปลก I แปลงปลก II

รายไดของเกษตรกร

จากภาคการเกษตร

นอกภาคการเกษตร


และนอกภาคการเกษตร - -

น าพนธมาจากแหลงใด

หาซอเอง

การเขารวมโครงการ

ผตดสนใจในการปลกพช

พอบาน - -

แมบาน

ปรกษากนในครบครว

การเปนสมาชกกลมทาง

การเกษตร

เปนสมาชก

ไมเปนสมาชก

ในกรณทมปญหาทาง

การเกษตรปรกษาใคร

เจาหนาทโครงการ

เพอนบาน

เกษตรกรผน า

ไมปรกษาใคร

แหลงขอมลทเกษตรกร

คดวาเปนประโยชน

เอกสารค าแนะน าตาง


สอตางๆ

เคยปลกแกนตะวนกครง

ปลกครงแรก

2 ครง

สาเหตทปลกเพราะ

เจาหนาทของรฐแนะน า

เจาหนาทโครงการแนะน า


พอบานเปนผตดสนใจ เกษตรกรรายน ไมไดเปนสมาชกของกลมเกษตรกรกลมใด หากมปญหาทางดาน

การเกษตร เกษตรกรจะปรกษาเจาหนาทของโครงการฯ และแหลงขอมลทไดรบสวนใหญไดจาก

เจาหนาทของโครงการฯ เกษตรกรรายนมประสบการณในการปลกแกนตะวนเปนครงแรก สาเหตทปลก

เพราะเจาหนาทของทางโครงการแนะน า ส าหรบสภาพการยอมรบการผลตแกนตะวนของเกษตรกรเมอ

เปรยบเทยบกบการปลกถวลสง พบวา เกษตรกรมความเหนวาขนตอนการปลกปฏบตส าหรบการผลต

แกนตะวนทยงยากกวาการปลกถวลสง คอ การเตรยมตนกลา การเตรยมแปลงปลกและการเกบเกยว

(ตารางท 2.10) สวนการปฏบตทงาย คอการปลก การใสปย และการปฏบตหลงการเกบเกยว ปญหา

โรคแมลงมนอย สวนการก าจดวชพช และการใหน าความยากงายอยในระดบปานกลาง เกษตรกรยงไม

คอยพอใจกบระดบผลผลตต า ราคาขายตอกโลกรม และก าไรทไดจากการปลก แตเกษตรกรยงม

ความเหนทจะผลตแกนตะวนตอไป เพราะคดวาจะท าไดดกวาน และจะไดผลผลตทอยในระดบสงขนกวา

ทไดรบจากการผลตครงน

ตารางท 2.10 การยอมรบของเกษตรกรทมตอการปฏบตตอแกนตะวนทปลกทดสอบในปลายฤดฝน

ป 2549 ขนตอนการผลตและ

การยอมรบ

อ.เมอง

จ.ขอนแกน อ.น าพอง จ.ขอนแกน จ.รอยเอด จ.มหาสารคาม ศนยวจยพชไรนครราชสมา

เสรภาพ อดลย เดช บญโฮม สมบต บงเอญ แปลงปลก I แปลงปลก II การเตรยมหวพนธ ยาก - - - - - งาย งาย

การเตรยมแปลงปลก ยาก ปานกลาง ปานกลาง งาย ปานกลาง งาย งาย งาย

การปลก งาย ยาก ยาก งาย งาย งาย งาย ปานกลาง

โรค นอย นอย นอย นอย นอย นอย ปานกลาง นอย

แมลง นอย นอย นอย นอย นอย นอย นอย ปานกลาง

การก าจดวชพช ปานกลาง งาย ปานกลาง งาย งาย งาย งาย งาย

การใหน า ปานกลาง - ปานกลาง งาย ยาก งาย งาย งาย

การใสป ย งาย งาย ปานกลาง งาย งาย งาย งาย งาย

การเกบเกยว ยาก ยาก ปานกลาง งาย งาย งาย งาย งาย

การปฏบตหลงการเกบเกยว งาย - ปานกลาง - งาย - ปานกลาง ปานกลาง

ผลผลตแกนตะวน นอย นอย นอย ปานกลาง นอย นอย มาก ปานกลาง

ราคา/กก.ทจ าหนายได นอย นอย นอย ปานกลาง นอย นอย ปานกลาง ปานกลาง

ก าไรจากการปลก นอย นอย นอย ปานกลาง นอย นอย ปานกลาง ปานกลาง

ตลาดรบซอ มาก นอย มาก มาก มาก มาก มาก ปานกลาง

ปลกแกนตะวนตอไป ปลก ปลก ไมปลก ปลก ปลก ปลก ปลก ปลก

2.3.1.2 การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในเขตอ าเภอน าพอง จงหวด

ขอนแกน

การปลกทดสอบในพนทน มเกษตรกรรวมมอการผลต 3 ราย คอ

นายอดลยสทธ ศรมงคณ นายเดช แกวหานาม และนายบญโฮม เตจน ทง 3 คน อยบานทรายมล หม 1

ต.ทรายมล อ.น าพอง จ.ขอนแกน มพนทปลกคนละประมาณ 1 ไร (ตารางท 2.1)

สภาพทวไปของพ นททดสอบ พนทปลกทดสอบอยทางทศตะวนออก-

เฉยงเหนอของทตงจงหวดขอนแกน หางจากจงหวดขอนแกนประมาณ 56 กโลเมตร (รปท 2.3) จากการ

เกบตวอยางดนในพนทปลกทดสอบเพอวเคราะหคณสมบตของดนทางกายภาพ พบวา ดนเปนดนทราย

โดยมอนภาค sand silt และ clay 91.9 6.0 และ 2.1% ตามล าดบ (ตารางท 2.2) สวน

คณสมบตทางเคม พบวา ดนมสภาพเปนกรด โดยมคา pH เทากบ 5.2 มอนทรยวตถในดน 0.3% ม

ปรมาณไนโตรเจน ฟอสฟอรส โปรตสเซยม และแคลเซยม 0.03% 43.0 52.0 และ 167.0 ppm

ตามล าดบ (ตารางท 2.3) เกษตรกรปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในสภาพพนทไรโดยปลกในวนท

25 สงหาคม 2549 และเกบเกยวผลผลตในวนท 10 ธนวาคม 2549 ซงเปนการผลตแกนตะวนใน

ปลายฤดฝน เนองจากพชนมอายยาว ฝนหมดกอนเกบเกยว จงเลอกพนทปลกทมแหลงน าใหกบแกน

ตะวนได โดยเลอกพนทใกลกบบอน าและบอน าบาดาล เนองจากในเดอนสงหาคม 2549 มฝนตก

ตดตอกนจงท าใหเตรยมแปลงไมได โดยปกตเกษตรกรจะเตรยมแปลงปลกพชปลายฝนในชวงทฝนทง

ชวงปลายเดอนกรกฎาคม-ตนเดอนสงหาคม (รปท 2.4) แตเนองจากการไดรบอนมตโครงการชากวา

ฤดปลกปกต จงเรมงานปลกไดชาท าใหเกษตรกรเรมปลกไดในราววนท 25 สงหาคม หลงจากปลกมฝน

ตกหนก ระหวาง 25-30 สงหาคม และ 20-30 กนยายน 2549 ท าใหมน าขงแตหลงจากวนท 10

ตลาคม 2549 ฝนหมด ซงปนฝนหมดเรวกวาทกป จงท าใหแกนตะวนกระทบแลงตงแตวนท 10

ตลาคม-10 ธนวาคม 2549 รวม 2 เดอน ถงแมในชวงเวลาดงกลาวจะมการใหน ากบแกนตะวนบางเปน

ครงคราว แตเนองจากน ามไมเพยงพอ ระบบการใหน ายงไมทวถง และในชวงเดอนพฤศจกายน 2549

เปนชวงเวลาทเกษตรกรเกยวขาว จงไมไดใหน ากบแกนตะวน การทแกนตะวนกระทบแลงเปนเวลา

ประมาณเกอบ 2 เดอน เปนระยะทแกนตะวนมการสะสมอาหารในหว จะสงผลกระทบตอระดบผลผลต

ของแกนตะวนทผลตในพนทน ซงจะไดกลาวตอไป

สภาพครวเรอนเกษตรกร เกษตรกรรวมมอการผลตแกนตะวนม

พนทถอครอง 10-20 ไร ยกเวน นายอดลยสทธ มพนทถอครอง 56 ไร (ตารางท 2.4) มสมาชกใน

ครวเรอนสวนใหญ 4-6 คน แตสมาชกทชวยท าการเกษตรมเพยง 2-3 คน ยกเวนนายอดลยสทธ ซงท า

การเกษตรเพยงคนเดยว เกษตรกรมประสบการณการปลกแกนตะวนเปนครงแรก ยกเวนนายเดช ซง

เคยปลกแกนตะวนมากอนแลว 1 ครง เกษตรกรทกรายปลกแกนตะวนเปนพชเดยวปลายฤดฝน ยกเวน

นายอดลยสทธ ปลกแกนตะวนแซมในระหวางแถวของสวนยางทปลกใหม ส าหรบระบบปลกพช และ

การใชแรงงานในการปลกพช นายอดลยสทธ ท านาทงนาป และนาปรง สวนในพนทไรมการปลกออย

ยางพารา และการปลกแกนตะวน (ตารางท 2.11) สวนนายเดช มการท านาทงนาป และนาปรง และบาง

พนทนาไดมการปลกถวลสง และขาวโพดหลงนา สวนพนทไรมการปลกออย มนส าปะหลง และแกน

ตะวน (ตารางท 2.12) สวนกจกรรมในฟารมของนายบญโฮม มการปลกขาวนาป หลงจากการปลกขาว

นาปมการปลกขาวโพด และพรก สวนในพนทไรปลกแกนตะวนเพยงอยางเดยว (ตารางท 2.13)

รปท 2.3 แสดงทตงบรเวณทปลกทดสอบ อ.น าพอง จ.ขอนแกน

ทมา : www.tat.or.th


2.4 ( . ) . . 2549 - 2550

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

1 10 20 31 10 20 31 10 20 30 10 20 31 10 20 30 10 20 31 10 20 31

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


ตารางท 2.11 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร อดลยสทธ ศรเมองคณ ปฏบตในรอบ 1 ป กจกรรม เดอน

ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.

ท านา

ปลกออย

ปลกยาง


ตารางท 2.12 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร เดช แกวหานาม ปฏบตในรอบ 1 ป



ท านา

ปลกถวลสง

ปลกขาวโพด

ปลกออย

ปลกมนส าปะหลง


ตารางท 2.13 กจกรรมทเกษตรกร บญโฮม เตจน ปฏบตในรอบ 1 ป



ท านา

ปลกขาวโพดหวาน

ปลกพรกในนา

ปลกพรกในสวน


นาปรง นาป

นาปรง นาป

นาป

สภาพการปลกปฏบตของเกษตรกร กอนการเตรยมดนเกษตรกร

ทกรายมการตดหญากอนการไถเตรยมแปลง ยกเวนแปลงนายอดลยสทธ มการไถดะ 1-2 ครง และม

การยกแปลงปลก (ตารางท 2.6) ยกเวนแปลงปลกของนายอดลยสทธปลกบนพนราบ เกษตรกรรายท

ยกแปลงปลกมแปลงขนาดกวาง 80 เซนตเมตร การปลกแกนตะวน เกษตรกรปลกในวนท 25 สงหาคม

2549 โดยนายอดลยสทธใชกลาพนธช าถงปลก สวนอก 2 ราย ปลกจากหวพนธทกระตนใหเกดตนออน

การปลกใชระยะปลก 40 x 40 เซนตเมตร เนองจากเปนการปลกปลายฝน การเจรญเตบโตทางล าตน

จะมนอย จงใชระยะปลกแคบกวาปกต ปลกลก 1-3 เซนตเมตร ทกรายมการปลกซอม ยกเวนแปลง

นายอดลยสทธ ซงปลกจากตนกลาช าถง เหตทตองปลกซอมเพราะหวพนธบางสวนมเชอราทเปนสาเหต

ของโรคโคนเนาขาวตดมากบหวพนธ จงท าใหหวพนธเนา ตนออนตาย จงตองมการปลกซอมเพอใหม

จ านวนตน/ไรมากพอ แปลงเกษตรกรทปลกจากหวพนธมการใชสารเคมควบคมวชพชกอนงอกฉดพน

ทกแปลงมการดายหญาก าจดวชพช 2 ครง แปลงปลกของนายอดลยสทธ ไมมการใหน ากบแกนตะวน

เลย สวนอก 2 แปลงทเหลอมการใหน าเปนครงคราวหลงจากหมดฝนปลายฤดปลก แตการใหน ายงไม

เพยงพอเนองจากใชน าจากบอบาดาล น ามปรมาณนอย ระบบการใหน ายงไมทวถง และเกษตรกรตด

กจกรรมในการเกยวและนวดขาวในชวงประมาณเดอนพฤศจกายน 2549 จงไมมเวลาทจะใหน ากบแกน

ตะวน ดงนนแกนตะวนจงกระทบแลงอยางมากหลงจากหมดฝน ซงสงผลตอผลผลตของการผลตแกน

ตะวนในพนทน เกษตรทกรายมการใสปยสตร 13-13-21 อตรา 25 กโลกรม/ไร เมอแกนตะวนมอาย

40 วนหลงปลก แปลงปลกของนายเดช และนายบญโฮม ไดมการใชสารเคมก าจดแมลง ซงพบวาม

แมลงกดกนใบของแกนตะวน เมอแกนตะวนอาย 15 วนหลงปลก

การเกบเกยวและระดบผลผลต เกษตรกรเกบผลผลตประมาณ

วนท 10 ธนวาคม 2549 โดยใชเวลาเกบเกยวประมาณ 3 วน เกษตรกรขดปลดหว รวบรวมหวสดและ

ขายใหกบโครงการฯ ซงเขาไปรบซอหวสดจากเกษตรกรในราคากโลกรมละ 2.5 บาท แลวไดน าหวแกน

ตะวนมาลางท าความสะอาด บรรจถงพลาสตกแลวเกบไวในหองควบคมอณหภม 10C เพอรอการ

น าไปใชผลตเอทานอลตอไป

ส าหรบผลผลตทไดจากพนทการผลตนพบวา มระดบของผลผลต

ต ามาก คอ ต ากวา 1,000 กโลกรม/ไร (ตารางท 2.7) โดยพบวาทง 3 ราย ไดผลผลตเพยง 212-269

กโลกรม/ไร และจากการสงเกตพบวาจ านวนหว/ตน ของแกนตะวนมมากพอ ๆ กบพนทปลกทดสอบ

ในสถานทดลอง แตหวแกนตะวนเลกมาก ซงอาจจะเปนเพราะแกนตะวนกระทบแลงชวง 2 เดอน

หลงจากออกดอก เพราะหมดฝน ถงแมจะมความพยายามในการใหน าแกพชแตกไมเพยงพอ ระยะ

ดงกลาวเปนระยะของการสะสมน าหนกแหงของหวซงสงผลท าใหผลผลตไดรบต ามาก

ตนทนการผลต จากการวเคราะหตนทนการผลตแกนตะวนพอสรป

ไดดงน

นายอดลยสทธ ศรมงคณ มตนทนการผลตทงหมด/ไรเทากบ 3,610 บาท แยกเปนตนทนคา

วสด 1,200 บาท/ไร และตนทนคาจาง 2,410 บาท/ไร (ตารางท 2.14) เนองจากนายอดลยสทธท า

การเกษตรเพยงคนเดยว แรงงานทงหมดทใชจงเปนแรงงานจาง คาแรงงานปลกเปนตนทนมากทสด คด

เปนรอยละ 57 ของตนทนทงหมด ทงน เพราะเกษตรกรไมใหน ากบการผลตแกนตะวน ท าใหมผลผลต

ต าจงท าใหตนทนคาเกบเกยวต ากวาตนทนคาปลก โดยมตนทนคาเกบเกยวคดเปนรอยละ 7.2 ของ

ตนทนทงหมด ซงในแปลงน ไดผลผลตแกนตะวนเพยง 212 กโลกรม/ไร ท าใหมตนทนการผลต 17.0

บาท/กโลกรมหวสด ในขณะทโครงการฯรบซอผลผลตหวสดกโลกรมละ 2.50 บาท หากคดตนทน

เฉพาะคาวสดจะขาดทนจากการผลต 669.9 บาท/ไร หากคดตนทนทงหมดเกษตรกรจะขาดทน 3,078

บาท/ไร

นายเดช แกวหานาม มตนทนการผลตทงหมด 9,464 บาท/ไร ประกอบดวย ตนทนคาแรงงาน

จาง แรงงานเกษตรกร และคาวสด 1,708 , 5,458 และ 2,298 บาท/ไร ตามล าดบ (ตารางท 2.15)

เกษตรกรไดผลผลต 269 กโลกรม/ไร สงผลท าใหมตนทนการผลต 35.2 บาท/กโลกรม โดยมคาฉด

พนสารเคมเปนตนทนมากทสด 19.9% รองลงมาคาปลก และการก าจดวชพช 19.8 และ 16.6% ของ

ตนทนทงหมด โครงการรบซอผลผลตกโลกรมละ 2.50 บาท เมอคดเฉพาะตนทนคาวสดเกษตรกรจะ

ขาดทนจากการผลตแกนตะวน 1,614 บาท/ไร และหากคดคาวสดและแรงงานจาง เกษตรกรจะขาดทน

จากการผลต 3,308.7 บาท/ไร และถาคดตนทนทงหมดเกษตรกรจะขาดทน 8,796.3 บาท/ไร

นายบญโฮม เตจน มตนทนการผลตทงหมด 5,355 บาท/ไร แยกเปนตนทนคาจางแรงงาน

500 บาท/ไร แรงงานเกษตรกรท าเอง และคาวสด 3,510 และ 1,750 บาท/ไร ตามล าดบ (ตารางท

2.16) โดยมตนทนคาปลกมากทสด คดเปนรอยละ 28.0 และตนทนคาเตรยมดนและใสปยรองลงมา

โดยมตนทนรอยละ 25 และ 21 ตามล าดบ โดยเกษตรกรไดผลผลต 264 กโลกรม/ไร สงผลท าใหม

ตนทนการผลต 20.3 บาท/กโลกรม โครงการฯรบซอผลผลตหวสดกโลกรมละ 2.50 บาท หากคด

เฉพาะตนทนคาวสดเกษตรกรจะขาดทนจากการผลตแกนตะวน 1,056 บาท/ไร และหากคดคาแรงงาน

จาง และตนทนทงหมด เกษตรกรจะขาดทน 1,544.4 และ 4,699.2 บาท/ไร ตามล าดบ

การตดสนใจและการยอมรบการผลตแกนตะวนของเกษตรกร

เกษตรกรทรวมมอปลกทดสอบแกนตะวนในพนทนมรายไดจากทงภาคเกษตร และนอกภาคการเกษตร

(ตารางท 2.9) โดยไดมหวพนธจากทางโครงการฯ โดยปกตพอบานจะเปนผตดสนใจวาจะปลกพชใด

ในแตละป นายเดช และนายบญโฮม เปนสมาชกกลมเกษตรกร สวนนายอดลยสทธไมไดเปนสมาชกกลม

เกษตรกร โดยปกตหากเกดปญหาการผลตจะปรกษาเจาหนาทโครงการ แหลงขอมล การเกษตรทไดรบ

จากเจาหนาทของโครงการ เกษตรกรมประสบการณในการปลกแกนตะวนเปนครงแรก ยกเวนนายเดช

ซงเคยปลกแกนตะวนเปนครงท 2 โดยสาเหตทตดสนใจปลกพชนเพราะเจาหนาทของโครงการแนะน า

สวนความเหนของเกษตรกรทมตอความยากงายในการผลตแกนตะวน โดยมความเหนวามความยงยาก

ในการผลตในขนตอนการปลก เพราะตองปลกจากตนออน (ตารางท 2.10) และขนตอนการเกบเกยว

ตองขด ปญหาทพบนอยคอ ปญหาเรองโรคและแมลง เกษตรกรยงไมพอใจกบระดบผลผลตทไดรบ

ราคาทขายได และการขาดทน แตเกษตรกรมความประสงคทจะปลกแกนตะวนตอไป เพราะเชอวานาจะ

ปลกและใหผลผลตทดกวานได ยกเวนนายเดช แกวหานาม ซงตดสนใจจะไมปลกพชน ตอไป

ตารางท 2.14 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนายอดลยสทธ ศรมงคณ ส าหรบการปลกทดสอบ ณ อ.น าพอง จ.ขอนแกน ในชวงปลายฤดฝนป 2549

รายการ ชนดตนทน รวม เปอรเซนต



การเตรยมดน 200 - - 200 5.5

การปลก 1,170 - 900 2,070 57.0


การใสปย 195 - 300 495 13.7

การใหน า - - - - -

การฉดพนสารเคม - - - - -

การเกบเกยวแกนตะวน 260 - - 260 7.2

รวมตนทนการผลต 2,410 0.0 1,200 3,610 -


รายไดสทธเมอคดเฉพาะตนทนทเปนวสด (2.5-5.66) x 212 = -

669.9

รายไดสทธเมอคดเฉพาะตนทนทเปนวสดและแรงงานจาง (2.5-17.02) x 212 = -

3,078

รายไดสทธเมอคดตอตนทนทงหมด (2.5-17.02) x 212 = -

3,078

ผลผลตหวสดโดยเฉลย 212 กก./ไร ราคารบซอ กก. ละ 2.50 บาท

ตารางท 2.15 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนายเดช แกวหานาม ส าหรบการปลกทดสอบ

ณ อ.น าพอง จ. ขอนแกน ในชวงปลายฤดฝนป 2549 รายการ ชนดตนทน รวม เปอรเซนต



การเตรยมดน 720 - 150 870 9.1

การปลก - 975 900 1,875 19.8

การดายหญาก าจดวชพช - 1,575 - 1,575 16.6

การใสปย - 600 350 950 10.1

การใหน า - 808 - 808 8.5

การฉดพนสารเคม 988 - 898 1,886 19.9

การเกบเกยวแกนตะวน - 1,500 - 1,500 15.8

รวมตนทนการผลต 1,708 5,458 2,298 9,464 -


รายไดสทธเมอคดเฉพาะตนทนทเปนวสด (2.5-8.5) x 269 = -1,614


3,308.7


8,796.3


ตารางท 2.16 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนายบญโฮม เตจน ส าหรบการปลกทดสอบ ณ อ.น าพอง จ. ขอนแกน ในชวงปลายฤดฝนป 2549

รายการ ชนดตนทน รวม รอยละของ



การเตรยมดน 500 750 100 1,350 25.2

การปลก - 600 900 1,500 28.0

การดายหญาก าจดวชพช - - - - -

การใสปย - 600 530 1,130 21.1

การใหน า - - - - -

การฉดพนสารเคม - 300 175 475 8.9

การเกบเกยวแกนตะวน - 900 - 900 16.8

คาการปฏบตหลงการเกบเกยว

รวมตนทนการผลต 500 3,150 1,750 5,355 -



1,056.0

-


1,544.4

-


4,699.2

-

ผลผลตหวสดโดยเฉลย 264 กก./ไร ราคารบซอ กก. ละ 2.50 บาท -

2.3.1.3 การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในเขตอ าเภอเกษตรพสย

จงหวดรอยเอด

การปลกทดสอบในพนทนมเกษตรกรรวมมอการผลตเพยง 1 ราย

คอ นายสมบต จลวานช บานเลขท 127 ม.10 ต.เกษตรพสย อ.เกษตรพสย จ.รอยเอด มพนทปลก 3 ไร

สภาพทวไปของพ นทปลกทดสอบ พนทปลกทดสอบอยทางทศ

ตะวนตกเฉยงใตของทตงจงหวดรอยเอด หางจากจงหวดรอยเอด ประมาณ 47 กโลเมตร (รปท 2.5)

ดนมลกษณะเปนดนทราย มอนภาค sand silt และ clay 96 2 และ 2% ตามล าดบ (ตารางท

2.2) ดนมความเปนกรด-ดาง 5.5 มอนทรยวตถ 0.4% มไนโตรเจน ฟอสฟอรส โปรตสเซยม และ

แคลเซยม ในดนเทากบ 0.04% 72.5 24.3 และ 20.0 ppm ตามล าดบ (ตารางท 2.3) การผลตของ

เกษตรกรท าในสภาพพนทไร โดยปลกทดสอบในวนท 21 สงหาคม 2549 และเกบเกยววนท 9

มกราคม 2550 ซงเปนการปลกผลตแกนตะวนปลายฤดฝน การผลตโดยอาศยน าฝนในชวงแรกของการ

ปลก จากนนอาศยน าจากแหลงน าส าหรบการผลต ในชวงการผลตพบวากอนปลกมฝนตกตดตอกน แต

ฝนทงชวงหลงปลกจงตองมการใหน าในชวงวนท 1-20 กนยายน 2549 (รปท 2.6) หลงจากนนในวนท

20 กนยายน-20 ตลาคม 2549 ฝนตกอยางตอเนอง พชจงไมกระทบแลง หลงจากวนท 20 ตลาคม

2549 เปนระยะทหมดฝน เกษตรกรจ าเปนตองใหน ากบแกนตะวน ถงแมจะมการใหน าจากบอน าส าหรบ

การผลตแกนตะวนในชวงน แตแกนตะวนยงกระทบแลง เนองจากแปลงปลกเปนดนทรายจด หนาดนแหง

เรว ระบบการใหน ายงไมทวถง ซงจะสงผลกระทบตอระบบผลผลตของแกนตะวนทผลตในพนทน

รปท 2.5 แสดงทตงและบรเวณทปลกทดสอบ อ.เกษตรพสย จ.รอยเอด



2.6 ( . ) . . 2549 - 2550

0102030405060708090

100110120130140150160170

1 10 20 31 10 20 31 10 20 30 10 20 31 10 20 30 10 20 31 10 20 31

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


รปท 2.6 ปรมาณและการกระจายตวของน าฝน (ม.ม.) อ.เกษตรพสย จ.รอยเอด กรกฎาคม 2549-มกราคม 2550

สภาพครวเรอนเกษตรกร ในพนทปลกทดสอบน เกษตรกรม

พนทถอครอง 11 ไร มสมาชกในครวเรอน 5 คน (ตารางท 2.4) แตสมาชกทเกยวของกบการเพาะปลก

แกนตะวนม 2 คน เกษตรกรมประสบการณในการผลตแกนตะวนเปนครงแรก การปลกแกนตะวนท าใน

พนทไร ซงเกษตรกรไดเชาเพอการผลตแกนตะวน โดยเปนการปลกเปนพชเดยวในชวงปลายฤดฝน ไมม

การปลกพชอนกอนหรอหลงการผลตแกนตะวนในพนทน กจกรรมของเกษตรกรสวนใหญเปนการท า

กจกรรมนอกภาคการเกษตร คอ มรานอาหาร และท าอฐแดง สวนในภาคเกษตรมการปลกมะนาวหวาน

มะมวง กลวย และไผหวาน (ตารางท 2.17) ซงตองใชแรงงานเปนครงคราวในการดแลส าหรบการผลต

แกนตะวน สวนใหญจะเปนการใชแรงงานจาง

สภาพการปลกปฏบตของเกษตรกร เกษตรกรมการเตรยมแปลง

ปลกโดยไถดะ 2 ครง ไมยกรองปลก (ตารางท 2.6) ปลกแกนตะวนในวนท 21 สงหาคม 2549 โดยใช

หวพนธทตดเปนชน ๆ แลวกระตนใหเกดตนออน ระยะปลก 40 x 40 เซนตเมตร ปลกลก 1-3

เซนตเมตร และท าการปลกซอมตนทตาย ไมมการใชสารเคมก าจดวชพช ทงกอนปลกและหลงปลก ม

การก าจดวชพชดวยการดายหญา มการใหน าชลประทาน ซงสบน าจากบอกกเกบน า แตจากการสงเกต

พบวา ยงไมเพยงพอ พชกระทบแลง โดยเฉพาะหลงจากหมดฝน มการใสปยใหกบแกนตะวน โดยใชปย

สตร 15-15-15 อตรา 25 กโลกรม/ไร เมอแกนตะวนมอาย 45 วนหลงปลก ไมมการใชสารเคมก าจด

โรคและแมลงเนองจากไมพบการระบาด

ตนทนการผลต จากการวเคราะหตนทนการผลตทงทเปนคาแรงงาน

ซงแยกเปนแรงงานจาง และแรงงานของเกษตรกร และคาวสด ซงประกอบดวย คาหวพนธ และปยเคม

พบวามตนทนการผลตรวมทงหมด 6,400 บาท/ไร (ตารางท 2.18) ซงแยกเปนคาวสด 1,500 บาท/

ไร คาแรงงานจาง 4,900 บาท/ไร มตนทนในการปลกมากทสด รองลงมาเปนตนทนในการใหน า คด

เปนรอยละ 35.9 และ 27.3 ตามล าดบ โดยทมระดบผลผลต 100 กโลกรม/ไร สงผลท าใหมตนทนการ

ผลต 64 บาท/กโลกรมหวสด หากคดตนทนเฉพาะคาวสดเกษตร จะขาดทน 1,250 บาท/ไร หากคดคา

วสดรวมทงคาแรงงานจาง จะท าใหเกษตรกรขาดทน 6,150 บาท/ไร

ตารางท 2.17 กจกรรมทเกษตรกร สมบต จลวานช ปฏบตในรอบ 1 ป



ไผหวาน

ผลไม


ตารางท 2.18 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนายสมบต จลวานช ส าหรบการปลกทดสอบ

ณ อ.เกษตรพสย จ.รอยเอด ในชวงปลายฤดฝนป 2549 รายการ ชนดตนทน รวม รอยละของ



การเตรยมดน 900 - - 900 14.0

การปลก 1,400 - 900 2,300 35.9


การใสปย 350 - 600 950 14.8

การใหน า 1,750 - - 1,750 27.3

การฉดพนสารเคม - - - -


รวมตนทนการผลต 4,900 0.0 1,500 6,400 -



1,250

รายไดสทธเมอคดเฉพาะตนทนทเปนวสดและแรงงานจาง (2.5-64.0) x 100 = -6,150


6,150


การตดสนใจและยอมรบการผลตแกนตะวนของเกษตรกร

หลงจากเกษตรกรเกบเกยวผลผลตแกนตะวน เจาหนาทโครงการฯไดสมภาษณเกบขอมลความคดเหน

ของเกษตรกรในการตดสนใจและยอมรบการผลตแกนตะวน โดยพบวา เกษตรกรมรายไดจากทงภาค

เกษตร และนอกภาคเกษตร (ตารางท 2.9) การไดพนธแกนตะวนมาปลกไดจากการเขารวมโครงการฯ

การตดสนใจจะปลกพชพอบานเปนผตดสนใจ เกษตรกรรายน ไมไดเปนสมาชกของกลมเกษตรกรใด

หากมปญหาทางดานการเกษตร เกษตรกรจะปรกษาเจาหนาทของโครงการฯ และแหลงขอมลทไดรบ

สวนใหญไดจากเจาหนาทของโครงการฯ เกษตรกรมประสบการณในการปลกแกนตะวนครงแรก สาเหต

ทปลกเพราะเจาหนาทของโครงการฯแนะน า ส าหรบสภาพการยอมรบการผลตแกนตะวนของเกษตรกร

(ตารางท 2.10) พบวา เกษตรกรมความเหนวาขนตอนการปลกปฏบตส าหรบการผลตแกนตะวนท

ยงยากในการปลก คอ การใหน า สวนการปฏบตทงาย คอการปลก การก าจดวชพช การใสปย และการ

เกบเกยว ดานปญหาเรองโรคแมลงมนอย สวนการเตรยมแปลงปลกมความยากงายอยในระดบปาน

กลาง เกษตรกรยงไมคอยพอใจกบระดบผลผลต ราคาขายตอกโลกรม และรายไดทไดจากการปลก แต

การมตลาดรบซอนนพอใจมาก อยางไรกตาม เกษตรกรยงมความเหนทจะผลตแกนตะวนตอไป เพราะ

คดวาจะท าไดดกวาน และจะไดรบผลผลตในระดบสงกวาทไดรบจากการผลตครงน

2.3.1.4 การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในเขตอ าเภอเชยงยน

จงหวดมหาสารคาม

การปลกทดสอบในพนทนมเกษตรกรรวมมอการผลตเพยง 1 ราย

คอ นายบงเอญ บรรลผล บานเลขท 34 ม.10 ต.พระลบ อ.เมอง จ.ขอนแกน แตแปลงปลกอยในพนท

บานหนองมนปลา ต.กทอง อ.เชยงยน จ.มหาสารคาม มพนทปลกแกนตะวน 1 ไร


ตะวนตกเฉยงเหนอของทตงจงหวดมหาสารคาม หางจากจงหวดมหาสารคามประมาณ 94 กโลเมตร

(รปท 2.7) ดนมลกษณะเปนดนทราย มอนภาค sand silt และ clay 92 5 และ 3% ตามล าดบ

(ตารางท 2.2) ดนมความเปนกรด-ดาง 5.2 มอนทรยวตถ 0.7% มไนโตรเจน ฟอสฟอรส โปรตสเซยม

และแคลเซยม ในดนเทากบ 0.05% 22.9 167 และ 4,907 ppm ตามล าดบ (ตารางท 2.3) การ

ผลตของเกษตรกรท าในสภาพพนทไร โดยปลกทดสอบในวนท 6 กนยายน 2549 และเกบเกยว 10

มกราคม 2550 ซงเปนการผลตแกนตะวนปลายฤดฝน การผลตโดยอาศยน าฝนในชวงแรกของการผลต

และน าบาดาลเมอฝนทงชวงและหมดฝน ในชวงการผลตพบวาในชวงปลกจนถงกระทง 1 เดอน มฝนตก

สม าเสมอท าใหพชมการเจรญเตบโตด แตเนองจากเปนพนททมวชพชรนแรงท าใหมการแขงขนกบแกน

ตะวนมาก เกษตรกรดายหญาชาคอดายหญาเมออาย 40 วน หลงจากดายหญาและใสปย จงท าใหพชเรม

เจรญเตบโตด แตในชวงทหมดฝนตงแตวนท 10 ตลาคม 2549 จนถงเกบเกยว ตลอดระยะเวลา 3 เดอน

มฝนตกเพยงวนเดยว (รปท 2.8) เกษตรกรไดใหน าบาดาล และน าประปาส าหรบการผลตแกนตะวน แต

น ามไมเพยงพอ และการใหแตละครงไมทวถง ท าใหการเจรญเตบโตชะงก และสงผลท าใหผลผลตต า

สภาพครวเรอนเกษตรกร ในพนทปลกทดสอบนเกษตรกรมพนท

ถอครอง 80 ไร มสมาชกในครวเรอน 9 คน (ตารางท 2.4) แตสมาชกทเกยวของกบการเพาะปลกแกน

ตะวน มเพยง 2 คน เกษตรกรมประสบการณในการผลตแกนตะวนเปนครงแรก การปลกแกนตะวนเปน

การปลกเปนพชเดยว ปลายฤดฝน ไมมการปลกพชกอนหรอหลงการผลตแกนตะวนในพนทน กจกรรม

ในฟารมของเกษตรกรมการปลกขาวนาป ในพนทนา 16 ไร ในระหวางเดอนพฤษภาคม-พฤศจกายน

2549

รปท 2.7 แสดงทตงและบรเวณทปลกทดสอบ อ.เชยงยน จ.มหาสารคาม



2.8 ( . ) . . 2549 - 2550

0

10

20

30

40

50

60

70

1 10 20 31 10 20 31 10 20 30 10 20 31 10 20 30 10 20 31 10 20 31

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


ตารางท 2.19 กจกรรมทเกษตรกร บงเอญ บรรลผล ปฏบตในรอบ 1 ป



ท านา

มะมวง ขนน กลวย


และมการท าสวนผลไม เชน มะมวง ขนน กลวย ซงตองใชแรงงานในการดแลปฏบตเปนครงคราวตลอด

ปและมการปลกแกนตะวนในพนทไรระหวางเดอนกนยายน 2549-มกราคม 2550 (ตารางท 2.19)

สภาพการปลกปฏบตของเกษตรกร กอนปลกเกษตรกรมการตด

หญากอนการไถเตรยมดน (ตารางท 2.6) ท าการไถดะเพยงครงเดยว และไมมการยกแปลงปลก ปลก

แกนตะวนในวนท 6 กนยายน 2549 การปลกใชหวพนธทตดเปนชน ๆ แลวกระตนใหเกดตนออน โดย

ใชระยะปลก 40 x 40 เซนตเมตร ปลกลก 1-3 เซนตเมตร มการปลกซอมเนองจากมบางตนตาย ม

การฉดสารเคมควบคมวชพชกอนงอก และมการดายหญาก าจดวชพช อาศยน าฝนในการผลต ในระยะท

ฝนทงชวงมการใหน าโดยการสบน าฉดพนใหกบแกนตะวน อาทตยละ 1 ครง หลงจากชวงออกดอกมการ

ใหน าโดยระบบสปรงเกอร แตมน าไมเพยงพอ มการใสปย สตร 15-15-15 อตรา 25 กโลกรม/ไร

เมออายประมาณ 45 วน ไมมการใชสารเคมก าจดโรคเนองจากไมพบการระบาด แตมการใชสารเคม

ก าจดมดกดกนหว

การเกบเกยวและระดบผลผลต เกษตรกรเกบเกยวผลผลตใน

วนท 10 มกราคม 2550 โดยใชเวลาเกบเกยว 2 วน เกษตรกรรวบรวมหวสดและขายใหกบโครงการฯ

ซงทางโครงการฯเขาไปรบซอในราคากโลกรมละ 2.5 บาท และน าหวแกนตะวนน ามาลางท าความสะอาด

บรรจถงพลาสตก และเกบรกษาไวในหองเยนชน อณหภม 10C รอการน าไปใชตอไป

ส าหรบผลผลตทผลตไดจากพนทน ซงไดจากการเกบเกยวจากแปลง

ทงหมด พบวา มผลผลต 111 กโลกรม/ไร ซงจดวาอยในกลมทมผลผลตในระดบต า (ตารางท 2.7)

ตนทนการผลต จากการวเคราะหตนทนการผลตทงทเปนคาแรงงาน

ทงหมดเปนแรงงานจาง และแรงงานเกษตรกร และคาวสด ซงประกอบดวย คาหวพนธ ปยเคม ซงพบวา

มตนทนการผลตรวมทงหมด 6,500 บาท/ไร (ตารางท 2.20) ซงแยกเปนคาวสด 1,270 บาท/ไร

คาแรงงานจาง และแรงงานเกษตรกร 4,630 และ 600 บาท/ไร ตามล าดบ โดยมตนทนคาปลกมาก

ทสด คดเปนรอยละ 41.5 ของตนทนทงหมด รองลงมาคอตนทนคาใหน า 17.2% โดยมระดบผลผลต

111 กโลกรม/ไร สงผลท าใหมตนทนการผลต 58.5 บาท/กโลกรมหวสด หากคดตนทนเฉพาะคาวสด

เกษตรกรขาดทน 987.9 บาท/ไร หากคดคาวสดรวมทงคาแรงงานเกษตรกร และแรงงานจาง จะท าให

เกษตรกรขาดทน 5,616.6 และ 6,216 บาท/ไร ตามล าดบ

การตดสนใจและการยอมรบการผลตของเกษตรกร หลงจาก

เกษตรกรเกบเกยวผลผลตแกนตะวน เจาหนาทโครงการฯไดสมภาษณเกบขอมลความเหนของเกษตรกร

ในการตดสนใจ และยอมรบการผลตแกนตะวน โดยพบวาเกษตรกรมรายไดจากทงภาคเกษตรและนอก

การเกษตร (ตารางท 2.9) การไดพนธแกนตะวนมาปลกไดจากการเขารวมโครงการฯ การตดสนใจจะ

นาป

ปลกพชชนดใดพอบานเปนผตดสนใจ เกษตรกรรายน ไมไดเปนสมาชกของกลมเกษตรกรกลมใด หากม

ปญหาทางดานการเกษตร เกษตรกรจะปรกษาเจาหนาทของโครงการฯ และแหลงขอมลทไดรบสวนใหญ

ไดจากเจาหนาทของโครงการฯ เกษตรกรรายนมประสบการณในการปลกแกนตะวนครงแรก สาเหตท

ปลกเพราะเจาหนาทของโครงการฯแนะน า ส าหรบสภาพการยอมรบการผลตแกนตะวนของเกษตรกร

(ตารางท 2.10) พบวาเกษตรกรมความเหนวาขนตอน การปลกปฏบตส าหรบการผลตแกนตะวนทก

ขนตอนงาย ไดแก การเตรยมแปลงปลก การปลก การก าจดวชพช การใหน า การใสปย การเกบเกยว

และมปญหาโรคแมลงนอย สวนความพอใจกบระดบผลผลต เกษตรกรยงไมพอใจกบระดบผลผลตต า

ราคาขายตอกโลกรม และรายไดทไดจากการปลก แตเกษตรกรยงมความเหนทจะผลตแกนตะวนตอไป

เพราะไดเรยนรการปฏบตตอแกนตะวนมาแลว จงคดวานาจะท าไดดกวาการผลตในปลายฤดฝนน

ตารางท 2.20 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนายบงเอญ บรรลผล ส าหรบการปลกทดสอบ

ณ อ.เชยงยน จ.มหาสารคาม ในชวงปลายฤดฝนป 2549 รายการ ชนดตนทน รวม รอยละของ



การเตรยมดน 850 - - 850 13.1

การปลก 1,200 600 900 2,700 41.5


การใสปย 300 - 300 600 9.2

การใหน า 1,120 - - 1,120 17.2



รวมตนทนการผลต 4,630 600 1,270 6,500 -


รายไดสทธเมอคดเฉพาะตนทนทเปนวสด (2.5-11.4) x 111 = -987.9


5,616.6


6,216.0


2.3.1.5 การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในศนยวจยพชไรนครราชสมา

การปลกทดสอบในพนทนด าเนนการโดยเจาหนาทของศนยวจย

พชไรนครราชสมา ในแปลงผลต 2 แปลง โดยมผดแล คอ นางสาวศรรตน เวชสทธ และนางสาววาสนา

วงคพนจ


ตะวนตกของทตงจงหวดนครราชสมา หางจากจงหวดนครราชสมาประมาณ 45 กโลเมตร (รปท 2.9)

โดยทง 2 แปลง มลกษณะและคณสมบตของดนทแตกตางกน โดยแปลงปลกท 1 ดนมลกษณะเปนดน

รวนทราย มอนภาค sand silt และ clay 74 13 และ 13% ตามล าดบ (ตารางท 2.2) ดนม

ความเปนกรด-ดาง 6.6 มอนทรยวตถ 1.7% มไนโตรเจน ฟอสฟอรส โปรตสเซยม และแคลเซยมใน

ดนเทากบ 0.10% 48.1 41.6 และ 157 ppm ตามล าดบ (ตารางท 2.3) สวนแปลงปลกท 2 ดนม

ลกษณะเปนทรายรวน มอนภาค sand silt และ clay 76 16 และ 8% ตามล าดบ (ตารางท 2.2)

ดนมความเปนกรดดาง 4.5 มอนทรยวตถ 0.3 มไนโตรเจน ฟอสฟอรส โปรตสเซยม และแคลเซยมใน

ดนเทากบ 0.03% 34.4 194.8 และ 843 ppm ตามล าดบ (ตารางท 2.3) ทง 2 แปลง เปนแปลง

สภาพพนทไร และเปนการปลกปลายฤดฝน โดยแปลงปลกท 1 ท าการปลกในวนท 19 กนยายน 2549

และเกบเกยว เมออายประมาณ 100 วน คอวนท 8 มกราคม 2550 การผลตสวนใหญอาศยน า

ชลประทานโดยใชระบบการใหน าแบบสปรงเกอรอยางสม าเสมอ แมวาในชวงการผลตพบวาในชวงแรกนน

จะมฝนตก ประมาณ 20 วน (รปท 2.10) แตหลงจากนนแลวฝนหยดตกเปนเวลานานจนถงชวงเกบ

เกยว คอ ตงแตวนท 11 ตลาคม 2549-8 มกราคม 2550 ดงนน การทมระบบชลประทานรองรบ

ในชวงการผลตแกนตะวนเมอขาดฝนนน พชไมไดรบการกระทบแลง จงท าใหผลผลตของแกนตะวนนน

อยในระดบทด สวนแปลงปลกท 2 นนท าการปลกในวนท 3 ตลาคม 2549 และเกบเกยวตามอายใน

วนท 10 มกราคม 2550 การใหน าใชวธเดยวกบแปลงท 1 คอใชระบบสปรงเกอร แตจ านวนครงทให

มากกวา เนองจากชวงทปลกเปนชวงทก าลงจะหมดฝน จงตองใหน าชลประทานตลอดระยะเวลาทท าการ

ผลตแกนตะวน

สภาพการปลกปฏบตของเกษตรกร ทงแปลงปลกท 1 แปลงปลก

ท 2 มการปฏบตทคลายคลงกน (ตารางท 2.6) กลาวคอการเตรยมพนทโดยไมมการตดหญากอนการ

ไถ มการไถดะ 2 ครง และไถพรวน 1 ครง ไมมการยกแปลงปลกในการปลกแปลงท 1 แตในการปลก

แปลงท 2 มการยกแปลงปลก โดยมขนาดแปลงกวาง 80 เซนตเมตร ปลกแกนตะวน 1 แถว ใชระยะ

ปลก 80 x 30 ซม. การปลกของทง 2 แปลง ใชหวพนธทตดเปนชน ๆ แลวกระตนใหเกดตนออน โดย

ใชระยะปลก 50 x 50 เซนตเมตร ในแปลงปลกท 1 ทงสองแปลง ปลกลก 1-3 เซนตเมตร มการปลก

ซอมเนองจากมบางตนตาย ไมมการฉดสารเคมควบคมวชพชกอนงอก และมการดายหญาก าจดวชพช 3

ครง มการใหน าชลประทานทนทหลงปลก และมการใหน าอยางสม าเสมอตลอดการผลต มการใสปย

ใหกบแกนตะวนเมออาย 1 เดอนหลงปลก โดยใชปย 15-15-15 อตรา 50 กโลกรม/ไร ในแปลงปลก

ท 1 สวนแปลงปลกท 2 ใชอตรา 25 กโลกรม/ไร ไมมการใชสารเคมก าจดโรคและแมลง เนองจากไม

พบการระบาด แตพบการเปนโรคโคนเนาขาว ซงเกดจากเชอ Sclerotium rolfsii ทง 2 แปลง

และในบางพนทของแปลงปลกท 2 มแมลงกดกนโคนล าตนแกนตะวนท าใหโคนตนเนา แตไมสงผลตอ

ผลผลต

รปท 2.9 แสดงทตงบรเวณทปลกทดสอบ อ.สค ว จ.นครราชสมา

ทมา : www.tat.or.th/

การเกบเกยวและระดบผลผลต แปลงปลกท 1 ท าการเกบเกยว

ผลผลต 3 วน และแปลงปลกท 2 ใชเวลาเกบเกยว 4 วน จากนนทง 2 แปลงจะท าการเกบรวบรวมหว

สด โดยท าการเกบเกยวในชวงเชา แลวเกบหวไวในทรม เพอไมใหหวสญเสยน า จากนนทางโครงการฯ

เขาไปรบซอผลผลตหวสดในราคากโลกรมละ 2.50 บาท น าหวแกนตะวนมาลาง ท าความสะอาด บรรจ

ถงพลาสตก แลวเกบรกษาไวในหองเยนชน อณหภม 10C

ส าหรบผลผลตทไดจากแปลงปลกท 1 ซงไดจากการสมเกบผลผลต

4 จด ๆ ละ 25 ตารางเมตร จากนนน ามาหาคาเฉลย พบวามคาเฉลย 3,900 กโลกรม/ไร (ตารางท

2.7) ซงจดวาอยในกลมทมผลผลตในระดบคอนขางสง สวนในแปลงปลกท 2 ไดจากการสมเกบผลผลต

4 จด ๆ ละ 4 ตารางเมตร น ามาหาคาเฉลย พบวามคาเฉลย 3,790 กโลกรม/ไร (ตารางท 2.7) ซงจด

วาอยในกลมทมผลผลตในระดบคอนขางสง


2.10 ( . ) . 2549 - 2550

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

1 10 20 31 10 20 30 10 20 31 10 20 30 10 20 31 10 20 31 10 20 28

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ชวงเวลาการผลตแกนตะวนแปลงท 1


ตนทนการผลต จากการวเคราะหตนทนการผลตของแปลงปลกท 1

ทงทเปนคาแรงงาน ซงแยกเปนแรงงานจาง และคาวสด ซงประกอบดวย คาหวพนธ ปยเคม พบวา ม

ตนทนการผลตรวมทงหมด 12,150 บาท/ไร (ตารางท 2.21) ซงแยกเปนคาวสด 1,500 บาท/ไร

คาแรงงานจาง 10,650 บาท/ไร โดยมตนทนคาใหน ามากทสด คดเปนรอยละ 25.9 ของตนทนทงหมด

รองลงมาเปนคาปลก 25.2% โดยมระดบผลผลต 3,900 กโลกรม/ไร สงผลท าใหมตนทนการผลต

3.11 บาท/กโลกรมหวสด หากคดตนทนเฉพาะคาวสด จะมก าไร 8,268 บาท/ไร หากคดคาวสด

รวมทงคาแรงงานจาง จะท าใหเกษตรกรขาดทน 2,379 บาท/ไร

สวนในแปลงปลกท 2 จากการวเคราะหตนทนการผลตทงทเปน

คาแรงงาน ซงแยกเปนแรงงานจาง และวสด ซงประกอบดวย คาหวพนธ ปยเคม พบวามตนทนการผลต

รวมทงหมด 16,605 บาท/ไร (ตารางท 2.22) ซงแยกเปนคาวสด 1,500 บาท/ไร คาแรงงานจาง

15,105 บาท/ไร โดยมคาเกบเกยวมากทสด คดเปน 26% และคาปลกคดเปน 24.4% ของตนทน

ทงหมด โดยมระดบผลผลต 3,790 กโลกรม/ไร สงผลท าใหมตนทนการผลต 4.38 บาท/กโลกรมหว

สด หากคดตนทนเฉพาะคาวสด เกษตรกรจะมก าไร 7,959 บาท/ไร และคดคาวสดรวมทงคาแรงงาน

จางจะท าใหเกษตรกรขาดทน 7,125 บาท/ไร

การตดสนใจและการยอมรบการผลต หลงจากเกบเกยวผลผลต

แกนตะวน เจาหนาทโครงการฯไดสมภาษณเกบขอมลความเหนของเจาหนาททรบผดชอบแปลงปลกใน

การตดสนใจ และยอมรบการผลตแกนตะวน พบวา ทง 2 แปลงปลกนนไดพนธแกนตะวนมาปลกจาก

การเขารวมโครงการ (ตารางท 2.9) โดยไมไดเปนสมาชกเกษตรกรของกลมเกษตรกรใด หากมปญหา

ทางดานการเกษตร หรอตองการขอมลจะท าการปรกษาและขอรบขอมลจากเจาหนาทโครงการฯ โดยม

ประสบการณในการปลกแกนตะวนเปนครงแรก สาเหตทปลกเพราะเจาหนาทโครงการแนะน า ส าหรบ

สภาพการยอมรบการผลตแกนตะวนเมอเปรยบเทยบกบออย พบวาผดแลแปลงปลกทดสอบมความเหน

วาไมมขนตอนการปลกปฏบตทยากส าหรบการผลตแกนตะวน สวนใหญมการปฏบตทงาย คอ การ

เตรยมหวพนธ การเตรยมแปลงปลก การปลก การก าจดวชพช การใหน า การใชปย การเกบเกยว

ปญหาแมลงมนอย แตปญหาโรคมปานกลาง (ตารางท 2.10) สวนการปฏบตหลงการเกบเกยวอยใน

ระดบปานกลาง ผดแลแปลงมความพอใจในผลผลต มตลาดรบซอ มความพอใจในระดบปานกลางใน

ราคาขายตอกโลกรม และก าไรทไดจากการปลก ผรบผดชอบในการปลกจงมความเหนทจะผลตแกน

ตะวนตอไป สวนความคดเหนของผดแลแปลงปลกท 2 พบวาไมมขนตอนการปลกปฏบตทยากส าหรบ

การผลตแกนตะวน สวนใหญเปนการปฏบตทงายถงปานกลาง (ตารางท 2.10) ในการปฏบตทงายคอ

การเตรยมหวพนธ การเตรยมแปลงปลก การใหน า การใสปย การเกบเกยว สวนการปฏบตทอยในระดบ

ปานกลาง คอ การปลก และการปฏบตหลงการเกบเกยว สวนเรองโรคแมลงรบกวนนน ทางดานโรคม

นอย สวนแมลงมปานกลาง ผปลกมความพอใจในระดบปานกลาง ทงในดานผลผลต ราคาขายตอ

กโลกรม ก าไรจากการปลก และการมตลาดรบซอ และผปลกยงมความเหนทจะผลตแกนตะวนตอไป

โดยเนนขนาดของพนทตองมาก และมการจดการทเหมาะสมจงจะคมทน





การเตรยมดน 840 - - 840 6.9

การปลก 2,160 - 900 3,060 25.2

การดายหญาก าจดวชพช 1,800 - - 1,800 14.8

การใสปย 540 - 600 1,140 9.4

การใหน า 3,150 - - 3,150 25.9



รวมตนทนการผลต 10,650 0.0 1,500 12,150 -


รายไดสทธเมอคดเฉพาะตนทนทเปนวสด (2.5-0.38) x 3,900 =

8,268

รายไดสทธเมอคดเฉพาะตนทนทเปนวสดและแรงงานจาง (2.5-3.11) x 3,900 = -

2,379

รายไดสทธเมอคดตอตนทนทงหมด (2.5-3.11) x 3,900 = -

2,379






การเตรยมดน 1,020 - - 1,020 6.1

การปลก 3,150 - 900 4,040 24.4


การใสปย 1,080 - 600 1,680 10.1

การใหน า 3,375 - - 3,375 20.3



รวมตนทนการผลต 15,105 0.0 1,500 16,605 -


รายไดสทธเมอคดเฉพาะตนทนทเปนวสด (2.5-0.4) x 3,790 = 7,959.0


7,125.0


7,125.0


2.3.1.6 การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในสถานทดลอง

มหาวทยาลยขอนแกนปลายฤดฝนป 2549

สภาพทวไปของพ นทปลกทดสอบ การปลกทดสอบท าในหมวด

พชไร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ซงอยหางจากเมองขอนแกน 4 กโลเมตร (รปท 2.11)

ดนเปนดนทราย มอนภาคของ sand silt และ clay 90 4 และ 6% ตามล าดบ (ตารางท 2.2) ดน

มคา pH 6.5 มอนทรยวตถ 0.5% และมธาตอาหารไนโตรเจน ฟอสฟอรส โปรแตสเซยม และ

แคลเซยม 0.04% 44 29 และ 381 ppm ตามล าดบ (ตารางท 2.3) ในพนทปลกทดสอบในวนท 19

กนยายน 2549 และเกบเกยวในวนท 8 มกราคม 2550 และ 1 กมภาพนธ 2550 ส าหรบพนธแกน

ตะวน #1 และ KKU Ac 001 ตามล าดบ การปลกทดสอบน เปนการปลกชวงปลายฤดฝน โดย

พบวาในชวงปลกมฝนตกชกตดตอกนตงแตวนท 19 กนยายน 2549-10 ตลาคม 2550 (รปท 2.12)

แตหลงจากนนไมมฝนตก กระทงเกบเกยวซงจ าเปนจะตองใหน าชลประทานกบแกนตะวน

สภาพการปลกปฏบต กอนปลกมการเตรยมดนโดยการไถ และ

พรวนอยางละ 1 ครง (ตารางท 2.6) ไมมการยกแปลงปลกเนองจากพนทปลกดนมการระบายน าไดเปน

อยางด การปลกทดสอบท าในวนท 19 กนยายน 2549 การปลกโดยใชหวช าตดเปนชนๆ แตละชนมตา

3-4 ตา บมกระตนหวพนธใหเกดตนออนแลวจงน าไปปลก การปลกในระยะปลก 40x40 เซนตเมตร

โดยปลกลกประมาณ 3 เซนตเมตร มการปลกซอม การก าจดวชพชโดยการดายหญา 2 ครง มการใหน า

ชลประทานตลอดฤดปลกอาทตยละประมาณ 2 ครง ยกเวนกรณทมฝนตก มการใสปยสตร 15-15-15

อตรา 25 กโลกรม/ไร เมออาย 30 วนหลงปลก ไมมการใชสารเคมก าจดโรคและแมลงเนองจากไมพบ

การแพรระบาด

การเกบเกยวและระดบผลผลต ไดเกบเกยวผลผลตพนธแกน

ตะวน เบอร 1 วนท 8 มกราคม 2550 เมอมอาย 108 วน และเกบพนธ KKU Ac 001 เมอวนท

1 กมภาพนธ 2550 เมออาย 130 วน โดยการเกบเกยวผลผลตน ามาลางน าใหสะอาดบรรจถงพลาสตก

เกบรกษาไวในหองเยนอณหภม 10C เพอรอการน าไปใชประโยชนตอไป ส าหรบผลผลตทไดจากการ

เกบผลผลต 4 จด ๆ ละ 6 ตารางเมตร พบวาพนธ KKU Ac 001 มผลผลต 3,718 กโลกรม/ไร

ในขณะทพนธแกนตะวน #1 มผลผลต 3,223 กโลกรม/ไร (ตารางท 2.7)

รปท 2.11 แสดงทตงบรเวณแปลงปลกทดสอบ มหาวทยาลยขอนแกน



0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

1 10 20 31 10 20 30 10 20 31 10 20 30 10 20 31 10 20 31 10 20

ส.ค. ส.ค. ส.ค. ก.ย. ก.ย. ก.ย. ต.ค. ต.ค. ต.ค. พ.ย. พ.ย. พ.ย. ธ.ค. ธ.ค. ธ.ค. ม.ค. ม.ค. ม.ค. ก.พ. ก.พ. ก.พ.

ปรม

าณน าฝน

รปท 2.12 ปรมาณและการกระจายตวของน าฝน (มม.) ของหมวดพชไร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ระหวางเดอนสงหาคม 2549-กมภาพนธ 255012


รปท 2.12 ปรมาณและการกระจายตวของน าฝน (มม.) ของหมวดพชไร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ระหวางเดอน


ตนทนการผลต ตนทนการผลตของสองพนธ โดยมตนทนการ

ผลตพนธ KKU Ac 001 10,875 บาท/ไร ประกอบดวยตนทนคาแรงงาน 9,375 บาท/ไร และ

ตนทนคาวสด 1,500 บาท/ไร โดยมตนทนคาใหน าและคาเกบเกยวมากทสด คดเปนรอยละ 41.4 และ

20.7 ตามล าดบ ส าหรบพนธ KKU Ac 001 มผลผลต 3,718 กโลกรม/ไร สงผลท าใหมตนทน

การผลต 2.92 บาท/กโลกรม (ตารางท 2.23) ซงประกอบดวยตนทนคาแรง และคาวสด 2.52 และ

0.4 บาท/กโลกรม ท าใหมรายไดสทธเหนอตนทนคาวสด 7,807.8 บาท/ไร หากคดตนทนทง

คาแรงงานและคาวสดจะขาดทน 1,561.6 บาท/ไร สวนแกนตะวนพนธแกนตะวน #1 มตนทนทงหมด

9,815 ประกอบดวย คาแรงงาน 8,315 บาท/ไร และมตนทนคาวสด 1,500 บาท/ไร (ตารางท 2.24)

แกนตะวนพนธแกนตะวน #1 มผลผลต 3,223 กโลกรม/ไร สงผลท าใหมตนทนการผลต 3.05 บาท/

กโลกรมหวสด ซงประกอบดวยตนทนคาวสด และตนทนคาแรง 0.47 และ 2.58 บาท/กโลกรม เมอคด

เฉพาะตนทนคาวสดจะมรายไดจากการผลต 6,542.5 บาท/ไร หากคดตนทนทงคาวสด และแรงงานจะ

ขาดทนจากการผลต 1,772.7 บาท/ไร

ตารางท 2.23 ตนทนการผลตแกนตะวนพนธ KKU Ac 001 (บาท/ไร) ส าหรบการปลกทดสอบ

ณ หมวดพชไร คณะเกษตรศาสตร จ.ขอนแกน ในชวงปลายฤดฝนป 2549




การเตรยมดน 900 - - 900 8.0

การปลก 525 - 900 1,425 13.1


การใสปย 300 - 600 900 8.0

การใหน า 4,500 - - 4,500 41.4



รวมตนทนการผลต 9,375 0.0 1,500 10,875 -



7,807.8


1,561.6


1,561.6


ตารางท 2.24 ตนทนการผลตแกนตะวนพนธ แกนตะวน # 1 (บาท/ไร) ส าหรบการปลกทดสอบ ณ หมวดพชไร คณะเกษตรศาสตร จ.ขอนแกน ในชวงปลายฤดฝนป 2549



คาแรงงานเตรยมดนถงเกบเกยว การเตรยมดน 900 - - 900 9.2 การปลก 525 - 900 1,425 14.5 การดายหญาก าจดวชพช 900 - - 900 9.2 การใสปย 300 - 600 900 9.2 การใหน า 3,750 - - 3,750 38.2

การฉดพนสารเคม - - - - การเกบเกยวแกนตะวน 1,940 - - 1,940 19.8

รวมตนทนการผลต 8,315 0.0 1,500 9,815 -



6,542.7


1,772.7


1,772.7


2.3.2 การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในสภาพเพาะปลกฤดแลงป

2549/50

2.3.2.1 การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในสภาพชายฝงรมน าหลงน าลด

ก. การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในเขตอ าเภอทาบอ จงหวดหนองคาย

การปลกทดสอบในพนทนมเกษตรกรรวมมอการผลต 5 ราย (ตารางท 2.25) คอ นายพงษพนธ

สามคค นายวรยทธ ร บญ นายแดง ปะพทธา นายจกร หาจกร และนายมก แกวเครอศร ทง 5 คน อย

บานปากมาง หม 3 ต.กองนาง อ.ทาบอ จ.หนองคาย โดยนายพงษพนธ นายวรยทธ และนายมกมพนท

ปลกคนละประมาณ 1 ไร สวนนายแดง และนายจกร พนทปลกคนละประมาณ 0.5 ไร

สภาพทวไปของพ นทปลกทดสอบ พนทปลกทดสอบอยทางทศตะวนตกของ

ทตงจงหวดหนองคาย หางจากจงหวดหนองคายประมาณ 42 กโลเมตร (รปท 2.13) จากการเกบ

ตวอยางดนในพนทปลกทดสอบ 2 ตวอยาง เพอวเคราะหคณสมบตของดน ทางกายภาพ พบวา ดนเปน

ทราย พบวามอนภาคดน sand silt และ clay 93.7-95.7 3.2-5.2 และ 1.1% ตามล าดบ

(ตารางท 2.26) ดนมสภาพเปนกรดออน (pH 6.3) มอนทรยวตถ 0.4-0.7% มปรมาณธาต

ไนโตรเจน 0.03-0.05% ฟอสฟอรส 26.7-33.7 ppm โปรตสเซยม 33.1-41.9 ppm และ

แคลเซยม 2,691-2,750 ppm (ตารางท 2.27) เกษตรกรปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในสภาพ

พนทชายฝงรมน าหลงน าลด โดยปลกในชวงวนท 10 พฤศจกายน-1 ธนวาคม 2549 และเกบเกยว

ผลผลตในวนท 26 กมภาพนธ-16 มนาคม 2550 ซงเปนการผลตแกนตะวนในชวงฤดแลง จงตอง

เลอกพนทปลกทมแหลงน าใหกบแกนตะวนได ในพนททดสอบนมการใหน าแกนตะวนโดยมน าบาดาล

เนองจากตลอดการผลตแทบไมมฝนตก โดยมฝนตกเลกนอย ในวนท 27-28 กมภาพนธ-1 มนาคม

2550 (รปท 2.14) โดยมเกษตรกร 1 ราย คอ นายมก ใชระบบน าแบบสปรงเกอร ท าใหสามารถใหน า

ไดอยางสม าเสมอ ตลอดระยะเวลาท าการผลตแกนตะวน สวนเกษตรกรรายอน ๆ นน ใหน าโดยใชสาย

ยางฉดรด ท าใหการใหน าไดไมทวถง ซงอาจมผลกระทบตอระดบผลผลตของการผลตแกนตะวนในพนท

ปลกทดสอบน

ตารางท 2.25 สถานทปลก จ านวนครวเรอนและจ านวนพนทปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในฤดแลง

ป 2549/50

สถานทปลกทดสอบ จ านวน

เกษตรกร

พนทปลก

ทดสอบ

(ไร)

วนปลก วนเกบเกยว

พ นทปลกทดสอบชายฝงรมน าหลงน าลด

1. อ.ทาบอ จ.หนองคาย 5 4 10 พย.-1 ธค. 49 26 กพ.-16 มค. 50

พ นทปลกทดสอบในสภาพไรใหน าชลประทาน

2. โครงการอนรกษพนธกรรมพช อนเนองมาจาก 1 1 27 พย.-7ธค. 49 27 มค. 50

พระราชด ารฯ ล าตะคอง จ.นครราชสมา

3. อ.พฒนานคม จ.ลพบร 3 3.5 8-12 ธค. 49 30 พค.-1 มย. 50

4. อ.เทพสถต จ.ชยภม 1 1 29 มค. 50 9-11 มย. 50

5. โครงการหมบานเศรษฐกจพอเพยง ตามแนว 1 1 4 กพ. 50 1-2 มย. 50

พระราชด ารฯ และฟารมตวอยางบานทางหลวง

จ.นครพนม

6. สถานทดลองมหาวทยาลยขอนแกน - 1 4 กพ. 50 7 มย. 50

พ นทปลกทดสอบในนาเขตใหน าชลประทาน

7. อ.ศรบญเรอง จ.หนองบวล าภ 4 1.5 17 มค. 50 21 พค. 50

8. อ.เปอยนอย จ.ขอนแกน 2 4.5 26 มค. 50 19-20 พค. 50

9. อ.กดจบ จ.อดรธาน 5 5 2 มค. 50 28-30 พค. 50

10. อ.นาแก จ.นครพนม 1 0.5 4 กพ. 50 31 พค. 50

11. อ.เมอง จ.มกดาหาร 2 2 4 กพ. 50 28-30 พค. 50

12. อ.หนองเรอ จ.ขอนแกน 1 1 4 กพ. 50 26-28 พค. 50

รวม 27 26

รปท 2.13 แสดงทตงบรเวณแปลงปลกทดสอบแกนตะวน อ.ทาบอ จ.หนองคาย ในฤดแลง

ป 2549/50



http://www.tat.or.th/

ตารางท 2.26 คณสมบตทางกายภาพของดนในพนทปลกทดสอบแกนตะวนในฤดแลง ป 2549/50

สถานทปลกทดสอบ Sand

(%)

Silt (%) Clay

(%)

Texture


1. อ.ทาบอ จ.หนองคาย

1.1 แปลงท 1 95.7 3.2 1.1 Sand

1.2 แปลงท 2 93.7 5.2 1.1 Sand

พ นทปลกทดสอบในสภาพไร ใหน าชลประทาน

2. โครงการอนรกษพนธกรรมพช จ.นครราชสมา 93.9 3.0 3.1 Sand

อนเนองมาจากพระราชด ารฯ ล าตะคอง

3. อ.พฒนานคม จ.ลพบร - - - Clay

4. อ.เทพสถต จ.ชยภม 93.8 3.1 3.1 Sand

5. โครงการหมบานเศรษฐกจพอเพยง ตามแนว 86.7 8.1 5.1 Sand

พระราชด ารฯ และฟารมตวอยางบานทางหลวง

จ.นครพนม

6. สถานทดลองมหาวทยาลยขอนแกน 89.8 4.1 6.1 Sand

พ นทปลกทดสอบในนาใหน าชลประทาน

7. อ.ศรบญเรอง จ.หนองบวล าภ

7.1 แปลงท 1 63.8 18.1 18.1 Sand-

loam 7.2 แปลงท 2 87.8 8.1 4.1 Sand

8. อ.เปอยนอย จ.ขอนแกน

8.1 แปลงท 1 93.8 4.2 2.1 Sand

8.2 แปลงท 2 90.8 7.2 2.0 Sand

9. อ.กดจบ จ.อดรธาน 79.9 12.0 8.1 Loamy-

sand 10. อ.นาแก จ.นครพนม 88.9 9.1 2.0 Sand

11. อ.เมอง จ.มกดาหาร 83.7 12.2 4.1 Loamy-

sand 12. อ.หนองเรอ จ.ขอนแกน 73.9 17.1 9.0 Loamy-

sand

ตารางท 2.27 คณสมบตทางเคมของดนในพนทปลกทดสอบแกนตะวนในฤดแลง ป 2549/50

สถานทปลกทดสอบ pH OM

(%)

Total

N

(%)

Avai

P

(ppm)

K

(ppm)

Ca

(ppm)


1. อ.ทาบอ จ.หนองคาย

1.1 แปลงท 1 6.3 0.4 0.03 26.7 33.1 2,691

1.2 แปลงท 2 6.3 0.7 0.05 33.7 41.9 2,750

พ นทปลกทดสอบในสภาพไร ใหน าชลประทาน

2. โครงการอนรกษพนธกรรมพช 6.3 0.6 0.05 36.1 68.1 302

จ.นครราชสมา อนเนองมาจาก

พระราชด ารฯ ล าตะคอง

3. อ.พฒนานคม จ.ลพบร 8.0 3.8 - 2 206.7 6,213

4. อ.เทพสถต จ.ชยภม 6.3 0.4 0.04 5.3 52.6 332

5. โครงการหมบานเศรษฐกจพอเพยง 5.8 0.2 0.03 4.6 14.6 283

ตามแนวพระราชด ารฯ และฟารม

ตวอยางบานทางหลวง จ.นครพนม

6. สถานทดลองมหาวทยาลยขอนแกน 6.5 0.5 0.04 44.2 29.4 391.4

พ นทปลกทดสอบในนาเขตใหน าชลประทาน

7. อ.ศรบญเรอง จ.หนองบวล าภ

7.1 แปลงท 1 5.5 1.6 0.10 15.9 86.6 1,755

7.2 แปลงท 2 5.7 0.7 0.05 24.2 68.1 468

8. อ.เปอยนอย จ.ขอนแกน

8.1 แปลงท 1 5.3 0.4 0.03 12.7 26.3 107

8.2 แปลงท 2 5.4 0.3 0.03 5.5 24.3 176

9. อ.กดจบ จ.อดรธาน 5.5 0.6 0.05 11.0 46.7 683

10. อ.นาแก จ.นครพนม 5.5 0.5 0.05 16.5 22.4 205

11. อ.เมอง จ.มกดาหาร 6.2 0.5 0.05 7.3 14.6 215

12. อ.หนองเรอ จ.ขอนแกน 5.6 0.4 0.04 14.8 77.5 824

รปท 2.14 แสดงปรมาณและการกระจายตวของน าฝน(มม.) อ.ทาบอ จ.หนองคาย พฤศจกายน 2549-มนาคม 2550

0

1

2

3

4

5

6

1 10 20 30 10 20 31 10 20 31 10 20 28 10 20 31

พ.ย. พ.ย. พ.ย. ธ.ค. ธ.ค. ธ.ค. ม.ค. ม.ค. ม.ค. ก.พ. ก.พ. ก.พ. ม.ค. ม.ค. ม.ค.

เดอน

ปรม

าณน าฝ

น

ปรมาณน าฝน


สภาพครวเรอนเกษตรกร เกษตรกรรวมมอการผลตแกนตะวนมพนทถอ

ครอง 2-10 ไร (ตารางท 2.28) มสมาชกในครวเรอน 3-7 คน สวนใหญสมาชกจะท าการเกษตรทง

ครอบครว ยกเวนนายแดงทมสมาชกบางคนไมไดท าการเกษตร เกษตรกรทกรายมประสบการณการปลก

แกนตะวนเปนครงแรก และปลกแกนตะวน เปนการปลกพชเดยวหลงจากน าลด ส าหรบระบบปลกพช

และการใชแรงงานในการปลกพชซงเปนพนทสวนทกราย นายพงษพนธ มการปลกยาสบเปนหลก มการ

ปลกพรกซงตองมกจกรรมในรอบป เปนครงคราว เชนการเกบพรก และปลกแกนตะวนในชวงเดอน

ธนวาคม-มนาคม (ตารางท 2.29) นายวรยทธ มการปลกพชผก ไดแก พรก มะเขอเทศ น าเตา

ขาวโพด มนเทศ ฟกทอง และ มะเขอ โดยมกจกรรมการปฏบตดแลเปนครงคราว สวนการปลกถวลสงน

ท าการปลกในเวลาไลเลยกบแกนตะวน (ตารางท 2.30) นายแดงมการปลกพชผก ไดแก มะเขอเทศ

ขาวโพด ผกกาด กระหล า คะนา หอม ผกช โดยมกจกรรมตองปฏบตดแลเปนครงคราว และปลกแกน

ตะวน (ตารางท 2.31) นายจกร มการปลกพชเพยง 2 ชนด คอ บวบ และแกนตะวน (ตารางท 2.32)

และนายมกท าการปลกพรกและมะเขอเทศ ตองปฏบตดแลเปนครงคราว สวนแกนตะวนเปนพชทตอง

ดแลตลอดระยะเวลาการผลต (ตารางท 2.33)

สภาพการปฏบตของเกษตรกร กอนการเตรยมดนเกษตรกรทกรายมการตด

หญากอนการไถเตรยมแปลง ยกเวน นายวรยทธ มการไถดะ 1-2 ครง และไมไถพรวน ยกเวน นายมก

เกษตรกรทกรายไมมการยกแปลงปลก (ตารางท 2.34) แตท าการปลกโดยขดเปนหลมเพอกกน าท

ใหแกแกนตะวน ชวงเวลาในการปลกอยระหวางวนท 10 พฤศจกายน-1 ธนวาคม 2549 โดยปลกจาก

หวพนธทกระตนใหเกดตนออน ใชระยะปลก 40x40 เซนตเมตร เนองจากเปนการปลกในฤดแลง การ

เจรญเตบโตทางล าตนจะมนอยจงใชระยะปลกแคบกวาปกต ปลกลก 1-3 เซนตเมตร ทกรายไมมการ

ปลกซอม ยกเวนนายมก เหตทตองปลกซอมเพราะมตนออนบางสวนตาย จงตองมการปลกซอมเพอให

มจ านวนตน/ไร มากพอ ไมมการใชสารเคมก าจดวชพชทงควบคมวชพชกอนงอก และสารเคมก าจด

วชพช ยกเวนแปลงของนายมก มการฉดยาคลมวชพช แปลงสวนใหญมการดายหญา 1-2 ครง ยกเวน

แปลงนายวรยทธ และนายแดง มการดายหญาก าจดวชพช 3 ครง ทกแปลงมการใชน าชลประทานจาก

แมน าโขง และน าบาดาลเปนครงคราว แตเนองจากดนเปนดนทรายจงสญเสยความชนอยางรวดเรว พช

จากทกแปลงจงแสดงอาการขาดน า ยกเวนแปลงนายมก ซงมระบบน าชลประทานแบบพนฝอย จงใหกบ

แกนตะวนไดอยางสม าเสมอ เกษตรกรทกรายมการใสปยสตร 15-15-15 อตรา 25 กโลกรม/ไร เมอ

แกนตะวนมอาย 30 วนหลงปลก และทกแปลงไมมการใชสารเคมก าจดโรคแมลง

การเกบเกยวและระดบผลผลต เกษตรกรเกบผลผลตประมาณวนท 26

กมภาพนธ ถงเดอน 16 มนาคม 2550 โดยแตละรายใชเวลาเกบเกยวประมาณ 1-3 วน เกษตรกรขด

ปลดหว รวบรวมหวสด ระหวางรอขายหวสดใหกบโครงการฯ เกษตรกรบางรายทเกบเกยวหวขนมากอน

จงท าการเกบหวสดใสถงกระสอบแลวฝงไวใตทรายชน ทมหลงคาคลม โดยโครงการฯไดรบซอหวสด

จากเกษตรกรในราคากโลกรมละ 3 บาท แลวไดน าหวแกนตะวนมาลางท าความสะอาดบรรจถงพลาสตก

เกบไวในหองควบคมอณหภม 10๐C เพอรอการน าไปใชผลตเอทานอลตอไป

ส าหรบผลผลตทไดจากพนทการผลตนพบวา มระดบของผลผลตต ามาก (ต า

กวา 1,000 กโลกรม/ไร) ยกเวนแปลงนายมก (ตารางท 2.35) โดยพบวา มเกษตรกร 4 รายทม

ผลผลตระดบต าไดผลผลตเพยง 67-248 กโลกรม/ไร แตแปลงนายมกมผลผลตสง โดยมผลผลต

7,200 กโลกรม/ไร เนองจากไดรบน าอยางสม าเสมอตลอดการปลก จงสงผลท าใหไดรบผลผลตสง

ตารางท 2.28 สภาพครวเรอนของเกษตรกรทปลกแกนตะวนในปลายฤดแลงป 2549/50

สภาพครวเรอน จ.หนองคาย

พงษพนธ วรยทธ แดง จกร มก

พนทถอครอง (ไร)

<5

5-10

11-15

16-20

>20 จ านวนสมาชกในครวเรอน

1-3

4-6


ทปลกแกนตะวน

1

2-3

ประสบการณ

ในการปลกแกนตะวน

เคย

ไมเคยปลก

ระบบการปลกพช

ในพนทปลกแกนตะวน

พชเดยว

ระบบปลกพช 2 ครง

พชแซม

ตารางท 2.29 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร พงษพนธ สามคค ปฏบตในรอบ 1 ป กจกรรม เดอน


ยาสบ

พรก

แกนตะวน

ตารางท 2.30 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร วรยทธ ร บญ ปฏบตในรอบ 1 ป



ถวลสง

บวบ, พรก,

มะเขอเทศ, น าเตา,

ขาวโพด, มนเทศ,

ฟกทอง, มะเขอ


ตารางท 2.31 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร แดง ปะพทธา ปฏบตในรอบ 1 ป



มะเขอเทศ, ขาวโพด

ผกกาด, กะหล า,

คะนา, หอม, ผกช


ตารางท 2.32 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร จกร หาจกร ปฏบตในรอบ 1 ป



บวบ


ตารางท 2.33 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร มก แกวเครอศร ปฏบตในรอบ 1 ป กจกรรม เดอน


พรก, มะเขอเทศ


ตารางท 2.34 การปฏบตในแตละขนตอนของเกษตรกรทปลกแกนตะวนในฤดแลงป 2549/50

การปฏบต หนองคาย

ของเกษตรกร พงษพนธ วรยทธ แดง จกร มก

การเตรยมดน การตดหญา ไมท า ท า

ไถดะ ไมท า 1 ครง 2 ครง

ไถพรวน ไมท า 1 ครง 2 ครง

การยกแปลงปลก ไมท า ท า

การปลก วนปลก พย.-ธค. 49

มค.-กพ. 50 วธการปลก ใชหวพนธ ใชกลา

ระยะปลกระหวางแถว 20-40 ซม. 41-60 ซม.

>60 ซม.

ระยะปลกระหวางตน 20-40 ซม.

41-60 ซม.

ตารางท 2.34 การปฏบตในแตละขนตอนของเกษตรกรทปลกแกนตะวนในฤดแลงป 2549/50 (ตอ)

การปฏบต หนองคาย


ความลกของการปลก

1-3 ซม.

>3 ซม.

การปฏบตดแลรกษา

การปลกซอม

ไมท า

ท า

การใชสารเคมก าจดวชพช

ไมใช

ยาคลมวชพช

ยาก าจดวชพช

การก าจดวชพช

ดายหญา 1-2 ครง

>2 ครง

การใหน าชลประทาน

ไมให

ให

การใสปย

ไมใส

ใส

การใชสารเคมก าจดโรคแมลง

ไมใช

ใช

การเกบเกยวและการปฏบต


วนเกบเกยว

กพ.-มค. 50

พค.-มย. 50

ระยะเวลาในการ

เกบเกยว (วน)

>3

3-5

>5

ตารางท 2.35 ผลผลตแกนตะวนของเกษตรกรทปลกทดสอบในฤดแลง ป 2549/50 ระดบผลผลต (กก./ไร) จ.หนองคาย โครงการ

อนรกษพนธพช

จ.ลพบร จ.ชยภม หมบานเศรษฐกจ

พอเพยง จ.นครพนม

ม.ขอนแกน จ.หนองบวล าภ

พงษพนธ วรยทธ แดง จกร มก ศนยคลองไผ ปยะ นยม รอน มาลย อดม แปลง 1 แปลง 2 วรรณา อ านวย ประเสรฐ สมหวง

<1,000 (ต า) 674/ 212

1/ 248

1/ 110

1/ 800

1/ 167

1/ 400

3/ 800

3/ 43

3/

1,000-2,000 (คอนขางต า) 1,9603/

2,001-3,000 (ปานกลาง) 2,4001/ 2,900

2/ 2,070

1/ 2,784

2/

3,001-4,000 (คอนขางสง) 3,4252/ 4,000

1/

>4,000 (สง) 7,2001/

1/ ใชพนธ KKU Ac 001

2/ ใชพนธ แกนตะวน #1

3/ ใชพนธ JA 102

ตารางท 2.35 ผลผลตแกนตะวนของเกษตรกรทปลกทดสอบในฤดแลง ป 2549/50 (ตอ) ระดบผลผลต (กก./ไร) จ.ขอนแกน จ.อดรธาน จ.นครพนม จ.มกดาหาร

สมหมาย จนทรหอม ทองใส กาญจนา สวสด ร าไพ ล าพ สมบต รตน พรรณนา กรสวรรค

<1,000 (ต า) 7001/ 178

2/ 4301/ 750

1/ 6301/ 800

1/ 3601/ 100

1/ 5001/ 16

1/

1,000-2,000 (คอนขางต า) 1,6201/

2,001-3,000 (ปานกลาง)

3,001-4,000 (คอนขางสง)

>4,000 (สง)



3/ ใชพนธ JA 102

ตนทนการผลต จากการวเคราะหตนทนการผลตแกนตะวนพอสรปไดดงน

นายพงษพนธ สามคค มตนทนการผลตทงหมด/ไร เทากบ 7,450 บาท แยกเปนตนทนคาวสด 3,300

บาท/ไร และตนทนคาแรงงาน 4,150 บาท/ไร (ตารางท 2.36) เกษตรกรไดผลผลต 67 กโลกรม/ไร

สงผลใหมตนทนการผลต 111.3 บาท/กโลกรม โดยมคาใหน าเปนตนทนมากทสด 36.2% รองลงมา

คอ คาปลกและคาเตรยมดน 28.2 และ 21.5% ของตนทนทงหมด โครงการรบซอผลผลตกโลกรม 3

บาท เมอคดเฉพาะตนทนคาวสดเกษตรจะขาดทน จากการผลตแกนตะวน 3,102 บาท/ไร และหากคด

คาวสดและแรงงานจาง เกษตรกรจะขาดทนจากการผลต 4,703.4 บาท/ไร และถาคดตนทนทงหมด

เกษตรกรขาดทน 7,256.1 บาท/ไร

นายวรยทธ ร บญ มตนทนการผลตทงหมด 5,080 บาท/ไร ประกอบดวย

ตนทนคาแรงงานจาง แรงงานเกษตรกร และคาวสด 400 2,450 และ 2,200 บาท/ไร ตามล าดบ

(ตารางท 2.37) เกษตรกรไดผลผลต 212 กโลกรม/ไร สงผลท าใหมตนทนการผลต 23.9 บาท/

กโลกรม โดยมตนทนคาปลกมากทสด คดเปนรอยละ 32.7 รองลงมาคอคาใหน า และการเตรยมดน ม

ตนทนรอยละ 23.8 และ 13.9 ตามล าดบ โครงการรบซอผลผลตกโลกรมละ 3 บาท เมอคดเฉพาะ

ตนทนคาวสดเกษตรกรจะขาดทนจากการผลตแกนตะวน 1,568.8 บาท/ไร หากคดคาวสดและแรงงาน

จาง เกษตรกรจะขาดทนจากการผลต 1,971.6 บาท/ไรและคาตนทนทงหมด เกษตรกรจะขาดทน

4,430.8 บาท/ไร

นายแดง ปะพทธา มตนทนการผลตทงหมด 6,990 บาท/ไร ประกอบดวย


(ตารางท 2.38) เกษตรกรไดผลผลต 248 กโลกรม/ไร ท าใหมตนทนการผลต 28.2 บาท/กโลกรม

โดยมตนทนคาปลกมากทสดคดเปนรอยละ 25.8 รองลงมา คอคาการเตรยมดนและใหน า โดยมตนทน

รอยละ 21.5 และ 20.6 ตามล าดบ โครงการรบซอผลผลตกโลกรมละ 3 บาท เมอคดเฉพาะตนทนคา

วสดเกษตรจะขาดทน 1,463.2 บาท/ไร หากคดคาวสดและแรงงานจาง เกษตรกรจะขาดทนจากการ

ผลต 2,058.4 บาท/ไร และถาคดตนทนทงหมดเกษตรกรจะขาดทน 6,249.6 บาท/ไร

นายจกร หาจกร มตนทนการผลตทงหมด 5,100 บาท/ไร ประกอบดวย



กโลกรม โดยมตนทนคาปลกมากทสดคดเปนรอยละ 29.4 รองลงมาคอคาการเตรยมดนและใหน า โดย

มตนทนเทากนคอ รอยละ 23.5 โครงการฯรบซอผลผลตกโลกรมละ 3 บาท เมอคดเฉพาะตนทนคา

วสด เกษตรกรจะขาดทน 1,870 บาท/ไร หากคดคาวสดและแรงงานจาง เกษตรกรจะลดทนการผลต

2,167 บาท/ไร หากคดตนทนทงหมดเกษตรกรจะขาดทน 4,763 บาท/ไร

นายมก แกวเครอศร มตนทนการผลตทงหมด 11,200 บาท/ไร ประกอบ

ดวยตนทนคาแรงงานจาง แรงงานเกษตรกร และคาวสด 2,050 4,830 และ 4,320 บาท/ไร

ตามล าดบ (ตารางท 2.40) เกษตรกรไดผลผลต 7,200 กโลกรม/ไร สงผลท าใหมตนทนการผลต 1.6

บาท/กโลกรม โดยมตนทนคาใหน ามากทสด คดเปนรอยละ 33.8 รองลงมาคอ คาการเตรยมดน และ

ใหน า โดยมตนทนรอยละ 18.3 และ 16.1 ตามล าดบ โครงการฯรบซอผลผลตกโลกรมละ 3 บาท เมอ

คดเฉพาะตนทนคาวสดเกษตรกรจะมก าไรจากการผลต 17,280 บาท/ไร หากคดคาวสดและแรงงาน

จางเกษตรกรจะมก าไรจากการผลต 15,120 บาท/ไร และถาคดตนทนทงหมดเกษตรกรจะมก าไร

10,080 บาท/ไร

ตารางท 2.36 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนายพงษพนธ สามคค ส าหรบการปลกทดสอบ

ณ อ.ทาบอ จ.หนองคาย ในฤดแลง ป 2549/50




การเตรยมดน 1,600 - - 1,600 21.5

การปลก - 1,200 900 2,100 28.2

การดายหญาก าจดวชพช - 500 - 500 6.7

การใสปย - 100 300 400 5.4

การใหน า - 600 2,100 2,700 36.2



รวมตนทนการผลต 1,600 2,550 3,300 7,450 -


รายไดสทธเมอคดเฉพาะตนทนทเปนวสด (3-49.3) x 67 = -3,102.1

รายไดสทธเมอคดเฉพาะตนทนทเปนวสดและแรงงานจาง (3-73.2) x 67 = -4,703.4

รายไดสทธเมอคดตอตนทนทงหมด (3-111.3) x 67 = -7,256.1

ผลผลตหวสดโดยเฉลย 67 กก./ไร ราคารบซอ กก. ละ 3 บาท

ตารางท 2.37 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนายวรยทธ ร บญ ส าหรบการปลกทดสอบ ณ

อ.ทาบอ จ.หนองคาย ในฤดแลง ป 2549/50




การเตรยมดน 400 300 - 700 13.9

การปลก - 750 900 1,650 32.7


การใสปย - 150 300 450 8.9

การใหน า - 200 1,000 1,200 23.8



รวมตนทนการผลต 400 2,450 2,200 5,080 -


รายไดสทธเมอคดเฉพาะตนทนทเปนวสด (3 -10.4) x 212 = -1,568.8

รายไดสทธเมอคดเฉพาะตนทนทเปนวสดและแรงงานจาง (3 -12.3) x 212 = -1,971.6

รายไดสทธเมอคดตอตนทนทงหมด (3 -23.9) x 212 = -4,430.8


ตารางท 2.38 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนายแดง ปะพทธา ส าหรบการปลกทดสอบ ณ





การเตรยมดน 600 900 - 1,500 21.5

การปลก - 900 900 1,800 25.8


การใสปย - 150 300 450 6.4

การใหน า - 440 1,000 1,440 20.6



รวมตนทนการผลต 600 4,190 2,200 6,990 -






ตารางท 2.39 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนายจกร หาจกร ส าหรบการปลกทดสอบ ณ





การเตรยมดน 300 900 - 1,200 23.5

การปลก - 600 900 1,500 29.4


การใสปย - 150 300 450 8.5

การใหน า - 200 1,000 1,200 23.5



รวมตนทนการผลต 300 2,600 2,200 5,100 -






ตารางท 2.40 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนายมก แกวเครอศร ส าหรบการปลกทดสอบ

ณ อ.ทาบอ จ.หนองคาย ในฤดแลง ป 2549/50




การเตรยมดน 1,000 1,050 - 2,050 18.3

การปลก 600 300 900 1,800 16.1


การใสปย - 150 300 450 4.0

การใหน า - 780 3,000 3,780 33.8


การเกบเกยวแกนตะวน 450 1,500 - 1,950 17.4

รวมตนทนการผลต 2,050 4,830 4,320 11,200 -


รายไดสทธเมอคดเฉพาะตนทนทเปนวสด (3-0.6) x 7,200 = 17,280.0

รายไดสทธเมอคดเฉพาะตนทนทเปนวสดและแรงงานจาง (3-0.9) x 7,200 = 15,120.0

รายไดสทธเมอคดตอตนทนทงหมด (3-1.6) x 7,200 = 10,080.0

ผลผลตหวสดโดยเฉลย 7,200 กก./ไร ราคารบซอ กก. ละ 3 บาท

การตดสนใจและการยอมรบการผลตแกนตะวนของเกษตรกร เกษตรกรท

รวมมอปลกทดสอบแกนตะวนในพนทนมรายไดจากการเกษตรเทานน (ตารางท 2.41) โดยใชหวพนธ

จากทางโครงการฯ โดยปกตพอบานจะเปนผตดสนใจวาจะปลกพชใดในแตละป ยกเวนนายมกทมการ

ปรกษากนในครอบครว เกษตรกรเปนสมาชกกลมเกษตรกร ในกรณเกดปญหาการผลตจะปรกษา

เจาหนาทโครงการฯ แหลงขอมลทางดานการเกษตรจะไดรบจากเจาหนาทโครงการ เกษตรกรม

ประสบการณในการปลกแกนตะวนครงแรกโดยสาเหตทตดสนใจปลกพชนเพราะเจาหนาทของโครงการฯ

แนะน า สวนความเหนของเกษตรกรทมตอความยากงายในการผลตแกนตะวนนนสวนใหญจะเหนวาม

ความยงยากในการก าจดวชพช (ตารางท 2.42) รองลงมาคอ การเกบเกยว และการเตรยมแปลง สวน

การปฏบตดานอน ๆ เชน การใหน า การใสปยนน มการปฏบตทงาย มโรคและแมลงรบกวนนอย

เกษตรกรสวนใหญยงไมพอใจระดบผลผลตทไดรบ ราคาทขายได และก าไรทไดจากการปลกแกนตะวน

อยางไรกตามมเกษตรกร 3 ราย คอ พงษพนธ จกร และ มก ซงตดสนใจจะไมปลกพชน ตอไป เนองจาก

ราคาขายหวสดแกนตะวนไมจงใจเมอเปรยบเทยบกบพชอนทปลกในพนทเดยวกน เชน มะเขอเทศ พรก

และยาสบ และมเพยง 2 ราย คอ วรยทธ และแดง ซงตดสนใจทจะปลกพชนอกครง เนองจากเชอวา

นาจะปลกและใหผลผลตทดกวานได อกทงนายแดงนนแพสารเคมการปลกพชนไมตองใชสารเคมในการ

ผลต จงเหมาะกบตวเกษตรกรเอง ส าหรบเกษตรกรรายทขาดทนจากการผลต ทางโครงการฯไดชดเชย

การลงทนในการผลต อาท คาเตรยมแปลง คาใหน า และการดแลปฏบตในแปลงตลอดชวงการผลต

ตารางท 2.41 สภาพทวไปของเกษตรกรผรวมมอผลตแกนตะวนทปลกทดสอบในฤดแลงป 2549/50

สภาพทวไป จ.หนองคาย






และนอกภาคการเกษตร





พอบาน

แมบาน

ปรกษากนในครอบครว

การเปนสมาชกในกลม

ทางการเกษตร











เอกสารค าแนะน าตาง ๆ


สอตาง ๆ



2 ครง




ตารางท 2.42 สภาพการยอมรบการผลตแกนตะวนของเกษตรกรในสภาพเพาะปลกในฤดแลง ป 2549/50

ขนตอนการผลต จ.หนองคาย และการยอมรบ พงษพนธ วรยทธ แดง จกร มก

การเตรยมหวพนธ - - - - -

การเตรยมแปลงปลก ปานกลาง ปานกลาง งาย งาย งาย

การปลก ยาก งาย งาย งาย งาย

โรค นอย นอย นอย นอย นอย

แมลง นอย นอย นอย นอย นอย

การก าจดวชพช ปานกลาง ยาก งาย งาย ยาก

การใหน า งาย งาย งาย งาย งาย

การใสปย งาย งาย งาย งาย งาย

การเกบเกยว งาย งาย ปานกลาง งาย ยาก

การปฏบตหลงการเกบเกยว - - - - -

ผลผลตแกนตะวน นอย นอย นอย นอย นอย

ราคา/กก.ทจ าหนายได นอย นอย นอย นอย นอย

ก าไรจากการปลก นอย นอย นอย นอย นอย

ตลาดรบซอ มาก มาก มาก มาก มาก

ปลกแกนตะวนตอไป ไมปลก ปลก ปลก ไมปลก ไมปลก

2.3.2.2 การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในสภาพพ นทไรใหน าชลประทาน

ก. การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในโครงการอนรกษพนธกรรมพช

อ.สคว จ.นครราชสมา

การปลกทดสอบในพนทนด าเนนการโดยเจาหนาทของโครงการอนรกษ

พนธกรรมพช


ทตงจงหวดนครราชสมา หางจากจงหวดนครราชสมา ประมาณ 45 กโลเมตร (รปท 2.15) เปนสภาพ

พนทไร ดนมลกษณะเปนดนทราย มอนภาคของ Sand Silt และ Clay 94 3 และ 3%

ตามล าดบ (ตารางท 2.26) ดนมสภาพเปนกรดออน ม pH 6.3 มอนทรยวตถในดน 0.6% มธาต

อาหารไนโตรเจน ฟอสฟอรส โปรตสเซยม และแคลเซยม 0.05% 36 68 และ 302 ppm ตามล าดบ

(ตารางท 2.27) เปนการปลกฤดแลง ท าการปลกในวนท 27 พฤศจกายน - 7 ธนวาคม 2549 และเกบ

เกยว เมออายประมาณ 120 วน คอวนท 27 มนาคม 2550 ในระหวางการปลกทดสอบมฝนตก

เลกนอยในเดอนกมภาพนธ-เมษายน (รปท 2.16) เนองจากการผลตแกนตะวนในสภาพไรในฤดแลง

จงตองมระบบชลประทาน ซงทางโครงการอนรกษพนธกรรมพชฯ ไดจดใหมระบบพนฝอยส าหรบการ

ผลตแกนตะวนและใหน าผานระบบน ไดอยางสม าเสมอ การปลกในพนทนผปลกไมเคยมประสบการณใน

การปลกพชนมากอน (ตารางท 43)

สภาพการปลกปฏบต กอนปลกมการเตรยมดนโดยไถดะ 2 ครง ไมมการไถ

พรวนและไมมการยกแปลงปลก การปลกใชหวพนธทตดเปนชน ๆ แลวกระตนใหเกดตนออน โดยใช

ระยะปลก 40x40 เซนตเมตร (ตารางท 2.44) ปลกลก 5 เซนตเมตร มการปลกซอมเนองจากมบางตนตาย

รปท 2.15 แสดงทตงบรเวณแปลงปลกทดสอบแกนตะวน อ.สค ว จ.นครราชสมา ในฤดแลง

ป 2549/50




รปท 2.16 แสดงปรมาณ และการกระจายตวของน าฝน (ม.ม) จ. นครราชสมา สงหาคม 2549 - กมภาพนธ 2550

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

1 10 20 31 10 20 30 10 20 31 10 20 30 10 20 31 10 20 31 10 20 28

ส.ค. ส.ค. ส.ค. ก.ย. ก.ย. ก.ย. ต.ค. ต.ค. ต.ค. พ.ย. พ.ย. พ.ย. ธ.ค. ธ.ค. ธ.ค. ม.ค. ม.ค. ม.ค. ก.พ. ก.พ. ก.พ.เดอน

ปรม

าณน าฝน



ตารางท 2.43 สภาพครวเรอนของเกษตรกรทปลกแกนตะวนในปลายฤดแลงป 2549/50

สภาพครวเรอน โครงการอนรกษ

พนธพช

จ.ลพบร จ.ชยภม หมบานเศรษฐกจ

พอเพยง จ.นครพนม

ศนยคลองไผ ปยะ นยม รอน มาลย อดม


<5

5-10

11-15

16-20


1-3

4-6

>6

จ านวนสมาชกในครวเรอน


1

2-3



เคย


ระบบการปลกพช


พชเดยว


พชแซม (ขาวโพด)


การปฏบต โครงการอนรกษ จ.ลพบร จ.ชยภม หมบานเศรษฐกจ สถานทดลอง

ของเกษตรกร พนธพช พอเพยง จ.นครพนม ม.ขอนแกน






การปลก วนปลก พย.-ธค. 49 มค.-กพ. 50

วธการปลก ใชหวพนธ ใชกลา


>60 ซม. ระยะปลกระหวางตน 20-40 ซม. 41-60 ซม.


1-3 ซม.

>3 ซม.

ตารางท 2.44 การปฏบตในแตละขนตอนของเกษตรกรทปลกแกนตะวนในฤดแลงป 2549/50 (ตอ) การปฏบต โครงการอนรกษ จ.ลพบร จ.ชยภม หมบานเศรษฐกจ สถานทดลอง

ของเกษตรกร พนธพช พอเพยง จ.นครพนม ม.ขอนแกน




ไมท า

ท า


ไมใช





>2 ครง


ไมให

ให


ไมใส

ใส


ไมใช

ใช




กพ.-มค. 50

พค.-มย. 50



>3

3-5

>5

ไมมการฉดสารเคมควบคมวชพชทงกอนและหลงงอก และมการดายหญาก าจดวชพช 4 ครง มการใหน า

ชลประทานทนทหลงปลก และมการใหน าอยางสม าเสมอตลอดการผลต มการใสปยใหกบแกนตะวน

เมออาย 1 เดอน หลงปลก โดยใชปยคอก (ปยมลไก) อตรา 2 ตน/ไร ไมมการใชสารเคมก าจดโรคและ

แมลง แมวาจะพบวามโรคโคนเนา ซงเกดจากเชอ Sclerotium rolfsii โดยคดเปนเปอรเซนตการ

เกดโรคเทากบ 31.3 เปอรเซนต เนองจากเปนพนทการผลตผกอนทรยจงไมมการใชสารเคม

ตนทนการผลต จากการวเคราะหตนทนการผลตทงทเปนคาแรงงาน ซงแยก

เปนแรงงานจาง และแรงงานของเกษตรกร และคาวสด ซงประกอบดวยคาหวพนธ และปยเคม พบวาม

ตนทนการผลตรวมทงหมด 11,926 บาท/ไร (ตารางท 2.45) ซงแยกเปนคาวสด 3,325 บาท/ไร

คาแรงงานจาง 8,601 บาท/ไร มตนทนในการดายหญามากทสด รองลงมาเปนตนทนในการปลก คด

เปนรอยละ 26.1 และ 24.4 ตามล าดบ โดยมระดบผลผลต 3,425 กโลกรม/ไร (ตารางท 2.36)

สงผลท าใหมตนทนการผลต 3.5 บาท/กโลกรมหวสด หากคดตนทนเฉพาะคาวสดเกษตรจะก าไร

6,850 บาท/ไร หากคดคาวสดรวมทงคาแรงงานจางจะท าใหเกษตรกรขาดทน 1,712.5 บาท/ไร

การตดสนใจและการยอมรบการผลต หลงจากเกษตรกรเกบเกยวผลผลต

แกนตะวน เจาหนาทโครงการฯไดสมภาษณเกบขอมลความเหนของเจาหนาททรบผดชอบแปลงปลกใน

การตดสนใจ และการยอมรบการผลตแกนตะวน พบวาพนธแกนตะวนทน ามาปลกไดจากการเขารวม

โครงการ (ตารางท 2.46) โดยไมไดเปนสมาชกเกษตรกรของกลมเกษตรกรใด หากมปญหาดาน

การเกษตรหรอตองการขอมลจะท าการปรกษาและขอรบขอมลจากเจาหนาทโครงการฯ โดยมประสบการณ

ในการปลกแกนตะวนเปนครงแรก สาเหตทปลกเพราะเจาหนาทโครงการแนะน า ส าหรบสภาพการ

ยอมรบการผลตแกนตะวน พบวา เจาหนาททรบผดชอบมความเหนวาขนตอนการปฏบตทยากส าหรบ

การผลตแกนตะวน คอ การก าจดวชพชเนองจากมการดายหญาในระยะทลงหวแลว ท าใหตองระวงมาก

ขน และมการวางระบบน า จะตองระวงทอน าดวย (ตารางท 2.47) การปฏบตทยากปานกลางคอ การ

ปลกเนองจากตองการความสวยงามจงใชสายวดในการปลก มความยงยากในการวางระบบน า การเกบ

เกยวเนองจากตนแกนตะวนเกดเอยงตวระนาบกบพนท าใหตอนเกบเกยวตองหาตน และการปฏบตหลง

การเกบเกยวซงตองมการลางท าความสะอาด สวนการปฏบตทงาย คอ การใหน าและการใสปย สวน

ปญหาโรคและแมลงมปานกลาง (ตารางท 2.47) ผดแลแปลงมความพอใจในผลผลตและราคาขายนอย

แตมความพอใจในระดบปานกลางในกรณตลาดรบซอ ผรบผดชอบในการปลกจงมความเหนทจะไม

ผลตแกนตะวนตอไป

ตารางท 2.45 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของโครงการอนรกษพนธพช ศนยคลองไผ ส าหรบ

การปลกทดสอบ ณ อ.สค ว จ.นครราชสมา ในฤดแลงป 2549/50




การเตรยมดน 183 - 510 693 5.8

การปลก 2,013 - 900 2,913 24.4


การใสปย 549 - 1,000 1,549 13.0

การใหน า 183 - 915 1,098 9.2



รวมตนทนการผลต 8,601 0.0 3,325 11,926.0 -



รายไดสทธเมอคดเฉพาะตนทนทเปนวสดและแรงงานจาง (3-3.5) x 3,425 = -1,712.5

รายไดสทธเมอคดตอตนทนทงหมด (3-3.5) x 3,425 = -1,712.5



สภาพทวไป โครงการอนรกษ จ.ลพบร จ.ชยภม หมบานเศรษฐกจ

ของเกษตรกร พนธพช พอเพยง จ.นครพนม







-





พอบาน -

แมบาน
















สอตาง ๆ



2 ครง




ตารางท 2.47 การยอมรบการผลตแกนตะวนของเกษตรกรในสภาพเพาะปลกในฤดแลง ป 2549/50 ขนตอนการผลต โครงการอนรกษพนธ จ.ลพบร จ.ชยภม หมบานเศรษฐกจพอเพยง และการยอมรบ พชศนยคลองไผ จ.นครพนม

แปลงปลก ปยะ นยม รอน มาลย อดม การเตรยมหวพนธ - - - - - -

การเตรยมแปลงปลก งาย ปานกลาง ปานกลาง ปานกลาง งาย ปานกลาง

การปลก ปานกลาง ยาก ปานกลาง ยาก งาย ปานกลาง

โรค ปานกลาง นอย นอย นอย นอย นอย

แมลง ปานกลาง นอย นอย นอย นอย นอย

การก าจดวชพช ยาก งาย งาย งาย งาย ปานกลาง

การใหน า งาย งาย งาย งาย งาย งาย

การใสป ย งาย งาย งาย งาย งาย งาย

การเกบเกยว ปานกลาง ยาก ยาก ยาก งาย งาย

การปฏบตหลง การเกบเกยว

ปานกลาง ยาก ยาก ยาก ปานกลาง -

ผลผลตแกนตะวน นอย นอย นอย นอย ปานกลาง นอย

ราคา/กก.ทจ าหนายได นอย นอย นอย นอย นอย นอย

ก าไรจากการปลก นอย นอย นอย นอย นอย นอย

ตลาดรบซอ ปานกลาง มาก มาก มาก มาก มาก

ปลกแกนตะวนตอไป ไมปลก ไมปลก ไมปลก ไมปลก ปลก ไมปลก

ข. การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในเขตอ าเภอพฒนานคม จงหวดลพบร

การปลกทดลองในพนทนมเกษตรกรรวมมอการผลต 3 ราย คอ นายปยะ

กระแสลาภ นางนยม แชมแรม และนางรอน ธระสาสน ทง 3 คน อยบานสทธเสร หมท 12 ต.พฒนา

นคม อ.พฒนานคม จ.ลพบร มพนทปลกคนละประมาณ 1 ไร (ตารางท 2.25)

สภาพทวไปของพ นททดสอบ พนทปลกทดสอบอยทางทศตะวนออก ของ

ทตงจงหวดลพบร หางจากจงหวดลพบรประมาณ 51 กโลเมตร (รปท 2.17) จากการเกบตวอยางดนใน

พนทปลกทดสอบเพอวเคราะหคณสมบตของดนทางกายภาพ พบวา ดนเปนเหนยว (ตารางท 2.26)

สวนคณสมบตทางเคม พบวาดนมสภาพเปนดางออน โดยมคา pH เทากบ 8.0 ทอนทรยวตถในดน

3.8% มปรมาณ ฟอสฟอรส โปรแตสเซยม และแคลเซยม 2 206.7 และ 6,213 ppm ตามล าดบ

(ตารางท 2.27) เกษตรกรปลกทดสอบการผลตแกนตะวน ในสภาพพนทไร ใหน าชลประทาน โดยปลก

ในวนท 8-12 ธนวาคม 2549 และเกบเกยวผลผลตในวนท 30 พฤษภาคม ถง 1 มถนายน 2550 ซง

เปนการผลตแกนตะวนในฤดแลง โดยตองใชน าในชวงปลก จนกระทงออกดอก เปนเวลา 2 เดอนกวา

หลงจากนนในพนททมฝนตกตลอดตงแตชวงออกดอก ถงเกบเกยวเดอนมนาคม-พฤษภาคม (รปท

2.18) เกษตรกรสามารถลดจ านวนครง ของการใหน าลงไดในชวงน การทมฝนตกอยตลอดท าใหมการ

เจรญเตบโตทางล าตนมากขน อายเกบเกยวจงยดยาวออกไปโดยเกบเกยวไดทอายประมาณ 5 เดอน


ครอง 25 ไร 2 คน คอ นายปยะ และนางนยม สวนนางรอน มพนทถอครอง 6 ไร (ตารางท 2.43) ม

สมาชกในครวเรอน 4-6 คน แตมสมาชกทชวยท าการเกษตรเพยง 2-3 คน เกษตรกรมประสบการณ

การปลกแกนตะวนเปนครงแรก โดยนายปยะ และนางนยม ปลกแกนตะวนในระบบปลกพช 2 ครง

หลงจากการปลกขาวโพด สวนนางรอน ปลกพชเดยว คอ ปลกแกนตะวนอยางเดยว การใชแรงงานใน

การปลกพช นาย ปยะ ปลกขาวโพดและดาวเรอง จงตองมการปฏบตและดแลเปนครงคราว ขาวโพดใช

เวลาในการปลกเพยง 2-3 เดอน แตมการปลกตลอดป และมการปลกแกนตะวนหลงการปลกขาวโพด

(ตารางท 2.48) นางนยม ปลกขาวโพด และออย ซงตองมการปฏบตดแลเปนครงคราวตลอดป เชนกน

และมการปลกแกนตะวนหลงการปลกขาวโพด (ตารางท 2.49) สวนนางรอน ท านาอยางเดยว ดงนน

พนทไร จงมการปลกแกนตะวนเปนพชเดยว (ตารางท 2.50)

รปท 2.17 แสดงทตงบรเวณแปลงปลกทดสอบแกนตะวน อ.พฒนานคม จ.ลพบร





รปท 2.18 แสดงปรมาณและการกระจายตวของน าฝน (มม.) อ. พฒนานคม จ. ลพบร ธนวาคม 2549 - พฤษภาคม 2550

0

10

20

30

40

50

60

1 10 20 31 10 20 31 10 20 28 10 20 31 10 20 30 10 20 30

ธ.ค. ธ.ค. ธ.ค. ม.ค. ม.ค. ม.ค. ก.พ. ก.พ. ก.พ. ม.ค. ม.ค. ม.ค. เม.ย. เม.ย. เม.ย. พ.ค. พ.ค. พ.ค.

เดอน

ปรมาณน

าฝน



ตารางท 2.48 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร ปยะ กระแสลาภ ปฏบตในรอบ 1 ป กจกรรม เดอน


ขาวโพด

ดาวเรอง


ตารางท 2.49 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร นยม แชมแรม ปฏบตในรอบ 1 ป



ขาวโพด

ออย


ตารางท 2.50 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร รอน ธระสาสน ปฏบตในรอบ 1 ป



ขาว


สภาพการปลกปฏบตของเกษตรกร กอนการเตรยมดนเกษตรกร คอ นาย

ปยะ และนางรอน ท าการตดหญากอนการไถเตรยมแปลง แตนางนยมไมไดตด เกษตรกรทกรายท าการ

ไถดะ และไถพรวน อยางละ 1 ครง จากนนท าการยกแปลงปลก (ตารางท 2.44) โดยนายปยะยกแปลง

ขนาดกวาง 70 เซนตเมตร ปลก 2 แถว สวนนางนยม และ นางรอน ยกแปลงขนาดกวาง 40 เซนตเมตร

ปลก 1 แถว การปลกแกนตะวนเกษตรกรปลกในวนท 8-12 ธนวาคม 2549 ปลกจากหวแกนตะวนท

กระตนใหเกดตนออน การปลกนายปยะ ใชระยะปลก 75x40 เซนตเมตร นางนยมใชระยะปลก

40x30 เซนตเมตร และการปลกนางรอน ใชระยะปลก 60x40 เซนตเมตร ปลกลก 3-5 เซนตเมตร

ทกรายไมมการปลกซอม ยกเวนนายปยะ เนองจาก ตนออนตาย จงตองมการปลกซอมแซมใหมจ านวน

ตน/ไรมากพอ แปลงเกษตรกรไมมการใชสารเคมควบคม วชพช ทงสารเคมก าจดวชพชและดายหญา

ก าจดวชพชทกแปลง มการดายหญามากกวา 2 ครง ยกเวนแปลงนางรอน ท าการดายหญา 1-2 ครง

ทกแปลงมการใหน าชลประทานดวยระบบสปรงเกอรอยางสม าเสมอตลอดระยะเวลาการผลตเกษตรกร

ทกรายมการใชปยสตร 15-15-15 อตรา 25 กโลกรม/ไร เมอแกนตะวนอายได 30 วน หลงปลกและม

การใชสารเคมก าจดเพล ยและหนอน โดยใช เซฟวน และมการฉดยากนเชอรา ไมโครแซป

การเกบเกยวและระดบผลผลต เกษตรกรเกบผลผลต 30 พฤษภาคม ถง 1

มถนายน 2550 โดยใชเวลาเกบเกยว 1-2 วน เกษตรกรขด ปลดหว รวบรวมหวสด ลางท าความสะอาด

และ ขายใหกบโครงการฯ ซงเขาไปรบซอหวสดจากเกษตรกรในราคากโลกรมละ 3 บาท แลวไดน าหว

แกนตะวนบรรจถงพลาสตก เกบไวในหองควบคมอณหภม 100C เพอรอการน าไปใชผลตเอทานอล

ตอไป

ส าหรบผลผลตทไดจากพนทการผลตน ซงไดจากการสมเกบผลผลต 2 จดๆ

ละ 8 ตารางเมตร แลวน ามาหาคาเฉลย พบวา นายปยะ มระดบของผลผลต ปานกลาง โดยมผลผลตหว

สดเทากบ 2,400 กโลกรม/ไร (ตารางท 2.35) เนองจากมการดายหญาในชวงทแกนตะวนเรมออก

ดอกแลว มการเรมแทงไหล และในพนท เมอใหน า ดนจะยบตวท าใหหวโพลขนมา กลายเปนตนออน

ผลผลตจงลดลงกวาแปลงอนในพนทเดยวกน นางนยม มผลผลตหวสด 4,000 กโลกรม/ไร และนาง

รอนมระดบของผลผลตต า คอ ต ากวา 1,000 กโลกรม/ไร โดยพบวามผลผลตหวสดเทากบ 800

กโลกรม/ไร เนองจากหวพนธทบมมการงอกไมพรอมกนจงท าการทยอยปลก ท าใหตนทไดไมสม าเสมอ

และมการตาย เนองจากมโรคโคนเนา ทเกดจากเชอ Sclerotium rolfsii ท าใหไดผลผลตต า


นายปยะ กระแสลาภ มตนทนการผลตทงหมด 14,420 บาท/ไร ประกอบ

ดวย ตนทนแรงงานจาง แรงงานเกษตรกร และคาวสด 8,510 3,810 และ 2,100 บาท/ไร ตามล าดบ

(ตารางท 2.51) โดยมคาการเกบเกยวแกนตะวนเปนตนทนมากทสด คดเปนรอยละ 33.3 รองลงมาคอ

คาการปลกและการดายหญาก าจดวชพช โดยมตนทนรอยละ 22.9 และ 18.7 ตามล าดบ โครงการรบ

ซอผลผลตกโลกรมละ 3 บาท เมอคดเฉพาะตนทนวสด เกษตรกรมก าไรจากการผลตแกนตะวน 9,360

บาท/ไร หากคดคาวสดและแรงงานแลว เกษตรกรจะขาดทนจากการผลต 3,360 บาท/ไร และถาคด

ตนทนทงหมด เกษตรกรจะขาดทน 7,200 บาท/ไร

นางนยม แชมแรม มตนทนการผลตทงหมด 15,970 บาท/ไร ประกอบดวย

ตนทนคาแรงงานจาง แรงงานเกษตรกรและคาวสด 11,140 2,850 และ 1,980 บาท/ไร ตามล าดบ

(ตารางท 2.52)เกษตรกรไดผลผลต 4,000 กโลกรม/ไร สงผลท าใหมตนทนการผลต 4 บาท/กโลกรม

โดยมคาการเกบเกยวแกนตะวนเปนตนทนมากทสด คดเปนรอยละ 47.1 รองลงมาคอคาการปลกและ

ดายหญาก าจดพช โดยมตนทนรอยละ 19.7 และ 18.8 ตามล าดบ โครงการรบซอผลผลตกโลกรมละ 3

บาท เมอคดเฉพาะตนทนคาวสด เกษตรกรจะก าไร จากการผลตแกนตะวน 10,000 บาท/ไร หากคด

คาวสดและแรงงานจาง จะขาดทน 1,200 บาท/ไร และคดตนทนทงหมด เกษตรกรจะขาดทน 4,000

บาท/ไร

นางรอน ธระสาสน มตนทนการผลตทงหมด 9,490 บาท/ไร ประกอบดวย

ตนทนคาแรงงานจาง แรงงานเกษตรกร และคาวสด 6,180 1,210 และ 2,100 บาท/ไร ตามล าดบ


กโลกรม โดยมคาการเกบเกยวแกนตะวนเปนตนทนมากทสด คดเปนรอยละ 26.6 รองลงมาคอคา การ

ปลกและการดายหญาก าจดวชพช โดยมตนทนรอยละ 25.3 และ 15.8 ตามล าดบ โครงการซอผลผลต

กโลกรมละ 3 บาท เมอคดเฉพาะตนทนคาวสด เกษตรกรจะมก าไร 320 บาท/ไร หากคดคาวสดและ

แรงงานจาง เกษตรกรจะขาดทน 5,840 บาท/ไร และคดตนทนทงหมด เกษตรกร จะขาดทน 7,040

บาท/ไร

ตารางท 2.51 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนายปยะ กระแสลาภ ส าหรบการปลกทดสอบ

ณ อ.พฒนานคม จ.ลพบร ในฤดแลง ป 2549/50


คาจาง เกษตรกร คาวสด ของตนทนทงหมด


การเตรยมดน 1,670 150 - 1,820 12.6

การปลก 1,200 1,200 900 3,300 22.9

การดายหญาก าจดวชพช 1,800 900 - 2,700 18.7

การใสปย - 150 300 450 3.1

การใหน า - 300 700 1,000 6.9


การเกบเกยวแกนตะวน 3,840 960 - 4,800 33.3

รวมตนทนการผลต 8,510 3,810 2,100 14,420 -


รายไดสทธเมอคดเฉพาะตนทนทเปนวสด (3-0.9) x 2,400 = 9,360

รายไดสทธเมอคดเฉพาะตนทนทเปนวสดและแรงงานจาง (3-4.4) x 2,400 = -3,360

รายไดสทธเมอคดตอตนทนทงหมด (3-6.0) x 2,400 = -7,200


ตารางท 2.52 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนางนยม แชมแรม ส าหรบการปลกทดสอบ ณ อ.พฒนานคม จ.ลพบร ในฤดแลงป 2549/50




การเตรยมดน 770 - - 770 4.8

การปลก 1,800 450 900 3,150 19.7


การใสปย - 150 300 450 2.8

การใหน า - 150 480 630 3.9


การเกบเกยวแกนตะวน 6,320 1,200 - 7,520 47.1

รวมตนทนการผลต 11,140 2,850 1,980 15,97

0

-






ตารางท 2.53 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนางรอน ธระสาสน ส าหรบการปลกทดสอบ ณ

อ.พฒนานคม จ.ลพบร ในฤดแลง ป 2549/50




การเตรยมดน 1,270 - - 1,270 13.4

การปลก 1,200 300 900 2,400 25.3


การใสปย - 150 300 450 4.7

การใหน า - 300 700 1,000 10.5



รวมตนทนการผลต 6,180 1,210 2,100 9,490 -


รายไดสทธเมอคดเฉพาะตนทนทเปนวสด (3-2.6) x 800 = 320.0





รวมมอปลกทดสอบแกนตะวนในพนทน สวนใหญมรายไดจากภาคการเกษตร ยกเวนนางรอน มรายได

จากทงภาคเกษตรและนอกจากการเกษตร (ตารางท 2.46) โดยไดหวพนธจากโครงการฯ โดยปกตจะม

การปรกษากนในครอบครว วาจะปลกพชใดในแตละป ยกเวนนางรอน ใหพอบานเปนผตดสนใจ

เกษตรกรรวมตวกนเปนสมาชกกลมเกษตรกร โดยปกตหากเกดปญหาการผลตจะปรกษาเจาหนาท

โครงการฯ เพอนบานและเกษตรกรผน า (ผใหญบาน) แหลงขอมลการเกษตรทไดรบจากเจาหนาทเปน

แหลงขอมลทมประโยชน เกษตรกรมประสบการณในการปลกแกนตะวนเปนครงแรก โดยสาเหตท

ตดสนใจปลกพชน เพราะเจาหนาทของโครงการฯแนะน า สวนความเหนของเกษตรกรทมตอความยาก

งาย ในการผลตแกนตะวน เกษตรกรทกราย มความเหนวา ขนตอนทยงยากทสด คอ การเกบเกยวและ

การปฏบตหลงจากเกบเกยว ซงตองน าหวมาลางใหสะอาด เนองจากเปนพนทดนเหนยวจะลางหวยาก

และเกบเกยวยาก (ตารางท 2.47) ขนตอนการปฏบตทปานกลางถงยงยาก คอการปลก และการเตรยม

แปลงปลก เนองจากตองมการเตรยมแปลงทด ยกรอง การปลกโดยใชหวพนธยงยากกวาการใชเมลด

พนธ เมอเปรยบเทยบกบพชอนๆ เชนขาวโพด ซงสามารถใชเครองจกรชวยได สวนขนตอนการก าจด

วชพช การใหน า และการใสปย มความคดเหนวาเปนการปฏบตทงาย ปญหาโรค และแมลงพบนอย

แตเกษตรกรยงไมพอใจกบระดบผลผลตทไดรบ ราคาทขายได และก าไรจากการปลก เมอเปรยบเทยบ

กบขาวโพด หรอ ดาวเรอง ซงไดก าไรมากกวา และแกนตะวนมอายเกบเกยวยาวกวาพชดงกลาว

เกษตรกรในพนทน ทกรายจงตดสนใจจะไมปลกพชนตอไป

ค. การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในเขต อ าเภอเทพสถต จงหวดชยภม

การปลกทดสอบในพนทนมเกษตรกรรวมมอการผลตเพยง 1 ราย คอนางมาลย

มลกระโทก บานปาขาว เลขท 98 หม 13 ต.วะตะแบก อ.เทพสถต จ.ชยภม มพนทปลกทดสอบ 1 ไร

สภาพทวไปของพ นทปลกทดสอบ พนทปลกทดสอบอยทางทศตะวนตกเฉยงใต

ของทตงจงหวดชยภม หางจากจงหวดชยภมประมาณ 105 กโลเมตร (รปท 2.19) ดนมลกษณะเปนดน

ทรายมอนภาค Sand Silt และ Clay 94 3 และ 3% ตามล าดบ (ตารางท 2.26) ดนมสภาพเปน

กรด ม pH 6.3 มอนทรยวตถ ในดน 0.4% มธาตอาหารไนโตรเจน 0.04 % ฟอสฟอรส โปรแต

สเซยม และแคลเซยม 5.3 52.6 และ 332 ppm ตามล าดบ (ตารางท 2.27) การผลตของเกษตรกร

ในสภาพไรใหน าชลประทานโดยปลกทดสอบในวนท 29 มกราคม 2550 และเกบเกยวในวนท 9-11

มถนายน 2550 ซงเปนการผลตแกนตะวนในชวงฤดแลง การผลตในชวง 2 เดอนแรก เดอนกมภาพนธ

ถง เดอนมนาคม เปนชวงทแทบจะไมมฝน มฝนตกเพยง 2 วน เทานน (รปท 2.20) ดงนนจงตองมการ

ใหน าตลอด โดยใชระบบน าสปรงเกอร หลงจากนน 2 เดอน คอเดอนเมษายน ถง เดอนมถนายน มฝน

ตกสม าเสมอตลอด ท าใหอาศยน าฝนมากกวาการใชระบบน า เปนพนททไดรบน าอยางสม าเสมอตงแต

ปลกจนถงเกบเกยว

สภาพครวเรอนเกษตรกร พนทปลกทดสอบนเกษตรกรมพนทถอครอง 90

ไร มสมาชกในครวเรอน 5 คน (ตารางท 2.43) แตสมาชกทเกยวของกบการเพาะปลกแกนตะวนมเพยง

2 คน เกษตรกรมประสบการณในการผลตแกนตะวนเปนครงแรก การปลกแกนตะวนเปนระบบการปลก

พช 2 ครงในฤดแลง หลงจากการปลกมนส าปะหลงแลวจงท าการปลกแกนตะวน ส าหรบกจกรรมใน

ฟารมของเกษตรกรมการปลกขาวในชวงเดอน มถนายน-พฤศจกายน ปลกขาวโพด พฤษภาคม-สงหาคม

นอกจาก นนกมการปลกมนส าปะหลง ยคาลปตส ยางพาราซงเปนพชทมการปฏบตดแลเปนครงคราว

ตลอดป และปลกแกนตะวนในชวงปลายเดอนมกราคม-มถนายน (ตารางท 2.54)

สภาพการปลกปฏบตของเกษตรกร กอนการปลกเกษตรกรไมมการตดหญา

กอนไถเตรยมดน (ตารางท 2.44) มการไถดะ 1 ครง และไถพรวน 2 ครง ไมไดยกแปลงปลก โดย

เกษตรกรปลกแกนตะวนในวนท 29 มกราคม 2550 การปลกใชตนกลา โดยใชระยะปลก 40x40

เซนตเมตร ปลกโดยใชตนกลา ปลกลกประมาณ 7 เซนตเมตร ไมมการปลกซอม ไมมการฉดสารเคม

ก าจดวชพชทงทเปนสารควบคมวชพช และมการดายหญาก าจดวชพช 2 ครง มการใหน าชลประทานทง

กอนปลกและทนทหลงการปลกในระยะทฝนตกทงชวงใน 2 เดอนแรกของการปลก มการใหน าระบบ

สปรงเกอรใหกบแกนตะวน สปดาหละ 4 ครง หลงออกดอกใหนอยลงประมาณสปดาหละ 2 ครง

เนองจากจะมฝนตกอยางสม าเสมอ มการใสปยใหกบแกนตะวนเมออาย 1 เดอนหลงปลก โดยใชปย

สตร 15-15-15 อตรา 25 กโลกรม/ไร มการใชสารเคมก าจดเพล ยแปง

การเกบเกยวและระดบผลผลต เกษตรกรเกบเกยวผลผลต ในวนท 9-11

มถนายน 2550 โดยใชเวลาเกบเกยว 3 วน เกษตรกรขดหว ปลดหว ลางท าความสะอวดบรรจใส

ถงพลาสตก และขายใหกบโครงการฯ โดยทางโครงการฯเขาไปรบซอถงแปลงเกษตรกร ในราคากโลกรม

ละ 3 บาท จากนนน ามาเกบไวในหองเยนชนอณหภม 100C เพอรอสงไปผลตเอทานอลตอไป

รปท 2.20 แสดงปรมาณน าฝนและการกระจายตวของน าฝน(มม.) อ.เทพสถต จ.ชยภม มนาคม-กรกฎาคม 2550

0

10

20

30

40

50

60

70

1 10 20 31 10 20 30 10 20 31 10 20 30

ม.ค ม.ค ม.ค เม.ย เม.ย เม.ย พ.ค. พ.ค. พ.ค. ม.ย ม.ย ม.ย

เดอน

ปรม

าณน าฝน



ตารางท 2.54 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร มาลย มลกระโทก ปฏบตในรอบ 1 ป



ขาว

ขาวโพด

มนส าปะหลง

ยคาลปตส

ยางพารา


ส าหรบผลผลตทผลตไดจากพนทน ซงไดจากการสมเกบผลผลต 2 จดๆละ

8 ตารางเมตร แลวน ามาหาคาเฉลย พบวามผลผลตเฉลย 2,900 กโลกรม/ไร (ตารางท 2.35) ซงจด

อยในกลมทมผลผลตในระดบปานกลาง

ตนทนการผลต จากการวเคราะหตนทนการผลต มตนทนการผลตทงหมด

21,100 บาท/ไร ประกอบดวย ตนทนคาแรงงานจาง แรงงานเกษตรกร และคาวสด 14,100 600

และ 6,400 บาท/ไร ตามล าดบ (ตารางท 2.55) เกษตรกรไดผลผลต 2,900 กโลกรม/ไร สงผลท าให

มตนทนการผลต 7.3 บาท/กโลกรม โดยมคาเกบเกยวแกนตะวนเปนตนทนมากทสด คดเปนรอยละ

35.5 รองลงมาคอ ตนทนท าการใหน า และการปลก คดเปนรอยละ 28.4 และ 16.4 ตามล าดบ

โครงการฯรบซอผลผลตหวสดกโลกรมละ 3 บาท หากคดเฉพาะตนทนคาวสด เกษตรกรจะมก าไร

2,320 บาท/ไร หากคดคาแรงงานจางและตนทนเกษตรกรจะขาดทน 11,890 บาท/ไร และหากคด

ตนทนทงหมดเกษตรกรจะขาดทน 12,470 บาท/ไร


รวมมอปลกทดสอบแกนตะวนในพนท มรายไดจากทงภาคเกษตรและนอกภาคเกษตร (ตารางท 2.46)

โดยไดซอหวพนธเองจากทางโครงการฯ โดยปกตจะมการปรกษากนในครอบครว เพอทจะตดสนใจวาจะ

ปลกพชใดในแตละป หากมปญหาทางดานการเกษตรเกษตรกรจะปรกษาเจาหนาทโครงการฯ แหลงขอมล

ทไดรบสวนใหญ ไดจากเจาหนาทโครงการฯ และเอกสารแนะน าและสอตางๆ เนองจากเปนสมาชก

หนงสอเกยวกบการเกษตรกรดวย เกษตรกรรายนมประสบการณในการปลกแกนตะวนเปนครงแรก

สาเหตทปลกเนองจากเจาหนาทของโครงการฯแนะน า ส าหรบการยอมรบการผลตแกนตะวนของเกษตรกร

พบวาการปฏบตในการผลตแกนตะวนไมมขนตอนใดทยงยาก (ตารางท 2.47) ยกเวนการปฏบตหลง

การเกบเกยว เนองจากตองลางท าความสะอาดและบรรจใสถงพลาสตก สวนเรองโรคและแมลงมนอย

เกษตรกรพอใจปานกลางกบระดบผลผลตของแกนตะวน แตไมคอยพอใจในราคาขาย และก าไรจากการ

ปลก คดวานาจะมราคาขายทสงกวาน จงจะคมทน สวนตลาดรบซอมความพอใจมาก เกษตรกรมการ

ตดสนใจทจะปลกแกนตะวนตอไป

ตารางท 2.55 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนางมาลย มลกระโทก ส าหรบการปลกทดสอบ

ณ อ.เทพสถต จ.ชยภม ในฤดแลงป 2549/50




การเตรยมดน 650 - - 650 3.1

การปลก 2,550 - 900 3,450 16.4


การใสปย 600 - 300 900 4.3

การใหน า 1,000 - 5,000 6,000 28.4



รวมตนทนการผลต 14,100 600 6,400 21,100 -






ง. การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในพนทโครงการหมบานเศรษฐกจ

พอเพยงตามแนวพระราชด ารฯและฟารมตวอยาง บานทางหลวง อ าเภอ

นาแก จงหวดนครพนม

การปลกทดสอบในพนทนมเกษตรกรรวมมอ การผลตเพยง 1 ราย คอ นาง

อดม งามงอน บานเลขท 106 ม.8 ต.บานหนองหลวง อ.นาแก จ.นครพนม มพนทปลกทดสอบ 1 ไร

สภาพทวไปของพ นทปลกทดสอบ พนทปลกทดสอบอยทางทศตะวนตก

เฉยงใตของทตงจงหวดนครพนม ประมาณ 78 กโลเมตร (รปท 2.21) ดนปลกเปนดนทราย มอนภาค

Sand Silt และ Clay 87, 8 และ 5% ตามล าดบ (ตารางท 2.26) ดนมสภาพเปนกรด โดยมคา

pH 5.8 มอนทรยวตถ 0.2% มไนโตรเจน 0.03% ฟอสฟอรส โปรตสเซยม และแคลเซยม 4.6 14.6

และ 283 ppm ตามล าดบ (ตารางท 2.27) การผลตของเกษตรกรท าในสภาพพนทไร ใหน า

ชลประทาน เกษตรกรใชวธการสบน าและใหน าตามรองแปลงปลก โดยปลกทดสอบในวนท 4

กมภาพนธ 2550 และเกบเกยววนท 1-2 มถนายน 2550 ซงเปนการผลตแกนตะวนในชวงฤดแลง ซง

มฝนทงชวงนานและมปรมาณน าฝนไมมากพอในการผลตแกนตะวน (รปท 2.22) เกษตรกรจงมการสบ

ใหน าปลอยตามรองเปนครงคราว ท าใหแกนตะวนกระทบแลงในบางชวงเวลาถงแมจะเปนเพยง

ระยะเวลาสน ๆ แตเนองจากเปนดนทรายจงมความสามารถในการอมน าไวไดนอย พชจงแสดงอาการ

ขาดน า ซงอาจสงผลกระทบตอระดบผลผลตของแกนตะวนได

สภาพครวเรอนเกษตรกร พนทปลกทดสอบนเกษตรกรมพนทถอครอง 1

ไร มสมาชกในครวเรอน 7 คน (ตารางท 2.43) แตมสมาชกทเกยวของกบการเพาะปลกแกนตะวนเพยง

3 คน เกษตรกรมประสบการณในการผลตแกนตะวนเปนครงแรก โดยปลกเปนแปลงยอย ๆ การปลก

รปท 2.21 แสดงทตงบรเวณแปลงปลกทดสอบแกนตะวน อ.นาแก จ.นครพนม





รปท 2.22 แสดงปรมาณและการกระจายตวของน าฝน (มม.) อ.นาแก จ.นครพนม กมภาพนธ -พฤษภาคม 2550

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

1 10 20 28 31 10 20 31 10 20 31 10 20 31

ก.พ. ก.พ. ก.พ. ม.ค. ม.ค. ม.ค. เม.ย เม.ย เม.ย พ.ค. พ.ค. พ.ค.

เดอน

ปรมาณน

าฝน


ชวงเวลาการปลกแกนตะวน

แกนตะวนเปนการปลกพช 2 ครง โดยมการปลกพชกอนและหลงการปลกแกนตะวน บางแปลงท าการ

ปลกแซมกบขาวโพด ส าหรบกจกรรมในฟารมของเกษตรกรมการปลกผกสวนครว และขาวโพด ตองม

การดแลปฏบตเปนครงคราวตลอดป และมการปลกแกนตะวน 1 ไร ในชวงเดอนกมภาพนธ-มถนายน

2550 (ตารางท 2.56)

สภาพการปลกปฏบตของเกษตรกร กอนปลกเกษตรกรไมมการตดหญา

กอนการไถเตรยมดน (ตารางท 2.44) มการไถดะ 2 ครงจากนนท าการยกแปลงปลก ขนาดแปลงกวาง

50 เซนตเมตร ปลกแกนตะวน 1 แถว และมการปลกแซมขาวโพด เกษตรกรปลกแกนตะวนในวนท 4

กมภาพนธ 2550 การปลกใชทงกลาพนธ และหวพนธทตดเปนชน ๆ แลวกระตนใหเกดตนออน โดยใช

ระยะปลก 50x50 เซนตเมตร ปลกลกมากกวา 3 เซนตเมตร ไมมการปลกซอม ไมมการใชสารเคม

ก าจดวชพช ทงสารเคมคลมวชพชและสารเคมก าจดวชพช มการดายหญาก าจดวชพช เพยง 1 ครง ม

การใหน าโดยปลอยตามรอง มการใสปยกบแกนตะวนเมออาย 1 เดอนหลงปลก โดยใชปยสตร 15-

15-15 อตรา 25 กโลกรม/ไร ไมมการใชสารเคมก าจดโรคและแมลง เนองจากไมพบการระบาด

การเกบเกยวและระดบผลผลต เกษตรกรเกบเกยวผลผลตในวนท 1-2

มถนายน 2550 โดยใชเวลาเกบเกยว 2 วน เกษตรกรขดหว ปลดหว รวบรวมหวสดและขายใหกบ

โครงการฯ ซงทางโครงการเขาไปรบซอในราคากโลกรมละ 3 บาท และน าหวแกนตะวนมาลางท าความ

สะอาด บรรจถงพลาสตก และเกบรกษาไวในหองเยนชน อณหภม 10๐C เพอรอสงไปผลตเอทานอล

ตอไป

ส าหรบผลผลตทไดจากพนทน อยในระดบผลผลตต า คอนอยกวา 1,000

กโลกรม/ไร คอมผลผลตหวสด 167 กโลกรม/ไร (ตารางท 2.35)

ตนทนการผลต จากการวเคราะหขอมล พบวามตนทนการผลตทงหมด

เทากบ 4,180 บาท/ไร ประกอบดวยตนทนคาแรงงานจาง แรงงานเกษตรกรและคาวสด 300 1,700

และ 2,180 บาท/ไร ตามล าดบ (ตารางท 2.57) เกษตรกรไดผลผลต 167 กโลกรม/ไร สงผลท าใหม

ตนทนการผลต 25.1 บาท/กโลกรม โดยมตนทนการปลกเปนตนทนมากทสด คดเปนรอยละ 33.5

รองลงมาเปนคาการใหน าและการเตรยมดน โดยมตนทนรอยละ 25.8 และ 12.0 ตามล าดบ โครงการ

รบซอผลผลตกโลกรมละ 3 บาท เมอคดเฉพาะตนทนคาวสดเกษตรกรจะขาดทน 1,686.7 บาท/ไร

หากคดตนทนคาวสดแรงงานจาง เกษตรกรจะขาดทน 1,987 บาท/ไร และหากคดตนทนทงหมด

เกษตรกรจะขาดทน 3,690.7 บาท/ไร

การตดสนใจและยอมรบการผลตแกนตะวนของเกษตรกร เกษตรกรท

รวมมอปลกทดสอบแกนตะวนในพนทนรายไดจากภาคการเกษตรเพยงอยางเดยว (ตารางท 2.46) โดย

ใชหวพนธจากโครงการฯโดยปกตจะเปนการปรกษากนในครอบครว เพอจะตดสนใจวาจะปลกพชใดใน

แตละป เกษตรกรเปนกลมสมาชกทางการเกษตร โดยปกตหากเกดปญหาการผลตจะปรกษาเจาหนาท

โครงการฯ แหลงขอมลเกษตรกรจะไดรบจากเจาหนาทโครงการ เกษตรกรมประสบการณในการปลก

แกนตะวนเปนครงแรก โดยสาเหตทตดสนใจปลกพชนเพราะเจาหนาทของโครงการแนะน า สวน

ความเหนของเกษตรกรทมตอความยากงายในการผลตแกนตะวน โดยมความเหนวาไมมขนตอนการ

ปฏบตทยงยาก และมเพยงขนตอนทมความยงยากปานกลางในเรองการเตรยมการปลก การปลกและ

การก าจดวชพช (ตารางท 2.47) ขนตอนการใหน า การใสปย และการเกบเกยวมการปฏบตทงาย

ปญหาเรองโรคและแมลงพบนอย เกษตรกรยงไมพอใจกบระดบผลผลตทไดรบ ราคาทขายได และก าไร

ทไดจากการปลก แตมความพอใจกบการรบซอ อยางไรกตามเกษตรกรตดสนใจทจะไมปลกพชนตอไป

ตารางท 2.56 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร อดม งามงอน ในรอบ 1 ป



ผกสวนครว

ขาวโพด


ตารางท 2.57 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนายอดม งามงอน ณ หมบานเศรษฐกจ

พอเพยง จ.นครพนม ในฤดแลงป 2549/50




การเตรยมดน - 400 100 500 12.0

การปลก - 500 900 1,400 33.5


การใสปย - 150 300 450 10.8

การใหน า - 200 880 1,080 25.8



รวมตนทนการผลต 300 1,700 2,180 4,180 -






จ. การทดสอบการผลตแกนตะวนในสถานทดลองมหาวทยาลยขอนแกน

การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในสถานทดลอง มหาวทยาลยขอนแกน

สภาพทวไปของพ นทปลกทดสอบ การปลกทดสอบท าในหมวดพชไร คณะ

เกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ซงอยหางจากเมองขอนแกน 4 กโลเมตร (รปท 2.23) ดนเปนดน

ทราย มอนภาคของ Sand Silt และ Clay 89.8 4.1 และ 6.1 ตามล าดบ (ตารางท 2.26) ดนม

คา pH 6.5 มอนทรยวตถ 0.5% มธาตไนโตรเจน 0.04% ฟอสฟอรส โปรแตสเซยม และแคลเซยม

44.2 29.4 391.4 ppm ตามล าดบ (ตารางท 2.27) ในพนทปลกทดสอบใชพนธ KKU Ac

001 และแกนตะวน #1 โดยปลกในวนท 4 กมภาพนธ 2550 และเกบเกยวในวนท 23 พฤษภาคม

2550 และ 6-15 มถนายน 2550 เปนการปลกทดสอบในชวงฤดแลงท าใหในชวง 3 เดอนแรกของการ

ผลตคอเดอนกมภาพนธ มนาคม และเมษายน แทบจะไมมฝนตกเลย มฝนตกเพยง 6-7 วนเทานน

และเปนชวงทฝนทงชวง (รปท 2.24) หลงจากนนมฝนตกประมาณอาทตยละ 3-4 วน จงไมตองใหน า

ชลประทานกบแกนตะวนจนกระทงเกบเกยว

สภาพการปลกปฏบต กอนการเตรยมแปลงไมไดมการตดหญา ท าการไถดะ

1 ครง และไถพรวน 2 ครง (ตารางท 2.44) ไมมการยกแปลงปลกเนองจากมสภาพดนทรายระบายน าด

การปลกทดสอบท าในวนท 4 กมภาพนธ 2550 การปลกใชหวช าตดเปนชน ๆ แตละชนมตา 3-4 ตา

บมกระตนหวพนธใหเกดตนออนแลวจงน าไปปลก การปลกใชระยะปลก 50x50 เซนตเมตร โดยปลก

ลกประมาณ 3 เซนตเมตร มการปลกซอมเนองจากตนออนทงอกขนมาตาย จงตองมการปลกซอม

เพอใหตนสม าเสมอ การก าจดวชพชโดยการดายหญา 2 ครง ครงแรกท าการดายหญาหลงปลกประมาณ

30 วน และท าการใสปยหลงดายหญาเสรจ โดยใสปยสตร 15-15-15 อตรา 25 กโลกรม/ไร ครงท

สองท าการดายหญาหลงปลกประมาณ 40 วน จากนนตนจะมการเจรญเตบโตอยางรวดเรว คลมพนทได

จงไมมการดายหญาอก แมวาจะมหญาขนบาง แตไมสามารถแขงขนกบแกนตะวนได ซงหลงจากชวงน

แลวแกนตะวนจะเรมมการแทงของไหล การดายหญาอาจจะไปสบถกไหลได นอกจากนการมหญาคลม

พนทจะมสวนชวยผยงล าตนของแกนตะวนไดอกทางหนง ไมมการใชสารเคมก าจดวชพช ทงสารเคม

คลม และสารเคมก าจดวชพช มการใหน าชลประทานตลอดฤดปลกอยางสม าเสมอ อาทตยละ 1 ครง

ยกเวนกรณทมฝนตก แปลงปลกทดลองนไมมการใชสารเคมก าจดโรคและแมลง เนองจากไมพบการ

ระบาด

การเกบเกยวและระดบผลผลต ไดเกบเกยวผลผลตแกนตะวนพนธ

KKU Ac 001 ในชวงวนท 6-15 มถนายน 2550 เมอมอายประมาณ 130 วน และเกบพนธแกน

ตะวน #1 เมอวนท 6-7 มถนายน 2550 มอายประมาณ 125 วน จากขอมลจะเหนไดวาการเกบเกยว

พนธ KKU Ac 001 จะมการจดการในเรองของการเกบเกยวทยงยากกวาพนธแกนตะวน #1

เนองจากมความแปรปรวนของวนเกบเกยวมากกวาเวลาทใชในการเกบเกยว 3 วน โดยจะท าการขด

ปลดหว จากนนน ามาลางน าใหสะอาด บรรจถงพลาสตก เกบรกษาไวในหองเยน อณหภม 10๐C เพอ

รอการน าไปใชประโยชนตอไป ส าหรบผลผลตทไดจากพนทการผลตนพบวา ทงพนธ KKU Ac 001

และแกนตะวน #1 มผลผลตระดบปานกลาง คออยในชวง 2,000-3,000 กโลกรม/ไร (ตารางท

2.35) โดยพนธ KKU Ac 001 มผลผลต 2,080 กโลกรม/ไร ในขณะทพนธแกนตะวน #1 ม

ผลผลต 2,784 กโลกรม/ไร

0

10

20

30

40

50

60

1 10 20 31 10 20 30 10 20 31 10 20 30 10 20 31 10 20 31 10 20

ส.ค. ส.ค. ส.ค. ก.ย. ก.ย. ก.ย. ต.ค. ต.ค. ต.ค. พ.ย. พ.ย. พ.ย. ธ.ค. ธ.ค. ธ.ค. ม.ค. ม.ค. ม.ค. ก.พ. ก.พ. ก.พ.

ปรม

าณน าฝน

รปท 2.24 ปรมาณและการกระจายตวของน าฝน (มม.) ของหมวดพชไร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ระหวางเดอนสงหาคม 2549-กมภาพนธ 2550


ตนทนการผลต การผลตแกนตะวนพนธ KKU Ac 001 และแกน

ตะวน #1 มตนทนใกลเคยงกน คอ 9,150 บาท/ไร และ 9,450 บาท/ไร ตามล าดบ โดยตนทนการ

ผลตพนธ KKU Ac 001 ประกอบดวย ตนทนคาแรงงาน 7,450 บาท/ไร และตนทนคาวสด

1,700 บาท/ไร โดยมตนทนคาเกบเกยวมากทสด คดเปนรอยละ 49.2 รองลงมาเปนตนทนในการปลก

และการใหน า คดเปนรอยละ 16.4 และ 13.1 ตามล าดบ ส าหรบพนธ KKU Ac 001 มผลผลต

2,080 กโลกรม/ไร สงผลท าใหมตนทนการผลต 4.4 บาท/กโลกรม (ตารางท 2.58) ซงประกอบดวย

ตนทนคาแรง และคาวสด 3.6 และ 0.8 บาท/กโลกรม ตามล าดบ หากคดตนทนเฉพาะวสด จะมก าไร

4,576 บาท/ไร และหากคดตนทนทเปนวสดและแรงงานจาง จะมตนทนเทากบตนทนทงหมดเนองจาก

ไมมตนทนของเกษตรกร จะท าใหขาดทน 2,912 บาท/ไร สวนพนธแกนตะวน #1 มตนทนการผลต

ประกอบดวย ตนทนคาแรงงาน 7,750 บาท/ไร และตนทนคาวสด 1,700 บาท/ไร โดยมตนทนคาเกบ

เกยวมากทสดคดเปนรอยละ 50.8 รองลงมาเปนตนทนในการปลกและการใหน า คดเปนรอยละ 15.9

และ 12.7 ตามล าดบ โดยพนธแกนตะวน #1 นมผลผลต 2,784 กโลกรม/ไร สงผลท าใหมตนทนการ

ผลต 3.4 บาท/กโลกรม (ตารางท 2.59) ซงประกอบดวยตนทนคาแรงงานและวสด 2.8 และ 0.6

บาท/กโลกรม ตามล าดบ หากคดตนทนเฉพาะวสดจะมก าไร 6,681 บาท/ไร และหากคดตนทนทเปน

วสดและแรงงานจางจะมตนทนเทากบตนทนทงหมดเนองจากไมมตนทนของเกษตรกร จะท าใหขาดทน

1,113.6 บาท/ไร จะเหนไดวาแกนตะวนทง 2 พนธ มตนทนในการผลตใกลเคยงกน แตผลผลตทได

ตางกนท าใหไดรบก าไรแตกตางกนดวย

ตารางท 2.58 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของพนธ KKU Ac 001 ส าหรบการปลก

ทดสอบ ณ หมวดพชไร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน จ.ขอนแกน ป

2549/50




การเตรยมดน - - 500 500 5.5

การปลก 600 - 900 1,500 16.4


การใสปย 150 - 300 450 5.0

การใหน า 1,200 - - 1,200 13.1



รวมตนทนการผลต 7,450 - 1,700 9,150 -

ตนทนตอ 1 กก. ของน าหนกหวสด (บาท) 3.6 - 0.8 4.4 -




ตารางท 2.59 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของพนธ แกนตะวน #1 ส าหรบการปลกทดสอบ

ณ หมวดพชไร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน จ.ขอนแกน ป 2549/50




การเตรยมดน - - 500 500 5.3

การปลก 600 - 900 1,500 15.9


การใสปย 150 - 300 450 4.8

การใหน า 1,200 - - 1,200 12.7



รวมตนทนการผลต 7,750 - 1,700 9,450 -






2.3.2.3 การปลกทดสอบการผลตในสภาพพ นทนาใหน าชลประทานในฤดแลงป

2549/50

ก. การปลกทดสอบการผลตในเขตพ นท อ.ศรบญเรอง จ.หนองบวล าภ

การปลกทดสอบในพนทนมเกษตรกรรวมมอผลต 4 ราย คอ นางวรรณา

ทายมเวยง นางอ านวย อนทรเพชร นางประเสรฐ แสนบว และนางสมหวง ภขาวเมา ทง 4 คน อยบาน

ศรบญเรอง หม 1 ต.ศรบญเรอง อ.ศรบญเรอง จ.หนองบวล าภ มพนทปลกคนละประมาณ 0.5 ไร

(ตารางท 2.25)

สภาพทวไปของพ นททดสอบ พนทปลกทดสอบอยทางทศตะวนตกเฉยงใต

ของทตงจงหวดหนองบวล าภ หางจากจงหวดหนองบวล าภ ประมาณ 35 กโลเมตร (รปท 2.25) จาก

การเกบตวอยางดนในพนทปลกทดสอบ จากนนน ามาวเคราะหดนจ านวน 2 แปลงปลก พบวาดนม

ลกษณะเปนดนนารวนทรายและดนทราย มอนภาค sand silt และ clay 64-88% 8-18% และ

4-18% ตามล าดบ (ตารางท 2.26) ดนมสภาพเปนกรดคอนขางมาก (pH 5.5-5.7) มอนทรยวตถ

0.7-1.6% มปรมาณอาหารไนโตรเจน 0.05-0.1% ฟอสฟอรส โปรตสเซยมและแคลเซยม 16-24

68-87 และ 468-1,755 ppm ตามล าดบ (ตารางท 2.27) เกษตรกรปลกทดสอบการผลตแกน

ตะวนในสภาพพนทนาเขตใหน าชลประทาน โดยปลกในวนท 17 มกราคม 2550 และเกบเกยวผลผลต

ในวนท 21 พฤษภาคม 2550 ซงเปนการผลตแกนตะวนในชวงฤดแลง เมอเรมการปลกจนถงระยะออก

ดอก มฝนตกเพยงวนเดยว (รปท 2.26) ดงนนจงมการใหน าโดยปลอยตามรอง โดยมการใหน า

ประมาณสปดาหละครง ซงท าใหแกนตะวนไดรบน าไมเพยงพอ เกดการกระทบแลง แมวาในชวงการ

ออกดอกจนถงชวง

รปท 2.25 แสดงทตงบรเวณแปลงปลกทดสอบแกนตะวน อ.ศรบญเรอง จ.หนองบวล าภ





รปท 2.26 แสดงปรมาณและการกระจายตวของน าฝน(มม.) อ.ศรบญเรอง จ.หนองบวล าภ

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

1 10 20 31 10 20 28 10 20 31 10 20 30 10 20 31

ม.ค. ม.ค. ม.ค. ก.พ. ก.พ. ก.พ. ม.ค. ม.ค. ม.ค. เม.ย. เม.ย. เม.ย. พ.ค. พ.ค. พ.ค.

เดอน

ปรม

าณน าฝ

น



การเกบเกยวจะมฝนตกบาง แตกมการทงชวงของฝน ท าใหแกนตะวนกระทบแลงอกครง ซงมผลกระทบ

ตอระดบผลผลตของแกนตะวนทผลตในพนทน ซงจะไดกลาวตอไป

สภาพครวเรอนเกษตรกร เกษตรกรรวมมอการผลตแกนตะวนสวนใหญม

พนทถอครองมากกวา 20 ไร ประมาณ 20-30 ไร ยกเวนนางวรรณา มพนทถอครอบ 14 ไร (ตารางท

2.60) นางอ านวย และนางประเสรฐ มสมาชกในครวเรอน 1-3 คน สวนนางวรรณา และนางสมหวง อย

ในชวง 4-6 คน มสมาชกทชวยท าการเกษตรเพยง 2-3 คน เกษตรกร เกษตรกรมประสบการณการ

ปลกแกนตะวนเปนครงแรก เกษตรกรทกรายปลกแกนตะวนเปนพชในระบบปลกพช 2 ครงหลงจากเกบ

เกยวขาว ส าหรบระบบปลกพชและการใชแรงงานในการปลกพช นางวรรณา จะมการท านาในชวงเดอน

พฤษภาคม และเกบเกยวในเดอนธนวาคมหลงนา จากนนจะท าการปลกขาวโพดและแกนตะวนหลงนา

และมการปลกผกบง ซงตองมการปฏบตดแลเปนครงคราวตลอดการผลต (ตารางท 2.61) นางอ านวย

มกจกรรมในฟารม คอ ปลกขาวในชวงเดอนพฤษภาคม และเกบเกยวผลผลตในเดอนธนวาคม จากนน

จะท าการปลกถวลสงและแกนตะวนหลงนา (ตารางท 2.62) นางประเสรฐ และนางสมหวง มกจกรรมใน

ฟารมเหมอนกน คอ ปลกขาวในเดอนพฤษภาคม และเกบเกยวในเดอนธนวาคม จากนนจะท าการปลก

ขาวโพดและแกนตะวนหลงนา ในชวงเดอนธนวาคม ถงเดอนพฤษภาคม (ตารางท 2.63 และ ตารางท

2.64) ตามล าดบโดยท าการเกบขาวโพดกอน จากนนจะมเวลามาเกบแกนตะวนตอเนองจากเกบเกยวไม

พรอมกน

สภาพการปลกปฏบตของเกษตรกร กอนการเตรยมดน เกษตรกรทกรายไม

มการตดหญากอนการไถเตรยมแปลง เกษตรกร 3 รายไดแก วรรณา ประเสรฐ และสมหวง ท าการไถดะ

2 ครง (ตารางท 2.65) สวนอ านวย ท าการไถดะ 1 ครง วรรณา และสมหวงไมไดท าการไถพรวน แต

อ านวย และประเสรฐ ท าการไถพรวน 1 ครง เกษตรกรทกรายท าการยกแปลงโดยมขนาด 0.5-1.5

เมตร เกษตรกรปลกในวนท 17 มกราคม 2550 โดยปลกจากหวพนธทกระตนใหเกดตนออน การปลก

ใชระยะปลก 30-40 x 30-40 เซนตเมตร ปลกลก 3-5 เซนตเมตร โดยวรรณา และสมหวงไมไดท า

การปลกซอม แตอ านวยและประเสรฐท าการปลกซอม เนองจากตนออนทงอกขนมาตาย จงตองมการ

ปลกซอมเพอใหมจ านวนตน/ไรมากพอ แปลงเกษตรกรทงหมดไมมการใชสารเคมในการก าจดวชพช

ทงประเภทคลมวชพชและก าจดวชพช เกษตรกรท าการก าจดวชพชโดยการดายหญา 1-2 ครง ยกเวน

ประเสรฐท าการดายหญา 3 ครง เกษตรกรทกรายไดท าการใหน าชลประทาน โดยการสบน าปลอยตาม

รอง ในชวงแรกของการผลตและในชวงทฝนทงชวง แตจ านวนครงทใหตลอดระยะเวลาของการผลตนน

ไมพอเพยง ท าใหแกนตะวนกระทบแลง ซงอาจสงผลตอผลผลตของการผลตแกนตะวนในพนทน หลง

ปลก 1 เดอน เกษตรกรไดใหปยกบแกนตะวนโดยใชปยสตรตาง ๆ กน โดยนางวรรณา ใชปยคอก และ

ปยสตร 16-20-0 อตรา 30 กโลกรม/ไร นางอ านวยใชปยคอกและปยสตร 15-15-15 อตรา 25

กโลกรม/ไร นางประเสรฐ ใสปยสตร 15-15-15 อตรา 25 กโลกรม/ไร เพยงอยางเดยว และนาง

สมหวงใชเพยงปยคอกอตรา 500 กโลกรม/ไร เกษตรกรทกรายไมไดใชสารเคมก าจดโรคแมลง

การเกบเกยวและระดบผลผลต เกษตรกรเกบผลผลตประมาณวนท 21 พฤษภาคม

2550 โดยใชเวลาเกบเกยวประมาณ 1-2 วน เกษตรกรขด ปลดหว รวบรวมหวสดและขายใหกบ

โครงการฯ ซงเขาไปรบซอหวสดจากเกษตรกรในราคากโลกรมละ 3 บาท และไดน าหวแกนตะวนมาลางท า

ความสะอาด บรรจพลาสตกแลวเกบไวในหองควบคมอณหภม 10๐C เพอรอการน าไปใชผลตเอทานอล

ตอไป

ตารางท 2.60 สภาพครวเรอนของเกษตรกรทปลกแกนตะวนในฤดแลงป 2549/50

สภาพครวเรอน จ.หนองบวล าภ จ.ขอนแกน

วรรณา อ านวย ประเสรฐ สมหวง สมหมาย จนทรหอม ทองใส


<5

5-10

11-15

16-20

>20


1-3

4-6

>6



1

2-3



เคย


ระบบกาปลกพช


พชเดยว


พชแซม

ตารางท 2.61 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร วรรณา ทายมเวยง ปฏบตในรอบ 1 ป



ขาว

ขาวโพด

ผกบง


ตารางท 2.62 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร อ านวย อนทรเพชร ปฏบตในรอบ 1 ป กจกรรม เดอน


ขาว

ถวลสง


ตารางท 2.63 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร ประเสรฐ แสนบว ปฏบตในรอบ 1 ป



ขาว

ขาวโพด


ตารางท 2.64 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร สมหวง ภขาวเมา ปฏบตในรอบ 1 ป



ขาว

ขาวโพด



การปฏบต จ.หนองบวล าภ จ.ขอนแกน

ของเกษตรกร วรรณา อ านวย ประเสรฐ สมหวง สมหมาย จนทรหอม ทองใส

การเตรยมดน

การตดหญา

ไมท า

ท า

ไถดะ

ไมท า

1 ครง

2 ครง

ไถพรวน

ไมท า

1 ครง

2 ครง

การยกแปลงปลก

ไมท า

ท า

การปลก

วนปลก

พย.-ธค. 49

มค.-กพ. 50

วธการปลก

ใชหวพนธ

ใชกลา

ระยะปลกระหวางแถว

20-40 ซม.

41-60 ซม.

ระยะปลกระหวางตน

20-40 ซม.

41-60 ซม.


1-3 ซม.

>3 ซม.

ตารางท 2.65 การปฏบตในแตละขนตอนของเกษตรกรทปลกแกนตะวนในฤดแลงป 2549/50 (ตอ) การปฏบต จ.หนองบวล าภ จ.ขอนแกน

ของเกษตรกร วรรณา อ านวย ประเสรฐ สมหวง สมหมาย จนทรหอม ทองใส



ไมท า

ท า


ไมใช





>2 ครง


ไมให

ให


ไมใส

ใส


ไมใช

ใช




กพ.-มค. 50

พค.-มย. 50



>3

3-5

>5

ส าหรบผลผลตทไดจากพนทการผลตน ไดจากการสมเกบผลผลต 2 จดๆ ละ

8 ตารางเมตร แลวน ามาหาคาเฉลย พบวา มระดบของผลผลตต ามาก คอ ต ากวา 1,000 กโลกรม/ไร

ถงชวงระดบของผลผลตคอนขางต า คอ 1,000-2,000 กโลกรม/ไร (ตารางท 2.35) โดยพบวา

เกษตรกร 3 ราย คอ อ านวย ประเสรฐ และสมหวง ทไดผลผลตทอยในระดบต ามากนนจะอยในชวง

43-800 กโลกรม/ไร ซงอาจจะเปนเพราะแกนตะวนเกดการกระทบแลง สวนวรรณาไดผลผลต 1,960

กโลกรม/ไร อาจจะเกดจากการใสปยสตรทแตกตางกนและพชกระทบแลงไมรนแรงเทารายอน ๆ และ

การปฏบตดแลรกษาซงจะมความเอาใจใสมากกวาเกษตรกรรายอน ๆ

ตนทนการผลต จากวเคราะหตนทนการผลตแกนตะวน พอสรปไดดงน นาง

วรรณา ทายมเวยง มตนทนการผลตทงหมด 7,460 บาท/ไร ประกอบดวยตนทนคาแรงงานซงแบงเปน

แรงงานจางและแรงงานของเกษตรกรเอง เนองจากเกษตรกรรายนท าการผลตแกนตะวน โดยใชแรงงาน

ครอบครวทงหมด ไมมการจางแรงงาน ท าใหตนทนคาแรงงานจางไมม ตนทนสวนใหญคอคาแรงงาน

เกษตรกร 5,000 บาท/ไร และตนทนคาวสด 2,460 บาท/ไร (ตารางท 2.66) เกษตรกรไดผลผลต

1,960 กโลกรม/ไร สงผลท าใหมตนทนการผลต 3.9 บาท/กโลกรม โดยมคาการปลกและดายหญา

ก าจดวชพชเปนตนทนการผลตมากทสด คดเปนรอยละ 28.2 เทากน รองลงมาคอตนทนการใหน าและ

การเกบเกยวแกนตะวน คดเปนรอยละ 16.1 และ 14.1 ตามล าดบ โครงการรบซอผลผลตกโลกรมละ 3

บาท เมอคดเฉพาะตนทนคาวสดเกษตรกรมก าไร 3,332 บาท/ไร หากคดคาวสดและแรงงานจาง จะม

ก าไรเทากนเนองจากไมไดจางแรงงาน คอมก าไร 3,332 บาท/ไร และหากคดตนทนทงหมดเกษตรกร

จะขาดทน 1,764 บาท/ไร

นางอ านวย อนทรเพชร มตนทนการผลตทงหมด 5,625 บาท/ไร

ประกอบดวย ตนทนคาแรงงาน ซงแบงเปนแรงงานจางและแรงงานของเกษตรกรเอง เนองจากเกษตรกร

รายนท าการผลตแกนตะวนโดยใชแรงงานครอบครวทงหมดไมมการจางแรงงาน ท าใหตนทนคาแรงงาน

จางไมม แตตนทนสวนใหญเปนคาแรงงานเกษตรกร 3,125 บาท/ไร และตนทนคาวสด 2,500 บาท/

ไร (ตารางท 2.67) เกษตรกรไดผลผลต 400 กโลกรม/ไร สงผลท าใหมตนทนการผลต 14.1 บาท/

กโลกรม โดยมคาการปลกเปนตนทนการผลตมากทสด คดเปนรอยละ 37.3 โครงการรบซอผลผลต

กโลกรมละ 3 บาท เมอคดเฉพาะตนทนคาวสด เกษตรกรจะขาดทนจากการผลตแกนตะวน 1,320

บาท/ไร หากคดคาวสดและแรงงานจางจะขาดทนเทากนเนองจากไมไดจางแรงงาน คอขาดทน 1,320

บาท/ไร และหากคดตนทนทงหมดเกษตรกรจะขาดทน 4,440 บาท/ไร

นางประเสรฐ แสนบว มตนทนการผลตทงหมด 7,025 บาท/ไร ประกอบ


ตามล าดบ (ตารางท 2.68) เกษตรกรไดผลผลต 800 กโลกรม/ไร สงผลท าใหมตนทนการผลต 8.8

บาท/กโลกรม โดยมคาการปลกเปนตนทนการผลตมากทสด คดเปนรอยละ 32 รองลงมา คอตนทนการ

ดายหญาก าจดวชพช และการใหน า คดเปนรอยละ 21.4 และ 17.1 ตามล าดบ โครงการรบซอผลผลต

กโลกรมละ 3 บาท เมอคดเฉพาะตนทนคาวสด เกษตรกรจะขาดทนจากการผลตแกนตะวน 1,040

บาท/ไร หากคดคาวสดและแรงงานจางจะขาดทน 2,240 บาท/ไร และหากคดตนทนทงหมดเกษตรกร

จะขาดทน 4,640 บาท/ไร

นางสมหวง ภขาวเมา มตนทนการผลตทงหมด 3,250 บาท/ไร ประกอบ

ดวยตนทนคาแรงงาน ซงแบงเปนแรงงานจางและแรงงานของเกษตรกรเอง เนองจากเกษตรกรรายนท า

ตารางท 2.66 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนางวรรณา ทายมเวยง ณ อ.ศรบญเรอง

จ.หนองบวล าภ ในฤดแลงป 2549/50




การเตรยมดน - 150 200 350 4.7

การปลก - 1,200 900 2,100 28.2


การใสปย - 300 360 660 8.8

การใหน า - 200 1,000 1,200 16.1



รวมตนทนการผลต - 5,000 2,460 7,460 -






ตารางท 2.67 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนางอ านวย อนทรเพชร ณ อ.ศรบญเรอง





การเตรยมดน - 300 300 600 10.7

การปลก - 1,200 900 2,100 37.3


การใสปย - 300 400 700 12.4

การใหน า - 200 900 1,100 19.6



รวมตนทนการผลต - 3,125 2,500 5,625 -






การผลตแกนตะวนโดยใชแรงงานครอบครวทงหมด ไมมการจางแรงงาน ท าใหตนทนคาแรงงานจางไมม

แตตนทนสวนใหญเปนคาแรงงานเกษตรกร 1,450 บาท/ไร และตนทนคาวสด 1,800 บาท/ไร (ตาราง

ท 2.69) เกษตรกรไดผลผลต 43 กโลกรม/ไร สงผลท าใหมตนทนการผลต 75.6 บาท/กโลกรม โดยม

คาการปลกเปนตนทนการผลตมากทสด คดเปนรอยละ 46.2 รองลงมาคอการใหน า การเตรยมดน จะม

ตนทนเทากน คอรอยละ 18.5 โครงการรบซอผลผลตกโลกรมละ 3 บาท เมอคดเฉพาะตนทนคาวสด

เกษตรกรจงขาดทนจากการผลตแกนตะวน 1,672.7 บาท/ไร หากคดคาวสดและแรงงานจางจะขาดทน

ทงหมด เกษตรกรจะขาดทน 3,121.8 บาท/ไร

การตดสนใจและยอมรบการผลตแกนตะวนของเกษตรกร เกษตรกรท

รวมมอปลกทดสอบแกนตะวนในพนทนม 3 ราย คอ อ านวย ประเสรฐ และสมหวง ทมรายไดจากภาค

การเกษตรเทานน แตวรรณา มรายไดจากทงภาคการเกษตรและนอกภาคการเกษตร (ตารางท 2.70)

โดยเกษตรกรทกรายไดรบหวพนธจากโครงการฯ ในเรองการตดสนใจวาจะปลกพชใดในแตละปนน

วรรณา และอ านวย จะมพอบานเปนผตดสนใจ สวนประเสรฐและสมหวง จะมแมบานเปนผตดสนใจ

เกษตรกรทกรายเปนสมาชกกลมเกษตรกร โดยปกตหากเกดปญหาการผลตจะปรกษาเจาหนาทโครงการ

และเพอนบาน แหลงขอมลการเกษตรทไดรบจะไดจากเจาหนาทของโครงการ เกษตรกรทกรายม

ประสบการณในการปลกแกนตะวนเปนครงแรก โดยสาเหตทตดสนใจปลกพชนเพราะเจาหนาทของ

โครงการแนะน า สวนความเหนของเกษตรกรทมตอความยากงายในการผลตแกนตะวน โดยรวมของ

เกษตรกรทง 4 ราย พบวา ขนตอนทมความยงยากในการผลตมากทสด (ตารางท 2.71) ขนตอนการ

เตรยมแปลงปลก การใหน า และการเกบเกยว เกษตรกรทง 4 รายใหความเหนวามการปฏบตทอย

ในชวงงาย-ยาก ขนตอนการใสปยเกษตรกรทกรายใหความเหนวาเปนขนตอนทงาย ปญหาทพบนอยคอ

โรคและแมลง ในสวนของระดบผลผลตนนมความพอใจนอย ราคาขายมระดบความพอใจนอยทกราย

ก าไรจากการปลกมความพอใจนอย-ปานกลาง และการมตลาดรบซ อ เกษตรกรพอใจมากทกราย ดงนน

เกษตรกรทกรายจงตดสนใจทจะปลกพชนตอไป

ตารางท 2.68 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนางประเสรฐ แสนบว ณ อ.ศรบญเรอง





การเตรยมดน - 525 400 925 13.2

การปลก 450 900 900 2,250 32.0

การดายหญาก าจดวชพช 750 - 750 1,500 21.4

การใสปย - 150 300 450 6.4

การใหน า - 200 1,000 1,200 17.1



รวมตนทนการผลต 1,200 2,375 3,450 7,025 -






ตารางท 2.69 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนางสมหวง ภขาวเมา ณ อ.ศรบญเรอง





การเตรยมดน - 300 300 600 18.5

การปลก - 600 900 1,500 46.2


การใสปย - 100 100 200 6.2

การใหน า - 100 500 600 18.5



รวมตนทนการผลต - 1,450 1,800 3,250 -






สภาพทวไปของเกษตรกร จ.หนองบวล าภ จ.ขอนแกน

วรรณา อ านวย ประเสรฐ สมหวง สมหมาย จนทรหอม ทองใส










พอบาน

แมบาน
















สอตาง ๆ



2 ครง





ขนตอนการผลต จ.หนองบวล าภ จ.ขอนแกน และการยอมรบ อ.เปลอยนอย อ.หนองเรอ

วรรณา อ านวย ประเสรฐ สมหวง สมหมาย จนทรหอม ทองใส การเตรยมหวพนธ - - - - - - -

การเตรยมแปลงปลก งาย ปานกลาง ยาก งาย งาย งาย ยาก

การปลก งาย ปานกลาง ปานกลาง งาย งาย ปานกลาง งาย

โรค นอย นอย นอย นอย งาย ปานกลาง นอย

แมลง นอย นอย ปานกลาง นอย นอย นอย นอย

การก าจดวชพช ปานกลาง งาย งาย งาย นอย งาย งาย

การใหน า ปานกลาง ปานกลาง ยาก งาย งาย ปานกลาง งาย

การใสปย งาย งาย งาย งาย งาย ปานกลาง งาย

การเกบเกยว ปานกลาง ยาก งาย ยาก งาย ปานกลาง ยาก

การปฏบตหลงการเกบเกยว - - งาย - งาย - งาย

ผลผลตแกนตะวน ปานกลาง มาก นอย ปานกลาง ปานกลาง นอย มาก

ราคา/กก.ทจ าหนายได นอย นอย นอย นอย นอย นอย นอย

ก าไรจากการปลก นอย ปานกลาง นอย นอย นอย นอย ปานกลาง

ตลาดรบซอ มาก มาก มาก มาก มาก มาก มาก

ปลกแกนตะวนตอไป ปลก ปลก ปลก ปลก ปลก ปลก ปลก

ข. การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในเขตอ าเภอเปอยนอย

จงหวดขอนแกน

การปลกทดสอบในพนทนมเกษตรกรรวมมอการผลต 2 ราย คอนาย

สมหมาย ค าจนทร มพนทปลกประมาณ 3.5 ไร และนางจนทรหอม มะลโค มพนทปลกประมาณ 1 ไร

ทง 2 คน อยบานวงหน หม 7 ต.สระแกว อ.เปลอยนอย จ.ขอนแกน (ตารางท 2.25)

สภาพทวไปของพ นททดสอบ พนททดสอบอยทางทศตะวนตกเฉยงเหนอ

ใต ของทตงจงหวดขอนแกน หางจากจงหวดขอนแกนประมาณ 75 กโลเมตร (รปท 2.27) จากการเกบ

ตวอยางดนในพนทปลกทดสอบตวอยาง เพอน ามาวเคราะห พบวาดนปลกแกนตะวนมระดบเปนดน

ทราย อนภาคดน Sand Silt และ Clay 91-94% 4-7% 2.0-2.1% ตามล าดบ (ตารางท

2.26) ดนมสภาพเปนกรดทคอนขางสง (pH 5.3-5.3) มอนทรยวตถ 0.3-0.4% มปรมาณธาต

อาหาร ไนโตรเจน 0.3 % ฟอสฟอรส โปรแตสเซยม และแคลเซยม 5.5-12.7 24-26 107-176

ppm (ตารางท 2.27)เกษตรกรปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในนาเขตใหน าชลประทาน โดยปลก

ในฤดแลง อกทงพนทมฝนตกชากวาพนทอนๆ ท าใหตองใหน าเปนเวลา 3 เดอนครง ในชวงการผลต

คอตงแตเดอน มกราคม-เมษายน (รปท 2.28) หลงจากนมการใหน าเปนครงคราวเมอฝนทงชวง

ในชวงกอนเกบเกยว 1-2 วน มฝนตกตลอดท าใหน าขงทวมแปลง หวของแกนตะวนเรมเนาเนองจากดน

มน าขงแฉะ มผลท าใหระดบของผลผลตลดลงอยางมาก

รปท 2.27 แสดงทตงบรเวณแปลงปลกทดสอบแกนตะวน อ.เปอยนอย จ.ขอนแกน





รปท 2.28 แสดงปรมาณการกระจายตวของน าฝน(มม.) อ.เปอยนอย จ.ขอนแกน มกราคม-มถนายน 2550

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

1 10 20 31 10 20 28 10 20 31 10 20 30 10 20 31 10 20 30

ม.ค.. ม.ค. ม.ค. ก.พ. ก.พ. ก.พ. ม.ค. ม.ค. ม.ค. เม.ย. เม.ย. เม.ย. พ.ค. พ.ค. พ.ค. ม.ย. ม.ย. ม.ย.เดอน

ปรมาณน

าฝน

ปรมาณน าฝน ชวงเวลาการผลตแกนตะวน

สภาพครวเรอนเกษตรกร เกษตรกรรวมมอการผลตแกนตะวน มพนทถอ

ครองอยในชวง 5-20 ไร (ตารางท 2.60) มสมาชกในครวเรอน 5-7 คน แตสมาชกท าการเกษตรม

เพยง 2-3 คน เกษตรกรมประสบการณปลกแกนตะวนเปนครงแรก เกษตรกรทกรายปลกแกนตะวนใน

ระบบปลกพช 2 ครง ส าหรบระบบปลกพชและการใชแรงงานในการปลก นายสมหมาย ท านาในชวง

เดอน กรกฎาคม-ธนวาคม หลงนาท าการปลกขาวโพด ถวลสง และแกนตะวน (ตารางท 2.72) โดยพช

ทงสาม ชนดนมการปลกและ เกบเกยวตางกนประมาณ 1 เดอน ท าใหสามารถดแลจดการกบพชได นาง

จนทรหอม ท าการปลกขาวในชวงเดอน สงหาคม-ธนวาคม หลงนาปลกถวฝกยาว และแกนตะวน มการ

ปลกมนส าปะหลง และพรก ซงตองมการปฏบตดแลเปนครงคราว (ตารางท 2.73)

สภาพการปลกปฏบตของเกษตรกร กอนการเตรยมดนเกษตรกรทกรายไม

มการตดหญา นายสมหมาย ท าการไถดะ 2 ครง ไถพรวน 1 ครง ยกแปลงปลกกวาง 1 เมตร ปลก 2

แถว นางจนทรหอม ไถดะ 1 ครง ไถพรวน 3 ครง ยกแปลงปลกกวาง 80 เซนตเมตร ปลก 2 แถว และ

แปลงปลกกวาง 70 เซนตเมตร ปลก 1 แถว (ตารางท 2.65) การปลกแกนตะวน เกษตรกรปลกในวนท

26 มกราคม 2550 จากหวพนธทกระตนใหเกดตนออน การปลกใชระยะปลก 40x40 เซนตเมตร

เนองจากเปนการปลกฤดแลง การเจรญเตบโตทางตนมนอย จงใชระยะปลกแคบกวาปกต ปลกลก 1-3

เซนตเมตร ไมมการปลกซอม ไมมการใชสารเคมก าจดวชพช ทงสารคลมวชพช และสารก าจดวชพชหลง

ปลก ท าการดายหญา 1-2 ครง มการใหน าชลประทานโดยการปลอยตามรองประมาณ สปดาหละครง

หลงจากปลก 1 เดอน มการใหปยสตร 15-15-15 อตรา 25 กโลกรม/ไร และไมมการใสสารเคมก าจด

โรคและแมลง

การเกบเกยวและระดบผลผลต เกษตรกรเกบผลผลตประมาณวนท 19-20

พฤษภาคม 2550 โดยใชเวลาเกบเกยวประมาณ 1-2 วน เกษตรกรขด ปลดหว รวบรวมหวสด และขาย

ใหกบโครงการฯ ซงเขาไปรบซอหวสดจากเกษตรกรในราคากโลกรมละ 3 บาท แลวไดน าหวแกนตะวน

มาลางท าความสะอาด บรรจถงพลาสตกแลวเกบไวในหองเยนควบคมอณหภม 100C เพอรอการน าไป

ใชผลตเอทานอลตอไป

ส าหรบผลผลตจากพนท การผลตน ซงไดจากการสมเกบผลผลต 2 จดๆละ

8 ตารางเมตรแลวน ามาหาคาเฉลยพบวาแปลงผลตของ นายสมหมาย มระดบผลผลตคอนขางต า คอ

1,000-2,000 กโลกรม/ไร (ตารางท 2.35) โดยมผลผลต 1,620 กโลกรม/ไร แปลงผลตของนาง

จนทรหอม มระดบผลผลตต ามากคอต ากวา 1,000 กโลกรม/ไร โดยมผลผลต 700 กโลกรม/ไร ใน

พนทน แมพชไมไดกระทบแลง เนองจากมการใหน าอยางสม าเสมอ แตในชวงกอนการเกบเกยวมฝนตก

ชก ท าใหน าทวมขงแปลง พบวาหวทแชอยในแปลงเพยง 1-2 วน ท าใหหวเนา ท าใหเกบเกยวกอนจะม

การสะสมน าหนกไดอยางเตมทจงสงผลใหระดบผลผลตต า

ตนทนการผลต จากการวเคราะหตนทนการผลตแกนตะวน พอสรปไดดงน

นายสมหมาย ค าจนทร มตนทนการผลตทงหมด 6,490 บาท/ไร ประกอบ

ดวยตนทนคาแรงงานจาง แรงงานเกษตรกรและคาวสด 1,440 3,600 และ 1,450 บาท/ไร ตามล าดบ

(ตารางท 2.74) เกษตรกรไดผลผลต 1,620 กโลกรม/ไร สงผลท าใหมตนทนการผลต 4 บาท/

กโลกรม โดยมคาการปลกเปนตนทนการผลตมากทสดคดเปนรอยละ 32.4 รองลงมาคอ ตนทนการเกบ

เกยวและการใหน าคดเปนรอยละ 29.6 และ 14.8 ตามล าดบ โครงการฯรบซอผลผลตกโลกรมละ 3

บาท เมอคดเฉพาะตนทนคาวสด เกษตรกรจะมก าไรจากการผลตแกนตะวน 3,402 บาท/ไร หากคดคา

ตารางท 2.72 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร สมหมาย ค าจนทร ปฏบตในรอบ 1 ป กจกรรม เดอน


ขาว

ขาวโพด

ถวลสง


ตารางท 2.73 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร จนทรหอม มะลโค ปฏบตในรอบ 1 ป



ขาว


ถวฝกยาว, คะนา

พรก


ตารางท 2.74 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนายสมหมาย ค าจนทร ณ อ.เปอยนอย จ.ขอนแกน ในฤดแลงป 2549/50




การเตรยมดน - 240 250 490 7.5

การปลก - 1,200 900 2,100 32.4

การดายหญาก าจดวชพช 480 120 - 600 9.2

การใสปย - 120 300 420 6.5

การใหน า - 960 - 960 14.8


การเกบเกยวแกนตะวน 960 960 - 1,920 29.6

รวมตนทนการผลต 1,440 3,600 1,450 6,490 -






วสด และแรงงานจางจะมก าไร 1,944 บาท/ไร และหากคดตนทนทงหมด เกษตรกรจะขาดทนจากการ

ผลต 1,620 บาท/ไร

นางจนทรหอม มะลโค มตนทนการผลตทงหมด 4,860 บาท/ไร ประกอบ

ดวยตนทนแรงงานซงแบงเปนแรงงานจางและแรงงงานเกษตรกรเอง เนองจากเกษตรกรรายนท าการ

ผลตแกนตะวนโดยใชแรงงานในครวเรอนทงหมด โดยไมจางแรงงานท าใหตนทนคาแรงงานจางไมม แต

ตนทนสวนใหญคอคาแรงงานเกษตรกร 2,360 บาท/ไร และตนทนคาวสด 2,500 บาท/ไร (ตารางท

2.75) เกษตรกรไดผลผลต 700 กโลกรม/ไร สงผลท าใหมตนทนการผลต 7 บาท/กโลกรม โดยม

การปลกเปนตนทนการผลตมากทสด คดเปนรอยละ 30.9 รองลงมาคอ ตนทนการใหน าของการเกบ

เกยวแกนตะวน คดเปนรอยละ 24.7 และ 14.8 ตามล าดบ โครงการฯรบซอผลผลตกโลกรมละ 3 บาท

เมอคดเฉพาะตนทนคาวสด เกษตรกรจะขาดทน จากการผลตแกนตะวน 420 บาท/ไร หากคดคาวสด

ของแรงงานจางจะขาดทนเทากน เนองจากไมไดจางแรงงานคอขาดทน 420 บาท/ไร และหากคดตนทน

ทงหมดเกษตรกรจะขาดทน 2,800 บาท/ไร

การตดสนใจและการยอมรบการผลตของเกษตรกร เกษตรกรทรวมมอ

ปลกทดสอบแกนตะวนในพนทนมทงรายไดจากการเกษตร และภาคเกษตร (ตารางท 2.70) ไดหวพนธ

จากโครงการฯ นายสมหมายซงเปนพอบาน และนางประเสรฐ ซงเปนแมบานเปนผตดสนใจวาจะปลก

พชใดในแตละป โดยเกษตรกรทง 2 รายไมไดเปนสมาชกในกลมเกษตรกร โดยปกตหากเกดปญหาการ

ผลตจะปรกษาเจาหนาทโครงการฯ แหลงขอมลการเกษตรจะไดจากเจาหนาทของโครงการฯ เกษตรกรม

ประสบการณในการปลกแกนตะวนเปนครงแรก โดยสาเหตทตดสนใจในการปลกพชนเพราะเจาหนาท

ของโครงการฯแนะน า สวนความเหนของเกษตรกรทมตอความยากงายในการผลตแกนตะวน นาย

สมหมาย ใหความเหนวาไมมขนตอนใด ทมความยงยาก ปญหาโรคแมลงพบนอย (ตารางท 2.71) สวน

นางจนทรหอมไมมขนตอนใดทมความยงยากมาก มขนตอนทมความยงยากปานกลาง คอ การปลก การ

ใหน า ใสปย และเกบเกยว สวนขนตอนการผลตแกนตะวนทงาย คอการเตรยมแปลงปลกและการก าจด

วชพช มปญหาเรองโรคปานกลาง สวนปญหาเรองแมลงมนอยมาก เกษตรกรยงไมพอใจกบระดบ

ผลผลตทไดรบ และราคาขาย และก าไรจากการปลก แตมความพอใจในระบบการรบซอ เกษตรกรม

ความประสงค ทจะปลกแกนตะวนตอไป เชอวานาจะปลกและใหผลผลตไดมากกวาน เนองจากม

ประสบการณในการปลกมาแลวและถาเกบผลผลตไดกอนฝนตกไดหวจะไมเนา ระดบผลผลตจะสงกวาน

ตารางท 2.75 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนางจนทรหอม มะลโค ณ ส าหรบการปลก

ทดสอบ อ.เปอยนอย จ.ขอนแกน ในฤดแลงป 2549/50




การเตรยมดน - 240 300 540 11.1

การปลก - 600 900 1,500 30.9


การใสปย - 120 300 420 8.6

การใหน า - 200 1,000 1,200 24.7



รวมตนทนการผลต - 2,360 2,500 4,860 -


รายไดสทธเมอคดเฉพาะตนทนทเปนวสด (3-3.6) x 700 = -420.0

รายไดสทธเมอคดเฉพาะตนทนทเปนวสดและแรงงานจาง (3-3.6) x 700 = -420.0



ค. การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในเขตอ าเภอกดจบ จงหวดอดรธาน

การปลกทดสอบในพนทนมเกษตรกรรวมมอการผลต 5 ราย คอ นาง

กาญจนา ทองอน นายสวสด ส าแดงชย นางร าไพ ตะแกว นางล าพ พรมาล และนายสมบต ไชยพรม ทง

5 คน อยบานดงนอย หม 4 ต.เมองเพย อ.กดจด จ.อดรธาน มพนทปลกคนละประมาณ 1 ไร

สภาพทวไปของพ นททดสอบ พนทปลกทดสอบอยทางทศตะวนออกของ

ทตงจงหวดอดรธาน หางจากจงหวดอดรธานประมาณ 24 กโลเมตร (รปท 2.29) จากการเกบตวอยาง

ดนในพนทปลกทดสอบเพอวเคราะหคณสมบตของดนทางกายภาพ พบวา ดนเปนดนทรายรวน โดยม

อนภาค sand silt และ clay 80 12 และ 8% ตามล าดบ (ตารางท 2.26) ดนมสภาพเปนกรด

คอนขางมากโดยมคา pH 5.5 มอนทรยวตถ 0.6% มธาตไนโตรเจน 0.05% มฟอสฟอรส

โปตสเซยม และแคลเซยม 11 47 และ 683 ppm ตามล าดบ (ตารางท 2.27) เกษตรกรปลก

ทดสอบการผลตแกนตะวนในสภาพนาใหน าชลประทาน โดยปลกในวนท 2-19 มกราคม 2550 และ

เกบเกยวผลผลตในวนท 28-30 พฤษภาคม 2550 ซงเปนการผลตแกนตะวนในชวงฤดแลง มปรมาณ

ฝนตกนอย ทงชวงเดอนมกราคม มอณหภมต าอยในชวง 10-19 องศาเซลเซยส อณหภมสงสดอย

ในชวง 26-33 องศาเซลเซยส (รปท 2.30) การทชวงการปลกมอณหภมต านท าใหหวแกนตะวนมการ

พกตว จนกระทงเมออณหภมเรมสงขนในเดอนกมภาพนธจงเรมงอก สงผลใหการเกบเกยวลาชาออกไป

ซงชวงเกบเกยวมฝนตกมากสงผลท าใหมหวเนา และผลผลตต ามาก

สภาพครวเรอนเกษตรกร เกษตรกรรวมมอการผลตแกนตะวน นายสวสด ม

พนทถอครอง 3 ไร นางร าไพ มพนทถอครอง 13 ไร สมบต มพนทถอครอง 20 ไร สวนกาญจนา

และ

รปท 2.29 แสดงทตงบรเวณแปลงปลกทดสอบแกนตะวน อ.กดจบ จ.อดรธาน





รปท 2.30 แสดงปรมาณน าฝน (มม.) อณภมต าสด-สงสด (องศาเซลเซยล) ความชนสมพทธ อ.กดจบ จ.อดรธาน

ธนวาคม2549-พฤษภาคม 2550

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

1 10 20 31 10 20 31 10 20 28 10 20 31 10 20 30 10 20 31

ธ.ค. ธ.ค. ธ.ค. ม.ค. ม.ค. ม.ค. ก.พ. ก.พ. ก.พ. ม.ค ม.ค ม.ค เม.ย เม.ย เม.ย พ.ค. พ.ค. พ.ค.เดอน

ปรม

าณน าฝ

น/อ

ณหภม


อณหภม(สงสด)

อณหภม(ต าสด)ชวงเวลาการผลตแกนตะวน

ล าพ มพนทถอครองมากกวา 20 ไร ประมาณ 25-27 ไร (ตารางท 2.76) สมาชกในครวเรอนสวน

ใหญจะม 4-6 คน ยกเวน สวสด ม 3 คน และ ล าพ มสมาชกในครวเรอน 7 คน สมาชกทชวยท า

การเกษตร ม 2-3 คน ยกเวน ล าพมสมาชกทท าการเกษตร 5 คน เกษตรกรทกรายปลกแกนตะวนเปน

ครงแรก โดยปลกในระบบปลกพช 2 ครง มกจกรรมในฟารมทเหมอนกนคอ มกจกรรมการปลกขาวชวง

เดอน พฤษภาคม-ธนวาคม นอกจากน ยงมกจกรรมอน ๆ ทแตกตางกน เชน กาญจนา จะท าการปลก

มนส าปะหลง มการดแลปฏบตเปนครงคราวตลอดป และปลกแกนตะวนหลงนา (ตารางท 2.77) สวสด

ปลกแตงกวา และถวฝกยาว การปฏบตดแลเปนครงคราวตลอดป มการปลกถวลสง และแกนตะวนหลง

นา (ตารางท 2.78) นางร าไพ ปลกมนส าปะหลง มการปฏบตดแลเปนครงคราวตลอดป ปลกถวลสง

และแกนตะวนหลงนา (ตารางท 2.79) ล าพ ปลกแตงกวา และ ถวฝกยาว มการดแลปฏบตเปนครง

คราวตลอดป ปลกถวลสง และแกนตะวนหลงนา (ตารางท 2.80) สวนสมบต ปลกมนส าปะหลง จงตอง

มการปฏบตดแลเปนครงคราวตลอดป จากนนปลกถวลสง และแกนตะวน หลงนา (ตารางท 2.81) ชวง

การเกบผลผลตของถวลสงและแกนตะวนจะพรอมกน

สภาพการปลกปฏบตของเกษตรกร กอนการเตรยมดน เกษตรกรทกคนไม

มการตดหญากอนการไถเตรยมแปลง ยกเวน แปลงของสมบต โดยท กาญจนา ล าไพ และล าพ ท าการ

ไถดะ 2 ครง ไถพรวน 1 ครง สวนสวสด และสมบต ไถดะ 1 ครง ไถพรวน 2 ครง (ตารางท 2.82)

เกษตรกรทกรายยกรองปลก เนองจาก ใหระบบน าปลอยตามรอง โดยแปลงมขนาดกวาง 40-50

เซนตเมตร การปลกแกนตะวน เกษตรกรปลกในวนท 2-19 มกราคม 2550 โดยใชหวพนธทกระตนให

เกดตนออน และใชกลาพนธทช าถงปลก ยกเวน กาญจนา ทหวพนธอยางเดยว มเกษตรกร 2 รายน ใช

ระยะปลก 20x40 เซนตเมตร 2 รายทใชระยะปลก 41-60x20-40 เซนตเมตร และ 1 ราย ใชระยะ

ปลก 20-40x41-60 เซนตเมตร โดยเกษตรกรทกรายปลก 2 แถวบนแปลงปลก โดยปลกลกมากกวา

3 เซนตเมตร ทกรายมการปลกซอม โดยปลกจากตนกลาช าถง เหตทตองใชตนกลาปลกไปกอนซอม

เนองจากหวพนธทเพาะในแปลงไมงอกในชวงปลกเดอนมกราคม เนองจากจะอณหภมต ามาก ท าใหตอง

ใชตนกลาช าถงปลก แปลงเกษตรกรมการใชสารเคมก าจดวชพช ทงประเภทคลมวชพชมเกษตรกร 3

รายทดายหญา 1-2 ครง อก 2 ราย ดายหญามากกวา 2 ครง เกษตรกรทกรายมการใชน าชลประทาน

โดยการปลอยตามรอง หลงปลก 1 เดอนเกษตรกรใสปย โดย กาญจนา สวสด และสมบต ใชปยสตร

15-15-15 อตรา 25 กโลกรม/ไร ล าไพ ใสปยคอก และปยสตร 16-8-8 อตรา 20 กโลกรม/ไร และ

ล าพ ใสปย ยนไลท 1 กระสอบ/ไร เกษตรกรทกรายไมมการใชสารเคมก าจดโรคแมลง ยกเวน ร าไพ ท

ใชสารเคมฉดพนก าจดแมลง

การเกบเกยว และระดบผลผลต เกษตรกรเกบผลผลตประมาณ วนท 28-

30 พฤษภาคม 2550 โดยใชเวลาเกบเกยวประมาณ 1-2 วน เกษตรกร ขด ปลดหว รวบรวมหวสด

และขายใหกบโครงการฯ ซงเขาไปรบซอหวสดจากเกษตรกรในราคากโลกรมละ 3 บาท แลวไดน าหว

แกนตะวนมาลางท าความสะอาด บรรจถงพลาสตกแลว เกบไวในหองควบคมอณหภม 10 องศาเซลเซยส

เพอรอการน าไปใชผลตเอทานอลตอไป

ส าหรบผลผลตทไดจากพนทการผลต ซงไดจากการสมเกบผลผลต 2 จด ๆ

ละ 8 ตารางเมตร แลวน ามาหาคาเฉลย พบวา มระดบของผลผลตต า คอ ต ากวา 1,600 กโลกรม/ไร

(ตารางท 2.35) โดยพบวา ทง 5 ราย ไดผลผลตเพยง 360-800 กโลกรม/ไร ในพนทน ผลผลตต า

เนองจากมการเขาท าลายของโคนเนา ซงเกดจากเชอ Sclerotium rolfsii เนองจาก เปนพนท

เคยปลกถว

ตารางท 2.76 สภาพครวเรอนของเกษตรกรทปลกแกนตะวนในฤดแลงป 2549/50

สภาพครวเรอน จ.อดรธาน จ.นครพนม จ.มกดาหาร

กาญจนา สวสด ร าไพ ล าพ สมบต รตน พรรณนา กรสวรรค


<5

5-10

11-15

16-20


1-3

4-6



1

2-3



เคย


ระบบกาปลกพช


พชเดยว


พชแซม

ตารางท 2.77 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร กาญจนา ทองอน ปฏบตในรอบ 1 ป



ขาว



ตารางท 2.78 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร สวสด ส าแดงชย ปฏบตในรอบ 1 ป กจกรรม เดอน


ขาว

ถวลสง

แตงกวา, ถวฝกยาว


ตารางท 2.79 กจกรรมในฟารมทเกษตร ร าไพ ตะแกว ปฏบตในรอบ 1 ป



ขาว

ถวลสง



ตารางท 2.80 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร ล าพ พรมาล ปฏบตในรอบ 1 ป



ขาว

ถวลสง

แตงกวา, ถวฝกยาว


ตารางท 2.81 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร สมบต ไชยพรม ปฏบตในรอบ 1 ป



ขาว

ถวลสง




การปฏบต อดรธาน จ.นครพนม จ.มกดาหาร

ของเกษตรกร กาญจนา สวสด ร าไพ ล าพ สมบต รตน พรรณา กรสวรรค

การเตรยมดน

การตดหญา

ไมท า

ท า

ไถดะ

ไมท า

1 ครง

2 ครง

ไถพรวน

ไมท า

1 ครง

2 ครง

การยกแปลงปลก

ไมท า

ท า

การปลก

วนปลก

พย.-ธค. 49

มค.-กพ. 50

วธการปลก

ใชหวพนธ

ใชกลา

ระยะปลกระหวางแถว

20-40 ซม.

41-60 ซม.

ระยะปลกระหวางตน

20-40 ซม.

41-60 ซม.


1-3 ซม.

>3 ซม.

ตารางท 2.82 การปฏบตในแตละขนตอนของเกษตรกรทปลกแกนตะวนในฤดแลงป 2549/50 (ตอ)

การปฏบต อดรธาน จ.นครพนม จ.มกดาหาร

ของเกษตรกร กาญจนา สวสด ร าไพ ล าพ สมบต รตน พรรณา กรสวรรค



ไมท า

ท า


ไมใช





>2 ครง


ไมให

ให


ไมใส

ใส


ไมใช

ใช




กพ.-มค. 50

พค.-มย. 50



>3

3-5

>5

ลสง ซงเปนพชทออนแอตอการเขาท าลายของเชอน จงอาจเปนแหลงสะสมโรคได ประกอบกบกอนระยะ

เกบเกยวมฝนตกชก จงท าใหมปญหาโรคนมาก


นางกาญจนา ทองอน มตนทนการผลตทงหมด 7,930 บาท/ไร ประกอบ


ตามล าดบ (ตารางท 2.83) เกษตรกรไดผลผลต 430 กโลกรม/ไร สงผลท าใหมตนการผลต 18.5

บาท/กโลกรม โดยมคาการปลกเปนตนทนการผลตทมากทสด คดเปนรอยละ 31 รองลงมาคอ ตนทน

การใหน า และการเตรยมดน คดเปนรอยละ 15.1 และ12.6 ตามล าดบ โครงการรบซอผลผลตกโลกรม

ละ 3 บาท เมอคดเฉพาะตนทนคาวสด เกษตรกรจะขาดทนจากการผลตแกนตะวน 2,021 บาท/ไร

หากคดคาวสด และแรงงานจางจะขาดทน 4,515 บาท/ไร และหากคดตนทนทงหมด เกษตรกรจะ

ขาดทนจากการผลตแกนตะวน 6,665 บาท/ไร

ตารางท 2.83 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนางกาญจนา ทองอน ส าหรบการปลกทดสอบ

ณ อ.กดจบ จ.อดรธาน ในฤดแลงป 2549/50




การเตรยมดน 800 150 50 1,000 12.6

การปลก 840 720 900 2,460 31.0


การใสปย - 240 640 880 11.1

การใหน า - 200 1,000 1,200 15.1


การเกบเกยวแกนตะวน 840 120 - 960 12.1

รวมตนทนการผลต 2,480 2,150 3,300 7,930 -






นายสวสด ส าแดงชย มตนทนการผลตทงหมด 7,110 บาท/ไร ประกอบดวย

ตนทนคาแรงงานจาง แรงงานเกษตรกร และคาวสด 1,680 3,150 และ2,280 บาท/ไร ตามล าดบ


กโลกรม โดยมคาการปลกเปนตนทนการผลตมากทสดคดเปนรอยละ 38 รองลงมาคอตนทนการเตรยม

ดน และการเกบเกยวแกนตะวน หากคดเฉพาะตนทน คาวสด เกษตรกรจะไมมก าไรจากการผลตแกน

ตะวน หากคดคาวสด และแรงงานจางจะขาดทน 1,650 บาท/ไร และหากคดตนทนทงหมดเกษตรกรจะ

ขาดทนจากการผลตแกนตะวน 4,800 บาท/ไร

นางร าไพ ตะแกว มตนทนการผลตทงหมด 8,150 บาท/ไร ประกอบดวย

ตนทนคาแรงงาน ซงแบงเปนแรงงานจางและแรงงานของเกษตรกรเอง เนองจากเกษตรกรรายน ท าการ

ผลตแกนตะวนโดยใชแรงงานในครวเรอนทงหมด ไมมการจางแรงงานท าใหตนทนคาแรงงานจางไมม

แตตนทนสวนใหญ คอคาแรงงานเกษตรกร 4,160 บาท/ไร และตนทนคาวสด 3,990 บาท/ไร (ตาราง

ท 2.85) เกษตรกรไดผลผลต 630 กโลกรม/ไร สงผลท าใหมตนทนการผลต 12.9 บาท/กโลกรม โดย

มคาการปลกเปนตนทนการผลตมากทสดคดเปนรอยละ 25.8 รองลงมาคอ คาการใหน าและการเตรยม

ดน คดเปนรอยละ 24.5 และ 12.3 ตามล าดบ โครงการฯรบซอผลผลตกโลกรมละ 3 บาท เมอคด

เฉพาะตนทนคาวสดเกษตรกรจะขาดทนจากการผลตแกนตะวน 2,079 บาท/ไร หากคดคาวสดและ

แรงงานจางจะขาดทนเทากน เนองจากไมไดจางแรงงาน คอ ขาดทน 2,079 บาท/ไร และหากคดตนทน

ทงหมดเกษตรกรจะขาดทน 6,237 บาท/ไร

ตารางท 2.84 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนายสวสด ส าแดงชย ส าหรบการปลกทดสอบ





การเตรยมดน - 840 500 1,340 18.8

การปลก 1,080 720 900 2,700 38.0


การใสปย - 120 600 720 10.1

การใหน า - 480 - 480 6.8



รวมตนทนการผลต 1,680 3,150 2,280 7,110 -






ตารางท 2.85 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนางร าไพ ตะแกว ส าหรบการปลกทดสอบ ณ

อ.กดจบ จ.อดรธาน ในฤดแลงป 2549/50




การเตรยมดน - 600 400 1,000 12.3

การปลก - 1,200 900 2,100 25.8


การใสปย - 240 590 830 10.2

การใหน า - 200 1,800 1,000 24.5



รวมตนทนการผลต - 4,160 3,990 8,150 -






นางล าพ พรมาล มตนทนการผลตทงหมด 7,020 บาท/ไร ประกอบดวย

แรงงานจาง แรงงานเกษตรกร และคาวสด 360 4,560 และ 2,100 บาท/ไร ตามล าดบ (ตารางท

2.86) เกษตรกรไดผลผลต 800 กโลกรม /ไร สงผลท าใหมตนทนการผลต 8.8 บาท/กโลกรม โดยม

คาการปลกเปนตนทนการผลตมากทสด คดเปนรอยละ 26.5 รองลงมาคอตนทนการเตรยมดน และการ

ดายหญาก าจดวชพช คดเปนรอยละ 21.4 และ 13.7 ตามล าดบ โครงการฯรบซอผลตกโลกรมละ 3

บาท เมอคดเฉพาะตนทนคาวสด เกษตรกรจะมก าไรจากการผลตแกนตะวน 320 บาท/ไร หากคดคา

วสดและแรงงานจางจะขาดทน 80 บาท/ไร และหากคดตนทนทงหมดเกษตรกรจะขาดทนจากการผลต

แกนตะวน 4,640 บาท/ไร

นายสมบต ไชยพรม มตนทนการผลตทงหมด 5,820 บาท/ไร ประกอบดวย

คา แรงงานจาง แรงงานเกษตรกร และคาวสด 240 3,840 และ 1,740 บาท/ไร ตามล าดบ (ตารางท

2.87) เกษตรกรไดผลผลต 360 กโลกรม/ไร สงผลท าใหมตนทนการผลต 16.2 บาท/กโลกรม โดยม

คาการปลกเปนตนทนการผลตมากทสด คดเปนรอยละ 34 รองลงมาคอการเตรยมดนและการดายหญา

ก าจดวชพช คดเปนรอยละ 18.9 และ 16.5 ตามล าดบ โครงการฯรบซอผลผลตกโลกรมละ 3 บาท เมอ

คดตนทนวสด เกษตรกรจะขาดทนจากการผลตแกนตะวน 648 บาท/ไร หากคดคาวสดและแรงงานจาง

จะขาดทน 900 บาท/ไร และหากคดตนทนทงหมดเกษตรกรจะขาดทนจากการผลตแกนตะวน

4,752.2 บาท/ไร

การตดสนใจและการยอมรบการผลตแกนตะวนของเกษตรกร เกษตรกร

ทรวมมอปลกทดสอบแกนตะวนในพนทนสวนใหญมรายไดจากทงภาคเกษตรและนอกภาคเกษตร

ยกเวน กาญจนาและร าไพ ทมรายไดจากการเกษตรเทานน (ตารางท 2.88) โดยรบหวพนธจากการเขา

รวมโครงการฯ โดยปกตแมบานจะเปนผตดสนใจวาจะปลกพชใดในแตละป ยกเวน สวสด และ สมบต

ซงพอบานเปนผตดสนใจ เกษตรกรทกรายเปนสมาชกกลมเกษตรกร ในกรณมปญหาทางการผลตจะ

ปรกษาเจาหนาทโครงการฯ แหลงขอมลการเกษตรไดรบจากเจาหนาทโครงการฯ เกษตรกรม

ประสบการณในการปลกแกนตะวนเปนครงแรก โดยสาเหตทตดสนใจปลกพชน เพราะเจาหนาทของ

โครงการฯแนะน า สวนความเหนของเกษตรกรทมตอขนตอนในการผลตแกนตะวน เกษตรกรทกรายให

ความเหนวาไมมขนตอนใดทยงยากมาก (ตารางท 2.89) โดยขนตอนการเตรยมแปลงปลก การก าจด

วชพช การใหน า เปนขนตอนทมการปฏบตงาย-ปานกลาง การใสปยและการเกบเกยวเปนขนตอนการ

ปฏบตทงาย ในการผลตแกนตะวน ปญหาเรองโรคพบปานกลาง-มาก สวนแมลงไมคอยพบปญหา

เกษตรกรพอใจกบระดบผลผลตทไดรบอยในชวง นอย-ปานกลาง สวนราคาทขายไดและก าไรจากการ

ปลก เกษตรกรยงไมพอใจ เกษตรกรพอใจกบระบบการรบซอมาก เกษตรกรทกรายตดสนใจทจะปลก

แกนตะวนตอไป

ตารางท 2.86 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนางล าพ พรมาล ส าหรบการปลกทดสอบ ณ

อ.กดจบ จ.อดรธาน ในฤดแลงป 2549/50




การเตรยมดน - 1,200 300 1,500 21.4

การปลก - 960 900 1,860 26.5


การใสปย - 120 600 720 10.3

การใหน า - 720 - 720 10.3



รวมตนทนการผลต 360 4,560 2,100 7,020 -






ตารางท 2.87 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนายสมบต ไชยพรม ส าหรบการปลกทดสอบ





การเตรยมดน - 840 260 1,100 18.9

การปลก - 1,080 900 1,980 34.0


การใสปย - 120 300 420 8.2

การใหน า - 480 - 480 8.2



รวมตนทนการผลต 240 3,840 1,740 5,820 -


รายไดสทธเมอคดเฉพาะตนทนทเปนวสด (3-4.8) x 360 = -648.0





สภาพทวไปของเกษตรกร จ.อดรธาน จ.นครพนม จ.มกดาหาร

กาญจนา สวสด ร าไพ ล าพ สมบต รตน พรรณา กรสวรรค










พอบาน

แมบาน
















สอตาง ๆ



2 ครง





ขนตอนการผลต จ.อดรธาน จ.นครพนม จ.มกดาหาร และการยอมรบ กาญจนา สวสด ร าไพ ล าพ สมบต รตน พรรณา กรสวรรค

การเตรยมหวพนธ - - - - - - ปานกลาง -

การเตรยมแปลงปลก ปานกลาง ปานกลาง งาย ปานกลาง งาย ปานกลาง ปานกลาง ปานกลาง

การปลก งาย งาย งาย ปานกลาง งาย ปานกลาง ปานกลาง ปานกลาง

โรค ปานกลาง มาก ปานกลาง มาก มาก นอย นอย นอย

แมลง นอย นอย ปานกลาง นอย นอย นอย นอย นอย

การก าจดวชพช ปานกลาง งาย ปานกลาง งาย งาย ปานกลาง งาย ยาก

การใหน า ปานกลาง งาย งาย งาย งาย ปานกลาง งาย งาย

การใสปย งาย งาย งาย งาย งาย งาย งาย งาย

การเกบเกยว งาย งาย งาย งาย งาย งาย งาย งาย

การปฏบตหลงการเกบเกยว - - - - - - งาย -

ผลผลตแกนตะวน ปานกลาง นอย ปานกลาง ปานกลาง นอย นอย ปานกลาง นอย

ราคา/กก.ทจ าหนายได นอย นอย นอย นอย นอย นอย นอย นอย

ก าไรจากการปลก นอย นอย นอย นอย นอย นอย นอย นอย

ตลาดรบซอ ปานกลาง มาก มาก มาก มาก ปานกลาง นอย มาก

ปลกแกนตะวนตอไป ปลก ปลก ปลก ปลก ปลก ปลก ปลก ปลก

ง. การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในเขตอ าเภอนาแก จงหวดนครพนม

การปลกทดสอบในพนทนมเกษตรกรรวมมอ 1 ราย คอนายรตน ไตยราช

ในหมบานตนผ ง บานเลขท 111 หม 9 ต.นาแก อ.นาแก จ.นครพนม มพนททดสอบประมาณ 0.5 ไร

(ตารางท 2.25)

สภาพทวไปของพ นททดสอบ พนททดสอบอยทางทศใตของทตงจงหวด

นครพนม หางจากจงหวดนครพนมประมาณ 78 กโลเมตร (รปท 2.31) จากการเกบตวอยางดนใน

พนทปลกทดสอบเพอวเคราะหคณสมบตของดน พบวา ดนมสภาพเปนดนทราย มอนภาค Sand

Silt และ Clay 89 9 และ 2% (ตารางท 2.26) ดนมสภาพเปนกรดคอนขางสงมคา pH 5.5 ม

อนทรยวตถในดน 0.5 % มธาตอาหารไนโตรเจน 0.05 % ฟอสฟอรส โปรแตสเซยม และแคลเซยม

16.5 22.4 และ 205 ppm ตามล าดบ (ตารางท 2.27) เกษตรกรปลกทดสอบการผลตแกนตะวนใน

สภาพนา เขตใหน าชลประทาน โดยปลกในวนท 4 กมภาพนธ 2550 และเกบเกยวผลผลตในวนท 31

พฤษภาคม 2550 เปนการผลตแกนตะวนในฤดแลง จงเลอกพนทปลกทมแหลงน าใหแกนตะวนได ใน

พนทตงแตเรมปลกจนกระทงเกบเกยว มฝนตกตลอด แตมปรมาณนอย และมชวงฝนทงชวง เชนชวง

ปลกเดอน กมภาพนธ ชวงหลงปลก 1 เดอน ในระยะดอกออก (รปท 2.32) ซงตองใหน าบางเปนครง

คราว แตเกษตรกรไมเพยงพอในชวงนฝนทงชวงท าใหพชกระทบแลง แมวาในชวงทแกนตะวนมการ

เคลอนยายอาหารมาสะสมทหว จะมฝนตกตลอด แตการทแกนตะวนกระทบแลง ตงแตชวงแรก นนท า

ใหตนแกนตะวนไมเจรญเตบโตไดดเทาทควร อกทงระยะเกบเกยวมฝนตกตอเนองท าใหหวเนาเสย ท าใหม

ผลผลตต า

รปท 2.31 แสดงทตงบรเวณแปลงปลกทดสอบแกนตะวน อ.เมองนครพนม จ.นครพนม





รปท 2.32 แสดงปรมาณและการกระจายตวของน าฝน (มม.) อ.นาแก จ.นครพนม กมภาพนธ -พฤษภาคม 2550

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

1 10 20 28 31 10 20 31 10 20 31 10 20 31

ก.พ. ก.พ. ก.พ. ม.ค. ม.ค. ม.ค. เม.ย เม.ย เม.ย พ.ค. พ.ค. พ.ค.

เดอน

ปรม

าณน าฝ

นปรมาณน าฝน

ชวงเวลาการปลกแกนตะวน

สภาพครวเรอนเกษตรกร เกษตรกรทรวมมอ การผลตแกนตะวนมพนทถอ

ครอง 7 ไร (ตารางท 2.76) มสมาชกในครวเรอน 4 คน มสมาชกทท าการเกษตรกร 2 คน เกษตรกรม

ประสบการณการปลกแกนตะวนเปนครงแรก เกษตรกรปลกแกนตะวนในระบบปลกพช 2 ครง ส าหรบ

การระบบการปลกพชและการใชแรงงานในการปลกพชมการปลกพช 2 ชนด คอปลกขาวในเดอน

สงหาคม-ธนวาคม หลงนาท าการปลกแกนตะวน (ตารางท 2.90)

สภาพการปลกปฏบตและเกษตรกร กอนการเตรยมดนเกษตรกรไมมการ

ตดหญากอนการไถเตรยมแปลง มการไถพรวนอยางละ 1 ครง (ตารางท 2.82) จากนนท าการยกแปลง

ปลกขนาดกวาง 70 เซนตเมตร การปลกแกนตะวน เกษตรกรปลกในวนท 4 กมภาพนธ 2550 โดยปลก

จากตนกลาพนธ ช าถงปลก และจากหวพนธทกระตนใหเกดตนออน การปลกใชระยะปลก 40x40

เซนตเมตร เนองจากเปนการปลกฤดแลง การเจรญเตบโตทางล าตนมนอย จงใชระยะปลกแคบกวาปกต

ปลกลกมากกวา 3 เซนตเมตร ไมมการปลกซอม แปลงเกษตรกรไมมการก าจดวชพชทงสารคลมวชพช

และสารก าจดวชพช ท าการดายหญาก ากดวชพช 2 ครง มการใหน าชลประทานเปนครงคราวในชวงทฝน

ทงชวง แตมปรมาณไมเพยงพอ แกนตะวนจงเกดการกระทบแลง หลงปลก 1 เดอน ใสปยสตร 15-

15-15 อตรา 25 กโลกรม/ไร ไมมการใชสารเคมก าจดโรคและแมลงในพนทน

การเกบเกยวและระดบผลผลต เกษตรกรเกบผลผลตประมาณวนท 31

พฤษภาคม 2550 โดยใชเวลาเกบเกยวประมาณ 1 วน เกษตรกรขดปลดหว รวบรวมหวสดและขาย

ใหกบโครงการฯ ซงเขาไปรบซอหวสดจากเกษตรกรในราคากโลกรมละ 3 บาท แลวไดน าหวแกนตะวน

ลางท าความสะอาด บรรจถงพลาสตกแลว เกบไวในหองควบคมอณหภม 100C เพอรอการน าไปใช

ผลตเอทานอลตอไป

ส าหรบผลผลตทไดจากพนทการผลตนพบวา มระดบผลผลตต ามากคอ ต า

กวา 1,000 กโลกรม/ไร (ตารางท 2.35) มผลผลตเพยง 100 กโลกรม/ไร เนองจากพชไมไดรบน า

สม าเสมอตงแตชวงเรมปลกตนมขนาดเลก ท าใหมอาหารสงไปยงหวนอย ขนาดหวจงมขนาดเลกมาก

และมฝนตกชกกอนการเกบเกยว สงผลใหผลผลตไดรบต ามาก

ตนทนการผลต จากการวเคราะหทนตนการผลตแกนตะวน พบวามตนทน

การผลตทงหมด 4,500 บาท/ไร ประกอบดวยคาแรงงาน ซงแบงเปนแรงงานจางและแรงงานเกษตรกร

เอง เนองจากเกษตรกรรายนท าการผลตแกนตะวนโดยใชแรงงานในครวเรอนทงหมด โดยไมจางแรงงาน

ท าใหตนทนคาแรงงานจางไมม แตตนทนสวนใหญคอคาแรงงานเกษตรกร 3,000 บาท/ไร และตนทน

วสด 1,500 บาท/ไร (ตารางท 2.91) เกษตรกรผลผลต 100 กโลกรม/ไร สงผลท าใหมตนทนการผลต

45 บาท/กโลกรม โดยมคาปลกเปนตนทนการผลตมากทสดคดเปนรอยละ 33.3 รองลงมาคอการดาย

หญา ก าจดวชพช การเตรยมดนและการใหน า คดเปนรอยละ 26.7 และ 13.3 ตามล าดบ โครงการฯรบ

ซอผลผลตกโลกรมละ 3 บาท เมอคดเฉพาะตนทนคาวสด เกษตรกรจะขาดทน 1,200 บาท/ไร หากคด

คาวสด แรงงานจางจะขาดทน 1,200 บาท/ไร และหากคดตนทนทงหมดจะขาดทนจากการผลตแกน

ตะวน 4,200 บาท/ไร


รวมมอปลกทดสอบแกนตะวนในพนททมรายไดจากภาคการเกษตรและนอกภาคการเกษตร (ตารางท

2.88) โดยไดรบหวพนธจากโครงการฯ โดยปกตจะปรกษากนภายในครอบครววาจะปลกพชใดในแตละป

เกษตรกรไมไดเปนสมาชกกลมเกษตรกร โดยปกตหากเกดปญหาการผลตจะปรกษาเจาหนาทโครงการฯ

ตารางท 2.90 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร รตน ไตยราช ปฏบตในรอบ 1 ป



ขาว


ตารางท 2.91 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนายรตน ไตยราช ส าหรบการปลกทดสอบ ณ

อ.นาแก จ.นครพนม ในฤดแลงป 2549/50




การเตรยมดน - 300 300 600 13.3

การปลก - 600 900 1,500 33.3


การใสปย - 150 300 450 10.0

การใหน า - 600 - 600 13.3



รวมตนทนการผลต - 3,000 1,500 4,500 -






และเกษตรกรผน า แหลงขอมลการเกษตรทไดรบจากเจาหนาทโครงการฯ เกษตรกรมประสบการณใน

การปลกแกนตะวนเปนครงแรก โดยสาเหตทตดสนใจปลกพชน เพราะเจาหนาทของโครงการฯแนะน า

สวนความเหนของเกษตรกรทมตอการปฏบตตอการผลตแกนตะวนไมมขนตอนทยงยากมาก (ตารางท

2.89) มขนตอนทมความยงยากปานกลาง คอการเตรยมแปลงปลก การปลก การก าจดวชพชและการ

ใหน า สวนการใสปยและการเกบเกยวเปนขนตอนการปฏบตทงาย ปญหาโรคและแมลงพบวานอยมาก

เกษตรกรยงไมพอใจกบระดบผลผลตทไดรบ ราคาทขายไดและก าไรจากการขาย แตมความพอใจปาน

กลางกบตลาดรบซอ ตดสนใจทจะปลกแกนตะวนในครงตอไป

จ. การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในเขตอ าเภอเมองมกดาหาร

จงหวดมกดาหาร

การปลกทดสอบในพนทนมเกษตรกรรวมมอการผลต 2 ราย คอ นายพรรณา

ราชวงค และนางกรสวรรค พกลศร ทง 2 คน อยบานนาแล หม 7 ต.นาสนวน อ.เมองมกดาหาร

จ.มกดาหาร มพนทปลกคนละประมาณ 1 ไร

สภาพทวไปของพนททดสอบ พนทปลกทดสอบอยทางทศตะวนออกเฉยงใต

ของทตงจงหวดมกดาหาร หางจากจงหวดมกดาหาร ประมาณ 10 กโลเมตร (รปท 2.33) จากการเกบ

ตวอยางดนในพนทปลกทดสอบเพอวเคราะหคณสมบตของดน ทางกายภาพ พบวาดนเปนดนทรายรวน

มอนภาคดน Sand Silt Clay 84 12 และ 4% ตามล าดบ (ตารางท 2.26) ดนมสภาพเปนกรด

ออน (pH 6.2) มอนทรยวตถ 0.5% มธาตไนโตรเจน 0.05% ฟอสฟอรส โปรตสเซยม และ

แคลเซยม 7.3 14.6 และ 215 ppm ตามล าดบ (ตารางท 2.27) เกษตรกรปลกทดสอบการผลตแกน

ตะวนในสภาพนาใหน าชลประทาน โดยปลกในวนท 4 กมภาพนธ 2550 และเกบเกยวผลผลตในวนท

28-30 พฤษภาคม 2550 ซงเปนการผลตแกนตะวนในชวงฤดแลง ในชวงแรกของการผลตจะไมคอยม

ฝนตกจงเลอกพนทปลกทมแหลงน าใหกบแกนตะวนได โดยเลอกพนทใกลกบแหลงน าชลประทาน

ในชวงปลกฝนจะยงไมตก ตองใหมน าอยางสม าเสมอเนองจากเปนชวงทพชตองการน าใหการตงตวใหได

กอน ในชวงวนท 24 กมภาพนธ-4 มนาคม มฝนตก (รปท 2.34) ท าใหไมตองใหน าชลประทาน

หลงจากนนมฝนทงชวง และมฝนตกบางจนกระทงในชวงออกดอก จงตองมการใหน าชลประทานโดย

ปลอยตามรองอยางสม าเสมอ ในชวงเดอนพฤษภาคมมฝนตกอยางสม าเสมอ เกษตรกรจงลดการใหน า

จนกระทงระยะเกบเกยวมฝนตกท าใหน าทวมขงแปลง แมจะระบายน าออกจากแปลงแลวแตเนองจาก

เปนดนนาอมน า ท าใหหวแกนตะวนในนาน าขงแฉะ ท าใหหวเนา มผลตอระดบผลผลตต า


ครอง 5-10 ไร (ตารางท 2.76) มสมาชกในครวเรอน 4-6 คน แตมสมาชกทชวยท าการเกษตรเพยง

2-3 คน เกษตรกรมประสบการณการปลกแกนตะวนเปนครงแรก โดยท าการปลกในระบบปลกพช 2

ครง ส าหรบระบบการปลกพชและการใชแรงงานในการปลกพช พรรณาท าการปลกขาวในชวงเดอน

พฤษภาคม-ธนวาคม จากนนท าการปลกถวลสงและแกนตะวนหลงนา (ตารางท 2.92) กรสวรรค

หลงจากท านาในชวงเดอนพฤษภาคม-ธนวาคม ไดท าการปลกถวลสง ขาวโพด มะเขอเทศ และแกน

ตะวน ในชวงเวลาใกลเคยงกนคอชวงเดอนธนวาคม-พฤษภาคม (ตารางท 2.93) ท าใหตองท าการดแล

ปฏบตพชหลายชนด จงมเวลาดแลปฏบตแกนตะวนนอย

รปท 2.33 แสดงทตงบรเวณแปลงปลกทดสอบแกนตะวน อ.เมองมกดาหาร จ.มกดาหาร





รปท 2.34 แสดงปรมาณน าฝน (ม.ม) และอณหภมต าสด-สงสด อ. เมองมกดาหาร จ. มกดาหาร กมภาพนธ-พฤษภาคม 2550

0

10

20

30

40

50

60

1 10 20 28 10 20 31 10 20 30 10 20 31

ก.พ. ก.พ. ก.พ. ม.ค. ม.ค. ม.ค. เม.ย. เม.ย. เม.ย. พ.ค. พ.ค. พ.ค. เดอน

ปรม

าณน าฝน

/อณหภม

ปรมาณน าฝน อณหภม(สงสด) อณหภม(ต าสด)


ตารางท 2.92 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร พรรณา ราชวงค ปฏบตในรอบ 1 ป



ขาว

ถวลสง


ตารางท 2.93 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร กรสวรรค พกลศร ปฏบตในรอบ 1 ป



ขาว

ถวลสง

ขาวโพด

มะเขอเทศ


สภาพการปลกปฏบตของเกษตรกร กอนการเตรยมดน เกษตรกรทกรายไม

มการตดหญากอนการไถเตรยมแปลง (ตารางท 2.82) เกษตรกรทง 2 รายท าการไถดะและไถพรวน

อยางละ 1 ครง จากนนท าการยกแปลง โดยพรรณาท าการยกแปลง มขนาดกวาง 120 เซนตเมตร กร

สวรรคท าการยกแปลงมขนาดกวาง 70 เซนตเมตร โดยเกษตรกรทง 2 ราย ปลกโดยใชกลาพนธ และหว

พนธทกระตนใหเกดตนออน โดยใชระยะปลก 30-40x30-40 เซนตเมตร ปลกลก 4-5 เซนตเมตร

โดยพรรณาท าการปลกซอมเนองจากในชวงปลกโดยใชหวพนธ สภาพอากาศในพนทปลกมอณหภมทต า

ท าใหหวทบมไวในแปลงไมงอก จงใชตนกลาปลก เมออณหภมสงขนหวพนธเรมมตนออนงอกจงน ามา

ปลกซอมอกครง แตกรสวรรคไมไดมการปลกซอม เมออณหภมสงขนและมฝนตกแกนตะวนงอก

พรอมๆ กบหญาท าใหก าจดวชพชไมทน มบางแปลงทก าจดวชพชไดทน ซงจะสงผลท าใหผลผลตต า

เกษตรกรทง 2 รายไมมการใชสารเคมในการก าจดวชพช ทงสารเคมคลมวชพช และสารเคมก าจดวชพช

ท าการดายหญา 1-2 ครง และมการใหน าชลประทานในชวงทฝนทงชวง ท าการใสปยสตร 15-15-15

อตรา 25 กโลกรม/ไร หลงปลก 1 เดอน เกษตรกรไมมการใชสารเคมก าจดโรคแมลง


พฤษภาคม 2550 โดยใชเวลาเกบเกยว 3 วน เกษตรกรขด ปลดหว รวบรวมหวสดและขายใหกบ

โครงการฯ ซงเขาไปรบซอหวสดจากเกษตรกรในราคากโลกรมละ 3 บาท แลวไดน าหวแกนตะวนมาลาง

ท าความสะอาด บรรจถงพลาสตกแลวเกบไวในหองควบคมอณหภม 10๐C เพอรอน าไปใชผลตเอทา

นอลตอไป

ส าหรบผลผลตทไดจากพนทการผลตน ซงไดจากการสมเกบผลผลต 2 จด ๆ

ละ 8 ตารางเมตร แลวน ามาหาคาเฉลย พบวามระดบของผลผลตต ามาก คอต ากวา 1,000 กโลกรม/ไร

(ตารางท 2.35) โดยพบวามผลผลตเพยง 16-500 กโลกรม/ไร


นายพรรณา ราชวงค มตนทนการผลตทงหมด 7,200 บาท/ไร ประกอบดวยตนทนคาแรงงานซง

แบงเปนแรงงานจางและแรงงานของเกษตรกรเอง เนองจากเกษตรกรรายนท าการผลตแกนตะวนโดยใช

แรงงานในครวเรอนทงหมดโดยไมจางแรงงาน ท าใหตนทนคาแรงงานจางไมม แตตนทนสวนใหญเปน

คาแรงงานเกษตรกร 4,300 บาท/ไร และตนทนคาวสด 2,900 บาท/ไร (ตารางท 2.94) เกษตรกร

ไดผลผลต 500 กโลกรม/ไร สงผลท าใหคดเปนรอยละ 14.4 บาท/กโลกรม โดยมคาการปลกเปน

ตนทนการผลตมากทสด คดเปนรอยละ 34.7 รองลงมาคอ คาการใหน า และการเตรยมดน คดเปนรอย

ละ 22.2 และ 13.9 ตามล าดบ โครงการฯรบซอผลผลตกโลกรมละ 3 บาท เมอคดเพยงตนทนคาวสด

เกษตรกรจะขาดทนจากการผลตแกนตะวน 1,400 บาท/ไร หากคดคาวสดและแรงงานจางจะขาดทน

เทากนเนองจากไมไดจางแรงงาน คอขาดทน 1,400 บาท/ไร และหากคดตนทนทงหมดเกษตรกรจะ

ขาดทน 5,700 บาท/ไร

นางกรสวรรค พกลศร มตนทนการผลตทงหมด 4,970 บาท/ไร

ประกอบดวย ตนทนคาแรงงานจาง แรงงานเกษตรกร และวสด 560 1,670 และ 2,740 บาท/ไร

ตามล าดบ (ตารางท 2.95) เกษตรกรไดผลผลต 16 กโลกรม/ไร สงผลท าใหมตนทนการผลต 310.7

บาท/กโลกรม โดยมคาการปลกเปนตนทนการผลตมากทสด คดเปนรอยละ 40.6 รองลงมาคอ ตนทน

การใหน า การเตรยมดน คดเปนรอยละ 29 และ 11.7 ตามล าดบ โครงการรบซอผลผลตกโลกรมละ 3

บาท เมอคดเฉพาะตนทนคาวสดเกษตรกรจะขาดทน 2,692.8 บาท/ไร หากคดตนทนคาวสดและ

แรงงานจางจะขาดทน และหากคดตนทนทงหมดเกษตรกรจะขาดทนจากการผลตแกนตะวน 4,923.2

บาท/ไร

การตดสนใจและการยอมรบการผลตแกนตะวนของเกษตรกร โดย

พรรณนามรายไดจากทงภาคการเกษตรและนอกภาคการเกษตร สวนกรสวรรคมรายไดจากภาค

การเกษตรเทานน เกษตรกรทง 2 ราย ไดหวพนธจากทางโครงการฯ โดยปกตพอบานจะเปนผตดสนใจ

วาจะปลกพชใดในแตละป (ตารางท 2.88) เกษตรกรไมเปนสมาชกกลมเกษตรกร หากเกดปญหาการ

ผลตจะปรกษาเจาหนาทโครงการ พบวาขอมลการเกษตรทไดรบจากเจาหนาทโครงการฯ สวนนาย

พรรณนาไดรบขอมลจากเอกสารแนะน าตาง ๆ ดวย เกษตรกรมประสบการณในการปลกแกนตะวนเปน

ครงแรก โดยสาเหตทตดสนใจปลกพชนเพราะเจาหนาทของโครงการแนะน า สวนความเหนของ

เกษตรกรทมตอความยากงายในการผลตแกนตะวน กรสวรรคมความคดเหนวา การก าจดวชพชเปน

ขนตอนทยงยากเนองจากในชวงฝนตก ท าใหหญางอกขนมา เกษตรกรไมไดท าการฉดสารคลมวชพช

กอน สวนความเหนอน ๆ จะเหมอนกน คอขนตอนทมการปฏบตยงยากปานกลาง คอการเตรยมแปลง

ปลก การปลก สวนขนตอนทมการปฏบตไมยงยากคอ การใหน า การใสปย การเกบเกยว และการปฏบต

หลงการเกบเกยว (ตารางท 2.89) ปญหาทพบนอยมากคอปญหาโรคและแมลง เกษตรกรยงไมคอย

พอใจกบระดบผลผลตทไดรบ ราคาทขายไดและก าไรจากการผลต สวนการรบซอ พรรณนายงไมมความ

พอใจ สวนกรสวรรคมความพอใจ อยางไรกตาม เกษตรกรทงสองราย ตดสนใจจะปลกพชน ตอไป

ตารางท 2.94 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนายพรรณา ราชวงค ส าหรบการปลกทดสอบ

ณ อ.เมองมกดาหาร จ.มกดาหาร ในฤดแลงป 2549/50




การเตรยมดน - 700 300 1,000 13.9

การปลก - 1,600 900 2,500 34.7


การใสปย - 100 300 400 5.6

การใหน า - 200 1,400 1,600 22.2



รวมตนทนการผลต - 4,300 2,900 7,200 -






ตารางท 2.95 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนางกรสวรรค พกลศร ส าหรบการปลก

ทดสอบ ณ อ.เมองมกดาหาร จ.มกดาหาร ในฤดแลงป 2549/50




การเตรยมดน - 280 300 580 11.7

การปลก 560 560 900 2,020 40.6


การใสปย - 140 300 440 8.9

การใหน า - 200 1,240 1,440 29.0



รวมตนทนการผลต 560 1,670 2,740 4,970 -





ฉ. การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในเขตอ าเภอหนองเรอ จงหวดขอนแกน

การปลกทดสอบในพนทนมเกษตรกรรวมมอผลต 1 ราย คอ นางทองใส

เอนหยอง อยบานหนองตาใก บานเลขท 109 หม 4 ต.โนนสะอาด อ.หนองเรอ จ.ขอนแกน มพนทปลก

ประมาณ 1 ไร (ตารางท 2.25)

สภาพทวไปของพนททดสอบ พนทปลกทดสอบอยทางทศตะวนตกของทตง

จงหวดขอนแกน หางจากจงหวดขอนแกน 78 กโลเมตร (รปท 2.35) จากการเกบตวอยางดนในพนท

ปลกทดสอบเพอวเคราะหคณสมบตของดนทางกายภาพ พบวา เปนดนทรายรวน โดยมอนภาค Sand

silt และ Clay 73.9 17.1 และ 9% ตามล าดบ (ตารางท 2.26) สวนคณสมบตทางเคม พบวา ดนม

สภาพเปนกรดคอนขางสง โดยม pH เทากบ 5.6 มอนทรยวตถในดน 0.4% มปรมาณไนโตรเจน 0.04

ฟอสฟอรส โปรตสเซยม และแคลเซยม เทากบ 14.8 77.5 และ 827 ppm ตามล าดบ (ตารางท

2.27) เกษตรกรปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในสภาพนาเขตใหน าชลประทาน ปลกในวนท 4

กมภาพนธ 2550 และเกบเกยวผลผลตในวนท 26-28 พฤษภาคม ซงเปนการผลตแกนตะวนในฤด

แลง มการใหน าชลประทานตลอดชวงการผลตยกเวนในชวงทมฝนตก (รปท 2.36) ในระยะเกบเกยวม

ฝนตกชก

สภาพครวเรอนของเกษตรกร เกษตรกรรวมมอการผลตแกนตะวนมพนท

ถอครอง 80 ไร (ตารางท 2.60) มสมาชกในครวเรอน 7 คน แตมสมาชกทชวยท าการเกษตรเพยง 2

คน เกษตรกรมประสบการณการปลกแกนตะวนเปนครงแรก โดยปลกระบบปลกพช 2 ครง ส าหรบ

ระบบปลกพช และการใชแรงงานในการปลกพชหลงจากท านาในเดอนกรกฎาคม-มกราคม เกษตรกรท า

การปลกแกนตะวนในชวงเดอนกมภาพนธ-พฤษภาคม และมการปลกออยซงตองมการดแลปฏบตเปน

ครงคราวตลอดป (ตารางท 2.96)

สภาพการปลกปฏบตของเกษตรกร กอนการเตรยมดนเกษตรกร ไมไดม

การตดหญากอนการไถเตรยมแปลง (ตารางท 2.65) ท าการไถดะ 2 ครง และไถพรวน 1 ครง จากนน

ยกแปลงปลกขนาดกวาง 50 เซนตเมตร การปลกแกนตะวน เกษตรกรปลกในวนท 4 กมภาพนธ 2550

โดยใชกลาพนธช าถงพลาสตก และหวพนธทกระตนใหเกดตนออน การปลกใชระยะ 30x30 เซนตเมตร

เนองจากเปนการปลกในฤดแลง การเจรญเตบโตของตนมนอย จงใชระยะปลกแคบกวาปกต เกษตรกร

ปลกลกมาก 10 เซนตเมตร และมการปลกซอม แปลงเกษตรกรไมมการใชสารเคมก าจดวชพชทงสาร

คลมวชพช และสารก าจดวชพช ท าการดายหญา 2 ครง มกใหน าชลประทานโดยปลอยตามรองหลงปลก

1 เดอน ใสปยคอกและปยเคมสตร 16-8-8 อตรา 50 กโลกรม/ไร แปลงเกษตรกรไมใชสารเคมก าจด

โรคแมลง


พฤษภาคม 2550 โดยใชเวลาเกบเกยว 3 วน เกษตรกรขดปลดหว รวบรวมหวสดและขายใหกบ

โครงการฯ ซงเขาไปรบซอหวสดจากเกษตรกรในราคากโลกรมละ 3 บาท แลวไดน าหวแกนตะวนมาลาง

ท าความสะอาด บรรจถงพลาสตกแลวเกบไวในหองควบคมอณหภม 10๐C เพอรอการน าไปใชผลตเอ

ทานอล

ส าหรบผลผลตทไดจากพนทการผลตนพบวา มระดบของผลผลตต ามาก คอ

ต ากวา 1,000 กโลกรม/ไร (ตารางท 2.35) โดยพบวา ไดผลผลตเพยง 178 กโลกรม/ไร

รปท 2.35 แสดงทตงบรเวณแปลงปลกทดสอบแกนตะวน อ.หนองเรอ จ.ขอนแกน





รปท 2.36 แสดงปรมาณและการกระจายตวของน าฝน (มม.) อ.หนองเรอ จ.ขอนแกน กมภาพนธ -พฤษภาคม 2550

0

10

20

30

40

50

60

70

80

1 10 20 28 10 20 31 10 20 30 10 20 31

ก.พ. ก.พ. ก.พ. ม.ค. ม.ค. ม.ค. เม.ย เม.ย เม.ย พ.ค. พ.ค. พ.ค.เดอน

ปรม

าณน าฝ

นปรมาณน าฝน


ตารางท 2.96 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร ทองใส เอนหยอง ปฏบตในรอบ 1 ป กจกรรม เดอน


ขาว

ออย


ตนทนการผลต จากการวเคราะหตนทนการผลตแกนตะวนพบวา มตนทน

การผลตทงหมด 5,070 บาท/ไร (ตารางท 2.97) ประกอบดวยตนทนคาแรงงาน ซงแบงเปนแรงงาน

จางและแรงงานเกษตรกร เนองจากเกษตรกรรายนมอาชพนอกเหนอภาคการเกษตร ซงเปนงานหลก จง

จางแรงงานในการผลตแกนตะวน ท าใหตนทนแรงงานของเกษตรกรไมม แตตนทนสวนใหญเปน

คาแรงงานจาง 2,420 บาท/ไร และตนทนคาวสด 2,650 บาท/ไร (ตารางท 2.97) เกษตรกรไดผล

ผลต 178 กโลกรม/ไร สงผลท าใหมตนทนการผลต 28.5 บาท/กโลกรม โดยมคาการใหน าเปนตนทน

การผลตมากทสดคดเปนรอยละ 31.6 รองลงมาคอ การปลก และการดายหญา ก าจดวชพช คดเปนรอย

ละ 30.6 และ 10.3 ตามล าดบ โครงการรบซอผลผลตกโลกรมละ 3 บาท เมอคดเฉพาะตนทนคาวสด

เกษตรกรจะขาดทน 2,118.2 บาท/ไร หากคดคาวสด และแรงงานจางจะขาดทน 4,539 บาท/ไร และ

หากคดตนทนทงหมดจะขาดทนจากการผลตแกนตะวน 4,539 บาท/ไร

ตารางท 2.97 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนางทองใส เอนหยอง ส าหรบการปลกทดสอบ

ณ อ.หนองเรอ จ.ขอนแกน ในฤดแลงป 2549/50




การเตรยมดน 400 - - 400 7.9

การปลก 650 - 900 1,550 30.6


การใสปย 130 - 350 480 9.5

การใหน า 200 - 1,400 1,600 31.6



รวมตนทนการผลต 2,420 0.0 2,650 5,070 -







รวมมอปลกทดสอบแกนตะวนในพนททมรายไดจากทงภาคเกษตร และนอกภาคการเกษตร (ตารางท

2.70) ไดรบหวพนธจากทางโครงการฯ โดยปกตแมบานจะเปนผตดสนใจวาจะปลกพชใดในแตละป

เกษตรกรไมไดเปนสมาชกในกลมสหกรณการเกษตร หากเกดปญหาการผลตจะปรกษาเจาหนาท

โครงการ แหลงขอมลการเกษตรจะไดรบจากเจาหนาทโครงการ เกษตรกรมประสบการณในการปลก

แกนตะวนเปนครงแรก โดยสาเหตทตดสนใจปลกพชนเพราะเจาหนาทของโครงการแนะน า สวน

ความเหนของเกษตรกรทมตอความยากงายในการผลตแกนตะวน โดยมความเหนวามความยงยากใน

การผลต ขนตอนการเตรยมแปลงปลก เพราะพนทนมดนแขง ท าใหการไถเตรยมแปลงท าไดยาก

(ตารางท 2.71) นอกจากนยงมปญหาเรองการเกบเกยวดวย เนองจากดนเหนยว เชนกน สวนการ

ขนตอนการปฏบตอนๆ นนงาย ปญหาโรคและแมลงมนอย เกษตรกรไมคอยพอใจกบราคาขาย และ

ก าไรทไดอยางไรกตาม เกษตรกรมความประสงคทจะปลกพชนตอไป

2.3.3 การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในสภาพไร ตนฤดฝน ป 2550

การด าเนนงานปลกในสถานทดลอง 2 สถาน คอ มหาวทยาลยขอนแกน จ.ขอนแกน

และศนยวจยพชไรนครราชสมา จ.นครราชสมา และแปลงเกษตรกร 5 ครวเรอน รวมพนทปลกทดสอบ

14 ไร (ตารางท 2.98)

ตารางท 2.98 สถานทปลก จ านวนครวเรอน และพนทปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในสภาพพนท

เพาะปลก ตนฤดฝน ป 2550

สถานทปลกทดสอบ จ านวน

เกษตรกร

พนทปลก

ทดสอบ (ไร)

วนปลก วนเกบเกยว

พนทปลกทดสอบในสภาพไร ใหน าชลประทาน

1. มหาวทยาลยขอนแกน

แปลงท 1 - 2 10 มค. 50 17-24 กค.50

แปลงท 2 - 1 30 เมย. 50 25 กย.-8 ตค.50

2. ศนยวจยพชไรนครราชสมา

จ.นครราชสมา

- 2 15 มค. 50 2-6 สค. 50

3. ต.วะตะแบก อ.เทพสถต

จ.ชยภม

3.1 มาลย แปลงท 1 1 1 15 มค. 50 26-29 กค.50

3.2 มาลย แปลงท 2 - 2.5 10 พค. 50 11-17 กย. 50

4. ต.บานไร อ.เทพสถต

จ.ชยภม

4 5.5 15-18 พค. 50 24 กย.-8 ตค. 50

รวม 5 14 - -

2.3.3.1 การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในสถานทดลองมหาวทยาลยขอนแกน

สภาพทวไปของพ นทปลกทดสอบ การปลกทดสอบท าในหมวดพชไร คณะ

เกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ซงอยหางจากเมองขอนแกน 4 กโลเมตร (รปท 2.37) ดนเปนดน

ทราย มอนภาคของ Sand Silt และ Clay 93.7 3.1 และ 1.2% ตามล าดบ (ตารางท 2.99)

ดนมสภาพเปนกรดคอนขางสง (pH 5.8) มอนทรยวตถ 0.4 และมปรมาณธาตไนโตรเจน 0.02%

ฟอสฟอรส โปรแตสเซยม และแคลเซยม 32.3 1,183.8 และ 575.8 ppm ตามล าดบ (ตารางท

2.100) การผลตท าในสภาพไรใหน าชลประทานในชวงตนฤดฝนม 2 แปลง แปลงท 1 ปลกแกนตะวน

พนธแกนตะวน #1 โดยปลกทดสอบในวนท 10 มนาคม 2550 และเกบเกยวในวนท 17-24

กรกฎาคม 2550 การปลกทดสอบน เปนการปลกในชวงตนฤดฝน แตในชวงแรกของการปลกประมาณ 1

เดอนครง ตงแต 10 มนาคม-30 เมษายน 2550 นนเปนชวงทยงมฝนตกนอยและมฝนทงชวง

ตารางท 2.99 คณสมบตทางกายภาพของดนในพนทปลกทดสอบแกนตะวนในตนฝน ป 2550

สถานทปลกทดสอบ Sand

(%)

Silt

(%)

Clay

(%)

Texture

1. มหาวทยาลยขอนแกน จ.ขอนแกน 93.7 3.1 1.2 Sand

2. ศนยวจยพชไรนครราชสมา จ.นครราชสมา 73.9 13.0 13.1 Sand

Loam 3. ต.วะตะแบก อ.เทพสถต จ.ชยภม 93.8 3.1 3.1 Sand

4. ต.บานไร อ.เทพสถต จ.ชยภม - - - -

ตารางท 2.100 คณสมบตทางเคมของดนในพนทปลกทดสอบแกนตะวนในตนฝน ป 2550

สถานทปลกทดสอบ pH OM

(%)

Total

N

(%)

Avai

P

(ppm)

K

(ppm)

Ca

(ppm)

1. มหาวทยาลยขอนแกน จ.ขอนแกน 5.8 0.4 0.02 32.3 1,183.3 575.8

2. ศนยวจยพชไรนครราชสมา


6.6 1.7 0.10 48.1 41.6 157.0

3. ต.วะตะแบก อ.เทพสถต จ.ชยภม 6.3 0.4 0.04 5.3 52.6 332

4. ต.บานไร อ.เทพสถต จ.ชยภม - - - - - -

โดยมฝนตกเพยง 3-4 วนเทานน (รปท 2.38) ท าใหตองมการใหน าชลประทาน โดยระบบสปรงเกอร

อยางสม าเสมอเกอบทกวน หลงจากนนในเดอนพฤษภาคม-กรกฎาคม มฝนตกอยางสม าเสมอ ท าให

สามารถลดจ านวนครงของการใหน าได โดยจะใหน าในชวงทฝนทงชวงเทานน แปลงท 2 ปลกแกนตะวน

พนธ HEL 65 โดยปลกทดสอบในวนท 30 เมษายน 2550 และเกบเกยวในวนท 25 กนยายน

2550 ในชวงทปลกมฝนตกอยางสม าเสมอ ตงแตเดอนเมษายน - ตลาคม 2550 (รปท 2.39) จะม

การใหน าชลประทานเปนครงคราวในชวงทฝนทงชวง

สภาพการปลกปฏบต การปลกปฏบตทง 2 แปลงท าเหมอนกน คอ กอนการเตรยมดน

ไมไดมการตดหญากอน เนองจากใชไถกลบแลวตากหญาใหแหง โดยท าการไถดะและไถพรวนอยางละ

1 ครง (ตารางท 2.101) จากนนท าการยกแปลงปลกเนองจากสภาพพนทมการระบายน าไดยากจงตอง

ท าการยกแปลงเพอชวยระบายน าในชวงฝนตกตดตอกนหลายวน แปลงท 1 การปลกทดสอบท าในวนท

10 มนาคม 2550 และแปลงท 2 ปลกทดสอบในวนท 30 เมษายน 2550 การปลกโดยใชหวพนธตดเปน

ชน ๆ แตละชนม 3-4 ตา บมในขยมะพราวชนประมาณ 7-10 วน เพอกระตนหวพนธใหเกดตนออน

กอนทจะน าไปปลก การปลกใชระยะปลก 40x40 เซนตเมตร โดยปลกลกประมาณ 5 เซนตเมตร มการ

ปลกซอมเพราะมตนออนบางสวนตาย จงตองมการปลกซอมเพอใหไดตนทสม าเสมอ มการใชสารเคม

ก าจดวชพชชนดกอนท าการปลกเนองจากเปนพนททมหญาขนหนาแนน ท าใหตองการใชแรงงานมากใน

การดายหญา โดยท าการดายหญา 2 ครง ในแปลงท 1 มการใหน าชลประทานตลอดฤดปลกอยาง

สม าเสมอ ยกเวนกรณฝนตก สวนแปลงท 2 มการใหน าชลประทานในชวงทฝนทงชวง แตสวนใหญจะ

อาศยน าฝนเปนหลกในการปลกทดสอบทง 2 แปลงน ใสปยสตร 15-15-15 อตรา 25 กโลกรม/ไร

เมออาย 30 วนหลงปลก ไมมการใชสารเคมก าจดโรคและแมลง เนองจากไมพบการระบาด

รปท 2.38 แสดงปรมาณการกระจายตวของน าฝน (มม.) และอณหภมต าสด-สงสด (องศาเซลเซยล)อ.เมอง จ.ขอนแกน มนาคม-กรกฎาคม

2550

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

1 10 20 28 10 20 31 10 20 30 10 20 31 10 20 30 10 20 31

ก.พ. ก.พ. ก.พ. ม.ค. ม.ค. ม.ค. เม.ย. เม.ย. เม.ย. พ.ค. พ.ค. พ.ค. ม.ย. ม.ย. ม.ย. ก.ค. ก.ค. ก.ค.

เดอน

ปรม

าณน าฝน

/อณหภม



อณหภม(ต าสด)


0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

70.0

80.0

90.0

100.0

1 10 20 28 10 20 31 10 20 30 10 20 31 10 20 30 10 20 31 10 20 31 10 20 30 10 20 27

ก.พ. ก.พ. ก.พ. ม.ค. ม.ค. ม.ค. เม.ย. เม.ย. เม.ย. พ.ค. พ.ค. พ.ค. ม.ย. ม.ย. ม.ย. ก.ค. ก.ค. ก.ค. ส.ค. ส.ค. ส.ค. ก.ย. ก.ย. ก.ย. ต.ค. ต.ค. ต.ค.

เดอน





รปท 2.39 แสดงปรมาณการกระจายตวของน าฝน (มม.) และอณหภมต าสด-สงสด (องศาเชลเชยส) อ.เมอง จ.ขอนแกน ในเดอนเมษายน-ตลาคม 2550


ตารางท 2.101 การปฏบตในแตละขนตอนของเกษตรกรทปลกแกนตะวน ในตนฤดฝนป 2550

การปฏบตของเกษตรกร มหาวทยาลยขอนแกน จ.ขอนแกน ศนยวจยพชไรนครราชสมา

แปลงท 1 แปลงท 2 จ.นครราชสมา





การปลก วนปลก 1-31 มค. 50 1-30 เมย. 50

วธการปลก ใชหวพนธ ใชกลา


ระยะปลกระหวางตน 20-40 ซม. 41-60 ซม.

ตารางท 2.101 การปฏบตในแตละขนตอนของเกษตรกรทปลกแกนตะวน ในฤดฝนป 2550 (ตอ)

การปฏบตของเกษตรกร มหาวทยาลยขอนแกน จ.ขอนแกน ศนยวจยพชไรนครราชสมา

แปลงท 1 แปลงท 2 จ.นครราชสมา


1-3 ซม.

>3 ซม.



ไมท า

ท า


ไมใช





>2 ครง


ไมให

ให


ไมใส

ใส


ไมใช

ใช




15-31 กค. 50

1-15 สค. 50



>3

3-5

>5

การเกบเกยวและระดบผลผลต ไดเกบเกยวผลผลต แปลงท 1 เมอวนท 17-24

กรกฎาคม 2550 เมอมอาย 130 วน ใชเวลาเกบเกยว 8 วน และแปลงท 2 เมอวนท 25 กนยายน - 8

ตลาคม 2550 เมออาย 145-155 วน ใชเวลาเกบเกยว 6 วน โดยท าการขด และปลดหว จากนนน าไป

ลางใหสะอาดบรรจถงพลาสตก เกบรกษาไวในหองเยนอณหภม 10๐C เพอรอการน าไปใชประโยชน

ตอไป ส าหรบผลผลตทไดจากการเกบผลผลต แปลงท 1 ปลกพนธแกนตะวน #1 มระดบของผลผลต

ระดบปานกลาง คออยในชวง 2,000-3,000 กโลกรม/ไร โดยมผลผลตหวสดเทากบ 2,015 กโลกรม/

ไร และแปลงท 2 ปลกพนธ HEL 65 มระดบของผลผลตระดบคอนขางต า คออยในชวง 1,000-

2,000 กโลกรม/ไร โดยมผลผลตหวสดเทากบ 1,912 กโลกรม/ไร (ตารางท 2.102)

ตนทนการผลต แปลงท 1 ตนทนการผลตทงหมด 20,300 บาท/ไร ประกอบดวย

ตนทนแรงงานจางและคาวสด 17,940 และ 2,360 บาท/ไร ตามล าดบ (ตารางท 2.103) สวนตนทน

ของเกษตรกรไมมเนองจากเปนงานทดลองในสถาน โดยมการเกบเกยวแกนตะวนเปนทนมากทสด คด

เปนรอยละ 32 รองลงมาคอคาการดายหญาก าจดวชพช และการปลกคดเปนรอยละ 26.1 และ 14.8

ตามล าดบ มผลผลต 2,015 กโลกรม/ไร สงผลท าใหมตนทนการผลต 10.1 บาท/กโลกรม ซง

ประกอบดวยตนทนคาแรง และคาวสด 8.9 และ 1.1 บาท/ไร ตามล าดบ แตหากคดตนทนทง

คาแรงงาน และคาวสดจะขาดทน 14,306.5 บาท/ไร เมอคดรายไดเหนอตนทนคาวสด (หากมราคาซอ

3 บาท/กโลกรมหวสด) จะมก าไร 3,627 บาท แตหากคดตนทนทงหมด (รวมคาแรงงาน) จะขาดทน

จากการผลต 14,306 บาท/ไร แปลงท 2 ตนทนการผลตทงหมด 21,200 บาท/ไร ประกอบดวย

ตนทนแรงงานจาง และคาวสด 18,150 และ 3,050 บาท/ไร ตามล าดบ (ตารางท 2.104) สวนตนทน

ของเกษตรกรไมมเนองจากเปนงานทดลองในสถาน โดยมการดายหญาก าจดวชพชเปนตนทนมากทสด

คดเปนรอยละ 34.9 รองลงมาคอ คาการเกบเกยว และการเตรยมดน คดเปนรอยละ 30.9 และ 13.4

ตามล าดบ สถานนมผลผลต 1,912 กโลกรม/ไร สงผลท าใหมตนทนการผลต 11.1 บาท/กโลกรม ซง

ประกอบดวยตนทนคาแรงงาน และคาวสด 9.5 และ 1.6 บาท/ไร ตามล าดบ หากคดตนทนทง

คาแรงงานและคาวสดจะขาดทน 9,751.2 บาท/ไร เมอคดรายไดเหนอตนทนคาวสด (หากมราคาซอ 6

บาท/กโลกรม) จะมก าไร 8,412.2 แตหากคดตนทนทงหมด (รวมคาแรงงาน) จะขาดทนจากการผลต

9,751.2 บาท/ไร

ตารางท 2.102 ผลผลตแกนตะวนของเกษตรกรทปลกทดสอบในตนฤดฝน ป 2550

ระดบผลผลต (กก./ไร) มหาวทยาลยขอนแกน จ.ขอนแกน ศนยวจยพชไร จ.นครราชสมา

แปลงท 1 แปลงท 2

<1,000 (ต า) 8602/

1,000-2,000 (คอนขางต า)

2,001-3,000 (ปานกลาง) 2,0152/ 1,912

3/

3,001-4,000 (คอนขางสง)

>4,000 (สง)



3/ ใชพนธ HEL 65

ตารางท 2.103 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของ แปลงท 1 ส าหรบการปลกทดสอบ ณ

อทยานการเกษตร มหาวทยาลยขอนแกน จ.ขอนแกน ในชวงตนฤดฝน ป 2550




การเตรยมดน 1,800 - 760 2,560 12.6

การปลก 1,800 - 1,200 3,000 14.8


การใสปย 170 - 300 470 2.3

การใหน า 2,200 - - 2,200 10.8



รวมตนทนการผลต 17,940 - 2,360 20,300 -






ตารางท 2.104 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของ แปลงท 2 ส าหรบการปลกทดสอบ ณ

อทยานการเกษตร มหาวทยาลยขอนแกน จ.ขอนแกน ในชวงตนฤดฝนป 2550




การเตรยมดน 1,500 - 1,350 2,850 13.4

การปลก 1,200 - 1,200 2,400 11.3


การใสปย 150 - 300 450 2.1

การใหน า 1,200 - - 1,200 5.7



รวมตนทนการผลต 18,150 - 3,050 21,200 -


รายไดสทธเมอคดเฉพาะตนทนทเปนวสด (6-1.6) x 1,912 =

8,412.2

รายไดสทธเมอคดเฉพาะตนทนทเปนวสดและแรงงานจาง (6-11.1) x 1,912 = -

9,751.2

รายไดสทธเมอคดตอตนทนทงหมด (6-11.1) x 1,912 = -

9,751.2


2.3.3.2 การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในศนยวจยพชไรนครราชสมา

การปลกทดสอบในพนทนด าเนนการโดยเจาหนาทของศนยวจยพชไร

นครราชสมา คอ นายไชยศลป ภส าเนยร


ทตงจงหวดนครราชสมา หางจากจงหวดนครราชสมาประมาณ 45 กโลเมตร (รปท 2.40) ดนมลกษณะ

เปนดนรวนทราย มอนภาค Sand Silt และ Clay 74 13 และ 13% ตามล าดบ (ตารางท 2.99)

ดนมสภาพเปนกรดออน (pH 6.6) มอนทรยวตถ 0.7 มธาตอาหารไนโตรเจน 0.1% ฟอสฟอรส โปร

แตสเซยม และแคลเซยม 48.1 41.6 และ 157 ppm ตามล าดบ (ตารางท 2.100) เปนแปลงสภาพ

พนทไร และเปนการปลกตนฤดฝน ท าการปลกในวนท 15 มนาคม 2550 และเกบเกยววนท 2-6

สงหาคม 2550 ตลอดฤดการผลตมการใหน าชลประทานอยางสม าเสมอ โดยเฉพาะในชวงเดอนมนาคม

ทยงไมมฝนตกและเปนชวงทเรมปลกแกนตะวน จะตองการน าอยางสม าเสมอในการงอกและการตงตว

ในชวงทฝนทงชวงในระหวางวนท 20 พฤษภาคม - 17 มถนายน 2550 (รปท 2.41) มการทงชวงของ

ฝน

รปท 2.40 แสดงทตงบรเวณแปลงปลกทดสอบแกนตะวน อ.สค ว จ.นครราชสมา ในตนฤดฝน

ป 2550



รปท 2.41 แสดงปรมาณ และการกระจายตวของน าฝน (มม.) และอณหภมต าสด-สงสด (องศาเซลเชยล)

อ. สคว จ. นครราชสมา มนาคม - สงหาคม 2550

0

10

20

30

40

50

60

70

1 10 20 31 10 20 30 10 20 31 10 20 30 10 20 31 10 20 31

ม.ค. ม.ค. ม.ค. เม.ย. เม.ย. เม.ย. พ.ค. พ.ค. พ.ค. ม.ย. ม.ย. ม.ย. ก.ค. ก.ค. ก.ค. ส.ค. ส.ค. ส.ค.

เดอน

ปรม

าณน าฝน

/อณหภม





ยาวนาน และอกชวงคอ 1-15 กรกฎาคม 2550 ซงเปนชวงทมการเคลอนยายอาหารจากล าตนสหว

ตองมการใหน าอยางสม าเสมอ แตในชวงออกดอกนนมฝนตกอยางสม าเสมอตลอดเดอนพฤษภาคม

ในชวงนไมตองใหน าชลประทาน

สภาพการปลกปฏบต กอนการเตรยมพนทไมมการตดหญากอนไถ มการไถ

ดะและไถแปรอยางละ 1 ครง (ตารางท 2.101) ไมมการยกแปลงปลกเนองจากสภาพดนเปนดนทราย

ระบายน าด ใชหวพนธทตดเปนชน ๆ แลวบมในขยมะพราวชนเพอกระตนใหเกดตนออน กอนน าไปปลก

โดยใชระยะปลก 50x50 เซนตเมตร ปลกลกประมาณ 5 เซนตเมตร มการปลกซอมเนองจากมตนออน

บางสวนตาย ท าใหตองปลกซอมใหตนสม าเสมอในแปลงทดสอบ มการดายหญาก าจดวชพช 1 ครง โดย

ไมมการฉดพนสารเคมควบคมวชพช มการใหน าชลประทานกอนปลกและทนทหลงปลก และมการใหน า

อยางสม าเสมอตลอดการผลต มการใสปยใหกบแกนตะวนเมออาย 1 เดอนหลงปลก โดยใชปยสตร

15-15-15 อตรา 50 กโลกรม/ไร โดยท าหลงจากการดายหญาแลว และในขณะทใสปยมการกลบโคน

ตนไปดวย ไมมการใชสารเคมก าจดโรคและแมลง เนองจากไมพบการแพรระบาด

การเกบเกยวและระดบผลผลต ไดเกบเกยวผลผลตแกนตะวนวนท 2-6

สงหาคม 2550 เมอมอาย 140 วน ซงมอายยาวเนองจากพนททดสอบนมฝนตกอยางสม าเสมอท าให

แกนตะวนมการเจรญทางล าตนมาก และไมยอมแก เมอถงอายเกบเกยว โดยใชเวลาในการเกบเกยว 6

วน ท าการขดหว ปลดหว รวบรวมหวไวในทรม เพอไมใหหวสญเสยน า ส าหรบผลผลตซงไดจากการสม

เกบผลผลต 4 จด ๆ ละ 8 ตารางเมตร จากนนน ามาหาคาเฉลย พบวามคาเฉลย 860 กโลกรม/ไร

(ตารางท 2.102) ซงจดวาอยในกลมทมผลผลตในระดบต า

ตนทนการผลต มตนทนการผลตทงหมด 13,070 บาท/ไร ประกอบดวย

ตนทนคาแรงงาน และคาวสด 11,570 และ 1,500 บาท/ไร ตามล าดบ โดยมตนทนการปลกและใหน า

มากทสด คดเปนรอยละ 27.5 และ 27.3 ตามล าดบ รองลงมาเปนคาการเกบเกยวแกนตะวน คดเปน

รอยละ 20.1 โดยทวไปคาการเกบเกยวจะเปนตนทนทสง แตเนองจากผลผลตในฤดนอยในระดบต า ท า

ใหใชแรงงานในการเกบเกยวนอยไปดวย โดยมผลผลต 860 กโลกรม/ไร สงผลท าใหมตนทนการผลต

15.2 บาท/กโลกรม (ตารางท 2.105) ซงประกอบดวยตนทนคาแรงงานและคาวสด 13.5 และ 1.7

บาท/กโลกรม ตามล าดบ ท าใหมรายไดสทธเหนอตนทนคาวสด 1,118 บาท/ไร หากคดตนทนทง

คาแรงงานและคาวสดจะขาดทน 10,492 บาท/ไร

การตดสนใจ และการยอมรบการผลต หลงจากเกบเกยวผลผลตแกนตะวน

เจาหนาทโครงการฯไดสมภาษณเกบขอมลความเหนชอบของเจาหนาททรบผดชอบแปลงปลกทดสอบใน

การตดสนใจและการยอมรบการผลตแกนตะวน

ตารางท 2.105 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของศนยวจยพชไรนครราชสมา ส าหรบการปลก

ทดสอบ ณ จ.นครราชสมา ในตนฤดฝน ป 2550




การเตรยมดน 620 - - 620 4.7

การปลก 2,700 - 900 3,600 27.5


การใสปย 720 - 600 1,300 10.0

การใหน า 3,570 - - 3,570 27.3



รวมตนทนการผลต 11,570 - 1,500 13,070 -


รายไดสทธเมอคดเฉพาะตนทนทเปนวสด (3-1.7) x 860 = 1,118.0




โดยทางศนยไดพนธแกนตะวนมาปลกจากการเขารวมโครงการ (ตารางท 2.106) ไมไดเปนสมาชก

เกษตรกรของกลมเกษตรกรใด หากมปญหาทางดานการเกษตรจะปรกษาเจาหนาทโครงการฯ สวนขอมล

ทางการเกษตรนนจะไดรบจากทงเจาหนาทโครงการ เอกสารค าแนะน า และสอตาง ๆ เนองจากเจาหนาทท

ดแลแปลงไดผานการอบรมหลกสตรการผลตแกนตะวน ในงานวนเกษตรภาคอสานป 2550 ดวย จงได

มการไดรบเอกสารแผนพบ และไดรบชมสอวดทศนททางโครงการไดจดแสดงดวย มประสบการณใน

การปลกแกนตะวนเปนครงท 2 หลงจากเคยปลกทดสอบแลวในชวงปลายฤดฝน ป 2549 สาเหตทปลก

เพราะเจาหนาทโครงการแนะน า ส าหรบสภาพการยอมรบ ผดแลมความเหนวาไมมขนตอนการปฏบตท

ยากส าหรบการผลตแกนตะวน แตมการจดการทคอนขางยงยากปานกลาง คอการปลกและการเกบเกยว

สวนปญหาเรองแมลงมนอย และจะมการเปนโรคอยมากในแปลงปลกทดสอบน (ตารางท 2.107)

ผดแลแปลงมความพอใจกบระดบผลผลต ราคา/กโลกรม ทจ าหนายและก าไรจากการปลกนอย แตม

ความพอใจในตลาดรบซอ จงมความเหนทจะผลตแกนตะวนตอไป เนองจากคาดวาในการผลตครง

ตอไปจะไดผลผลตทสงกวาฤดน เหมอนกบในชวงปลายฝน ซงไดรบผลผลตอยในระดบคอนขางสง

ตารางท 2.106 สภาพทวไปของเกษตรกรผรวมมอผลตแกนตะวนทปลกทดสอบในตนฤดฝน ป 2550

สภาพทวไปของเกษตรกร ศนยวจยพชไรนครราชสมา





จากภาคการเกษตร และนอกภาคการเกษตร -





พอบาน

แมบาน

ปรกษากนในครอบครว -















สอตาง ๆ



2 ครง




ตารางท 2.107 การยอมรบการผลตแกนตะวนของเกษตรกรในสภาพเพาะปลกในตนฤดฝน ป 2550

ขนตอนการผลต และการยอมรบ ศนยวจยพชไรนครราชสมา


การเตรยมหวพนธ งาย

การเตรยมแปลงปลก งาย

การปลก ปานกลาง

โรค มาก

แมลง นอย

การก าจดวชพช งาย

การใหน า งาย

การใสปย งาย

การเกบเกยว ปานกลาง

การปฏบตหลงการเกบเกยว -

ผลผลตแกนตะวน นอย

ราคา/กก.ทจ าหนายได นอย

ก าไรจากการปลก นอย

ตลาดรบซอ มาก

ปลกแกนตะวนตอไป ปลก

2.3.3.3 การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในเขต ต าบลวะตะแบก อ าเภอเทพสถต

จงหวดชยภม

การปลกทดสอบในพนทนมเกษตรกรรวมมอการผลต 1 ราย คอนางมาลย มลกระโทก

บานปาขาว เลขท 98 หม 13 ต.วะตะแบก อ.เทพสถต จ.ชยภม มพนททดลอง 3.5 ไร

สภาพทวไปของพ นทปลกทดสอบ พนทปลกทดสอบอยทางทศตะวนตกเฉยงใตของ

ทตงจงหวดชยภม ประมาณ 105 กโลเมตร (รปท 2.42) ดนมลกษณะเปนดนทราย มอนภาค Sand

Silt และ Clay 94 3 และ 3% ตามล าดบ (ตารางท 2.99) ดนมสภาพเปนกรดออน (pH 6.3)

มอนทรยวตถในดน 0.4% มธาตอาหารไนโตรเจน 0.04% ฟอสฟอรส โปรแตสเซยม และแคลเซยม

5.3 52.6 และ 332 ppm ตามล าดบ (ตารางท 2.100) การผลตของเกษตรกรท าในสภาพไรใหน า

ชลประทานในชวงตนฤดฝน ม 2 แปลง แปลงท 1 ท าการปลกในวนท 15 มนาคม 2550 และเกบเกยว

ในวนท 26-29 กรกฎาคม 2550 โดยในชวงเรมปลกวนท 15 มนาคม - 7 เมษายน 2550 ไมมฝนตก

(รปท 2.43) ท าใหตองใหน าชลประทานโดยระบบสปรงเกอร เนองจากชวงนถาขาดน าตนออนจะเหยว

ได และการตงตวของตนจะไมสม าเสมอ หลงจากนนในพนทมฝนตกตลอดอยางสม าเสมอท าใหสามารถ

ลดการใหน าลงอยางมาก โดยจะมชวงทฝนทงชวงบางประมาณ 7-10 วน แตกอนทฝนจะทงชวงในพนท

นมกจะมฝนตกตอเนองกนหลายวน ท าใหดนอมความชนไวใชไดในชวงทฝนไมตก และถาดนแหงกยง

สามารถใหน าชลประทานได แปลงท 2 ท าการปลกในวนท 10 พฤษภาคม 2550 และเกบเกยวในวนท

11-17 กนยายน 2550 ในชวงเรมปลกของแปลงน ไดรบน าอยางพอเพยง เนองจากมฝนตกแทบทกวน

ในชวงวนท 10 พฤษภาคม - 24 มถนายน 2550 (รปท 2.44) ท าใหตนกลาตงตวไดด และตน

สม าเสมอ หลงจากนนจะมบางชวงทฝนทงชวงจงใชการใหน าชลประทาน

สภาพครวเรอนเกษตรกร พนทปลกทดสอบนเกษตรกรมพนทถอครอง 90 ไร ม

สมาชกในครวเรอน 5 คน (ตารางท 2.108) แตสมาชกทเกยวของกบการเพาะปลกแกนตะวนมเพยง 2

คน เกษตรกรมประสบการณในการผลตแกนตะวนเปนครงทสอง โดยครงแรกท าการผลตในชวงฤดแลง

รปท 2.42 แสดงทตงบรเวณแปลงปลกทดสอบแกนตะวน อ.เทพสถต จ.ชยภม ในตนฤดฝนป 2550




รปท 2.43 แสดงปรมาณน าฝนและการกระจายตวของน าฝน(มม.) อ.เทพสถต จ.ชยภม มนาคม-กรกฎาคม 2550

0

10

20

30

40

50

60

70

1 10 20 31 10 20 30 10 20 31 10 20 30 10 20 31

ม.ค ม.ค ม.ค เม.ย เม.ย เม.ย พ.ค. พ.ค. พ.ค. ม.ย ม.ย ม.ย ก.ค. ก.ค. ก.ค.

เดอน

ปรม

าณน าฝน



0

10

20

30

40

50

60

70

80

1 10 20 31 10 20 30 10 20 31 10 20 31 10 20 30 10 20 24

พ.ค. พ.ค. พ.ค. ม.ย ม.ย ม.ย ก.ค. ก.ค. ก.ค. ส.ค. ส.ค. ส.ค. ก.ย. ก.ย. ก.ย. ต.ค. ต.ค. ต.ค.

เดอน



ชวงเวลาการผลตแกนตะวนของ ต.วะตะแบก

รปท 2.44 แสดงปรมาณน าฝนและการกระจายตวของน าฝน (มม.) อ.เทพสถต จ.ชยภม พฤษภาคม-ตลาคม 2550

ชวงเวลาการผลตแกนตะวนของ ต.บานไร

ตารางท 2.108 สภาพครวเรอนของเกษตรกรทปลกแกนตะวนตนฤดฝนป 2550

สภาพครวเรอน ต.วะตะแบก อ.เทพสถต จ.ชยภม ต.บานไร อ.เทพสถต จ.ชยภม

มาลย

แปลงท 1

มาลย

แปลงท 2

ภฏ อเทน ภดส โครงการ

บานดน

พนทถอครอบ (ไร)

<5

5-10

11-15

16-20

>20


1-3 -

4-6



1 -

2-3 ประสบการณในการปลก


เคยปลก


ระบบการปลกพชในพนท


พชเดยว


พชแซม (สวนชมพ)

(ไมผล)

ในการปลกครงน เปนการปลกแกนตะวนเปนพช 2 ครง หลงจากการปลกมนส าปะหลง แลวจงท าการ

ปลกแกนตะวน ส าหรบกจกรรมในฟารมของเกษตรกรมการปลกขาวในชวงเดอนมถนายน-พฤศจกายน

ปลกขาวโพด พฤษภาคม-สงหาคม หลงจากนนกมการปลกมนส าปะหลง ยคาลปตส ยางพารา ซงเปน

พชทตองมการปฏบตดแลเปนครงคราวตลอดป และแปลงท 1 ปลกแกนตะวนในชวงเดอนมนาคม-

กรกฎาคม และแปลงท 2 ปลกแกนตะวนในชวงเดอนพฤษภาคม-กนยายน (ตารางท 2.109)

สภาพการปลกปฏบตของเกษตรกร ทง 2 แปลงมการปฏบตทเหมอนกนคอ กอนการ

ปลกเกษตรกรไมมการตดหญากอนไถเตรยมดน (ตารางท 2.110) มการไถดะและพรวนอยางละ 1

ครง ไมไดท าการยกแปลงเนองจากพนทเปนดนทราย ระบายน าด โดยเกษตรกรปลกแกนตะวนแปลงท

1 ในวนท 15 มนาคม 2550 การปลกใชตนกลา ไมมการปลกซอม เนองจากมการใหน ากอนปลกและ

หลงปลกทนทและใหน าอยางสม าเสมอในชวงแรกของการปลก ท าใหตนกลาเจรญเตบโตอยางสม าเสมอ

แปลงท 2 ปลกวนท 10 พฤษภาคม 2550 ใชหวพนธทตดเปนชนๆ แลวบมในขยมะพราวชนเพอ

กระตนใหเกดตนออน กอนน าไปปลก แปลงนมการปลกซอมเนองจากชวงทฝนตกหนกท าใหกดเซาะดน

ท าใหน าพดพาหวพนธไปดวย ทง 2 แปลงใชระยะปลก 40x40 เซนตเมตร ปลกลกประมาณ 6-7

เซนตเมตร ในแปลงท 1 เนองจากเปนแปลงทบกเบกใหม มหญาปกคลมหนาแนน จงท าการฉดพน

สารเคมก าจดวชพช และมการดายหญาก าจดวชพช 2 ครง แตในแปลงท 2 มการใชสารเคมก าจดวชพช

มการใหน าชลประทานโดยระบบสปรงเกอรอยางสม าเสมอตลอดฤดการผลต ไมมการใชปยเคม แตม

การใชปยคอก ในแปลงท 1 ใสปรมาณ 4 ตน แปลงท 2 ใสปรมาณ 2 ตน หวานแลวไถบ ารงดนตงแต

ในชวงของการเตรยมดน ไมมการใชสารเคมปองกนก าจดโรคและแมลงเนองจากไมพบการระบาด

การเกบเกยวและระดบผลผลต เกษตรกรเกบเกยวแปลงท 1 ในวนท 26-29

กรกฎาคม 2550 และแปลงท 2 ในวนท 11-17 กนยายน 2550 มอายประมาณ 120-130 วน โดยใช

เวลาเกบเกยว 4-6 วน โดยเกษตรกรขด และปลดหว ลางท าความสะอาด บรรจใสถงพลาสตก ส าหรบ

ผลผลตทไดจากพนทนซงไดจากการสมเกบผลผลต 2 จด ๆละ 36 ตารางเมตร แลวน ามาหาคาเฉลย

พบวาแปลงท 1 มผลผลตเฉลย 2,533 กโลกรม/ไร และแปลงท 2 มผลผลตเฉลย 2,850 กโลกรม/ไร

(ตารางท 2.111) ซงจดอยในกลมทมผลผลตปานกลางทง 2 แปลง

ตนทนการผลต แปลงท 1 มตนทนการผลตทงหมด 22,150 บาท/ไร (ตารางท

2.112) ประกอบดวย ตนทนแรงงานจาง และคาวสด 13,750 และ 8,400 บาท/ไร ตามล าดบ สวน

ตนทนเกษตรกรเองไมมเนองจากเกษตรกรมธรกจนอกการเกษตร จงใชแรงงานจาง โดยมตนทนคาการ

เกบเกยวมากทสด คดเปนรอยละ 28.4 รองลงมาคอ คาการปลกและการใสปย คดเปนรอยละ 18.3

เทากน การทตนทนการใสปยมคาสงเนองจากเปนการใสปยคอก ซงมคาวสดสง เกษตรกรไดผลผลต

2,533 กโลกรม/ไร สงผลท าใหมตนทนการผลต 8.7 บาท/กโลกรม ซงประกอบดวยตนทนคาแรงงาน

และคาวสด 5.4 และ 3.3 บาท/กโลกรม ตามล าดบ หากรบซอผลผลตหวสดกโลกรมละ 3 บาท ท าให

เกษตรกรขาดทนจากผลผลตแกนตะวน 759.9 บาท/ไร หากคดตนทนทงคาแรงงานและคาวสดจะท าให

ขาดทน 14,438 บาท/ไร แปลงท 2 มตนทนการผลตทงหมด 9,930 บาท/ไร (ตารางท 2.113)

ประกอบดวยตนทนแรงงานจาง และคาวสด 7,330 และ 2,600 บาท/ไร ตามล าดบ โดยมตนทนคาการ

เกบเกยวมากทสด คดเปนรอยละ 50.8 รองลงมาคอ การปลกและการใสปยเชนเดยวกบแปลงท 1 คด

เปนรอยละ 21.1 และ 11.1 ตามล าดบ เกษตรกรไดผลผลต 2,850 กโลกรม/ไร และมตนทนการผลต

ต า ท าใหมตนทนการผลตแกนตะวน ลดลงมาเหลอ 3.5 บาท/กโลกรม ซงนอยกวาแปลงท 1 โดย

ประกอบดวยตนทนคาแรงงาน และคาวสด 2.6 และ 0.9 บาท/กโลกรม ถาโครงการรบซอผลผลตหว

สดกโลกรมละ 6 บาท ท าใหหากคดเฉพาะตนทนคาวสด เกษตรกรจะมก าไร 14,535 บาท/ไร และหาก

คดตนทนทงคาแรงงานและคาวสด จะไดก าไรจากการผลตแกนตะวน 7,125 บาท/ไร

ตารางท 2.109 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร มาลย มลกระโทก ปฏบตในรอบ 1 ป



ขาว

ขาวโพด


ยคาลปตส

ยางพารา


ตารางท 2.110 การปฏบตในแตละขนตอนของเกษตรกรทปลกแกนตะวนในตนฤดฝน ป 2550

การปฏบต ต.วะตะแบก อ.เทพสถต จ.ชยภม ต.บานไร อ.เทพสถต จ.ชยภม

ของเกษตรกร มาลย

แปลงท 1

มาลย

แปลงท 2


บานดน

การเตรยมดน การตดหญา ไมท า ท า ไถดะ ไมท า 1 ครง 2 ครง ไถพรวน ไมท า 1 ครง 2 ครง การยกแปลงปลก ไมท า ท า

การปลก วนปลก มค.-เมย. 50 พค. 50 วธการปลก ใชหวพนธ ใชกลา ระยะปลกระหวางแถว 20-40 ซม. 41-60 ซม.

ตารางท 2.110 การปฏบตในแตละขนตอนของเกษตรกรทปลกแกนตะวนในตนฤดฝน ป 2550 (ตอ)

แปลงท 1 แปลงท 2

การปฏบต ต.วะตะแบก อ.เทพสถต จ.ชยภม ต.บานไร อ.เทพสถต จ.ชยภม

ของเกษตรกร มาลย

แปลงท 1

มาลย

แปลงท 2


บานดน

ระยะปลกระหวางตน 20-40 ซม. 41-60 ซม. ความลกของการปลก 1-3 ซม. >3 ซม.

การปฏบตดแลรกษา การปลกซอม ไมท า ท า การใชสารเคมก าจดวชพช ไมใช ยาคลมวชพช ยาก าจดวชพช การก าจดวชพช ดายหญา 1-2 ครง >2 ครง การใหน าชลประทาน ไมให ให การใสปย ไมใส ใส การใชสารเคมก าจดโรคแมลง ไมใช ใช



วนเกบเกยว กค.-สค. 50 กย.-ตค. 50 ระยะเวลาในการเกบเกยว (วน) <3 3-5 >5

ตารางท 2.111 ผลผลตแกนตะวนของเกษตรกรทปลกทดสอบในตนฤดฝนป 2550

ระดบผลผลต ต.วะตะแบก อ.เทพสถต จ.ชยภม ต.บานไร อ.เทพสถต จ.ชยภม

(กก./ไร) มาลย

แปลงท 1

มาลย

แปลงท 2


บานดน

<1,000 (ต า) 1,000-2,000 (คอนขางต า) 2,000-3,000 (ปานกลาง) 2,533

2/ 2,850

2/ 2,490

2/

3,001-4,000 (คอนขางสง) 3,7902/

3,4002/

>4,000 (สง) 5,0202/


2/ ใชพนธแกนตะวน # 1

3/ ใชพนธ HEL 65

ตารางท 2.112 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของนางมาลย มลกระโทก ส าหรบการปลกทดสอบ

ณ อ.เทพสถต จ.ชยภม ในชวงตนฝนป 2550




การเตรยมดน 500 - - 500 2.3

การปลก 3,150 - 900 4,050 18.3


การใสปย 150 - 3,900 4,050 18.3

การใหน า 500 - 3,500 4,000 18.1



รวมตนทนการผลต 13,750 - 8,400 22,150 -


รายไดสทธเมอคดเฉพาะตนทนทเปนวสด (3-3.3) x 2,533 = -759.9




ตารางท 2.113 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของ นางมาลย มลกระโทก ส าหรบการปลก

ทดสอบ ณ แปลงท 2 ต.วะตะแบก อ.เทพสถต จ.ชยภม ในชวงตนฤดฝนป 2550




การเตรยมดน 300 - - 400 4.0

การปลก 900 - 1,200 2,100 21.1


การใสปย 100 - 1,000 1,100 11.1

การใหน า 150 - 400 550 5.5



รวมตนทนการผลต 7,330 - 2,600 9,930 -



รายไดสทธเมอคดเฉพาะตนทนทเปนวสดและแรงงานจาง (6-3.5) x 2,860 = 7,125

รายไดสทธเมอคดตอตนทนทงหมด (6-3.5) x 2,850 = 7,125


การตดสนใจ และการยอมรบการผลต เกษตรกรทรวมมอปลกทดสอบแกนตะวนใน

พนท มรายไดจากทงภาคเกษตรและนอกภาคเกษตร (ตารางท 2.114) โดยไดซอตนกลาพนธจากทาง

โครงการฯ โดยปกตจะมการปรกษากนในครอบครวเพอทจะตดสนใจวาจะปลกพชใดในแตละป หากม

ปญหาทางดานการเกษตร เกษตรกรจะปรกษาเจาหนาทโครงการฯ แหลงขอมลทไดรบสวนใหญ ไดจาก

เจาหนาทโครงการฯ เอกสารแนะน า และสอตาง ๆ เนองจากเกษตรกรเปนสมาชกหนงสอทเกยวกบ

การเกษตรดวย เกษตรกรรายนมประสบการณในการปลกแกนตะวนเปนครงทสอง สาเหตทปลก

เนองจากเจาหนาทของโครงการแนะน า ส าหรบการยอมรบการผลตแกนตะวนของเกษตรกร พบวาการ

ปฏบตในการผลตแกนตะวนไมมขนตอนใดยงยาก (ตารางท 2.115) ยกเวนการเกบเกยว ทคอนขาง

ยงยาก และการปฏบตหลงการเกบเกยวทมการปฏบตทยงยาก เนองจากตองลางท าความสะอาด และ

บรรจใสถงพลาสตก และหวแกนตะวนเปนพชทเหยวเรว ตองรบท าการเกบรกษาหลงขดขนมาแลว สวน

เรองโรคและแมลงมนอย เกษตรกรไมพอใจกบผลผลต ราคาขายและก าไรจากการปลก คดวานาจะม

ราคาขายทสงกวาน จงจะคมทน สวนแปลงท 2 พบวาการปฏบตในการผลตแกนตะวนไมมขนตอนใด

ยงยาก โรคแมลงในแปลงมนอย พอใจในการเกบผลผลต ราคาขายและก าไร เนองจากเรมม

ประสบการณในการปลก ดแลปฏบต เพอใหไดรบผลผลตทสง จงตดสนใจทจะปลกแกนตะวนตอไป

ตารางท 2.114 สภาพทวไปของเกษตรกรผรวมมอผลตแกนตะวนทปลกทดสอบในตนฤดฝนป 2550

สภาพทวไปของเกษตรกร ต.วะตะแบก อ.เทพสถต จ.ชยภม ต.บานไร อ.เทพสถต จ.ชยภม

มาลย

แปลงท 1

มาลย

แปลงท 2


บานดน










พอบาน - แมบาน

ปรกษากนในครบครว

การเปนสมาชกกลมทาง

การเกษตร











เอกสารค าแนะน าตาง


สอตางๆ



2 ครง





ตารางท 2.115 การยอมรบของเกษตรกรทมตอการปฏบตตอแกนตะวนทปลกทดสอบในตนฤดฝน

ป 2550

ขนตอนการผลต ต.วะตะแบก อ.เทพสถต จ.ชยภม ต.บานไร อ.เทพสถต จ.ชยภม

และการยอมรบ มาลย

แปลงท 1

มาลย

แปลงท 2


บานดน

การเตรยมหวพนธ - - - - - -

การเตรยมแปลงปลก งาย งาย งาย งาย งาย งาย

การปลก งาย งาย งาย งาย งาย งาย

โรค นอย นอย นอย นอย นอย นอย

แมลง นอย นอย นอย นอย นอย นอย

การก าจดวชพช งาย งาย ยาก งาย งาย งาย

การใหน า งาย งาย ยาก งาย งาย งาย

การใสปย งาย งาย ยาก งาย - งาย

การเกบเกยว ปานกลาง งาย ยาก งาย ยาก ยาก

การปฏบตหลงการเกบเกยว ยาก งาย ยาก ยาก ยาก งาย

ผลผลตแกนตะวน นอย มาก ปานกลาง ปานกลาง นอย มาก

ราคา/กก.ทจ าหนายได นอย มาก ปานกลาง นอย นอย มาก

ก าไรจากการปลก นอย มาก ปานกลาง นอย นอย มาก

ตลาดรบซอ มาก - ปานกลาง ปานกลาง นอย มาก

ปลกแกนตะวนตอไป ปลก ปลก ปลก ปลก ไมปลก ปลก

2.3.3.4 การปลกทดสอบ การผลตแกนตะวนในเขตต าบลบานไร อ าเภอเทพสถต จงหวดชยภม

การปลกทดสอบในพนทนมเกษตรกรรวมมอการผลต 4 ราย คอ นายภฏ จนทวงษ นายอเทน

นามภม นายภดส ศรภาณภค และโครงการบานดน ทง 4 ราย อย ต.บานไร อ.เทพสถต จ.ชยภม ม

พนทปลกคนละประมาณ 1 ไร ยกเวนนายภฏ มพนทปลกประมาณ 2.5 ไร (ตารางท 2.98)

สภาพทวไปของพ นททดสอบ พนทปลกทดสอบอยทางทศตะวนตกเฉยงใตของทตงจงหวด

ชยภม ประมาณ 115 กโลกรม (รปท 2.42) พนทนไมไดท าการวเคราะหขอมลดน การผลตของ

เกษตรกรท าในสภาพไรใหน าชลประทานในชวงตนฤดฝนท าการปลกในชวงวนท 15-18 พฤษภาคม

2550 และเกบเกยวผลผลต 2 ชวง คอ ชวงวนท 24-28 กนยายน 2550 และชวงวนท 1-8 ตลาคม

2550 ในชวงเรมปลกจะมฝนตกอยางสม าเสมอ ตงแตวนท 15-31 พฤษภาคม 2550 (รปท 2.44) ท า

ใหตนกลาแขงแรง เจรญเตบโตไดด การตงตวของตนคอนขางสม าเสมอ เกษตรกรท าการใหน า

ชลประทานในพนทน ในชวงทฝนทงชวงหลงจากชวงแรกของการปลก ฝนตกคอนขางสม าเสมอตลอดฤด

ปลกท าใหมผลตอการใหผลผลตทดของพนทปลกทดสอบน

สภาพครวเรอนของเกษตรกร เกษตรกรทรวมมอการผลตแกนตะวน นายภฏมพนทถอครอบ

50 ไร นายอเทนมพนทถอครอง 113 ไร นายภดส มพนทถอครอง 18 ไร และโครงการบานดนมพนท

ถอครอบ 211 ไร (ตารางท 2.108) มสมาชกในครวเรอน 1-6 คน โดยสวนใหญจะมสมาชกทชวยท า

การเกษตรเพยงคนเดยว ยกเวนโครงการบานดนซงเปนโครงการทมการแบงพนทท ากนใหกบเกษตรกร

จะมสมาชกทงหมดของโครงการ ประมาณ 40 คน ทชวยท าการเกษตร เกษตรกรทกรายปลกแกนตะวน

เปนครงแรก โดยนายภฏมระบบปลกพช 2 ครง หลงมนส าปะหลง นายอเทน และนายภดส มระบบปลก

พชแซม ท าการปลกแกนตะวนสวนชมพ และสวนไมผลเมองหนาวและเมองรอน ตามล าดบ และ

โครงการบานดนมระบบปลกพชเปนพชเดยว กจกรรมในฟารมทเหมอนกน คอการปลกแกนตะวน

ในชวงเดอนพฤษภาคม-ตลาคม นอกจากนยงมกจกรรมอน ๆ ทแตกตางกน โดยนายภฏมการปลกยคา

ลปตส และมนส าปะหลง มการดแลปฏบตเปนครงคราวตลอดป (ตารางท 2.116) นายอเทนมการปลก

สม มการดแลปฏบตเปนครงคราวตลอดป (ตารางท 2.117) นายภดสมกจกรรมการปลกไมผลเมอง

หนาวและไมผลเมองรอน ตองมการดแลปฏบตเปนครงคราวตลอดป เชนกน (ตารางท 2.118) สวน

โครงการบานดนมการปลกแกนตะวนเพยงอยางเดยว (ตารางท 2.119)

ตารางท 2.116 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร ภฏ จนทวงษ ปฏบตในรอบ 1 ป



ยคาลปตส มนส าปะหลง แกนตะวน

ตารางท 2.117 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร อเทน นามภม ปฏบตในรอบ 1 ป



สม แกนตะวน

ตารางท 2.118 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร ภดส ศรภานภค ปฏบตในรอบ 1 ป



ไมผลเมองหนาว ลกพท, สาล,

แมคคาเมย,

ลกไหน ไมผลเมองรอน ลนจ, ล าไย แกนตะวน

ตารางท 2.119 กจกรรมในฟารมทเกษตรกร โครงการบานดน ปฏบตในรอบ 1 ป




สภาพการปลกปฏบตของเกษตรกร กอนการเตรยมดน เกษตรกรทกรายไมมการตดหญากอน

การไถเตรยมแปลง ยกเวนโครงการบานดน (ตารางท 2.110) มการไถดะ และไถพรวน อยางละ 1 ครง

ยกเวนนายอเทน มการไถดะ 1 ครง และไถพรวน 2 ครง โดยเกษตรกรทกรายไมมการยกแปลงปลก

เนองจากเปนพนททมความลาดเอยง และมการใหน าชลประทานระบบสปรงเกอรและน าหยด โดย

เกษตรกรปลกแกนตะวนในวนท 15-18 พฤษภาคม 2550 การปลกใชหวพนธทตดเปนชน ๆ แลวบม

ในขยมะพราวชนเพอกระตนใหเกดตนออน กอนน าไปปลก นายภฏใชระยะปลก 75x75 เซนตเมตร

เปนการปลกหางเพอลดความเสยงตอการเกดโรคโคนเนาในพนท นายอเทนใชระยะปลก 30x30

เซนตเมตร เปนการปลกถเนองจากปลกแซมสวนชมพ มระยะระหวางรองไมมากนก สวนนายภดสและ

โครงการบานดน ใชระยะปลกปกต 40x40 เซนตเมตร ความลกในการปลกแกนตะวน นายภฏ และ

นายอเทน ปลกตน 2-3 เซนตเมตร แตในพนทของนายภดสและโครงการบานดนมความลาดเอยงของ

พนทมาก ในชวงเวลาฝนตกรนแรง น าจะซดพาหวแกนตะวนไหลไปกบน า ท าใหตองปลกลกประมาณ

5-15 เซนตเมตร ไมมการปลกซอมเนองจากมการใหน ากอนปลกและหลงปลกทนท และมฝนตกอยาง

สม าเสมอในชวงแรกของการปลก ท าใหตนกลาเจรญเตบโตสม าเสมอ นอกจากนายภดส ซงน าฝนกด

เซาะดนและผดหวแกนตะวนไปใหตองปลกซอม เกษตรกรทกรายมการดายหญาก าจดวชพช 1 ครง และ

มการใชสารเคมก าจดวชพช ยกเวนแปลงของนายภฏมการใชยาก าจดวชพชใบแคบ 1 ครง มการใหน า

ชลประทาน โดยระบบสปรงเกอรในแปลงของนายภฏ และนายอเทน แปลงของนายภดส ใหระบบน า

หยด สวนทโครงการบานดนไมมการใหน าชลประทานตลอดฤดปลก อาศยน าฝนเพยงอยางเดยวในการ

ผลตแกนตะวน ดงนนในชวงแรกของการปลกจะท าการปลกลกเพอใหหวพนธสามารถทนแลงรอจนกวา

ฝนจะตกได ทกแปลงปลกมการใสปย ยกเวนแปลงนายภดส ไมมการใสปยโดยปยทใหจะไมมการใช

ปยเคม แตใชปยคอกแทน ในแปลงของนายภฏและโครงการบานดน จะหวานปยและไถบ ารงดนตงแต

ในชวงของการเตรยมดน สวนแปลงของนายอเทนจะใหหลงจากทแกนตะวนมอายประมาณ 30 วนหลง

ปลก โดยการโรยรอบตน มการใชสารเคมก าจดแมลงพวกเพล ยแปงในแปลงของนายภดส สวนแปลงอน ๆ

ไมมการใชสารเคมปองกนก าจดโรคและแมลงเนองจากไมพบการระบาด

การเกบเกยวและระดบผลผลต เกษตรกรเกบเกยวในวนท 24 กนยายน-8 ตลาคม 2550 ม

อายประมาณ 130-140 วน เกษตรกรใชเวลาเกบเกยวประมาณ 3-7 วน ยกเวนโครงการบานดน ใช

เวลาเกบเกยวเพยง 1 วน ทงนขนอยกบผลผลตและจ านวนของแรงงานทใชในการเกบเกยว โดย

เกษตรกรขด และปลดหว ลางท าความสะอาด รวบรวมหวสดขายใหกบโครงการฯซงเขาไปรบซอหวสด

จากเกษตรกรในราคากโลกรมละ 6 บาท แลวไดน าหวแกนตะวนมาลางท าความสะอาดอกครง บรรจ

ถงพลาสตก และเกบรกษาไวในหองเยนอณหภม 10๐C เพอรอการน าไปใชประโยชนตอไป ส าหรบ

ผลผลตทไดจากพนทโดยการสมเกบผลผลต 2 จด ๆ ละ 8 ตารางเมตร แลวน ามาหาคาเฉลย พบวา

แปลงของนายภดส มผลผลต 2,490 กโลกรม/ไร (ตารางท 2.111) จดอยในกลมมผลผลตปานกลาง

แปลงของนายภฎ และโครงการบานดนมผลผลต 3,790 และ 3,400 กโลกรม/ไร ตามล าดบ จดอยใน

กลมมผลผลตคอนขางสง และแปลงของนายอเทนมผลผลต 5,020 กโลกรม/ไร จดอยในกลมมผลผลตสง

ตารางท 2.120 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของ นายภฏ จนทวงษ ส าหรบการปลกทดสอบ

ณ ต.บานไร อ.เทพสถต จ.ชยภม ในชวงตนฤดฝนป 2550




การเตรยมดน 500 - - 500 4.2

การปลก 720 - 1,200 1,920 16.1


การใสปย 150 - 1,600 1,750 14.7

การใหน า 150 - 1,000 1,150 9.6



รวมตนทนการผลต 8,120 - 3,800 11,920 -




รายไดสทธเมอคดตอตนทนทงหมด (6-3.1) x 3,790 =

10,991


ตารางท 2.121 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของ นายอเทน นามภม ส าหรบการปลกทดสอบ





การเตรยมดน 150 100 250 2.5

การปลก 1,800 300 1,200 3,300 33.5

การดายหญาก าจดวชพช 900 300 - 1,200 12.2

การใสปย - 300 1,000 1,300 13.2

การใหน า - 150 500 650 6.6



รวมตนทนการผลต 5,400 1,650 2,800 9,850 -

ตนทนตอ 1 กก. ของน าหนกหวสด (บาท) 1.1 0.3 0.6 2 -





ตนทนการผลต จากการวเคราะหตนทนการผลตแกนตะวนพอสรปไดดงน นายภฎ จนทวงษ ม

ตนทนการผลตทงหมด 11,920 บาท/ไร (ตารางท 2.120) ประกอบดวย ตนทนแรงงานจาง และคา

วสด 8,120 และ 3,800 บาท/ไร ตามล าดบ สวนตนทนแรงงานเกษตรกร ไมมเนองจากเกษตรกรม

ธรกจนอกการเกษตร จงใชแรงงานจางโดยมตนทนคาการเกบเกยวแกนตะวนมากทสด คดเปนรอยละ

30.2 รองลงมาคอ คาดายหญาก าจดวชพชและการปลกคดเปนรอยละ 25.2 และ 16.1 ตามล าดบ

เกษตรกรไดผลผลต 3,790 กโลกรม/ไร สงผลท าใหมตนทนการผลต 3.1 บาท/กโลกรม ประกอบดวย

ตนทนคาแรงงานจาง และคาวสด 2.1 และ 1.0 บาท/กโลกรม ตามล าดบ โครงการรบซอผลผลต

กโลกรมละ 6 บาท เมอคดตนทนเฉพาะคาวสดเกษตรจะมก าไร 18,950 บาท/ไร และหากคดตนทนท

เปนวสดและแรงงานจาง จะท าใหเกษตรกรก าไรจากการผลตแกนตะวน 10,991 บาท/ไร

นายอเทน นามภม มตนทนการผลตทงหมด 9,850 บาท/ไร (ตารางท 2.121) ประกอบดวย

ตนทนแรงงานจาง และแรงงานเกษตร และคาวสด 5,400 1,650 และ 2,800 บาท/ไร ตามล าดบ โดย

มตนทนคาปลกแกนตะวนมากทสดคดเปนรอยละ 33.5 รองลงมาคอ คาการเกบเกยวและการใสปย คด

เปนรอยละ 32.0 และ 13.2 บาท/ไร ตามล าดบ เกษตรกรไดผลผลต 5,020 กโลกรม/ไร สงผลท าใหม

ตนทนการผลต 2 บาท/กโลกรม ประกอบดวย ตนทนคาแรงงานจาง คาแรงงานเกษตรกร และคาวสด

1.1 0.3 และ 0.6 บาท/กโลกรม ตามล าดบ โครงการรบซ อผลผลตกโลกรมละ 6 บาท เมอคดตนทน

เฉพาะคาวสด เกษตรกรจะก าไร 27,108 บาท/ไร หากคดตนทนทเปนวสดและแรงงานจางจะก าไร

21,568 บาท/ไร และหากคดตนทนทงหมด เกษตรกรจะมก าไรจากการผลตแกนตะวน 20,080 บาท/ไร

นายภดส ศรภาณภค มตนทนการผลตทงหมด 11,140 บาท/ไร (ตารางท 2.122)

ประกอบดวยตนทนแรงงานจาง และคาวสด 9,640 และ 1,506 บาท/ไร ตามล าดบ สวนตนทนแรงงาน

เกษตรกรไมมเนองจากเกษตรกรมธรกจนอกการเกษตร จงใชแรงงานจางทงหมด โดยมตนทนคาปลก

แกนตะวนมากทสด คดเปนรอยละ 35.2 เนองจากมการปลกซอมแซมแกนตะวนทถกน าฝนพดพาออก

จากแปลง รองลงมาคอคาการดายหญา ก าจดวชพช คดเปนรอยละ 24.4 เกษตรกรไดผลผลต 2,490

กโลกรม/ไร สงผลท าใหมตนทนการผลต 4.5 บาท/กโลกรม ซงประกอบดวย ตนทนคาแรงงานจางและ

คาวสด 3.9 และ 0.6 บาท/กโลกรม ตามล าดบ โครงการรบซอผลผลตกโลกรมละ 6 บาท เมอคด

ตนทนเฉพาะคาวสด เกษตรกรจะก าไร 13,446 บาท หากคดตนทนทเปนวสดและแรงงานจาง จะท าให

เกษตรกรก าไรจากการผลตแกนตะวน 3,735 บาท/ไร

โครงการบานดน มตนทนการผลตทงหมด 17,725 บาท/ไร (ตารางท 2.123) ประกอบดวย

ตนทนแรงงานจาง และคาวสด 11,525 และ 6,200 บาท/ไร ตามล าดบ โดยมตนทนคาการเกบเกยว

แกนตะวนมากทสด คดเปนรอยละ 33.9 รองลงมาคอ การใสปยและ การเตรยมดน คดเปนรอยละ

29.1 และ 15.5 บาท/ไร ตามล าดบ การทตนทนการใสปยมคาสงเนองจากเปนการใสปยคอก ใน

ปรมาณมากเนองจากเปนพนทเปดใหมตองการปรบปรงบ ารงดน จงท าใหคาวสดสง สวนการเตรยมดน

นนจะมตนทนในเรองของการตดหญาในพนทกอนท าการไถเตรยมแปลงเพมเขามาในขนตอนน

เกษตรกรไดผลผลต 3,400 กโลกรม/ไร สงผลท าใหมตนทนการผลต 5.2 บาท/กโลกรม ประกอบดวย

ตนทนคาแรงงานจาง และคาวสด 3.4 และ 1.8 บาท/กโลกรม ตามล าดบ โครงการรบซอผลผลต

กโลกรมละ 6 บาท เมอคดตนทนเฉพาะคาวสดเกษตรกรจะก าไร 14,280 บาท/ไร และหากคดตนทน

เปนวสดและแรงงานจาง จะท าใหเกษตรกรก าไรจากการผลตแกนตะวน 2,720 บาท/ไร

ตารางท 2.122 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของ นายภดส ศรภาณภค ส าหรบการปลก

ทดสอบ ณ ต.บานไร อ.เทพสถต จ.ชยภม ในชวงตนฤดฝนป 2550




การเตรยมดน 2,000 - - 2,000 18.0

การปลก 2,720 - 1,200 3,920 35.2


การใสปย - - - - -

การใหน า 100 - 100 200 1.8



รวมตนทนการผลต 9,640 - 1,506 11,140 -






ตารางท 2.123 ตนทนการผลตแกนตะวน (บาท/ไร) ของ โครงการบานดน ส าหรบการปลกทดสอบ





การเตรยมดน 2,750 - - 2,750 15.5

การปลก 1,500 - 1,200 2,700 15.2


การใสปย 150 - 5,000 5,150 29.1

การใหน า - - - - -



รวมตนทนการผลต 11,525 - 6,200 17,725 -






การตดสนใจและการยอมรบการผลต เกษตรกรทรวมมอปลกทดสอบแกนตะวนในพนทน

สวนใหญมรายไดทงภาคเกษตรและนอกภาคเกษตร (ตารางท 2.114) โดยไดรบหวพนธจากการเขา

รวมโครงการฯ โดยปกตพอบานจะเปนผตดสนใจวาจะปลกพชใดในแตละป ยกเวนโครงการบานดนซงม

ผดแลเปนคนตดสนใจ เกษตรกรทกรายไมไดเปนสมาชกกลมเกษตรกร ยกเวนโครงการบานดนเปนการ

รวมกลมกนของเกษตรกร ในกรณมปญหาทางการผลตจะปรกษาเจาหนาทโครงการฯ แหลงขอมลสาร

เกษตรไดรบจากเจาหนาทโครงการฯ เกษตรกรมประสบการณในการปลกแกนตะวนเปนครงแรก โดย

สาเหตทตดสนใจปลกพชน เพราะเจาหนาทของโครงการแนะน า ในดานความเหนของเกษตรกรทมตอ

ขนตอนในการผลตแกนตะวน เกษตรกรทกรายใหความเหนวาขนตอนสวนใหญ เชน การเตรยมแปลง

ปลก การปลก การก าจดวชพช การใหน าและการใสปยเปนขนตอนทปฏบตงาย (ตารางท 2.115) สวน

การเกบเกยวและการปฏบตหลงการเกบเกยวเปนขนตอนทยงยาก ยกเวนนายอเทนทใหความเหนวาการ

เกบเกยวงาย ในการผลตแกนตะวนมปญหาโรค และแมลงนอย นายภดส มความพอใจกบระดบผลผลต

ราคาขาย ก าไรจากการขายและตลาดนอย ท าใหตดสนใจไมปลกแกนตะวนตอไป แตเกษตรกรอก 3 ราย

คอ นายภฏ นายอเทนและโครงการบานดน มความพอใจกบระดบผลผลต ราคาขาย ก าไรจากการขาย

และตลาดอยในชวงปานกลาง-มาก ท าใหตดสนใจทจะปลกแกนตะวนตอไป

2.4 วจารณผลการศกษา

การปลกทดสอบการผลตในสภาพเพาะปลกตางๆ ใน 3 ฤดเพาะปลก คอ ตนฤดฝน ปลายฤด

ฝน และฤดแลง ซงท าทงในสภาพแปลงเกษตรกรโดยเกษตรกร และแปลงปลกในสถานทดลอง

การปลกทดสอบตนฝนในสภาพแปลงเกษตรกร ซงเปนสภาพพนทไรใหน าชลประทานระบบ

พนฝอยใหผลผลตเฉลย 3,347 กโลกรม/ไร ในขณะทผลผลตในแปลงปลกทดลองไดผลผลตเฉลย

เพยง 1,596 กโลกรม/ไร (ตารางท 2.124) ซงถาหากเฉลยทง 2 สภาพแปลงปลกจะมผลผลตเฉลย

2,472 กโลกรม/ไร ในขณะทการปลกทดสอบในสภาพไรปลายฤดฝนในแปลงเกษตรกรไดผลผลตเพยง

419 กโลกรม/ไร สวนการทผลตในแปลงทดลองในไดผลผลตเฉลย 3,658 กโลกรม/ไร (ตารางท

2.125) เฉลยจาก 2 สภาพปลกจะมผลผลตเฉลย 1,714.6 กโลกรม/ไร สวนการปลกทดสอบในฤด

แลง ใน 4 สภาพเพาะปลก สภาพแปลงปลกเกษตรกรชายฝงรมน าหลงน าลดใหผลผลตเฉลย 1,567

กโลกรม/ไร สภาพแปลงเกษตรกรพนทไรใหผลผลตเฉลย 2,282 กโลกรม/ไร และสภาพปลกแปลงนา

ใหผลผลตเพยง 619 กโลกรม/ไร ในขณะทผลผลตเฉลยของการปลกทดสอบในสภาพแปลงทดลอง

ใหผลผลตเฉลย 2,427 กโลกรม/ไร (ตารางท 2.126) หากเฉลยผลผลตในทกสภาพเพาะปลกทดสอบ

ในฤดน จะไดผลผลต 1,272 กโลกรม/ไร จากการปลกทดสอบจะเหนวาผลผลตมความแปรปรวน

คอนขางมากทงนขนอยกบสภาพแวดลอมตางๆปจจยการผลต หรอการจดการทแตกตางกนมาก และ

ปจจยทเกยวของในแตละฤดเพาะปลกจะมความส าคญแตกตางกนไปซงมปจจยทเกยวของดงน

2.4.1 ปจจยทางกายภาพ

2.4.1.1 น าและการจดการน า จากการปลกทดสอบการผลตแกนตะวน ใน 3 ฤด

เพาะปลก คอ ตนฤดฝน ปลายฤดฝน และฤดแลง

การปลกทดสอบในตนฤดฝนท าในสภาพพนทไร การปลกทดสอบในครงน

ท าคอนขางเรว คอ ปลกในราวกลางเดอนมนาคม ซงปกตการปลกในฤดฝนจะท าไดในราวกลางเดอน

เมษายน (หลงฝนสงกรานต) การปลกทดสอบในทกพนทจงมระบบน าชลประทานส าหรบการผลต และ

จากการศกษาเทาทผานมาพบวาพชนไมทนแลง จงจ าเปนตองมระบบชลประทาน ไมสามารถทจะปลก

โดยอาศยน าฝนเพยงอยางเดยว จากสภาพการปลกทดสอบหากฝนทงชวงทกแปลงปลกสามารถทจะให

น าชลประทานได ในทางตรงกนขามในแปลงปลกทดสอบ หากมฝนตกชกดนขงน าแฉะ กจะเปน

อปสรรคทส าคญของการผลตแกนตะวน ซงจากการทดสอบพบวา แปลงปลกทดสอบในสถานทดลอง

นครราชสมา พบวามฝนตกคอนขางชกแปลงมกชนแฉะท าใหผลผลตหวมจ านวนนอยและอาหารไมมา

สะสมทหวท าใหหวมขนาดเลกโดยไดผลผลตเพยง 860 กโลกรม/ไร ในขณะทแปลงปลกทดสอบของ

มหาวทยาลยขอนแกน 2 แปลง และแปลงเกษตรกรอ าเภอเทพสถต จ.ชยภม ไดผลผลต 2,015

1,912 และ 3,347 กโลกรม/ไรตามล าดบ การปลกตนฤดฝนความชนทสงมาก ท าใหแกนตะวนมการ

เจรญเตบโตทางล าตนด มผลผลตคอนขางสง โดยเฉพาะการเพาะปลกทบานไร อ.เทพสถต จ.ชยภม ซง

ปลกในพนทสงประมาณ 500-600 เมตร จากระดบน าทะเล อณหภมทแตกตางกนของกลางคน และ

กลางวนอาจมผลส าคญตอการสะสมอาหารทหว โดยพบวาหวแกนตะวนทไดมขนาดใหญ และทกแปลง

ผลตมผลผลตสง กลาวคอ มผลผลตตงแต 2,490-5,020 กโลกรม/ไร

ตารางท 2.124 ผลผลตเฉลยจากแปลงเกษตรกรและแปลงทดลองในการปลกทดสอบตนฤดฝน

ระดบผลผลต

(กก./ไร)

แปลงเกษตรกร 1/

(ใหน าชลประทาน)

แปลงแปลกทดลองในสถานทดลอง 2/


< 1,000 - -

1,000-2,000 - 1,596 + 639

2,001-3,000 - -

3,001-4,000 3,347 + 964 -

>4,000 - - 1/ = จ านวน 6 แปลงปลก ; 2/ = จ านวน 3 แปลงปลก

ตารางท 2.125 ผลผลตเฉลยจากแปลงเกษตรกรและแปลงทดลองในการปลกทดสอบสภาพไรปลาย

ฤดฝน

ระบบผลผลต

(กก./ไร)

แปลงเกษตรกร 1/


แปลงปลกทดลองในสถาน 2/


< 1,000 419 + 564 -

1,000-2,000 - -

2,001-3,000 - 3,658 + 299

3,001-4,000 - -

>4,000 - - 1/ = จ านวน 6 แปลงปลก ; 2/ = จ านวน 4 แปลงปลก

ตารางท 2.126 ผลผลตเฉลยจากแปลงเกษตรกรและแปลงทดลองในการปลกทดสอบฤดแลง

ระบบผลผลต

(กก./ไร)

ชายฝง

รมน าลด 1/

พนทไรใหน า 2/


นาใหน า

ชลประทาน 3/

แปลงปลกทดลองในสถาน 4/

(พนทไรใหน าชลประทาน)

< 1,000 - - 619 +

549

-

1,000-2,000 1,567 +

3,150

- - -

2,001-3,000 - 2,282 + 1,505 - 2,427 + 505

3,001-4,000 - - - -

>4,000 - - - - 1/ = จ านวน 5 แปลงปลก ; 2/= จ านวน 6 แปลงปลก ; 3/ = จ านวน 15 แปลงปลก ;

4/ = จ านวน 2 แปลงปลก

สงทพบอกประการหนงคอ แกนตะวนมอายยาวกวาการผลตในฤดปลกอน โดยมอายเกบเกยวท 130-

140 วน ในพนธแกนตะวน #1 และ 145-155 ในพนธ HEL 65 เนองจากมความชนสงในชวง

กลาง-ปลายของการผลต

การปลกทดสอบการผลตในสภาพเพาะปลกปลายฤดฝนในสภาพไร โดย

ปกตเกษตรกรจะปลกพชไรเปนพชท 2 ในราวปลายเดอนกรกฎาคม-ตนเดอนสงหาคม ซงมกเปนชวงท

ฝนทงชวงเกษตรกรจงเกบเกยวพชแรก และเตรยมแปลงส าหรบการปลกพชท 2 ในระบบการปลกพช 2

ครง การปลกทดสอบแกนตะวนในฤดเพาะปลกปลายฤดฝนจะมความชนและปรมาณน าฝน ตรงกนขาม

กบการปลกตนฤดฝน กลาวคอ หลงจากปลก ชวงตนของการเจรญเตบโตจะมความชนสงมฝนตกมาก

การเตรยมแปลงหากเตรยมไมทนทฝนจะตกมากในราวกลางเดอนสงหาคม แปลงปลกกจะมปญหา

วชพชมาก หลงจากปลกมกจะประสบปญหาพนทชนแฉะ หรอมน าทวมแปลงได ถงแมแกนตะวนจะ

จดเปนพชอายสนหากเทยบกบออยและมนส าปะหลง แตกนบวามอายยาว (120 วน) ส าหรบระบบการ

ปลกพช 2 ครงในฤดฝน ดงนนจงหมดฝนกอนทจะเกบเกยวพชนได โดยปกตฝนมกจะหมดกลางเดอน

ตลาคม ในขณะทแกนตะวนจะมอายเพยง 75 วน ท าใหแกนตะวนกระทบแลง ประมาณ 60 วน ซงเปน

ระยะการเจรญเตบโตของหว ดงนนการปลกในฤดปลกน จงมความจ าเปนในการใหน าชลประทานในชวง

ปลายฤด หากขาดการจดการในการใหน าในชวงนจะท าใหไดผลผลตทต ามากถงแมในชวงแรกพชจะม

การเจรญเตบโตทดกตาม โดยจะพบไดจากแปลงเกษตรกรทกแปลงไมสามารถใหน าไดอยางสม าเสมอ

ในชวงปลายฤดท าใหมผลผลตต าเกอบทกแปลง (100-269 กโลกรม/ไร) ยกเวนแปลงนายเสรภาพ

ศรนกล ซงใหน าคอนขางด จงใหผลผลตในระดบปานกลาง (1,560 กโลกรม/ไร) ในขณะทแปลงปลก

ในสถานทดลองซงมการจดการน าชลประทานทดกวา ใหน าไดสม าเสมอจงท าใหไดผลผลตอยในระดบ

คอนขางสง 3,658 กโลกรม/ไร

การปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในฤดแลง น าและการจดการนบวาม

ความส าคญมากเพราะการจดการน ามความจ าเปนตงแตการปลกจนถงเกบเกยว ดงนนระบบการใหน า

และแหลงน าตองมมากอยางเพยงพอ แตเปนชวงทอาจมความแขงขนในการใชน าในการท ากจกรรม

อนๆ มากทสด การปลกทดสอบในฤดนท าในสภาพเพาะปลกทหลากหลาย การปลกทดสอบการผลตใน

สภาพพนทชายฝงรมน าหลงน าลด ท าในสภาพดนทรายระยะแรกของการปลกดนมความชนสง หลงจาก

น าในแมน าลดต าลงมากท าใหดนมความชนต ามาก การใหน าชลประทานอยางสม าเสมอและเพยงพอ

เปนสงจ าเปนมาก เนองจากดนเปนดนทรายอมน านอย ชวงกลาง-ทายฤดปลก อณหภมสงท าใหดน

สญเสยน าอยางรวดเรว แปลงทไมสามารถจดการการใหน าชลประทานไดด จะท าใหไดผลผลตต ามาก

คอ 67-248 กโลกรม/ไร ในขณะทม 1 ราย ใหน าโดยใชระบบ พนฝอยไดอยางสม าเสมอท าใหไดผล

ผลตอยในระดบสงคอ 7,200 กโลกรม/ไร สวนแปลงทปลกในสภาพพนทไรในฤดแลงทกแปลง

จ าเปนตองมระบบชลประทานทดจงจะปลกได ซงทกแปลงปลกมระบบการใหน าแบบพนฝอย จงม

ระดบการผลตคอนขางสงเกอบทกแปลงปลก (2,400-4,000 กโลกรม/ไร) มอยเพยง 1 แปลงทไดผล

ผลตต า คอ 800 กโลกรม/ไร ซงมปญหาส าคญคอโรคโคนเนา จงท าใหผลผลตต า ไมใชเกดจากการ

กระทบแลง สวนแปลงปลกทดลองในสถานซงเปนแปลงปลกในสภาพไรจ านวน 2 แปลง มผลผลตเฉลย

2,427 กโลกรม/ไร สวนพนทปลกในนาใหน าชลประทานเกอบทกแปลงใหผลผลตต า ถงแมโดยทวไป

จะมน าชลประทานทมากพอ มเฉพาะบางแปลงทการใหน าชลประทานอาจไมเพยงพอ ซงพบวาพช

กระทบแลง แตปญหาส าคญคอชวงปลายฤดปลกมฝนตกมากและตกตดตอกน ซงเปนภาวะผดปกต

ส าหรบปน โดยในเดอน พฤษภาคม ของทกปจะมฝนไมมากแตในการทดลองครงนมฝนตกมาก และตก

ตดตอกน จงท าใหหวแกนตะวนเนา จ าเปนตองรบเกบเกยว จงท าใหผลผลตทไดต า

2.4.1.2 ดนและความอดมสมบรณของดน

สภาพเน อดน แปลงปลกทใชปลกทดสอบในทกฤดปลกเนอดนเปนดน

ทราย รวนปนทราย หรอทรายรวน ซงเหมาะสมกบการเพาะปลกแกนตะวน เนองจากเปนพชหวท าให

งายตอการลงหวและการขยายตวของหวในชวงของการสะสมอาหารในหว และงายตอการเกบเกยวจะท า

ไมใหหวหลดรวงในดนไดงาย การลางท าความสะอาดหวในขณะเกบเกยวกจะท าไดงาย แตขอจ ากดของ

เนอดนในกลมนคอมความสามารถในการอมน าไดนอย หากมฝนทงชวงพชจะแสดงอาการขาดน าได

อยางรวดเรว ประกอบกบพชน ไมทนแลง ดงนนการเพาะปลกแกนตะวนในสภาพนจ าเปนตองมระบบน า

ชลประทานชวย ถงแมจะเปนการผลตแกนตะวนในชวงฤดฝนกตาม จากการปลกทดสอบมเพยงแหลง

เดยวทปลกในพนทดนเหนยวคอท อ.พฒนานคม จ.ลพบร ท าใหตองใชแรงงานในการขด และการลาง

ท าความสะอาดท าไดยากมาก สงผลท าใหมตนทนเรองการเกบเกยวสง

ความอดมสมบรณของดน แปลงปลกทดสอบทงแปลงเกษตรกรและ

แปลงทดลองมความแตกตางกนของความอดมสมบรณของดน ทงในประเดนเรองความเปนกรด-ดาง

ของดนและธาตอาหาร โดยมความเปนกรด-ดางในระหวาง 5.2-8.0 มตงแตเปนดนกรดคอนขางมาก

และเปนดนดางท อ.พฒนานคม จ.ลพบร มความแตกตางของธาตอาหาร ไมพบผลเดนชดตอผลผลต

โดยรวม ทงน เพราะการศกษาครงน อทธพลน าและฝน มอทธพลตอการแสดงออกของพช และระดบ

ของผลผลตมากกวา หากจะมการศกษาการตอบสนองของธาตอาหารตองมการศกษาขนพนฐานในเรอง

การตอบสนองตอธาตอาหารโดยตรง โดยควบคมปจจยอนๆ โดยเฉพาะความชนดนใหเหมาะสม จาก

การรายงานของ Denory (1996) กลาววาสภาพความเปนกรด-ดาง ของดนมผลนอยตอการ

เจรญเตบโตของแกนตะวน จากการศกษาครงน พบวาการปลกในดนดางในเขต จ.ลพบร กลาแกนตะวน

จะแสดงอาการใบเหลองในชวงตน แตใบทเกดภายหลงแสดงอาการเขยวเปนปกต Soja และคณะ

(1990) รายงานไววาแกนตะวนไมคอยตอบสนองตอการใสปยฟอสฟอรส และโปตสเซยม ขอแนะน า

การใชธาตอาหารพชเปนขอมลเฉพาะพนท ดงนน ควรจะมการศกษาขนพนฐานถงความตองการธาต

อาหารของแกนตะวนในดนชนดตางๆ ทจะเปนชดดนในพนทเปาหมายของการผลตแกนตะวน ซง

จ าเปนตองมการวเคราะหธาตอาหารในดนกอนการศกษาตอไปดวย

2.4.1.3 ลมพาย

ในสภาพแปลงปลกทมลมพดแรง หรอมพาย หากตนแกนตะวนเอนลมจะ

ท าใหหวของแกนตะวนลอยขนอยเหนอดน หวของแกนตะวนแทนทจะสะสมอาหาร แตกลบใชอาหาร

เพอการเจรญเตบโตไปเปนตนใหม จะท าใหผลผลตลดลงได เหตการณนพบวาในแปลงปลกทดสอบท

อ.พฒนานคม จ.ลพบร การดายหญาในระยะหลงอาจจะท าใหตนหกลมไดงายขน ดงนนในชวงหลงจาก

การออกดอกซงเปนระยะเรมลงหว จงไมควรดายหญา เพราะจะท าใหกระทบกระเทอนการลงหวของ

แกนตะวน และทส าคญจะท าใหตนลมไดงาย เพราะการมวชพชเลกๆ อยใตตนแกนตะวนจะมผลในการ

ชวยพยงตนแกนตะวน ไมใหลมหากมลมแรง แตวชพชเหลานไมสามารถโตแขงขนกบแกนตะวนได

เนองจากแกนตะวนขนคลมพนทเกอบทงหมดแลว เหตการณเรองลมแรงอาจจะพบเฉพาะพนท การ

ปลกแกนตะวนตนฤดฝน และฤดแลง อาจมโอกาสประสบปญหานมากกวาการปลกปลายฤดฝน เพราะ

การปลกใน 2 ฤดดงกลาวมโอกาสจะพบพายไดในการปลก มากกวาการปลกปลายฤดฝน อยางไรกตาม

ปญหานพบบาง ยงไมไดเปนปญหาทรนแรง

2.4.1.4 ชวงแสงและอณหภม

โดยปกตพชน เปนพชวนสน แตพวกอายสนมกเปนกลมทไมไวตอแสง

(Frese, 1993) แตการปลกทดสอบหากปลกตนฤดฝนแกนตะวนจะเรมออกดอกเมออายประมาณ

60 วน แตหากปลกปลายฤดฝนแกนตะวนจะออกดอกเรวขนคอประมาณทอาย 50-55 วน การปลกใน

ราวเดอน พฤศจกายน-ธนวาคม มการออกดอกบางแตมจ านวนนอยและดอกมขนาดเลก การปลกตน

และปลายฤดฝนไมพบวามปญหาเนองจากอณหภม แตการปลกในฤดแลงในชวงทอากาศหนาวเยน

โดยเฉพาะ ในราวเดอน มกราคม ในปเพาะปลกท 2549/50 ท อ.กดจบ จ.อดรธาน ชวงทมการปลก

โดยใชหวทบมเพาะ พบวามอณหภมเยนโดยมอณหภมต าสดทประมาณ 10-150C จงท าใหหวของแกน

ตะวนอยในระยะพกตวอก อยางไรกตามเมออณหภมเรมสงขนในราวเดอน กมภาพนธ โดยพบวาม

อณหภมต าสดทประมาณ 200C หรอมากกวา ตนของแกนตะวนจะเจรญเตบโตอยางรวดเรว สงผลท า

ใหระยะเวลาการปลกตนแกนตะวนในฤดนยาวนาน ตงแตเดอน มกราคม และเกบเกยวในราวสนเดอน

พฤษภาคม ซงใชเวลาประมาณ 5 เดอน แทนทจะเปน 4 เดอน และเนองจากอณหภมทเยนท าใหพชม

อายยาวขน ถงแมจะเกบเกยวในราวเดอน พฤษภาคม พชกยงลงหวและสะสมอาหารไดไมเตมท ผล

เสยหายอกประการหนง คอ เดอน พฤษภาคม มฝนตกตดตอกน สงผลท าใหน าขงและหวเนา จงตองเรง

เกบเกยวซงเปนสาเหตทส าคญของการผลตแกนตะวนในฤดนมผลผลตต า

2.4.2 ปจจยทางชวภาพ

2.4.2.1 แกนตะวนมอายการเกบเกยวยาว

พนธแกนตะวนทใชปลกทดสอบคอพนธแกนตะวน # 1 พนธ KKU

Ac 001 พนธ JA 102 และพนธ HEL 65 ซงมอายเกบเกยวคอนขางสนหากเทยบกบพนธ

อนๆ อยางไรกตามเมอน ามาปลกในแปลงไรนาเกษตรกรพบวา ยงไมเหมาะสมกบระบบปลกพชของ

เกษตรกร โดยในชวงฤดฝนเกษตรกรมกมระบบปลกพช 2 ครง ในรอบป บนพนทไร ในระยะนอายพชท

เหมาะสมส าหรบการผลตควรจะทอายประมาณ 100 วน และการปลกแกนตะวนในฤดแลงหากมอาย

เกบเกยวยาว ท าใหเกบเกยวในราวเดอน พฤษภาคม ซงเปนชวงทเรมมฝนตก และในปทท าการศกษา

พบวามฝนตกมากและตกตดตอกนจงเปนสาเหตใหหวเนา ตองเกบเกยวผลผลตเรว จงท าใหมผลผลตท

ต า ในระบบปลกพชน การเลอนวนปลกท าไมได เพราะจะกระทบกบการปลกพชทงระบบ ทางแกท

จ าเปนคอการพฒนาสายพนธทมอายเกบเกยวใหสนกวาเดม โดยมอายเกบเกยว 100 วน

2.4.2.2 พนธแกนตะวนทมการเจรญเตบโตชาในระยะแรกของการเจรญเตบโต

ปญหาดงกลาวท าใหแกนตะวนไมสามารถแขงขนกบวชพชไดด เกษตรกรจ าเปนตองดายหญา 2-3 ครง

ท าใหตนทนการผลตเพมขน หากไดมการพฒนาพนธทเจรญเตบโตคลมพนทไดเรวกจะสามารถแขงขน

กบวชพชไดด พนธทใชในปจจบนเจรญเตบโตคลมพนทและแขงขนกบวชพชไดด เมอมอายไดประมาณ

60 วน หากสามารถเจรญคลมพนทไดในเวลาประมาณ 1 เดอน จะลดภาระในการก าจดวชพชลงท าให

ตนทนการผลตต าลง

2.4.2.3 โรคโคนเนาและหวเนา โรคน เกดจากเชอ Sclerotium rolfsii

โรคโคนเนาเปนปญหาส าคญของการผลตแกนตะวน ซงไดมรายงานวา Sclerotinia เปนปญหาการ

ผลตส าคญในตางประเทศ แตในประเทศไทย พบวา เกดจากเชอ Sclerotium rolfsii โดยใน

พนททพบโรคนมากมกจะเปนพนททเคยมการปลกถวลสงมากอนเนองจากเชอนเขาท าลายถวลสงอยาง

รนแรงเชนกน ซงพบในแปลงปลก อ.กดจบ จ.อดรธาน จนท าใหผลผลตลดลงมาก ในอกพนททพบการ

ระบาดของโรคมาก คอ โครงการอนรกษพนธกรรมพช อนเนองมาจากพระราชด ารฯ ล าตะคอง จ.

นครราชสมา ซงในพนทน มการใสปยคอก (มลไก) ซงคาดวาโรคโคนเนาอาจตดมาจากการปยมลไก

โดยปกตพชมกจะแสดงอาการเปนโรคเมอมการเจรญเตบโตของตนเตมท หรอปลกโดยใชระยะปลก

แคบ ในชวงลงหวแลวพชจะออนแอโรคน ตนทถกเชอเขาท าลายจะเหยว กลายเปนสน าตาล และตนจะ

ฟบ บรเวณโคนตนจะเหนเสนใย และ Sclerotia ของเชอน จากนนเชอจะเขาท าลายหว ท าใหเนาเสย

สวนใหญจะเนาทงหมด สวนหวทไมเนาอาจจะมเชออย ไมควรน ามาท าหวพนธ นอกจากเชอนจะท าลาย

หวท าใหผลผลตลดลงแลว ยงเปนแหลงของเชอโรคในดนทสามารถเขาท าลายพชในฤดตอไปได ยากตอ

การก าจด เนองจากเปนเชอในดน และสามารถเคลอนทไดโดยน า ท าใหกระจายไปยงพนทตาง ๆ ได

ดงนนควรมการศกษาเพอหาวธปองกน ก าจด เชนการใช Trichoderma sp. ในการควบคมโรคน

รวมทงในระยะยาวควรมการพฒนาพนธแกนตะวนใหทนทานตอการเขาท าลายของโรคน ซงปจจบนทาง

โครงการไดน าเชอพนธกรรมของแกนตะวนมาปลกทดสอบความตานทานตอโรคน หากมพนธใด

ตานทานหรอทนทานตอโรคน ไดดกจะน ามาใชเพอการพฒนาพนธตอไป

2.4.2.4 การพกตวของหวพนธ ไดมรายงานวาหวแกนตะวนจะถกท าลายการพกตว

ไดหากเกบไวทอณหภมต ากวา 50C (Denoroy, 1996) การชกน าหวใหเกดตนออนกอนการ

น าไปปลกนบวามความจ าเปน เพราะหากปลกโดยใชหว ตนจะงอกไมสม าเสมอท าใหตนแกนตะวนมอาย

ทแตกตางกนมากอยากตอการปฏบต การท าลายการพกตวโดยใชอณหภมต าอาจกอใหเกดความยงยาก

ตอเกษตรกร ดงนนทางโครงการจงไดมการศกษาและพบวาการบมเพาะหวใหเกดตนออนกอนการปลก

เปนวธการทดวธหนง (สนน และคณะ, 2549) โดยการตดหวแกนตะวนเปนชน ๆ แตละชนม 3-5 ตา

บมไวรวมกนในขยมะพราวชน หรอแกลบเผาเกาชน บมเพาะไวประมาณ 7-10 วน กเกดตนออนแลวจง

น าตนออนไปปลก พบวาวธการนกระตนใหหวแกนตะวนงอกไดดมาก แตการกระตนใหตนออนงอกแลว

น าไปปลก ดนจะตองมความชนด และในระยะปลก 1-2 สปดาหตองใหน าชลประทานชมชนอยเสมอ

ไมเชนนนตนจะตายไดงาย เพราะตนออนมความออนไหวตอการขาดน า และการปลกโดยใชตนออนตอง

ปลกตน หากปลกลกจะท าใหตนกลาหก การปลกตนเมอกระทบแลงพชจะแสดงอาการขาดน าไดอยาง

รวดเรว เพราะจะมระบบรากตน และดนทเหมาะสมกบการปลกเปนดนรวนปนทราย จงตองใหน า

ชลประทานบอยครงหลงจากปลก 1-2 สปดาห และหลงจากมฝนทงชวงจงสงผลท าใหมตนทนการผลต

สงในการผลตแกนตะวน ดงนนควรมการพฒนาวธการท าลายการพกตวของแกนตะวน โดยการท าลาย

การพกตวของหว และตดเปนชน ๆ ปลกใหลก อาจจะชวยแกปญหาดงกลาวได แตทงน ยงตองการ

งานวจยเพอพฒนาวธการดงกลาววาไดผลตามสมมตฐานทตงไวหรอไม

2.4.3 ปจจยทางเศรษฐกจและสงคม

2.4.3.1 ตนทนการผลต และรายไดทไดรบ

การปลกทดสอบปลายฤดฝน ตนทนการผลตของแตละแปลงการผลต ม

ความแตกตางกนมาก สวนใหญมตนทนการผลตในระหวาง 3,600-7,000 บาท/ไร โดยเปนตนทนคา

วสด เพยง 1,200-2,200 บาท/ไร ซงสวนใหญเปนคาหวพนธ มการผลตทสถานทดลองของศนยวจย

นครราชสมา และมหาวทยาลยขอนแกน ทมตนทนการผลตสงกวาแหลงผลตอน ๆ มาก คอมตนทนการ

ผลต 10,000-16,000 บาท/ไร ในกลมแรก (ทมตนทนการผลต 3,600-7,000 บาท/ไร) แปลงทม

ผลผลตต า (<1,000 กโลกรม/ไร) สวนใหญเปนตนทนคาปลก และหวพนธคดเปนเงน 1,500-

2,700 บาท/ไร คดเปนรอยละ 19.8-57.0 ของตนทนทงหมด รองลงมาเปนตนทนคาก าจดวชพช และ

คาเตรยมแปลงปลก สวนในกลมแรกทมระดบผลผลตคอนขางต า (นายเสรภาพ ศรนกล) พบวาตนทน

ทมากทสดของการผลต คอ ตนทนส าหรบคาเกบเกยว คอ 2,250 บาท/ไร คดเปนรอยละ 32 ของ

ตนทนทงหมด ทเปนเชนนเพราะมระดบผลผลตสงกวากลมแรกทมผลผลตต า สวนกลมทไดผลผลต

คอนขางสง (3,001-4,000 กโลกรม/ไร) ซงทงหมดเปนการปลกในสถานทดลอง พบวามตนทนการ

ผลต 10,000-16,000 บาท/ไร มตนทนทมากทสดส าหรบการผลตในพนทไรปลายฤดฝน คอ การให

น าคดเปนรอยละ 20.3-41.4 ของตนทนทงหมด ทงน เพราะปลกใกลฝนหมดท าใหตองใหน าส าหรบ

การผลต ท าใหเสยคาใชจายสงอยางไรกตามการทใหน าไดอยางสม าเสมอ สงผลท าใหมระดบผลผลต

คอนขางสง กลาวคอ มผลผลต 3,223-3,900 กโลกรม/ไร ตนทนการผลตทนบวาเปนสวนนอยทสด

ส าหรบการผลตคอตนทนคาวสด โดยทวไปจากการปลกทดสอบพบวามตนทนคาวสด เปนคาหวพนธ

900 บาท/ไร และคาปยเคม 250-500 บาท/ไร รวมตนทนคาวสด 1,500-2,000 บาท/ไร ตนทน

สวนใหญของการผลตจงเปนคาแรงงาน

การผลตแกนตะวนในฤดแลงตนทนการผลตของแตละแปลงมความแตกตาง

กนมาก สวนใหญมตนทนการผลต 3,250-9,500 บาท/ไร โดยจะมตนทนวสด 1,450-7,020 บาท/

ไร สวนใหญเปนคาน ามน หรอคาไฟฟาในการใหน า คาหวพนธ รองลงมาเปนคาปยและสารเคม ในกลม

เกษตรกรทไดรบผลผลตสง มตนทนการผลต 11,000-21,100 บาท/ไร โดยจะมตนทนคาวสด

1,900-6,400 บาท/ไร สวนใหญเปนคาน ามนหรอคาไฟฟาในการใหน า คาหวพนธ รองลงมาเปนคา

ปยและสารเคม นอกจากนในกลมนจะมตนทนทมมากคอ ตนทนคาแรงงานการเกบเกยว 1,900-

7,500 บาท/ไร ทงสองกลมจะมตนทนคาแรงงานทมากทสดคอการปลก การดายหญา ก าจดวชพชและ

การเตรยมดน สวนตนทนทนอยทสดคอการใสปย ในการปลกทดสอบครงนถาคดตนทนทงหมด

เกษตรกรทกรายจะขาดทนจากการผลตแกนตะวน ยกเวน นายมก แกวเครอศร บานปากมาง อ.ทาบอ

จ.หนองคาย เนองจากมระดบผลผลต/ไร สง แมวาจะมทนการผลตสงกตาม เกษตรกรบางรายใช

แรงงานจางเพยงอยางเดยวในการผลตแกนตะวน ท าใหตนทนการผลตสง แตการจะมก าไรจากการผลต

เกษตรกรควรใชแรงงานภายในครอบครว

จากการปลกทดสอบการผลตแกนตะวนในสภาพเพาะปลกตนฤดฝนซงม

ตนทนการผลต 9,850-22,150 บาท/ไร และมตนทนการผลตตอกโลกรมเทากบ 2-15.2 บาท/

กโลกรม โดยพบวาตนทนของเกษตรกรจะต ากวาตนทนของแปลงทดลองเนองจากมตนทนการผลตต า

แตมผลผลตสง สงผลท าใหตนทนการผลตตอกโลกรมต า อยางไรกตามการผลตในฤดนมตนทนการ

ผลตตอกโลกรมคอนขางสงหากเทยบเทยบกบฤดการผลตอน ๆ (ปลายฤดฝน และฤดแลง 3-4 บาท/

กโลกรม) การด าเนนการจะท าใหทราบตนทนการผลตในพนทตาง ๆ เพอใชก าหนดราคาในการรบซอ

ผลผลตจากเกษตรกรตอไป การศกษาครงน ท าในสภาพไรนาเกษตรกรในเขตสภาพเพาะปลกตางๆ

ระดบการผลต ตนทนการผลต การปฏบต และการยอมรบของเกษตรกรในแตละพนททปลกทดสอบ

จงมขอมลทมความแตกตางกนมาก และแปรปรวนไปตามสภาพแวดลอมทปลกทดสอบซงกเปนไปตาม

วตถประสงคของการเลอกพนท จะเหนวาตนทนการผลตหวแกนตะวนในแตละพนทการผลต กลมทได

ผลผลตในระดบสงจะมตนทนการผลตต าทสดในราว 3-4 บาท กลมทไดผลผลตระดบต าจะมตนทนการ

ผลตสงมากกวา 4 บาท/กโลกรมของหวสด การรบซอจากเกษตรกรในราคาทต าจะท าใหไมเกดแรงจงใจ

ในการผลต แตหากซอผลผลตจากเกษตรกรในราคาสง 5-10 บาท/กโลกรมหวสด ท าใหศกยภาพใน

การใชวตถดบในการผลตเอทานอลลดลงหรอเปนไปไมได นอกจากจะน าหวแกนตะวนไปใชเปนพช

อาหารเพอสขภาพตอไป

2.4.3.2 การยอมรบการผลตแกนตะวนของเกษตรกร

เกษตรกรและผรบผดชอบแปลงผลตแกนตะวนไดมความเหนเกยวกบการ

ผลตแกนตะวน ถงแมจะมปญหาการผลตและไดผลผลตต า เกษตรกรสวนใหญกยงตดสนใจทจะลอง

ปลกแกนตะวนตอไป เพราะเรมรจกพชนและคาดวาจะท าไดดขน และจะไดผลผลตสงขน ยกเวน

เกษตรกรในเขต อ.ทาบอ จ.หนองคาย บางราย โครงการอนรกษพนธพชศนยคลองไผ อ.พฒนานคม จ.

ลพบร และหมบานเศรษฐกจพอเพยง จ.นครพนม ทจะไมท าการปลกพชนอกตอไป เนองจากให

ความเหนวาเปนพชทมอายยาว และมตนทนการผลตสง แตราคารบซอต า อกทงในบางพนทสามารถ

ปลกพชทมอายสนไดหลายครง และไดก าไรจากการปลกมากกวา จงตดสนใจไมปลกพชนตอไป สงท

เกษตรกรมความเหนตรงกนคอ การผลตพชนมปญหาเรองแมลงนอยมาก การปลกดแลปฏบต

โดยทวไปไมยงยาก ยกเวนขนตอนการปลก ซงตองกระตนใหเกดตนออนแลวจงปลกและขนตอนการ

เกบเกยว ซงตองขดและปลดหว ท าใหเสยเวลาและสงผลท าใหตนทนการผลตสง สงทเกษตรกรยงไม

พอใจกบการผลตคอ ผลผลตทไดต า และราคารบซอยงต า ไมคมคากบการลงทน ท าใหขาดแรงจงใจใน

การผลต

2.5 สรปผลการศกษา

จากการด าเนนการศกษาการผลตแกนตะวนใน 3 ฤดเพาะปลก คอ การผลตตนฤดฝน การผลต

ปลายฤดฝน และการผลตในฤดแลง พอสรปไดดงน

2.5.1 ระดบผลผลตทไดรบ

ผลผลตแกนตะวนทผลตแกนตะวนตนฤดฝน สวนใหญมผลผลตอยในระดบปานกลาง

1,596-3,347 กโลกรม/ไร รองลงมามผลผลตต า 860 กโลกรม/ไร สวนการผลตปลายฤดฝน การ

ผลตในแปลงเกษตรกรเกอบทกแปลงใหผลผลตต า เนองจากพชกระทบแลง สวนแปลงทดลองในสถาน

ทดลองใหผลผลตสงเฉลย 3,658 กโลกรม/ไร สวนการปลกในฤดแลง แปลงเกษตรกรปลกทไรใหน า

ชลประทาน ใหผลผลตปานกลาง 2,282 กโลกรม/ไร ในขณะทแปลงปลกชายฝงรมน า ใหผลผลตเฉลย

1,567 กโลกรม/ไร และแปลงปลกในนาใหน าชลประทานใหผลผลตต าสด 619 กโลกรม/ไร เนองจาก

น าทวมขงแปลงกอนเกบเกยว สวนการปลกในสถานทดลองใหผลผลตสงทสด 2,427 กโลกรม/ไร

2.5.2 ตนทนการผลตและก าไร

ทกแปลงมตนทนการผลตคอนขางสง กลมทมผลผลตต า สวนใหญมตนทนการผลต

3,000-7,000 บาท/ไร สวนกลมทไดผลผลตสง มตนทนการผลต 10,000-20,000 บาท/ไร โดยใน

กลมของเกษตรกรทไดรบผลผลตต า ท าใหเกษตรกรขาดทน ในกลมของเกษตรกรทไดผลผลตสง หาก

คดเฉพาะตนทนคาวสดจะมก าไร แตถาคดตนทนคาวสดและแรงงานจางและคดตนทนทงหมดท าให

เกษตรกรขาดทนจากการผลต โดยจะพบวาตนทนส าคญ คอ การปลก การเตรยมแปลงปลก การดาย

หญา ก าจดวชพชและการใหน า หากมการรบซอ 2.5-3 บาท/กโลกรมหวสด เกษตรกรจะขาดทนตอการ

ผลต ราคารบซอควรอยในระดบ 4-5 บาท/กโลกรมหวสด ในการปลกปลายฤดฝนและฤดแลง และ 8-

10 บาท/กโลกรมของหวสดในการผลตตนฤดฝน ซงหากก าหนดราคารบซอในระดบนอาจขาดศกยภาพ

ในการแขงขนกบวตถดบอนๆ ในการผลตเอทานอล เนองจากมราคาของวถตดบสงเกนไป

2.5.3 การยอมรบการผลต

เกษตรกรสวนใหญยงยอมรบทจะผลตตอไป ถงแมการผลตในปนจะไดผลผลตต า

และขาดทน เพราะทราบสาเหตทท าใหผลผลตต า เนองจากปญหาเรองน า ทงขาดน าในชวงแรก และน า

ทวมแปลงกอนการเกบเกยว และเกษตรกรเชอวาจะสามารถเพมผลผลตไดในการปลกครงตอไป เชน

การปลกใหเรวขน และหากมราคารบซอทสงขน จะสรางแรงจงใจการผลตตอเกษตรกรไดมากขน

2.6 ขอเสนอแนะ

2.6.1 การพฒนาพนธใหเหมาะสมกบระบบการผลตพช

พนธแกนตะวนทใชอยในปจจบนยงมขอจ ากด คอ อายเกบเกยวยาว ไมทนแลงและ

ออนแอตอโรคโคนเนา หวเนา ควรท าการศกษาพฒนาพนธเพอแกไขปญหาดงกลาวตอไป

2.6.2 การศกษาการแกการพกตวของแกนตะวน

เนองจากแกนตะวนมการพกตวท าใหตองบมหวกอนปลก ซงท าใหยงยากในการผลต

ดงนนการศกษาวธแกการพกตวของหวจะชวยท าใหสามารถลดขนตอนทยงยาก เชน การบมในแปลง

เพาะกอนปลกได

2.6.3 การศกษาการปองกนก าจดโรคโคนเนา ซงเกดจากเชอ Sclerotium rolfsii

เนองจากโรคโคนเนา หวเนาเปนโรคทส าคญมาก ท าใหตนแกนตะวนตาย หรอถาไม

ตายในชวงเกบเกยว หวจะเนา ท าใหผลผลตลดลง ดงนนควรท าการศกษาพฒนาวธการปองกนก าจด

ตอไป

2.7 ประมวลภาพกจกรรม

2.7.1 กจกรรมการใหความรแกเกษตรกร

การใหความรการผลตแกนตะวนแกกลม สาธตการเพาะหวพนธในแปลงเพาะแกกลม

เกษตรกร อ.พฒนานคม จ.ลพบร เกษตรกร อ.นาแก จ.นครพนม

2.7.2 การเตรยมหวพนธและกลาพนธ

การตดหวแกนตะวน น าชนสวนหวมาวางเรยงในกระบะแกลบชน

ปดฝาเพอบมหวแกนตะวน

ประมาณ 5-10 วน ใบแกนตะวนจะงอก การบมหวโดยท าใหเกดกาซ

ใชระยะหกระตายในการปลก คารบอนไดออกไซดจากการจดธป

ท อ.เปอยนอย จ.ขอนแกน

2.7.2 การเตรยมหวพนธและกลาพนธ (ตอ)

น าชนสวนหวมาวางเรยงในแปลงเพาะ น าวสดทมในแปลง เชนฟาง ซาแลน คลมแปลง

ขางแปลงปลก เพอบมหวพนธ กระตนใหเกดตนออน

หลงจากบมประมาณ 5-7 วนตนออน น าวสดคลมแปลงเพาะออก ตนออนจะได

จะเรมงอก รบแสงและปรบตว กอนน าไปแปลงปลก

น าหวแกนตะวนมาช าไวในถงใสแกลบชน ตนกลาระยะหกระตาย แปลงนางมาลย

อ.เทพสถต จ.ชยภม

2.7.3 สภาพพนทปลกของเกษตรกร

แปลงนายบญโฮม อ.น าพอง จ.ขอนแกน แปลงนายสมบต อ.เกษตรวสย จ.รอยเอด

ยกแปลงปลก ปลกโดยไมยกรอง

แปลงนายวรยทธ อ.ทาบอ จ.หนองคาย แปลงปลกแบบไมยกรอง

แปลงปลกท าเปนหลมเพอกกเกบน า นางมาลย อ.เทพสถต จ.ชยภม

แปลงปลกแบบยกรองของเกษตรกร แปลงปลกแบบยกรองของเกษตรกร

อ.กดจบ จ.อดรธาน อ.นาแก จ.นครพนม

2.7.4 การปลกปฏบตของเกษตรกร

การปลกโดยใชหวพนธ แปลงนายบงเอญ การปลกโดยใชตนกลา แปลงนายอดลยสทธ

อ.เชยงยน จ.มหาสารคาม อ.น าพอง จ.ขอนแกน

การปลกโดยใชตนกลา แปลงนางมาลย การปลกแกนตะวนแซมขาวโพด

อ.เทพสถต จ.ชยภม แปลงนายรตน หมบานเศรษฐกจพอเพยง

อ.นาแก จ.นครพนม

การดายหญา ก าจดวชพช การใสปย

2.7.4 การปลกปฏบตของเกษตรกร (ตอ)

การใหน าระบบสปรงเกอร แปลงนายสมบต การใหน าระบบสปรงเกอร

อ.เกษตรวสย จ.รอยเอด แปลงศนยวจยพชไรนครราชสมา

การใหน าระบบสปรงเกอร การใหน าระบบสปรงเกอร

แปลงโครงการอนรกษพนธกรรมพช แปลงนางมาลย อ.เทพสถต จ.ชยภม

ล าตะคอง จ.นครราชสมา

การใหน าระบบสปรงเกอร การใหน าแบบปลอยตามรองของนางอ านวย

แปลงสถานทดลองของมหาวทยาลยขอนแกน อ.ศรบญเรอง จ.หนองบวล าภ

2.7.5 การเจรญเตบโตระยะตางๆของแกนตะวน

ตนแกนตะวนอายประมาณ 1 เดอนหลงปลก ตนแกนตะวนอายประมาณ 1 เดอนหลงปลก

แปลงนายมก อ.ทาบอ จ.หนองคาย แปลงปลกศนยวจยพชไรนครราชสมา

ระยะดอกตม แปลงนายอานภาพ ระยะดอกตม

อ.เมอง จ.ขอนแกน แปลงปลกศนยวจยพชไรนครราชสมา

เรมมไหล (ลงหว) เรมมไหล (ลงหว)

2.7.5 การเจรญเตบโตระยะตางๆของแกนตะวน(ตอ)

ระยะออกดอกประมาณ 50% ของแปลง ระยะออกดอก แปลงนายเสรภาพ

ศนยวจยพชไรนครราชสมา อ.เมอง จ.ขอนแกน

ระยะออกดอก แปลงนายพรรณา ระยะดอกโรย แปลงนายเสรภาพ

อ.เมอง จ.มกดาหาร อ.เมอง จ.ขอนแกน

ระยะเกบเกยว ระยะเกบเกยว แปลงนายสวสด

แปลงศนยวจยพชไรนครราชสมา อ.กดจบ จ.อดรธาน

2.7.6 ขนตอนการเกบเกยว

การตดตนกอนขด ขดโดยใชพลว

แปลงปลกมหาวทยาลยขอนแกน แปลงปลกมหาวทยาลยขอนแกน

การเกบเกยวโดยใชเสยมขด แปลง หวทขดขนมากองรวมกนไวในทรม

นางจนทรหอม อ.เปอยนอย จ.ขอนแกน

การปลดหวสดของเกษตรกร การปลดหวสดของเกษตรกร แปลง

อ.น าพอง จ.ขอนแกน นางจนทรหอม อ.เปอยนอย จ.ขอนแกน

2.7.7 ผลผลตทไดของเกษตรกร

นายเสรภาพ และผลผลตทได อ. เมอง ผลผลตจากแปลงนายอดลยสทธ อ.น าพอง

จ.ขอนแกน จ.ขอนแกน

ผลผลตจากแปลงนายบงเอญ อ.เชยงยน ผลผลตจากแปลงนายสมหมาย

จ.มหาสารคาม อ.เปอยนอย จ.ขอนแกน

ผลผลตจากแปลงปลก ผลผลตจากแปลงนายสมบต อ.เกษตรพสย

ศนยวจยพชไรนครราชสมา จ.รอยเอด

2.7.7 ผลผลตทไดของเกษตรกร(ตอ)

ผลผลตจากแปลงนายนยม ผลผลตของนางกาญจนา อ.กดจบ

อ.พฒนานคม จ.ลพบร จ.อดรธาน

2.7.8 การจดการหลงการเกบเกยว

น าหวใสกระสอบฝงใตทรายทชน รอการมารบซอ บรรจใสกระสอบ รอการมารบซอของ

ของโครงการฯ อ.ทาบอ จ.หนองคาย โครงการฯ เกษตรกรท อ.กดจบ จ.อดรธาน

หวสดทเกบมาจากแปลง การลางท าความสะอาด

2.7.8 การจดการหลงการเกบเกยว(ตอ)

บรรจใสถงพลาสตก ปดปากถงไมใหอากาศเขา เกบไวในหองเยนอณหภมประมาณ 10 C

2.7.9 สภาพปญหาตางๆทเกดขนในแปลงปลกทดสอบ

น าทวมแปลง แมลงท าลายล าตนแกนตะวน

เชอราทตดมากบหวพนธ หวพนธเกดการหมกมยสตเกดขน

ไมสามารถน าไปปลกได

2.7.9 สภาพปญหาตางๆทเกดขนในแปลงปลกทดสอบ (ตอ)

สภาพหวทเกดการพกตว เมอกระทบ สภาพขาดน าอยางรนแรง

อากาศเยน

เพลยแปง วชพช หวโผลกลายเปนตนใหม

โรคโคนเนา หวเนาทเกดจากเชอรา น าทวมแปลงผลตในชวงเกบเกยว ท าใหหวเนา

Sclerotium rolfsii

2.8 กจกรรมการประชาสมพนธ งาน “ทงแกนตะวนบาน” เตรยมจดงานทงแกนตะวนบาน เปดประโยชนอกดาน ของพชไรพนธ

ใหม แกนตะวน รศ. สนน จอกลอย อาจารยประจ าคณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน นกวจย

เจาของผลงานพฒนาพนธพช แกนตะวน เผยวา คณะเกษตรศาสตร และศนยบรการวชาการ

มหาวทยาลยขอนแกน รวมกบ ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

จดงาน “ทงแกนตะวนบาน” เพอเผยแพรคณประโยชน และวธการเพาะปลก “แกนตะวน”

ใหประชาชนทวไปไดทราบ รวมทงประโยชนในดานความสวยงามทสามารถพฒนาเปนแหลงทองเทยว

ไดดวย

“แกนตะวน เปนพชใหมทคนทวไปยงไมรจก ดงนน เพอเปนการพฒนาพชชนดนใหเปนทยอมรบของทงผปลก และผบรโภค และ

พฒนาไปสการเปนพชเศรษฐกจชนดใหมของไทย โดยเฉพาะความสวยงามของดอกเมอเปนแปลงใหญ ซงดอกแกนตะวนจะมสเหลองคลายบวตอง มความสวยงามไมแพทงบวตอง หรอทงทานตะวนเลย จงนบไดวาเปนพชเพอการทองเทยวไดอกทางหนง โดยคณะ

เกษตรศาสตร ไดจดท าแปลงสาธตแกนตะวนขน ตงแตเดอน

กมภาพนธ 2550 ทผานมา และดอกแกนตะวนจะบานในชวงเดอนพฤษภาคม ถงเดอนมถนายน 2550 จงไดจดงานวนทงแกนตะวนบานขน ในวนศกรท 25 พฤษภาคม 2550 ตงแตเวลา 09.00 – 16.30 น. ณ อทยานเทคโนโลยการเกษตร มข. โดยในงานจดใหมการแขงขนวาดภาพและถายภาพแกนตะวน การอบรมเกยวกบการ

เพาะปลก การตลาด และประโยชนของแกนตะวน รวมทง การแสดงอาหารทปรงจากหวแกนตะวน และใหทดลองชม สวนผท

พลาดโอกาสไมไดเขารวมงาน ยงสามารถมาเทยวชมและศกษา

แปลงสาธตแกนตะวน ณ บรเวณอทยานเทคโนโลยการเกษตร ไดจนถงเดอนสงหาคมน”

ทมา: http://home.kku.ac.th/info/dailynews05_kku_50.htm

http://home.kku.ac.th/info/dailynews05_kku_50.htm

2.8 กจกรรมการประชาสมพนธ (ตอ)

ผวาฯ ขอนแกนชนชม “แกนตะวน” ชอด สารพดประโยชน

วนท 25 พฤษภาคม ทผานมา เวลา 15.30 น. นายปานชย บวรรตนปราณ ผวาราชการจงหวดขอนแกน

ใหเกยรตเปนประธานเปดงาน “ทงแกนตะวนบาน” ททางคณะเกษตรศาสตร และศนยบรการวชาการ

มหาวทยาลยขอนแกน รวมกบ ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.) รวมกนจดขน เพอเผยแพร

คณประโยชน และวธการเพาะปลกใหประชาชนทวไปไดทราบ โดยม รศ.ดร. สมนต สกลไชย อธการบด

พรอมดวยคณาจารยและผสนใจทวไปรวมงานจ านวนมาก ณ ศาลาจตรมข อทยานเทคโนโลยการเกษตร

คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

ผวาฯ ชมความงามของ

“ แกนตะวน” จากภาพถายทสงเขา

ประกวดในงานน

ผวาราชการจงหวดขอนแกน กลาววา แกนตะวน มคณสมบตท

ดมาก ถอเปนพชเศรษฐกจสารพดประโยชน โดยเฉพาะชอ

“แกน” หมายถง จดศนยรวม “ตะวน” หมายถง ดวง

ตะวน พระอาทตย แกนตะวน จงมความหมายวา จดศนยรวม

แหงดวงอาทตย จดศนยรวมแหงพลงงาน ซงขอเทจจรง หว

แกนตะวน สามารถแปรรปไดหลากหลาย สารพดประโยชน

อาท แปรรปผลตภณฑเพอสขภาพ หรอจะรบประทานหวสด ๆ

กได จากทไดรบทราบมาวา นกวจยของมหาวทยาลยขอนแกน

ไดศกษาวจยพบวา หวของแกนตะวน เปนแหลงสะสมของอนน

ลน ซงเปนสารทมประโยชนตอสขภาพสง เมอรบประทานหว

แกนตะวนจะสามารถลดความเสยงการเปนโรคหวใจและหลอด

เลอด สรางภมคมกนในรางกาย แกนตะวนใหแคลอรต า ไม

เพมน าตาลในเลอด จงลดความเสยงการปนโรคเบาหวาน

นอกจากน ประโยชนอกดานของแกนตะวน คอการแปรรปผลต

เปนพลงงานทดแทน ผลตเอทานอลจากแกนตะวน ซงจะ

รองรบการขาดแคลนพลงงานในอนาคตของประเทศไทย และท

ส าคญอกดานดอกแกนตะวน มสเหลอง ซงเปนสประจ าจงหวด

ขอนแกนพอด จงนบไดวาแกนตะวนเปนพชเศรษฐกจใหม ท

นาจะมอนาคตไกล

ทมา: http://home.kku.ac.th/info/dailynews05_kku_50.htm

http://home.kku.ac.th/info/dailynews05_kku_50.htm

2.8 กจกรรมการประชาสมพนธ(ตอ)

ทงแกนตะวนบาน ท มข.

ศนยบรการวชาการ และศนยปรบปรงพนธพช คณะเกษตรศาสตร มข. รวมกบ ส านก

คณะกรรมการวจยแหงชาต จดงาน “ทงแกนตะวนบาน ” เพอสงเสรมและเผยแพรผลงานทางวชาการ

ของนกวจยมหาวทยาลยขอนแกน ซงแกนตะวนเปนพนธไมทรงคณคาทไดรบการพฒนาสายพนธ โดยม

รศ.ดร.สนน จอกลอย เปนผวจยหลกพธการเปดงานอยางเปนทางการ เมอวนท 25 พ.ค. 50 เวลา

16.00 น. โดยผวาราชการจงหวดขอนแกน เปนประธานเปดงาน ณ อทยานเทคโนโลยการเกษตร และ

ในวนดงกลาวไดจดกจกรรมหลากหลาย อาท การอบรมการปลก การดแลและการใชประโยชนจากแกน

ตะวน การแขงขนการประกวดภาพถาย การวาดภาพ และการสมผสรสชาตอาหารเพอสขภาพทปรงจาก

หวแกนตะวนผชนะเลศอนดบ 1 ของการแขงขนประเภทตาง ๆ มดงน การประกวดภาพถาย คอ นาย

วสนต เจรญสนทรพย การประกวดวาดภาพระดบอนบาลคอ ด.ญ.ศลษา กจเจรญ การประกวดวาดภาพ

ระดบประถมตน คอ ด.ช.วฒกร อมถวล การประกวดวาดภาพ ระดบประถมปลาย คอ ด.ญ. ณฏฐณชา

โพธศร

ทมา:http://home.kku.ac.th/uac/Newsletter/newsletter%208-50%2001-

15-06-50.pdf

2.8 กจกรรมการประชาสมพนธ (ตอ)

มข.ดน “แกนตะวน” พชเศรษฐกจใหม แปรรปผลตภณฑเพอสขภาพ/พลงงานทดแทน

โดย ผจดการออนไลน 24 พฤษภาคม 2550 16:40 น.

แกนตะวน มดอกคลายทานตะวนยอสวน และดอกบว

ตอง ปลกในแปลงขนาดใหญ เมอดอกบานจะมสสนท

สวยงาม สามารถสงเสรมรองรบอตสาหกรรมการ

ทองเทยวได

ศนยขาวขอนแกน-นกวชาการ ม.ขอนแกน วจยสมนไพรมหศจรรย “แกนตะวน” พบมประโยชนสง

ทงสรรพคณทางยาและสกดเปนพลงงานทดแทน ช หวแกนตะวน มสารอนนลน ชวยลดไขมนในเลอด ลด

ความเสยงโรคเบาหวาน มนใจเกดผลเชงพาณชยพฒนาเปนผลตภณฑอาหารเพอสขภาพเรงตอยอดวจย

หาลทางแปรรปเปนเอทานอล ดนจดงาน “ทงแกนตะวนบาน” กระตนอตสาหกรรมทองเทยว หาลทาง

หนวยงานรฐสงเสรมปลกเปนพชประจ าจงหวดขอนแกน

รศ.ดร.สนน จอกลอย อาจารยประจ าภาควชาพชศาสตรและทรพยากรการเกษตร คณะ

เกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน เปดเผยถงงานวจยพช แกนตะวน วา จากการวจยตลอดระยะ 3 ปท

ผานมา “แกนตะวน” หรอ Jerusalem artichoke ซงเปนพชเมองหนาวมตนก าเนดในทวปอเมรกาเหนอ

เมอปรบปรงพนธจนเหมาะสมตอการปลกในเขตรอนเมองไทย พบวา เปนพชอกชนดทมศกยภาพสง

สามารถสงเสรมปลกเปนพชเศรษฐกจใหมได ลกษณะของตน แกนตะวน เปนพชใกลชดกบทานตะวน ม

ดอกสเหลองสดใส คลายดอกบวตอง และดอกทานตะวน แตมขนาดเลกกวา มหวใตดนคลายกบมนฝรง

เพอเกบสะสมสารอาหาร ซงหวของแกนตะวน จากการวจยพบวา เปนแหลงสะสมของอนนลน (inulin)

ซงเปนสารทมประโยชนตอสขภาพสง

ทงน อนนลน ประกอบดวย น าตาลฟรกโตส มโมเลกลยาว จบยดไขมนในเสนเลอดทเปนอนตราย

ตอรางกาย เชน ไขมน Cholesterol Triglyceride และ LDL จงลดความเสยงการเปนโรคหวใจและหลอด

เลอด สรางภมคมกนในรางกาย ขณะท แกนตะวน ใหแคลอรต า ไมเพมน าตาลในเลอด จงลดความเสยง

การเปนโรคเบาหวาน

ทส าคญ อนนลน เปนสารเยอใยอาหาร จะไมถกยอยในกระเพาะ และล าไสเลก อยในระบบทางเดน

อาหารเปนเวลานาน ท าใหไมรสกหว กนอาหารไดนอย จงชวยลดความอวน นอกจากน อนนลน จะชวย

ลดปรมาณแบคทเรยทท าใหเกดโรคในระบบทางเดนอาหาร เชน Coliforms และ E.Coli แตจะเสรมการ

ท างานของแบคทเรยทเปนประโยชนตอรางกายคอ Bifidobacteria และ Lactobacillus จงเสรมสราง

ภมคมกนรางกายใหดขน

“ขอมลเบองตนทไดจากการสอบถามผท

บรโภค หวแกนตะวนสด เปนประจ า พบวา เมอ

รบประทานหวแกนตะวน จะรสกอม กนอาหาร

นอยลง ระบบขบถายด ไมมปญหาทองผก และ

ชวยลดอาการจกเสยดแนน และแกอาการ

ทองเสยได สวนผลทางออม ท าใหสขภาพในชอง

ปากด ลดกลนปากจากเชอแบคทเรยในชองปาก

และในระบบล าไสได”รศ.ดร.สนน กลาวและวา

สรรพคณทเปนประโยชนตอสขภาพ

ดงกลาว ท าให แกนตะวน ไดรบความสนใจ

เพราะเขากบกระแสรกษสขภาพ สงคมก าลงให

ความส าคญตอผลตภณฑรกษาสขภาพจาก

สมนไพร ทผานมา การทดลองปลกแกนตะวน

พนธ 1 ทแปลงสาธตคณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน มประชาชนททราบถงสรรพคณของหวแกน

ตะวน ตดตอซอ หวสด ไปบรโภคในลกษณะผกสด หรอประกอบอาหารเหมอนผกทวๆไป จนไมเพยงพอ

ตอความตองการ

เชอมลทางแปรรปเปนผลตภณฑเพอสขภาพ

นอกจากน ยงม บรษท แกนตะวน ไบโอเทค จ ากด เหนความส าคญของพชชนดน น าตนพนธไป

สงเสรมใหเกษตรกรในเขตจงหวดลพบรปลกจ านวนมาก ในลกษณะคอนแทรกฟารมมง โดยน าไปแปรรป

เปนซปหวแกนตะวน สลดบารแกนตะวน ฯลฯ จ าหนายในซเปอรมารเกตในเขตกรงเทพฯ และไดรบการ

ตอบรบจากตลาดกลมเปาหมายสงมาก

ลทางการน าไปใชประโยชนแปรรปเปนผลตภณฑเพอสขภาพ มความเปนไปไดสง เนองจากประเทศ

แถบยโรป มผลตภณฑลดความอวนจากพชชนดนแลว สวนในประเทศไทย เรมมองเหนคณประโยชนพช

ชนดน เพมขนเรอยๆ การน าไปแปรรปเปนผลตภณฑเพอสขภาพ นาจะวจยเพมเตมเพยงเลกนอย ใหเหมาะ

กบสภาพการเพาะปลกการตลาดทเหมาะกบสภาพพนทเทานน

ปจจบนกระแสตนตวดานการวจยพชแกนตะวน มสงมาก โดยนกวจยจากมหาวทยาลยมหาสารคาม

ก าลงวจย เพอใชประโยชนจากดอกแกนตะวน รองรบอตสาหกรรมเลยงผ ง สวนกรมวชาการเกษตร น าแกน

ตะวน ไปวจยพฒนาใหไดผลผลตทสงขน รวมถงมหาวทยาลยเชยงใหม มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ฯลฯ

สวนคณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน จะเปนศนยกลางดานการวจยพฒนาสายพนธแกน

ตะวนใหหลากหลาย รองรบการเพาะปลกเชงพาณชย ขณะน อยระหวางการปรบปรงสายพนธ ใหมระยะเวลา

เกบเกยวทสนลงใหเหลอเพยง 100 วน จากเดม 120 วน ซงจะท าใหเกษตรกรสามารถปลกแกนตะวนไดถง

ปละ 3 ครง

รศ.ดร.สนน จอกลอย ผปรบปรงพนธแกนตะวน ให

เหมาะกบการปลกในเขตเมองรอน

รกตอยอดวจยแกนตะวน-ผลตเปนเอทานอล

ขณะเดยวกน แกนตะวน ยงมประโยชนในฐานะวตถดบแปรรปเปนเอทานอล พลงงานทดแทนทส าคญ

ของประเทศ ขอมลเบองตนพบวา หวแกนตะวน เปนพชใหน าตาล สามารถใชจลนทรยหมกเปนเอทานอลได

โดยหวแกนตะวนสด 1 ตน สามารถหมกเปนเอทานอลได 80 ลตร ซงสงกวาออย 1 ตนทสามารถหมกเปน

เอทานอลไดประมาณ 65-70 ลตร แตกยงต ากวาหวมนส าปะหลงสด 1 ตนทหมกเปนเอทานอลไดถง 160

ลตร

ส าหรบอปสรรคของการแปรรปแกน

ตะวนเปนเอทานอล พบวา ยงมตนทนการ

จดการเพาะปลกคอนขางสงถง 3,000-4,000

บาท/ไร ขณะทผลผลตแกนตะวนยงอยใน

เกณฑต าประมาณ 2.5-4 ตน/ไร กอปรกบ

ราคาขายเมอองกบการน าไปบรโภคสดราคาจง

คอนขางสง ไมเหมาะทจะน าไปแปรรปเปนเอ

ทานอลในระยะน จ าเปนตองหาทางเพม

ผลผลตใหสงขน เพอใหราคารบซอต าลง จงจะ

เหมาะกบการผลตเปนพลงงานทดแทน

ลาสดส านกงานคณะกรรมการวจย

แหงชาต ไดใหทน คณะเกษตรศาสตร

มหาวทยาลยขอนแกน เพอสนบสนนงานวจย

แกนตะวน รองรบการผลตเปนพลงงาน

ทดแทน โดยมกรอบเวลาศกษาตงแตสงหาคม 2549 ถงสงหาคม 2550 ผลจากงานวจยชนน จะเกดองค

ความร เพม เกยวกบวธการผลตแกนตะวนในเชงอตสาหกรรม รถงกระบวนการผลตเอทานอลจากแกน

ตะวน รวมถงตนทนการผลตเอทานอลอกดวย

ดนจดงานทงแกนตะวนบานกระตนทองเทยว

รศ.ดร.สนน กลาวตอวา จดทนาสนใจคอ ดอกแกนตะวน มสเหลองสดใส คลายกบดอกบวตอง

หรอดอกทานตะวน มความสวยงามไมตางจากทงบวตอง หรอทงทานตะวน ศกยภาพดงกลาว สามารถ

สงเสรมเพอรองรบอตสาหกรรมทองเทยวของจงหวดขอนแกน โดยคณะเกษตรศาสตร ไดเตรยมจดงาน

"ทงแกนตะวนบาน" ในวนศกรท 25 พฤษภาคมน ณ แปลงสาธตแกนตะวน คณะเกษตรศาสตร


ภายในงานจดใหมการแขงขนวาดภาพและถายภาพแกนตะวน การอบรมเกยวกบการเพาะปลก

การตลาด และประโยชนของแกนตะวน รวมทงจดแสดงอาหารทปรงจากหวแกนตะวนและใหทดลองชม

ดวย โดยจะมการหารอกบนายปานชย บวรรตนปราณ ผวาราชการจงหวดขอนแกน และหนวยงานท

เกยวของ ในแงการสงเสรมเพาะปลกแกนตะวน ใหเปนพชประจ าจงหวดขอนแกนอกชนด

ทงน เนองจาก แกนตะวน มดอกสเหลอง ตรงกบสประจ าจงหวดขอนแกน ประกอบกบแกนตะวน

ยงเปนพชชนดใหม ทยงไมมการปลกแพรหลาย แตเปนพชทมลทางในการเพาะปลกรองรบการผลตเชง

หวแกนตะวนสด ทน ามาใชแปรรปเปนอาหารเพอ

สขภาพ และสกดเปนเอทานอล พลงงานทดแทนท

ส าคญของประเทศ

อตสาหกรรมในอนาคตอนใกล โดยจะมงานวจยจากนกวชาการและหนวยงานตางๆออกมารองรบอยาง

ตอเนอง

การสงเสรมปลกแกนตะวน จงนาจะเปนโอกาสดของเกษตรกรในจงหวดขอนแกน เพอเสรมสราง

รายไดและยกระดบชวตความเปนอยใหดขน แนวทางการสงเสรมเบองตน นาจะสงเสรมปลกในแปลง

ขนาดใหญ ควบคกบการเล ยงผ งไปดวยกน ซงจะท าใหเกษตรกรมรายไดจากการขายน าผ ง และรองรบ

ดานการทองเทยว สวนในอนาคตนาจะเกดอตสาหกรรมแปรรปผลตภณฑสขภาพและพลงงานทดแทนมา

รองรบ

ทมา: http://202.57.155.217/Local/ViewNews.aspx?NewsID=9500000059893


ศรณย วรรธนจฉรยา ศรพรรณ ศรปญญวฒน และวระ ภาคอทย. 2536. ภาวะการผลตและ

การตลาดถวลสง ปจจบนและอนาคต รายงานการสมมนาถวลสงแหงชาต ครงท 9 ณ

โครงการชลประทานล าพระเพลง จ.นครราชสมา 7-11 พฤษภาคม 2533

สนน จอกลอย วลาวรรณ ตลา รชนก มแกว และถวลย เกษมาลา. 2549. อทธพลของวธการ

ชกน าใหเกดตนออนของหวแกนตะวน. แกนเกษตร 34. 157-163.

Denoroy P, 1996. The crop physiology of Helianthus

tuberosus L : A model orientated view. Biomass and

Bioenergy. 11(1) 11-32.

Frese, L. 1993. Cultivation and breeding of fructan-producing

crops CRC press, Tokyo.

Soja, G, G. Dersch and W. Proznick. 1990. Harvest dates,

fertilizer and varietal effects on yield, concentration and

molecular distribution of fructan in Jerusalem artichoke.

J. Agron. Crop sci. 165 : 181-189.

บทท 3

การศกษาการผลตเอทานอลจากแกนตะวน

3.1 ทมาและความส าคญและแนวคดพ นฐานของการศกษา

น ำมนเชอเพลงเปนแหลงพลงงำนทส ำคญของประเทศ และถอไดวำเปนปจจยส ำคญในล ำดบ

ตนๆ ทมผลกระทบอยำงมำกตอสภำวะเศรษฐกจและควำมมนคงของประเทศ จำกภำวะวกฤตดำน

พลงงำนของโลกในปจจบน ท ำใหหลำยๆ ประเทศหนไปศกษำหำแหลงพลงงำนทดแทนกนอยำงจรงจง

เอทำนอลไดรบกำรยอมรบใหเปนแหลงพลงงำนทดแทนทส ำคญแหลงหนง เพรำะมขอดหลำยประกำร

เชน สำมำรถเผำไหมไดอยำงสมบรณ ชวยลดมลพษทำงอำกำศ ในขณะเดยวกนกชวยเพมคำออกเทน

เมอใชผสมกบน ำมนเชอเพลง (เบนซน) ในปจจบนกำรผลตเอทำนอลในระดบอตสำหกรรมนยมใช

วธกำรหมก โดยใชวตถดบชนดตำงๆ ทส ำคญ เชน ขำวโพด มนส ำปะหลง กำกน ำตำล ออย ขำวฟำง

หวำน เปนตน เนองจำกวตถดบเหลำน สวนใหญเปนวตถดบหลกในอตสำหกรรมตำงๆ เชน อตสำหกรรม

ผลตแปง อำหำรสตว น ำตำล และสำรเคมอนๆ เชน กรดซตรก โมโนโซเดยมกลตำเมต เปนตน และ

รำคำของวตถดบเหลำนมแนวโนมทเพมสงขนทกป ดงนนในอนำคตคำดวำวตถดบเหลำนจะมปรมำณไม

เพยงพอกบควำมตองกำร และใหผลตอบแทนทไมคมคำกบกำรลงทน ดวยเหตน จงไดมกำรศกษำเพอ

หำพชพลงงำนชนดใหมๆ ทมศกยภำพส ำหรบน ำไปใชเปนแหลงวตถดบทดแทน

แกนตะวน (Jerusalem artichoke หรอ Helianthus tuberosus L.) จดเปน

พชพลงงำนทนำสนใจและมศกยภำพส ำหรบใชเปนวตถดบทำงเลอกในกำรผลตเอทำนอล เนองจำก

ใหผลผลตตอพนทสง (ประมำณ 3-6 ตนตอไร ขนอยกบสภำพพนทและฤดปลก) มอำยกำรเกบเกยว

ผลผลตสน (ประมำณ 100 วน) และสำมำรถเจรญในสภำพพนทของประเทศไทยไดเปนอยำงด (สนน

จอกลอย และคณะ, 2549) จำกกำรวเครำะหองคประกอบทำงเคมในสวนหวซงท ำหนำทสะสมอำหำร

พบวำมควำมชนประมำณ 80 เปอรเซนต สวนประกอบหลกทเหลอคอ คำรโบไฮเดรท (แปง) 70-76

เปอรเซนต (รอยละ 80 เปนสำรประกอบคำรโบไฮเดรตทอยในรปอนลน) โปรตน 10-15 เปอรเซนต

ไขมน 1 เปอรเซนต เยอใย 4-6 เปอรเซนต และเถำ 5 เปอรเซนต นอกจำกนยงพบแรธำตชนดตำงๆ

ทเปนประโยชนส ำหรบกำรเจรญ และกำรผลตเอทำนอลของจลนทรย เชน ฟอสฟอรส (0.099

เปอรเซนต) แคลเซยม (0.023 เปอรเซนต) เหลก (3.4 มลลกรมตอ 100 กรม) และอะลมเนยม

คลอรน ไอโอดน แมกนเซยม โพแตสเซยม โซเดยม ซลเฟอร สงกะส เปนตน เนองจำกแกนตะวนเปน

แหลงทส ำคญของคำรโบไฮเดรท จงมกำรน ำไปใชประโยชนมำกมำยทงเปนอำหำรของคน (ทดแทนมน

ฝรง) สตว รวมทงใชเปนแหลงวตถดบในกำรผลตเอทำนอลเพอใชเปนน ำมนเชอเพลง

ถงแมแกนตะวนจะเปนพชพลงงำนทำงเลอกทนำสนใจ และมรำยงำนกำรวจยเกยวกบกำรผลต

เอทำนอลจำกแกนตะวนมำกพอสมควร เชน Margarits และ Bajpai (1983) ไดศกษำกำร

ผลตเอทำนอลจำกแกนตะวนโดยใช Kluyveromyces marxianus UCD (FST) 55-

82 พบวำยสตสำมำรถหมกใหควำมเขมขนของเอทำนอลสงสดเทำกบ 102 กรมตอลตร เมอใชน ำตำล

เรมตน 250 กรมตอลตร คำอตรำกำรเจรญจ ำเพำะสงสดมคำแปรผนตงแต 0.44 ตอชวโมง ทน ำตำล

เรมตน 50 กรมตอลตร ถง 0.13 ตอชวโมง ทน ำตำลเรมตน 300 กรมตอลตร และผลผลตเอทำ

นอลมคำประมำณ 0.45 กรมเอทำนอลตอกรมน ำตำลทถกใช Schorr-Galindo และคณะ

(2000) ศกษำอตรำกำรหมกเอทำนอลจำกแกนตะวนโดยใชเชอ Saccharomyces

diastaticus NCYC 625 ผลกำรศกษำพบวำเมออตรำสวนของน ำตำลฟรกโตสตอกลโคส

เพมขน อตรำกำรผลตเอทำนอลโดยยสตลดลง ควำมเขมขนของเอทำนอลทผลตไดเมออตรำสวนของฟ

รกโตสตอกลโคสเทำกบ 6.0 มคำประมำณ 45 กรมตอลตร แตเมออตรำสวนของน ำตำลทง 2 ชนด

ลดลงเหลอ 3.5 เอทำนอลทผลตไดมคำเทำกบ 65 กรมตอลตร Szambelan และคณะ (2004)

ศกษำกำรผลตเอทำนอลโดยใชเชอจลนทรยรวมระหวำง S. cerevisae และ Z. mobilis กบ K.

fragilis ผลกำรศกษำพบวำควำมเขมขนของเอทำนอลเพมขนเปน 0.48 กรมเอทำนอลตอกรม

น ำตำลทถกใชในสภำวะเชอผสม แตในสภำวะเชอเดยว ควำมเขมขนของเอทำนอลมคำประมำณ 0.46

กรมเอทำนอลตอกรมน ำตำลทถกใช เมอเทยบคำปรมำณผลผลตในทำงทฤษฎพบวำกำรใชเชอผสมท ำ

ใหปรมำณกำรผลตเอทำนอลเพมสงขนประมำณ 2-12 เปอรเซนต เมอเทยบกบสภำวะกำรใชเชอเดยว

แตในประเทศไทยพชชนดนยงไมเปนทรจกแพรหลำย (เนองจำกเปนพชทมถนก ำเนดในเขตหนำว)

รวมทงยงไมมกำรปลกแกนตะวนเพอน ำไปใชในกำรผลตเอทำนอลในระดบโรงงำนอตสำหกรรมมำกอน

จงท ำใหขำดขอมลส ำหรบใชเปนแนวทำงประกอบกำรตดสนใจส ำหรบน ำพชชนดน ไปใชเปนวตถดบ

ทดแทนพชพลงงำนชนดอนๆ ทใชผลตเอทำนอลในระดบอตสำหกรรมในปจจบน ดงนนจดมงหมำยของ

กำรวจยในครงนกเพอศกษำถงควำมเปนไปไดรวมถงศกยภำพในกำรผลตเอทำนอลจำกแกนตะวนทปลก

ภำยในประเทศ ตลอดจนศกษำถงปจจยบำงประกำรทมผลตอกำรผลตเอทำนอลจำกแกนตะวนโดยใช

S. cerevisiae ดวยวธกำรหมกแบบกะ

3.2 วธการศกษา

3.2.1 การศกษาวธการบบสกดน าหวานจากหวแกนตะวน

รวบรวมหวแกนตะวนทปลกในพนทตำงๆ มำลำงท ำควำมสะอำด แลวน ำไปบดดวยเครองต

ปน (Sakaya, ประเทศไทย) จำกนนน ำไปบบสกดเอำเฉพำะสวนน ำหวำนโดยใชเครองบบสกด

(Sakaya, ประเทศไทย) (รปท 3.1) และรวบรวมน ำหวำนทบบสกดได เกบไวทอณหภม -20

องศำเซลเซยส เพอไวใชงำนตอไป

รปท 3.1 ไดอะแกรมแสดงวธกำรบบสกดน ำหวำนจำกหวแกนตะวน

3.2.2 การวเคราะหองคประกอบหลกทางเคมในวตถดบ

วเครำะหหำประมำณน ำตำล (Total Sugar) ดวยวธ Phenol-sulfuric ปรมำณ

น ำตำลรดวซ (Reducing Sugar) ดวยวธ Dinitrosalicylic acid (DNS) ปรมำณของอ

นลน ตำมวธกำรของ Dubois et al. (1956) และหำปรมำณของแรธำตชนดตำงๆ ทมอยใน

วตถดบ ดงน ไนโตรเจน (N), ฟอสฟอรส (P),โพแทสเซยม (K), โซเดยม (Na), แมกนเซยม

(Mg), แคลเซยม (Ca), เหลก (Fe), แมงกำนส (Mn), คอปเปอร (Cu), สงกะส (Zn),

ซลเฟอร (S) และคลอไรด (Cl) ดวยเครอง Atomic Absorption

3.2.3 การศกษาศกยภาพของแกนตะวนเพอการผลตเอทานอล

1. การศกษาวธการปรบสภาพวตถดบกอนการหมก

ศกษำวธกำรปรบสภำพวตถดบกอนกำรหมกโดยใชวธกำร 2 วธกำรดงน คอ

ก. การยอยวตถดบดวยกรด ( Acid hydrolysis)

น ำน ำหวำนทบบสกดไดจำกหวแกนตะวนไปวดคำของแขงละลำย และคำควำมเปน

กรดดำงเรมตน เพอใชเปนคำเปรยบเทยบ จำกนนปรบคำควำมเปนกรดดำงใหไดคำเทำกบ 2.0 ดวย

กรดซลฟวรกเขมขน น ำน ำหวำนแกนตะวนทปรบคำควำมเปนกรดดำงเรยบรอยแลว มำใหควำมรอน

ดวยวธกำรตม เปนเวลำ 40 นำท โดยแปรผนอณหภมทใชเปน 60, 80 และ 100 องศำเซลเซยส ทงให

เยน แลวปรบคำควำมเปนกรดดำงใหไดคำเทำกบ 5.0 ดวยสำรละลำย 5 N โซเดยมไฮดรอกไซด แลว

ท ำกำรนงฆำเชอทอณหภม 110 องศำเซลเซยส เปนเวลำ 28 นำท ทงใหเยน จำกนนน ำไปปนเหวยงท

หวแกนตะวน

ตบน

ลางท า ความสะอาดดวย

น าประปา

บบสกด น าหวาน

กาก

น าหวาน

ทดสอบหมกเอทานอล

8,000 รอบตอนำท ทอณหภม 4 องศำเซลเซยส เปนเวลำ 10 นำท แบงน ำหวำนทไดนมำวดหำปรมำณ

น ำตำลทงหมด น ำตำลรดวซ และคำของแขงละลำย สวนของน ำหวำนทเหลอจะน ำไปใชเปนวตถดบเพอ

ทดสอบกำรหมกในขนตอนตอไป

ข. การยอยวตถดบดวยเอนไซม (Enzymatic hydrolysis)

น ำน ำหวำนทบบสกดไดจำกหวแกนตะวน ไปวดคำของแขงละลำย และคำควำมเปน

กรดดำงเรมตน เพอใชเปนคำเปรยบเทยบ น ำน ำหวำนแกนตะวนทเตรยมไวมำยอยดวยเอนไซม

Inulase (Sigma-Aldrich, 17U/g) จำก Aspergillus niger (0.02 g/kg

tuber) ทมคำควำมเปนกรดดำงเทำกบ 5.0 ใหควำมรอนดวยวธกำรตม เปนเวลำ 1 ชวโมง ทอณหภม

55 องศำเซลเซยส ทงใหเยน จำกนนแบงน ำหวำนทไดนมำวดหำปรมำณน ำตำลทงหมด น ำตำลรดวซ

และคำของแขงละลำย สวนของน ำหวำนทเหลอจะน ำไปใชเปนวตถดบเพอทดสอบกำรหมกในขนตอน

ตอไป

2. การศกษาปจจยทมผลตอการผลตเอทานอลจากแกนตะวนโดยใช

Saccharomyces cerevisiae ดวยวธการเพาะเลยงแบบกะ

ศกษำถงปจจยบำงประกำรทมผลตอกำรผลตเอทำนอล ดงนคอ

ก. การศกษาความเขมขนของน าตาลเรมตน

บรรจน ำหวำนจำกแกนตะวนปรมำตร 400 มลลลตร ลงในฟลำสกขนำด 500

มลลลตร โดยแปรผนใหมคำควำมเขมขนของน ำตำลเรมตนในน ำหวำนจำกแกนตะวนเปน 250, 300

และ 350 กรมตอลตร ปดฟลำสกหมกดวยจกส ำลและปดทบดวยอลมเนยมฟลอยด แลวท ำกำรนงฆำ

เชอทอณหภม 110 องศำเซลเซยส เปนเวลำ 28 นำท ทงใหเยนในต ถำยเชอ จำกนนเตมกลำเชอเรมตน

รอยละ 5 โดยปรมำตร ปดฟลำสกหมกดวย air lock ทผำนกำรนงฆำเชอ น ำไปบมเพำะเชอท

อณหภม 30 องศำเซลเซยส ท ำกำรเกบตวอยำง 10 มลลลตร ทกๆ ระยะเปนเวลำ 72 ชวโมง น ำ

ตวอยำงไปวเครำะหหำ

- ควำมเขมขนของน ำตำลรดวซดวยวธ Dinitrosalicylic acid (DNS)

- ควำมเขมขนของน ำตำลทงหมด (Total Sugar) ดวยวธ Phenol-

sulfuric

- กำรเจรญของเซลลโดยวธกำรนบเซลลดวย Haemacytometer

- คำควำมเปนกรดดำง ดวย pH meter

- คำของแขงละลำย (Brix) ดวย Hand refractometer

- ปรมำณของเอทำนอลดวย Gas chromatography (GC)

ข. การศกษาความเขมขนของปรมาณเชอเรมตน


มลลลตร ปดฟลำสกหมกดวยจกส ำลและปดทบดวยอลมเนยมฟลอยด แลวท ำกำรนงฆำเชอทอณหภม

110 องศำเซลเซยส เปนเวลำ 28 นำท ทงใหเยนในต ถำยเชอ จำกนนเตมกลำเชอเรมตนทแปรผนใหม

ปรมำณเชอเรมตนทแตกตำงกนเปน 106, 10

7 และ 10

8 เซลลตอมลลลตร ปดฟลำสกหมกดวย air

lock ทผำนกำรนงฆำเชอ น ำไปบมเพำะเชอทอณหภม 30 องศำเซลเซยส ท ำกำรเกบตวอยำง 10

มลลลตร ทกๆ ระยะเปนเวลำ 72 ชวโมง น ำตวอยำงไปวเครำะหหำ



sulfuric





ค. การศกษาความเปนกรดดาง (pH) เรมตน


มลลลตร โดยท ำกำรแปรผนคำ pH เปน 4.5, 5.0, 5.5 และ 6.0 จำกนนปดฟลำสกหมกดวยจก

ส ำลและปดทบดวยอลมเนยมฟลอยด ท ำกำรนงฆำเชอทอณหภม 110 องศำเซลเซยส เปนเวลำ 28

นำท ทงใหเยนในต ถำยเชอ จำกนนเตมกลำเชอเรมตนท 108 เซลลตอมลลลตร ปดฟลำสกหมกดวย

air lock ทผำนกำรนงฆำเชอ น ำไปบมทอณหภม 30 องศำเซลเซยส ท ำกำรเกบตวอยำง 10 มลลลตร

ทกๆ ระยะเปนเวลำ 72 ชวโมง น ำตวอยำงไปวเครำะหหำ



sulfuric





ง. การศกษาถงชนดและความเขมขนของแหลงไนโตรเจน

บรรจน ำหวำนจำกแกนตะวนปรมำตร 400 มลลลตร ทปรบคำ pH เปน 5.0 ลง

ในฟลำสกขนำด 500 มลลลตร โดยแปรผนชนดของแหลงไนโตรเจน 4 ชนดคอแอมโมเนยมซลเฟต

(NH4)2SO4, แอมโมเนยมไนเตรท (NH4NO3), ยเรย (urea) และไดแอมโมเนยมฟอสเฟต

(Diammonium phosphate; DAP) ในควำมเขมขนตงแต 0-1.0% (w/v) จำกนนปด

ฟลำสกหมกดวยจกส ำลและปดทบดวยอลมเนยมฟลอยด แลวท ำกำรนงฆำเชอทอณหภม 110 องศำ

เซลเซยส เปนเวลำ 28 นำท ทงใหเยนในต ถำยเชอ จำกนนเตมกลำเชอเรมตนท 108 เซลลตอมลลลตร

ปดฟลำสกหมกดวย air lock ทผำนกำรนงฆำเชอ น ำไปบมทอณหภม 30 องศำเซลเซยส ท ำกำรเกบ

ตวอยำง 10 มลลลตร ทกๆ ระยะเปนเวลำ 72 ชวโมง น ำตวอยำงไปวเครำะหหำ



sulfuric





3. การศกษาการผลตเอทานอลจากแกนตะวนในถงหมกขนาด 5 ลตร

ศกษำกำรผลตเอทำนอลจำกแกนตะวนในถงหมกขนำด 5 ลตร โดยเตมน ำหวำนจำกหว

แกนตะวนลงไปในถงหมก 3.8 ลตร ซงมองคประกอบทเหมำะสมตำมผลกำรศกษำในขอท 2 คอ

ปรมำณน ำตำลเรมตนในน ำหวำนแกนตะวนเทำกบ 250 กรมตอลตร ปรบ pH เปน 5.0 ไมเตม

แหลงไนโตรเจนใดๆ ลงไป ภำยหลงจำกกำรนงฆำเชอทอณหภม 110 องศำเซลเซยส เปนเวลำ 40

นำท ทงใหเยนในต ถำยเชอ จำกนนเตมกลำเชอเรมตนท 108 เซลลตอมลลลตร (ปรมำตรรวมของน ำ

หมกภำยหลงจำกกำรเตมกลำเชอลงไปคอ 4.0 ลตร) ท ำกำรหมกทอณหภม 30 องศำเซลเซยส อตรำ

กำรกวนในถงหมกเทำกบ 100 รอบตอนำท ท ำกำรเกบ ทกๆ ระยะเปนเวลำ 72 ชวโมง น ำตวอยำงไป

วเครำะหหำ



sulfuric





3.2.4 การวเคราะหตนทนการผลตเอทานอลจากแกนตะวน

1. รวบรวมและวเครำะหขอมลตนทนในกำรเตรยมวตถดบ (กำรปลกแกนตะวน) และ

ตนทนในกำรผลตเอทำนอลในระดบหองปฏบตกำร

2. วเครำะหตนทนกำรผลตโดยรวม รวมถงประเมนศกยภำพของกำรผลตเอทำนอลจำก


3.2.5 การถายทอดเทคโนโลยการผลตเอทานอลจากแกนตะวน

ประชำสมพนธรำยละเอยดเกยวกบควำมรทวไปเกยวกบแกนตะวน รวมถงเทคโนโลยกำร

ผลตเอทำนอลจำกแกนตะวนในรปแบบตำงๆ เชน แผนพบประชำสมพนธ รวมแสดงนทรรศกำรในงำน

ประชมวชำกำรตำงๆ รวมถงใหค ำปรกษำและใหควำมอนเครำะหขอมลผลกำรศกษำวจยแกโรงงำน

อตสำหกรรมหรอผประกอบกำรทสนใจ ตลอดจนกำรน ำเสนอผลงำนวจยในงำนประชมวชำกำรและ

ตพมพผลงำนเพอเผยแพรในวำรสำรวชำกำร เปนตน

3.3 ผลการศกษา

3.3.1 ผลการวเคราะหองคประกอบหลกทางเคมในวตถดบ (น าหวานจากหวแกนตะวน)

จำกกำรวเครำะหหำองคประกอบหลกทำงเคมในน ำหวำนจำกหวแกนตะวนทปลกในพนท

ตำงๆ คอ 1) แปลงทดสอบคณะเกษตรศำสตร มหำวทยำลยขอนแกน (ปลกฤดแลง) 2) ต ำบลโคกส

อ ำเภอเมอง จงหวดขอนแกน 3) อ ำเภอเปอยนอย จงหวดขอนแกน 4) อ ำเภอทำบอ จงหวดหนองคำย

และ 5) แปลงทดสอบคณะเกษตรศำสตร มหำวทยำลยขอนแกน (ปลกตนฤดฝน) ผลกำรศกษำแสดง

ในตำรำงท 3.1

ตำรำงท 3.1 แสดงองคประกอบหลกทำงเคมในน ำหวำนจำกหวแกนตะวน

องคประกอบ แหลงพนทปลก

1 2 3 4 5

pH 6.00 5.50 6.11 6.26 6.25

Moisture (%) 76.2 78.0 78.2 77.5 78.7

Total soluble solid

(OBrix) 20.0 19.8 17.5 18.1 22.0

Total sugar (g/l) 259.3 285.6 298.19 170.96 267.47

Reducing sugar (g/l) 7.8 27.3 26.60 26.15 17.30

Inulin content (g/l) 149.3 222.2 233.93 123.22 216.38

Phenolic compound

(g/l) 0.7 0.5 1.6 1.0 2.69

Nitrogen (N) (mg/l) 2,570.0 2,292.5 3,800 2,000 2,650

Phosphorus (P)

(mg/l) 430.0 111.3 800 900 350

Potassium (K) (mg/l) 2,003.5 2,980.0 5,600 4,810 2,550

Calcium (Ca) (mg/l) 88.9 68.8 3,900 3,250 90.5

Magnesium (Mg)

(mg/l) 162.0 385.5 400 280 245

Sulfer (S) (mg/l) 108.0 103.0 ND ND 109.0

Sodium (Na) (mg/l) 103.5 261.8 123.14 6.00 145.0

Ferrous (Fe) (mg/l) 15.00 14.30 44.77 12.40 13.50

Manganese (Mn)

(mg/l) 1.24 1.30 3.97 10.20 2.00

Copper (Cu) (mg/l) 0.56 0.55 3.98 1.90 0.50

Zinc (Zn) (mg/l) 1.71 2.10 ND ND 1.85 หมำยเหต

แหลงปลกท 1 หมำยถง แปลงทดสอบคณะเกษตรศำสตร มหำวทยำลยขอนแกน

แหลงปลกท 2 หมำยถง แปลงปลกทดสอบ ต ำบลโคกส อ ำเภอเมอง จงหวดขอนแกน

แหลงปลกท 3 หมำยถง แปลงปลกทดสอบ อ ำเภอเปอยนอย จงหวดขอนแกน

แหลงปลกท 4 หมำยถง แปลงปลกทดสอบ อ ำเภอทำบอ จงหวดหนองคำย

แหลงปลกท 5 หมำยถง แปลงทดสอบคณะเกษตรศำสตร มหำวทยำลยขอนแกน (ปลกตนฤดฝน)

ND หมำยถง not detectable

3.3.2 ผลการศกษาความเปนไปไดในการหมกเอทานอลจากน าหวานจากหวแกนตะวนท

ไมผานการยอยเปนวตถดบ ดวยเชอ S. cercvisiae

จำกกำรศกษำควำมเปนไปไดในกำรหมกเอทำนอลจำกน ำหวำนทบบสกดไดจำกหวแกนตะวน

ทไมผำนกำรยอยเปนวตถดบ ผลกำรศกษำพบวำ ปรมำณเอทำนอลทผลตไดโดย S. cercvisiae ม

ปรมำณทคอนขำงต ำคอ ประมำณ 3% โดยปรมำตร (หรอประมำณ 25 กรมตอลตร หรอเทยบเทำ

20.5 ลตรตอตนวตถดบ) และมปรมำณน ำตำลทงหมดเหลออยคอนขำงมำก (ประมำณ 114 กรมตอ

ลตร) (รปท 3.2) แสดงใหเหนวำยสตไมสำมำรถใชแหลงคำรบอนทมอยในวตถดบ ซงสวนใหญอยใน

รปอนลน เพอกำรเจรญและผลตเอทำนอลได ดงนนจงตองมกำรน ำวตถดบไปยอยสลำยสำรอนลน

เพอใหไดน ำตำลทยสตสำมำรถใชในกำรเจรญและผลตเอทำนอลไดตอไป

รปท 3.2 กำรเปลยนแปลงในระหวำงกำรหมกน ำหวำนจำกหวแกนตะวนทไมผำนกำรยอย โดยเชอ

S. cerevisiae

3.3.3 ผลการทดสอบการยอยสารอนลนในน าหวานจากหวแกนตะวนดวยกรดรวมกบ

ความรอนและเอนไซม

ในกำรศกษำครงน ไดน ำวตถดบไปยอยภำยใตสภำวะตำงๆ คอ กำรยอยดวยกรดซลฟวรก

เขมขน และแปรผนอณหภมในกำรบมท 60, 80 และ 100 องศำเซลเซยส เปนเวลำ 40 นำท และกำร

ยอยดวยเอนไซมอนเลสทอณหภม 55 องศำเซลเซยส เปนเวลำ 1 ชวโมง ซงองคประกอบทำงเคมในน ำ

คนแกนตะวนหลงกำรยอยเมอเทยบกบกอนยอย แสดงในตำรำงท 3.2

จำกตำรำงท 3.2 พบวำเมออณหภมในกำรยอยวตถดบสงขน ปรมำณน ำตำลรดวซกจะมำก

ตำมไปดวย โดยทสภำวะกำรยอยดวยกรดทอณหภม 100 องศำเซลเซยส จะใหปรมำณน ำตำลรดวซมำก

ทสด คอประมำณ 154 กรมตอลตร ซงสมพนธกบปรมำณอนลนทเหลออยนอย (ประมำณ 80 กรมตอ

ลตร) รองลงมำคอสภำวะกำรยอยดวยกรดทอณหภม 80 องศำเซลเซยส แสดงวำอนลนถกยอยไปเปน

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

pH

4

5

6

0

5

10

15

20

0

5

10

15

20

25

30

To

tal s

ug

ar

(g/l)

0

50

100

150

200

250

300

pH

Total soluble solids (oBrix)

Ethanol concentration (g/l)

Total sugar (g/l)T

ota

l s

olu

ble

so

lid

s (

oB

rix

)

Eth

an

ol c

on

ce

ntr

ati

on

(g

/l)

Time (hr.)

น ำตำลรดวซไดมำกขน นอกจำกนยงพบวำทสภำวะกำรยอยดวยกรดทอณหภม 60 องศำเซลเซยส และ

กำรยอยดวยเอนไซม จะมปรมำณน ำตำลรดวซและปรมำณอนลนทใกลเคยงกน เนองจำกใชอณหภมท

ใกลเคยงกน แสดงวำอณหภมมผลตอกำรยอยอนลน

ตำรำงท 3.2 แสดงองคประกอบทำงเคมในน ำหวำนจำกหวแกนตะวนทไมผำนกำรยอยและผำนกำร

ยอยดวยกรดและเอนไซม

วธกำรเตรยมวตถดบ TSS

(oBrix)

TS (g/l) RS

(g/l)

Inu.

(g/l)

PC

(g/l) ไมไดยอย 16.9 285.56 27.25 222.22 0.72

ยอยดวยกรดท 60OC 18.0 255.90 76.57 147.01 0.624

ยอยดวยกรดท 80OC 19.0 260.12 139.10 88.27 0.728

ยอยดวยกรดท 100OC 19.4 267.40 154.18 79.50 0.928

ยอยดวยเอนไซม 17.8 257.35 61.43 163.41 0.686

หมำยเหต TSS = total soluble solid, TS = total sugar, RS = reducing

sugar, Inu. = inulin และ PC = phenolic compounds

3.3.4 ผลการทดสอบการหมกเอทานอลจากน าหวานจากหวแกนตะวนทผานการยอยอ

นลนดวยกรดและเอนไซม

ภำยหลงกำรยอยอนลนดวยสภำวะตำงๆแลว น ำน ำหวำนทไดจำกกำรยอยไปทดสอบกำรหมก

เอทำนอล โดยเตมกลำเชอเรมตน 5% โดยปรมำตร (จ ำนวนเซลลเรมตนประมำณ 106 เซลลตอ

มลลลตร) บมทอณหภม 30 องศำเซลเซยส เปนเวลำ 72 ชวโมง ผลกำรทดลองพบวำ ปรมำณเอทำ

นอลทผลตไดโดยยสตจะสงสดทชวโมงท 72 ของทกสภำวะ (ตำรำงท 3.3) โดยสภำวะทใหเอทำนอล

ควำมเขมขนสงทสดคอ สภำวะกำรยอยดวยกรดทอณหภม 80 องศำเซลเซยส (ประมำณ 60 กรมตอ

ลตร หรอเทยบเทำประมำณ 50 ลตรตอตน) สวนสภำวะกำรยอยดวยเอนไซมจะใหปรมำณเอทำนอล

นอยทสด (ประมำณ 49 กรมตอลตร หรอเทยบเทำประมำณ 40 ลตรตอตน) (รปท 3.3-3.6)

หำกเปรยบเทยบผลได (yield) และอตรำผลผลตเอทำนอล (productivity) พบวำ ท

สภำวะกำรยอยดวยกรดท 60 องศำเซลเซยส จะใหผลไดสงสดคอ 0.377 กรมเอทำนอลตอกรมน ำตำล

ทถกใช และทสภำวะกำรยอยดวยกรดทอณหภม 80 องศำเซลเซยส จะใหอตรำผลผลตเอทำนอลสงสด

เทำกบ 0.838 กรมตอลตรตอชวโมง (ตำรำงท 3.3)

ในกำรศกษำขนตอไปจงเลอกสภำวะกำรยอยดวยกรดทอณหภม 80 องศำเซลเซยส เปนสภำวะ

ทใชในกำรยอยอนลนในน ำคนจำกแกนตะวน เนองจำกใหปรมำณเอทำนอลและอตรำผลผลตสงสดเมอ

เทยบกบสภำวะอนๆ แมวำผลไดจะนอยกวำทสภำวะกำรยอยดวยกรดทอณหภม 60 องศำเซลเซยส แต

ทสภำวะดงกลำวจะยอยอนลนแลวใหน ำตำลรดวซนอยกวำ และเมอเปรยบเทยบกบสภำวะกำรยอยดวย

กรดทอณหภม 100 องศำเซลเซยส ซงใหปรมำณเอทำนอล ผลไดและอตรำผลผลตเอทำนอลใกลเคยง

กนแลวนน พบวำทสภำวะดงกลำวจะใหสำรประกอบฟนอลคในปรมำณทสง ซงอำจมผลตอกำรเจรญ

และกำรผลตเอทำนอลโดย S. cerevisiae นอกจำกนอณหภมทใชยงสงกวำท ำใหสนเปลองพลงงำน

รปท 3.3 กำรเปลยนแปลงในระหวำงกำรหมกเอทำนอล โดยใชน ำหวำนจำกหวแกนตะวนทผำนกำร

ยอยดวยกรดทอณหภม 60OC ดวยเชอ S. cerevisiae โดยท แทนคำควำมเปน

กรดดำง, แทนคำของแขงทละลำยไดทงหมด (องศำบรกซ), แทนคำปรมำณเอ

ทำนอลทผลตไดโดยยสต (กรมตอลตร), แทนปรมำณน ำตำลทงหมด (กรมตอลตร),

แทนปรมำณน ำตำลรดวซ (กรมตอลตร), แทนปรมำณเซลลยสต (เซลลตอ

มลลลตร)

รปท 3.4 กำรเปลยนแปลงระหวำงกำรหมกเอทำนอล โดยใชน ำหวำนจำกหวแกนตะวนทผำนกำร

ยอยดวยกรดทอณหภม 80OC ดวยเชอ S. cerevisiae โดยทสญลกษณท แทน

คำควำมเปนกรดดำง, แทนคำของแขงทละลำยไดทงหมด (องศำบรกซ), แทน

คำปรมำณเอทำนอลทผลตไดโดยยสต (กรมตอลตร), แทนปรมำณน ำตำลทงหมด

(กรมตอลตร), แทนปรมำณน ำตำลรดวซ (กรมตอลตร), แทนปรมำณเซลล

ยสต (เซลลตอมลลลตร)

รปท 3.5 กำรเปลยนแปลงระหวำงกำรหมกเอทำนอล โดยใชน ำหวำนจำกหวแกนตะวนทผำนกำร

ยอยดวยกรดทอณหภม 100OC ดวยเชอ S. cerevisiae โดยทสญลกษณทใชเหมอน

รปท 3.4

รปท 3.6 กำรเปลยนแปลงระหวำงกำรหมกเอทำนอล โดยใชน ำคนแกนตะวนทผำนกำรยอย

ดวยเอนไซมอนเลส ดวยเชอ S. cerevisiae โดยทสญลกษณ แทนคำควำมเปน

กรดดำง, แทนคำของแขงทละลำยไดทงหมด (องศำบรกซ), แทนคำปรมำณเอ

ทำนอลทผลตไดโดยยสต (กรมตอลตร), แทนปรมำณน ำตำลทงหมด (กรมตอลตร),

แทนปรมำณน ำตำลรดวซ (กรมตอลตร), แทนปรมำณเซลลยสต (เซลลตอ

มลลลตร)

ตำรำงท 3.3 เปรยบเทยบผลกำรหมกเอทำนอลจำกวตถดบทผำนกำรยอยทสภำวะตำงๆ

Conditions Ethanol Yield Productivity

g/l l/t raw

material*

g EtOH/g

sugar

g/l/hr

Acid 60OC 57.87 47.6 0.377 0.804

Acid 80OC 60.4 49.7 0.285 0.838

Acid 100OC 59.68 49.1 0.248 0.829

Enzyme 48.61 40.0 0.273 0.675

หมำยเหต * ในกำรศกษำครงน ค ำนวณจำกวตถดบ 1 ตน สำมำรถบบสกดน ำหวำนไดประมำณ

650 ลตร

3.3.5 ผลการศกษาปจจยบางประการทมผลตอการผลตเอทานอลจากน าหวานจากหวแกน

ตะวน

1. การศกษาผลของปรมาณน าตาลเรมตนและปรมาณเชอจลนทรยเรมตนตอการผลต

เอทานอล

ในกำรศกษำอทธพลของปรมำณน ำตำลและปรมำณเชอเรมตนทมตอกำรผลตเอทำนอล

โดย S. cerevisiae ไดแบงกำรทดลองโดยแปรผนคำของปจจยดงกลำวเปน 3 ชดกำรทดลอง

ดงนคอ ก) ชดกำรทดลองท 1 แปรผนปรมำณเชอเรมตนท 106 เซลลตอมลลลตร ปรมำณน ำตำล

เรมตนท 250, 300 และ 350 กรมตอลตร ข) ชดกำรทดลองท 2 แปรผนปรมำณเชอเรมตนท 107

เซลลตอมลลลตร ปรมำณน ำตำลเรมตนท 250, 300 และ 350 กรมตอลตร และ ค) ชดกำรทดลองท

3 แปรผนปรมำณเชอเรมตนท 108 เซลลตอมลลลตร ปรมำณน ำตำลเรมตนท 250, 300 และ 350

กรมตอลตร ซงผลกำรทดลองเปนดงน

ก) ผลการแปรผนปรมาณเชอเรมตนท 10

6 เซลลตอมลลลตร และปรมาณน าตาล

เรมตนท 250, 300 และ 350 กรมตอลตร

จำกกำรทดลองพบวำทปรมำณน ำตำลเรมตน 250, 300 และ 350 กรมตอลตร จ ำนวน

เซลลจะคอยๆ เพมขน และเรมคงททชวโมงท 24 สวนปรมำณน ำตำลทงหมดและปรมำณน ำตำลรดวซ

จะคอยๆ ลดลงเรอยๆ จนถงชวโมงท 72 ซงสมพนธกบปรมำณเอทำนอลทผลตไดจะมแนวโนมเพมขน

โดยทระยะเวลำกำรหมกท 48 ชวโมง ปรมำณเอทำนอลทผลตไดสงสดคอ 60.22 กรมตอลตร ทปรมำณ

น ำตำลเรมตน 250 กรมตอลตร เชนเดยวกบผลไดและอตรำผลผลตเอทำนอล ทสงสดทปรมำณน ำตำล

เรมตน 250 กรมตอลตร

และทระยะเวลำกำรหมกท 72 ชวโมง ปรมำณเอทำนอลทผลตได ผลไดเอทำนอล และ

อตรำผลผลตเอทำนอล กยงเปนไปในทำงเดยวกนกบชวโมงท 48 คอทปรมำณน ำตำลเรมตน 250 กรม

ตอลตร จะใหคำดงกลำวสงทสด (77.19 กรมตอลตร, 0.46 กรมเอทำนอลตอกรมน ำตำลทถกใช และ

1.07 กรมตอลตรตอชวโมง ตำมล ำดบ) (รปท 3.7-3.9)

รปท 3.7 กำรเปลยนแปลงในระหวำงกำรผลตเอทำนอล โดยกำรแปรผนปรมำณน ำตำลเรมตนท

250 กรมตอลตร และปรมำณเชอเรมตน 106 เซลลตอมลลลตร โดยทสญลกษณ

แทนคำควำมเปนกรดดำง, แทนคำของแขงทละลำยไดทงหมด (องศำบรกซ),

แทนคำปรมำณเอทำนอลทผลตไดโดยยสต (กรมตอลตร), แทนปรมำณน ำตำล

ทงหมด (กรมตอลตร), แทนปรมำณน ำตำลรดวซ (กรมตอลตร), แทนปรมำณ

เซลลยสต (เซลลตอมลลลตร)


300 กรมตอลตร และปรมำณเชอเรมตน 106 เซลลตอมลลลตร โดยทสญลกษณทใช

เหมอนรปท 3.7


350 กรมตอลตร และปรมำณเชอเรมตน 106 เซลลตอมลลลตร โดยทสญลกษณทใช


ข) ผลการแปรผนปรมาณเชอเรมตนท 10

7 เซลลตอมลลลตรและปรมาณน าตาล


จำกกำรทดลองพบวำ จ ำนวนเซลลจะคอยๆ เพมขนและเรมคงททชวโมงท 24 ในทง 3

สภำวะทแปรผนปรมำณน ำตำลเรมตน นอกจำกนปรมำณน ำตำลทงหมดและปรมำณน ำตำลรดวซจะ

คอยๆ ลดลงและเรมลดลงในอตรำทคงททชวโมง 48 เมอเปรยบเทยบกบกำรใชน ำตำลในกำรเจรญและ

ผลตเอทำนอลโดยยสตเรมตนท 106 และ 10

7 เซลลตอมลลลตร พบวำปรมำณน ำตำลทมยสตเรมตน

107 เซลลตอมลลลตร จะถกใชไปมำกกวำท 10

6 เซลลตอมลลลตร เนองมำจำกปรมำณเชอเรมตนท

แตกตำงกน และมแนวโนมกำรลดลงเปนไปในอตรำทคงทกวำ ท ำใหปรมำณเอทำนอลทผลตไดเรมคงท

ทระยะเวลำกำรหมกท 48 ชวโมง โดยปรมำณเอทำนอลทผลตไดสงสดคอ ทปรมำณน ำตำลเรมตน 350

กรมตอลตร (85.35 กรมตอลตร) ผลไดสงสดทปรมำณน ำตำลเรมตน 250 กรมตอลตร (0.42 กรมเอ

ทำนอลตอกรมน ำตำลทถกใช) และอตรำผลผลตสงสดทปรมำณน ำตำลเรมตน 350 กรมตอลตร (1.78

กรมตอลตรตอชวโมง) และเปนไปในทำงเดยวกนทระยะเวลำกำรหมกท 72 ชวโมง (รปท 3.10-

3.12)


250 กรมตอลตร และปรมำณเชอเรมตน 107 เซลลตอมลลลตร โดยทสญลกษณ



ทงหมด (กรมตอลตร), แทนปรมำณน ำตำลรดวซ (กรมตอลตร), แทน

ปรมำณเซลลยสต (เซลลตอมลลลตร)


300 กรมตอลตรและปรมำณเชอเรมตน 107 เซลลตอมลลลตร โดยทสญลกษณทใช





ค) ผลการแปรผนปรมาณเชอเรมตนท 10

8 เซลลตอมลลลตรและปรมาณน าตาล


จำกกำรทดลองพบวำ ปรมำณเซลลจะเรมคงททชวโมงท 12 เนองจำกปรมำณเชอเรมตน

ทมำก ท ำใหเชอเขำสระยะกำรเจรญคงท (Stationary phase) ไดคอนขำงเรว และเมอปรมำณ

เชอมำกขน ท ำใหอตรำกำรใชน ำตำลใน 12 ชวโมงแรกของกำรหมกเปนไปอยำงรวดเรว สงเกตไดจำก

ปรมำณน ำตำลทงหมดและปรมำณน ำตำลรดวซทลดลงอยำงรวดเรว และจะลดลงในอตรำทคงทท

ระยะเวลำกำรหมกท 48 ชวโมง สมพนธกบปรมำณเอทำนอลทผลตไดกจะเรมคงททระยะเวลำกำรหมก

ท 48 ชวโมง โดยทปรมำณน ำตำลเรมตน 250 กรมตอลตรจะใหปรมำณเอทำนอล ผลได และอตรำ

ผลผลตเอทำนอลสงทสด คอ 88.08 กรมตอลตร, 0.45 กรมเอทำนอลตอกรมน ำตำลทถกใช และ

1.84 กรมตอลตรตอชวโมง ตำมล ำดบ (รปท 3.13-3.15)

แตเมอเปรยบเทยบกบชวโมงท 72 แลวพบวำ ปรมำณเอทำนอลสงสดทผลตไดเทำกบ

98.45 กรมตอลตร อตรำผลผลตเอทำนอลสงสดเทำกบ 1.37 กรมตอลตรตอชวโมง ทปรมำณน ำตำล

เรมตน 350 กรมตอลตร สวนผลไดสงสดเทำกบ 0.46 กรมเอทำนอลตอกรมน ำตำลทถกใช ทปรมำณ

น ำตำลเรมตน 250 กรมตอลตร


250 กรมตอลตรและปรมำณเชอเรมตน 108 เซลลตอมลลลตร โดยทสญลกษณ



ทงหมด (กรมตอลตร), แทนปรมำณน ำตำลรดวซ (กรมตอลตร), แทน

ปรมำณเซลลยสต (เซลลตอมลลลตร)







หำกเปรยบเทยบผลกำรหมกเอทำนอลในเทอมของผลได ปรมำณเอทำนอลทผลตได และ

อตรำผลผลตเอทำนอล ทระยะเวลำกำรหมก 48 ชวโมง และ 72 ชวโมง พบวำทระยะเวลำกำรหมก 48

ชวโมง สภำวะทมกำรแปรผนปรมำณน ำตำลเรมตน 250 กรมตอลตร และปรมำณเชอเรมตน 108

เซลลตอมลลลตร จะใหคำดงกลำวสงทสดคอ ปรมำณเอทำนอลเทำกบ 88.08 กรมตอลตร ผลได 0.45

กรมเอทำนอลตอกรมน ำตำลทถกใช และอตรำผลผลต 1.84 กรมตอลตรตอชวโมง (ตำรำงท 3.4)

ทระยะเวลำกำรหมก 72 ชวโมง เมอเปรยบเทยบผลได ปรมำณเอทำนอลทผลตได และอตรำ

ผลผลตเอทำนอล พบวำ สภำวะทมกำรแปรผนปรมำณน ำตำลเรมตน 350 กรมตอลตร และปรมำณเชอ

เรมตน 107 เซลลตอมลลลตร จะใหปรมำณเอทำนอลสงสดและอตรำผลผลตสงสดเทำกบ 101.19

กรมตอลตร และ 1.41 กรมตอลตรตอชวโมง ตำมล ำดบ สวนผลไดสงสดเทำกบ 0.46 กรมเอทำนอล

ตอกรมน ำตำลทถกใชไป ทสภำวะทมกำรแปรผนปรมำณน ำตำลเรมตน 250 กรมตอลตร ปรมำณเชอ

เรมตน 108 เซลลตอมลลลตร (ตำรำงท 3.5)

ดงนน จงเลอกสภำวะทมกำรแปรผนปรมำณน ำตำลเรมตน 250 กรมตอลตรและปรมำณเชอ

เรมตน 108 เซลลตอมลลลตร เปนสภำวะทเหมำะสมตอกำรศกษำปจจยอนๆ ทอำจมผลตอกำรผลตเอ

ทำนอลจำกแกนตะวนโดยยสต เนองจำกใหปรมำณเอทำนอล ผลไดและอตรำผลผลตสง แมวำทสภำวะ

อนจะใหปรมำณเอทำนอลสงกวำ (101.19 กรมตอลตร ทระยะเวลำกำรหมก 72 ชวโมง) แตใชเวลำใน

กำรผลตเอทำนอลนอยกวำประมำณ 24 ชวโมง อกทงปรมำณน ำตำลทใชสำมำรถปรบปรมำณน ำตำล

เรมตนไดงำย โดยมคำใกลเคยงกบน ำตำลทมอยในวตถดบ

ตำรำงท 3.4 แสดงกำรเปรยบเทยบผลกำรหมกเอทำนอล ทแปรผนปรมำณน ำตำลและเชอเรมตน ท

ชวโมงท 48

Cell

number Sugar Ethanol Yield Productivity

(cells/ml) Concentration

(g/l) (g/l)

(l/t

RM)* (g/g) (g/l/hr)

106 250 60.22 49.5 0.42 1.26

300 44.24 36.4 0.40 0.92

350 46.21 38.0 0.18 0.96

107 250 79.81 65.7 0.42 1.66

300 83.78 68.9 0.40 1.75

350 85.35 70.2 0.31 1.78

108 250 88.08 72.5 0.45 1.84

300 83.59 68.8 0.35 1.74

350 82.75 68.1 0.32 1.72

หมำยเหต * l/t RM = ลตรตอตนวตถดบ ซงในกำรศกษำครงนค ำนวณจำกวตถดบ 1 ตน

สำมำรถบบสกดน ำหวำนไดประมำณ 650 ลตร

ตำรำงท 3.5 แสดงกำรเปรยบเทยบผลกำรหมกเอทำนอล ทแปรผนปรมำณน ำตำลและเชอเรมตน ท

ชวโมงท 72

Cell

number Sugar Ethanol Yield Productivity

(cells/ml) Concentration

(g/l) (g/l)

(l/t

RM)* (g/g) (g/l/hr)

106 250 77.19 63.5 0.40 1.07

300 65.42 53.8 0.31 0.91

350 71.84 59.1 0.31 1.00

107 250 81.73 67.2 0.36 1.14

300 94.48 77.7 0.37 1.31

350 101.19 83.3 0.32 1.41

108 250 90.17 74.2 0.46 1.25

300 97.99 80.6 0.38 1.36

350 98.45 81.0 0.34 1.37



2. การศกษาผลของ pH ตอการผลตเอทานอล

จำกกำรศกษำผลของ pH ตอกำรผลตเอทำนอลจำกแกนตะวนโดย S. cerevisiae

โดยแปรผน pH เรมตนเปน 4.5, 5.0, 5.5 และ 6.0 พบวำกำรเปลยนแปลงของคำตำงๆ เชน

ปรมำณน ำตำลทงหมด ปรมำณน ำตำลรดวส ปรมำณเอทำนอล และคำ pH ในระหวำงกำรหมกม

แนวโนมทคลำยๆ กน กลำวคอปรมำณน ำตำลทงหมดและน ำตำลรดวสจะลดลงอยำงรวดเรวและเรม

คงททชวโมงท 24 ซงสอดคลองกบประมำณเอทำนอลทเพมสงขน และมคำสงสดและเรมคงททชวโมงท

36 ส ำหรบคำกำรเปลยนแปลงของจ ำนวนเซลลยสตพบวำมคำกำรเปลยนแปลงอยในชวง 107-10

8

เซลลตอมลลลตร (รปท 3.16-3.19)

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

0

20

40

60

80

100

0.0

.2

.4

.6

.8

1.0

1.2

1.4

0

50

100

150

200

250

Eth

an

ol c

on

ce

ntr

ati

on

(g

/l)

Time (hr.)

Ce

lls

ye

as

t (x

10

8)

To

tal s

ug

ar

an

d r

ed

uc

ing

su

ga

r (g

/l)

Ethanol concentration

Cells yeast

Total sugar

Reducing sugar

รปท 3.16 กำรเปลยนแปลงในระหวำงกำรผลตเอทำนอลจำกแกนตะวนโดย S. cerecisiae ใน

อำหำรเพำะเลยงทปรบคำ pH เรมตนเปน 4.5 และบมทอณหภม 30 องศำเซลเซยส

เปนเวลำ 90 ชวโมง

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

0

20

40

60

80

100

0.0

.2

.4

.6

.8

1.0

1.2

1.4

1.6

0

50

100

150

200

250


Cells yeast

Total sugar

Reducing sugar

Eth

an

ol c

on

ce

ntr

ati

on

(g

/l)

Time (hr.)

Ce

lls

ye

as

t (x

10

8)

To

tal s

ug

ar

an

d r

ed

uc

ing

su

ga

r (g

/l)




0 20 40 60 80 100

0

20

40

60

80

100

.5

.6

.7

.8

.9

1.0

1.1

1.2

0

50

100

150

200

250

Eth

an

ol co

ncen

trati

on

(g

/l)

Time (hr.)

Cells y

east

(x10

8)

To

tal su

gar

an

d r

ed

ucin

g s

ug

ar

(g/l)


Cells yeast

Total sugar

Reducing sugar




0 20 40 60 80 100

0

20

40

60

80

100

0.0

.2

.4

.6

.8

1.0

1.2

1.4

0

50

100

150

200

Eth

an

ol co

ncen

trati

on

(g

/l)

Time (hr.)

Cells y

east

(x10

8)

To

tal su

gar

an

d r

ed

ucin

g s

ug

ar

(g/l)


Cells yeast

Total sugar

Reducing sugar




หำกพจำรณำคำพำรำมเตอรในกำรหมกคอ คำควำมเขมขนของเอทำนอล คำอตรำผลผลตเอทำนอล

และคำผลไดเอทำนอล ทเวลำ 48 ชวโมงของกำรหมก จะพบวำใหผลไมแตกตำงกนมำกนกทแตละ

ระดบของคำ pH (ตำรำงท 3.6) อยำงไรกตำมหำกพจำรณำจำกองคประกอบในวตถดบ จะพบวำคำ

pH ของน ำคนจำกหวแกนตะวนมคำอยในชวง 5.0-6.0 ดงนนจงไมจ ำเปนทจะตองปรบคำ pH

เรมตนส ำหรบกำรศกษำในขนตอนตอไป

ตำรำงท 3.6 แสดงกำรเปรยบเทยบคำควำมเขมขนของเอทำนอล อตรำผลผลตเอทำนอลและคำผลได

เอทำนอลท pH เรมตนตำงๆ กน ทเวลำ 48 ชวโมงหลงกำรหมก

pH Ethanol Ethanol

yield

Ethanol

g/l l/t RM* g/g productivity

g/l/h

4.5 74.89 61.62 0.39 1.56

5.0 76.06 62.59 0.41 1.58

5.5 76.42 62.86 0.41 1.59

6.0 74.50 61.30 0.44 1.55



3. การศกษาชนดและความเขมขนของแหลงไนโตรเจนตอการผลตเอทานอล

ในกำรศกษำผลของแหลงไนโตรเจน 4 ชนด คอแอมโมเนยมซลเฟต แอมโมเนยมไนเต

รท ยเรย และไดแอมโมเนยมฟอสเฟต ตอกำรผลตเอทำนอลจำกแกนตะวนโดย S. cerevisiae โดย

แปรผนควำมเขมขนของแหลงไนโตรเจนแตละชนดเปน 5 ระดบคอ 0, 0.25, 0.50, 0.75 และ

1.0 กรมตอลตร พบวำแอมโมเนยมไนเตรท และไดแอมโมเนยมฟอสเฟตมแนวโนมชวยใหกำรผลตเอ

ทำนอลสงกวำกำรใชแอมโมเนยมซลเฟตและยเรยเปนแหลงไนโตรเจน และหำกเปรยบเทยบระหวำงกำร

เตมแหลงไนโตรเจนชนดตำงๆ กบกำรไมเตมแหลงไนโตรเจนเสรม (ชดควบคม) พบวำปรมำณเอทำ

นอลทผลตไดจำกสภำวะทไมเตมแหลงไนโตรเจนหรอชดควบคม มคำสงกวำสภำวะทมกำรเตม

ไนโตรเจน ยกเวนในสภำวะทเตมแอมโมเนยมไนเตรททควำมเขมขน 0.25% และ 0.5% และได

แอมโมเนยมฟอสเฟตทควำมเขมขน 0.25-1.0% ปรมำณเอทำนอลทผลตไดมคำใกลเคยงกบชด

ควบคม ควำมเขมขนของเอทำนอลสงสดคอ 95.61 กรมตอลตร หรอประมำณ 78.7 ลตรตอตน

วตถดบ เมอใชไดแอมโมเนยมฟอสเฟตทควำมเขมขน 0.5% (w/v) เปนแหลงไนโตรเจน ซงมคำ

ใกลเคยงกบสภำวะทไมเตมไนโตรเจน (96.24 กรมตอลตร หรอประมำณ 79.2 ลตรตอตนวตถดบ)

(รปท 3.20-3.23) ซงแสดงใหเหนวำปรมำณของไนโตรเจนในวตถดบอยในระดบทเพยงพอตอกำร

เจรญและกำรผลตเอทำนอลของยสต

a) control

Time (hr)

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95

To

tal su

gar

an

d r

ed

ucin

g s

ug

ar

(g/l)

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

220

240

260

280

300

320

340

To

tal so

lub

le s

olid

(b

rix

0)

10

15

20

25

30

pH

4

5

6

7

8

0.0

.5

1.0

1.5

Y A

xis

5

0

20

40

60

80

100

120

reducing sugar

total sugar

brix

pH

cell

ethanol

Cell c

on

cen

trati

on

(x10

8cells)

Eth

an

ol co

ncen

trati

on

(g

/l)

b) 0.25% Urea

Time (hr)

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95

To

tal s

ug

ar

an

d r

ed

uc

ing

su

ga

r (g

/l)

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

220

240

260

280

300

To

tal s

ulu

ble

so

lid

(b

rix

0)

10

15

20

25

30

pH

4

5

6

7

8

Ce

ll c

on

cen

tra

tio

n (

x1

08c

ells

)

0.0

.5

1.0

1.5

Eth

an

ol c

on

cen

tra

tio

n (

g/l)

0

20

40

60

80

100

120

reducing sugar

total sugar

brix

pH

cell

ethanol

c) 0.5%Urea

Time (hr)

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95

To

tal su

gar

an

d r

ed

ucin

g s

ug

ar

(g/l)

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

220

240

260

280

300

320

To

tal so

lub

le s

olid

(b

rix

0)

10

15

20

25

30

pH

4

5

6

7

8

0.0

.5

1.0

1.5

Y A

xis

5

0

20

40

60

80

100

120

reducing sugar

total sugar

brix

pH

cell

ethanol

Cell c

on

cen

trati

on

(x10

8cells)

Eth

an

ol co

ncen

trati

on

(g

/l)

d) 0.75%Urea

Time (hr)

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95

Tata

l su

gar

an

d r

ed

ucim

g s

ug

ar

(g/l)

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

220

240

260

280

300

320

340

To

tal so

lub

le s

olid

(b

rix

0)

10

15

20

25

30

pH

4

5

6

7

8

0.0

.5

1.0

1.5

0

20

40

60

80

100

120

reducing sugar

total sugar

brix

pH

t vs cell

ethanol

Cell c

on

cen

trati

on

(x10

8cells)

Eth

an

ol co

ncen

trati

on

(g

/l)

e) 1.0%Urea

Time (hr)

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95

To

tal su

gar

an

d r

ed

ucin

g s

ug

ar

(g/l)

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

220

240

260

280

300

To

tal so

lub

le s

olid

(b

rix

0)

10

15

20

25

30

pH

4

5

6

7

8

0.0

.5

1.0

1.5

0

20

40

60

80

100

120

reducing sugar

total sugar

brix

pH

cell

ethanol

Cell c

on

cen

trati

on

(x10

8cells)

Eth

an

ol co

ncen

trati

on

(g

/l)

รปท 3.20 กำรเปลยนแปลงในระหวำงกำรผลตเอทำนอลจำกแกนตะวนโดย S. cerevisiae ใน

อำหำรเพำะเลยงทมยเรยเปนแหลงไนโตรเจน ทระดบควำมเขมขน 0-1.0% (w/v)

และบมทอณหภม 30 องศำเซลเซยส เปนเวลำ 90 ชวโมง

a) control

Time (hr)

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95

To

tal s

ug

ar

an

d r

ed

uc

ing

su

ga

r (g

/l)

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

220

240

260

280

300

320

340

To

tal s

olu

ble

so

lid

(b

rix

0)

10

15

20

25

30

pH

4

5

6

7

8

0.0

.5

1.0

1.5

0

20

40

60

80

100

120

reducing sugar

total sugar

brix

pH

cell

ethanol

Ce

ll c

on

cen

tra

tio

n (

x1

08c

ells

)

Eth

an

ol c

on

cen

tra

tio

n (

g/l)

b) 0.25%DAP

Time (hr)

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95

To

tal s

ug

ar

an

d r

ed

uc

ing

su

ga

r (g

/l)

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

220

240

260

280

300

320

340

To

tal s

olu

ble

so

lid

(b

rix

0)

10

15

20

25

30

pH

4

5

6

7

8

0.0

.5

1.0

1.5

2.0

0

20

40

60

80

100

120

reducing sugar

total sugar

brix

pH

cell

ethanol

Ce

ll c

on

ce

ntr

ati

on

(x

10

8c

ells

)

Eth

an

ol c

on

ce

ntr

ati

on

(g

/l)

c) 0.50%DAP

Time (hr)

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95

To

tal su

gar

an

d r

ed

ucin

g s

ug

ar

(g/l)

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

220

240

260

280

300

320

340

To

tal so

lub

le s

olid

(b

rix

0)

10

15

20

25

30

pH

4

5

6

7

8

0.0

.5

1.0

1.5

2.0

0

20

40

60

80

100

120

reducing sugar

total sugar

brix

pH

cell

ethanol

Cell c

on

cen

trati

on

(x10

8cells)

Eth

an

ol co

ncen

trati

on

(g

/l)

d) 0.75%DAP

Time (hr)

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95

To

tal su

gar

an

d r

ed

ucin

g s

ug

ar

(g/l)

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

220

240

260

280

300

320

340

To

tal so

lub

le s

olid

(b

rix

0)

10

15

20

25

30

pH

4

5

6

7

8

0.0

.5

1.0

1.5

2.0

0

20

40

60

80

100

120

reducing sugar

total sugar

brix

pH

cell

ethanol

Cell c

on

cen

trati

on

(x10

8cells)

Eth

an

ol co

ncen

trati

on

(g

/l)

e) 1.0%DAP

Time (hr)

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95

To

tal

su

ga

r a

nd

re

du

cin

g s

ug

ar

(g/l)

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

220

240

260

280

300

320

340

To

tal

so

lub

le s

olid

(b

rix

0)

10

15

20

25

30

pH

4

5

6

7

8

0.0

.5

1.0

1.5

2.0

0

20

40

60

80

100

120

reducing sugar

total sugar

brix

pH

cell

ethanol

Ce

ll c

on

ce

ntr

ati

on

(x

10

8c

ells

)

Eth

an

ol c

on

ce

ntr

ati

on

(g

/l)


อำหำรเพำะเลยงทมไดแอมโมเนยมฟอสเฟตเปนแหลงไนโตรเจน ทระดบควำมเขมขน

0-1.0% (w/v) และบมทอณหภม 30 องศำเซลเซยส เปนเวลำ 90 ชวโมง

a) control

Time (hr)

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95

To

tal s

ug

ar

an

d r

ed

uc

ing

su

ga

r (g

/l)

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

220

240

260

280

300

320

340

To

tal s

olu

ble

so

lid

(b

rix

0)

10

15

20

25

30

pH

4

5

6

7

8

0.0

.5

1.0

1.5

0

20

40

60

80

100

120

reducing sugar

total sugar

brix

pH

cell

ethanol

Ce

ll c

on

cen

tra

tio

n (

x1

08c

ells

)

Eth

an

ol c

on

cen

tra

tio

n (

g/l)

b) 0.25%NO

3

Time (hr)

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95

To

tal s

ug

ar

an

d r

ed

uc

ing

su

gar

(g/l)

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

220

240

260

280

300

To

tal s

olu

ble

so

lid

(b

rix

0)

10

15

20

25

30

pH

4

5

6

7

8

0.0

.5

1.0

1.5

2.0

0

20

40

60

80

100

120

reducing sugar

total sugar

brix

pH

cell

ethanol

Cell c

on

ce

ntr

ati

on

(x

10

8cells)

Eth

an

ol c

on

ce

ntr

ati

on

(g

/l)

c) 0.50%NO3

Time (hr)

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95

To

tal su

gar

an

d r

ed

ucin

g s

ug

ar

(g/l)

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

220

240

260

280

tota

l so

lub

le s

olid

(b

rix

0)

12

14

16

18

20

22

24

26

pH

4

5

6

7

8

0.0

.5

1.0

1.5

2.0

0

20

40

60

80

100

120

reducing sugar

total sugar

brix

pH

cell

ethanol

Cell c

on

cen

trati

on

(x10

8cells)

Eth

an

ol co

ncen

trati

on

(g

/l)

d) 0.75%NO3

Time (hr)

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95

To

tal s

ug

ar

an

d r

ed

ucin

g s

ug

ar

(g/l)

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

220

240

260

280

To

tal s

olu

ble

so

lid

(b

rix

0)

12

14

16

18

20

22

24

26

pH

4

5

6

7

8

0.0

.5

1.0

1.5

2.0

0

20

40

60

80

100

120

reducing sugar

total sugar

brix

pH

cell

ethanol

Ce

ll c

on

ce

ntr

ati

on

(x

10

8c

ells

)

Eth

an

ol c

on

ce

ntr

ati

on

(g

/l)

e) 1.0%NO3

Time (hr)

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95

To

tal su

gar

an

d r

ed

ucin

g s

ug

ar

(g/l)

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

220

240

260

To

tal so

lub

le s

olid

(b

rix

0)

10

15

20

25

30

pH

4

5

6

7

8

0.0

.5

1.0

1.5

2.0

0

20

40

60

80

100

120

reducing sugar

total sugar

brix

pH

cell

ethanol

Cell c

on

cen

trati

on

(x10

8cells)

Eth

an

ol co

ncen

trati

on

(g

/l)


อำหำรเพำะเลยงทมแอมโมเนยมไนเตรทเปนแหลงไนโตรเจน ทระดบควำมเขมขน 0-

1.0% (w/v) และบมทอณหภม 30 องศำเซลเซยส เปนเวลำ 90 ชวโมง

a) control

Time (hr)

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95

To

tal s

ug

ar

an

d r

ed

uc

ing

su

ga

r (g

/l)

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

220

240

260

280

300

320

340

To

tal s

olu

ble

so

lid

(b

rix

0)

10

15

20

25

30

pH

4

5

6

7

8

0.0

.5

1.0

1.5

0

20

40

60

80

100

120

reducing sugar

total sugar

brix

pH

cell

ethanol

Ce

ll c

on

cen

tra

tio

n (

x1

08c

ells

)

Eth

an

ol c

on

cen

tra

tio

n (

g/l)

b) 0.25%SO

4

Time (hr)

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95

To

tal

su

ga

r a

nd

re

du

cin

g s

ug

ar

(g/l)

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

220

240

260

280

300

320

340

360

To

tal

so

lub

le s

oli

d (

bri

x0)

0

5

10

15

20

25

30

pH

4

5

6

7

8

0.0

.5

1.0

1.5

2.0

0

20

40

60

80

100

120

reducing sugar

total sugar

brix

pH

cell

ethanol

Ce

ll c

on

ce

ntr

ati

on

(x

10

8c

ells

)

Eth

an

ol

co

nc

en

tra

tio

n (

g/l)

c) 0.50%SO4

Time (hr)

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95

To

tal su

gar

an

d r

ed

ucin

g s

ug

ar

(g/l)

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

220

240

260

280

300

To

tal so

lub

le s

olid

(b

rix

0)

10

15

20

25

30

pH

4

5

6

7

8

0.0

.5

1.0

1.5

2.0

0

20

40

60

80

100

120

reducing sugar

total sugar

brix

pH

cell

ethanol

Ce

ll c

on

cen

trati

on

(x10

8cells)

Eth

an

ol co

ncen

trati

on

(g

/l)

d) 0.75%SO4

Time (hr)

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95

To

tal s

ug

ar

an

d r

ed

uc

ing

su

ga

r (g

/l)

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

220

240

260

To

tal s

olu

ble

so

lid

(b

rix

0)

10

15

20

25

30

pH

4

5

6

7

8

0.0

.5

1.0

1.5

2.0

0

20

40

60

80

100

120

reducing sugar

total sugar

brix

pH

cell

ethanol

Ce

ll c

on

ce

ntr

ati

on

(x

10

8c

ells

)

Eth

an

ol c

on

ce

ntr

ati

on

(g

/l)

e) 1.0%SO4

Time (hr)

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95

To

tal su

gar

an

d r

ed

ucin

g s

ug

ar

(g/l0

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

220

240

260

280

300

To

tal so

lub

le s

olid

(b

rix

0)

10

15

20

25

30

pH

4

5

6

7

8

0.0

.5

1.0

1.5

2.0

0

20

40

60

80

100

120

reducing sugar

total sugar

brix

pH

cell

ethanol

Cell c

on

cen

trati

on

(x10

8cells)

Eth

an

ol co

ncen

trati

on

(g

/l)


อำหำรเพำะเลยงทมแอมโมเนยมซลเฟตเปนแหลงไนโตรเจน ทระดบควำมเขมขน 0-

1.0% (w/v) และบมทอณหภม 30 องศำเซลเซยส เปนเวลำ 90 ชวโมง

4. การศกษาการผลตเอทานอลจากแกนตะวนในถงหมกขนาด 5 ลตร

จำกผลกำรทดสอบกำรหมกเอทำนอลจำกแกนตะวนในถงหมกขนำด 5 ลตร ทม

ปรมำตรท ำงำนเทำกบ 4.0 ลตร โดยปรบควำมเขมขนของน ำตำลเรมตนในน ำหมกเปน 250 กรมตอ

ลตร pH เรมตน 5.0 ไมเตมแหลงไนโตรเจน เตมเชอเรมตน 108 เซลลตอมลลลตร ปรบควำมเรวรอบ

ของใบกวนเปน 100 รอบตอนำท และท ำกำรหมกทอณหภม 30 องศำเซลเซยส พบวำ อตรำกำรหมก

เอทำนอลเกดขนไดเรวกวำกำรหมกในระดบฟลำสก โดยปรมำณน ำตำลทงหมดและน ำตำลรดวสจะลดลง

อยำงรวดเรวในชวง 12 ชวโมงแรกของกำรหมก และเรมคงทตงแตชวโมงท 24 ซงสอดคลองกบปรมำณ

ของเอทำนอลทเกดขน ควำมเขมขนของเอทำนอลสงสดคอ 114.42 กรมตอลตร (หรอประมำณ 94.1

ลตรตอตนวตถดบ) ผลไดเอทำนอลเทำกบ 0.42 กรมเอทำนอลตอกรมน ำตำลทถกใช และคำอตรำ

ผลผลตเอทำนอลเทำกบ 3.18 กรมตอลตรตอชวโมง ทระยะเวลำในกำรหมก 36 ชวโมง (ตำรำงท 3.7

และรปท 3.24)

ตำรำงท 3.7 คำกำรเปลยนแปลงในระหวำงกำรหมกเอทำนอลจำกแกนตะวนในถงหมกขนำด 5 ลตร

ดวยวธกำรหมกแบบกะโดยใช Saccharomyces cerevisiae

Time Total

sugar

Reducing Ethanol Yield Productivity

(h) (g/l) sugar

(g/l)

g/l l/t

RM*

g/g g/l.h

0 316.5 260.5 0.0 0 0 0

6 242.7 210.8 - - - -

12 156.9 37.7 11.2 9.2 0.07 0.93

18 89.9 59.8 - - - -

24 56.0 28.1 97.6 80.3 0.38 4.06

30 45.8 15.0 - - - -

36 41.6 11.2 114.4 94.1 0.42 3.18

42 37.8 10.9 - - - -

48 36.0 10.8 111.8 92.0 0.40 2.33

54 33.2 10.6 - - - -

60 28.8 10.1 106.2 87.3 0.37 1.77

66 28.2 9.33 - - - -

72 20.7 9.24 107.1 88.1 0.36 1.49

90 19.2 7.78 108.9 89.6 0.37 1.21

หมำยเหต 1) * l/t RM = ลตรตอตนวตถดบ ซงในกำรศกษำครงนค ำนวณจำกวตถดบ 1 ตน


2) - หมำยถงไมไดท ำกำรวเครำะห

Time (hr.)

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

To

tol su

gar,

Red

ucin

g s

ug

ar

(g/l)

0

50

100

150

200

250

300

350

To

tol so

lub

le s

olid

(oB

rix)

0

5

10

15

20

25

pH

0

2

4

6

8

10

Eth

atn

ol co

ncen

trati

on

(g

/l)

0

20

40

60

80

100

120

Cell c

on

trati

on

(x10

8)

0.0

.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

Totol sugar (g/l)

Reducing sugar (g/l)

Totol soluble solid (oBrix)

pH

Ethanol concentration (g/l)

time vs Col 8 รปท 3.24 กำรเปลยนแปลงในระหวำงกำรหมกเอทำนอลจำกแกนตะวนแบบกะโดย


3.3.6 ผลการวเคราะหตนทนการผลตแกนตะวน และตนทนการผลตเอทานอลจากแกนตะวน

1. ตนทนกำรผลตแกนตะวน

ผลกำรศกษำตนทนกำรผลตแกนตะวนจำกงำนวจยของ รศ.ดร.สนน จอกลอย พบวำ

ตนทนกำรผลตจะแปรปรวนไปตำมสภำพภมอำกำศ หำกค ำนวณจำกแปลงทดสอบทใหผลผลตในระดบ

ปำนกลำงถงสง (ประมำณ 2.5-3.0 ตนตอไร) โดยปลกในชวงปลำยฤดฝนและฤดแลง พบวำตนทน

กำรผลตอยท 3-4 บำทตอกโลกรมหวสด หำกปลกในชวงตนฝน ตนทนกำรผลตประมำณ 8-15 บำท

ตอกโลกรมหวสด (รำยละเอยดดในรำยงำนสวนของกำรปลกแกนตะวน) ซงปจจยส ำคญทท ำใหตนทน

กำรผลตสงคอ ปรมำณผลผลตต ำ ในขณะเดยวกนตนทนสวนใหญคอคำจำงของเกษตรกร

2. ตนทนกำรผลตเอทำนอลจำกแกนตะวน

ในกำรผลตเอทำนอลจำกวตถดบประเภทแปง (มนส ำปะหลง) ทไดมกำรศกษำใน

ระดบโรงงำนอตสำหกรรม พบวำตนทนกำรผลตประมำณ 6.20 บำทตอลตร ดงนนตนทนกำรผลตเอทำ

นอลจำกแกนตะวนซงเปนวตถดบประเภทแปงเชนเดยวกน และมกระบวนกำรผลตทคลำยคลงกบกำร

ผลตเอทำนอลจำกมนส ำปะหลง จะมตนทนกำรผลตเอทำนอลต ำสดประมำณ 9.20 บำทตอลตร และ

สงสดประมำณ 21.20 บำทตอลตร (ตำรำงท 3.8) หำกเปรยบเทยบกบพชพลงงำนชนดอนๆ แลว

แกนตะวนกจดเปนพชทนำสนใจ อยำงไรกตำมกำรวจยและพฒนำสำยพนธทสำมำรถเจรญเตบโตด ให

ผลผลตสง สำมำรถทนสภำพแหงแลงไดด รวมถงพฒนำเทคนคกำรผลตเอทำนอลใหมปรมำณผลผลต

สงขน ตลอดจนกำรท ำแผนทเพำะปลก เปนตน

ตำรำงท 3.8 ประมำณกำรตนทนกำรผลตเอทำนอลจำกพชพลงงำนชนดตำงๆ

วตถดบ รำคำวตถดบ ผลผลตเอทำ ตนทนผลตเอทำนอล (บำท/ลตร)

(บำท/กก.) นอล (ลตร/ตน) เฉพำะวตถดบ รวมคำ

process กำกน ำตำล 3.00 250 12.00 17.20

มนส ำปะหลง 1.50 180 8.33 14.53

ออย 0.80 70 11.42 16.62

ขำวฟำงหวำน 0.60 60 10.00 15.20

แกนตะวน 3.00* 94** 31.90 38.10

หมำยเหต * ค ำนวณจำกขอมลผลผลตแกนตะวน 2.5 ตนตอไรขนไป

** ประมำณกำรจำกงำนวจยในครงน

3.3.7 ผลการถายทอดเทคโนโลยการผลตเอทานอลจากแกนตะวน

ไดด ำเนนกำรถำยทอดกำรผลตเอทำนอลจำกแกนตะวนในรปแบบตำงๆ ทส ำคญคอ กำร

เขำรวมแสดงนทรรศกำรกำรผลตเอทำนอลจำกแกนตะวนในงำน University Fair 2006 ซงจด

ขนทศนยประชมแหงชำตสรกตต กรงเทพมหำนคร ในชวงระหวำงวนท 26-30 กรกฎำคม 2549

(รปท 3.25) งำนเกษตรภำคอสำน ณ อทยำนกำรเกษตร มหำวทยำลยขอนแกน ในระหวำงวนท 10-

19 มกรำคม 2550 (รปท 3.26) และงำนน ำเสนอผลงำนวจยแหงชำต 2550 Thailand

Research Expo 2007 ณ ศนยประชมบำงกอกคอนเวนชนเซนเตอร เซนทรลเวลด รำชประสงค

กรงเทพฯ ในระหวำงวนท 7-11 กนยำยน 2550 รวมถงกำรเผยแพรในรปแบบอนๆ เชน กำรให

สมภำษณบทโทรทศนในรำยกำรตำงๆ นอกจำกนยงไดจดท ำแผนพบประชำสมพนธเรองแกนตะวนกบ

กำรผลตเอทำนอลเพอแจกจำยใหประชำชน ผประกอบกำรหรอโรงงำนผลตเอทำนอลทสนใจไดน ำไป

ศกษำคนควำตอไป (รปท 3.27)

รปท 3.25 รปแสดงกำรเขำรวมจดนทรรศกำรเรองกำรผลตเอทำนอลจำกแกนตะวนในงำน

University Fair 2006 ณ ศนยประชมแหงชำตสรกตต กรงเทพมหำนคร

รปท 3.26 รปแสดงกำรเขำรวมจดนทรรศกำรเรองกำรผลตเอทำนอลจำกแกนตะวนในงำน เกษตร

ภำคอสำน ณ อทยำนเกษตร คณะเกษตรศำสตร มหำวทยำลยขอนแกน

รปท 3.27 ตวอยำงแผนพบเอกสำรทำงวชำกำรเรอง แกนตะวนกบแนวทำงในกำรผลตเอทำนอล

3.4 วจารณผลและสรปผลการศกษา

ในปจจบนมพชหลำยชนดทไดรบกำรยอมรบใหเปนพชพลงงำนส ำหรบกำรผลตเอทำนอล

ภำยในประเทศ อำทเชน มนส ำปะหลง ออย ขำวฟำงหวำน เปนตน ส ำหรบแกนตะวนซงมถนก ำเนดใน

เขตหนำวนนยงไมเปนทรจกแพรหลำยมำกนกภำยในประเทศ แตในตำงประเทศนนพบวำพชชนดน

จดเปนแหลงทส ำคญของคำรโบไฮเดรตส ำหรบใชเปนอำหำรคน สตว รวมทงใชเปนแหลงวตถดบส ำหรบ

กำรผลตเอทำนอล (Cosgrove et al., 1991) ในกำรศกษำครงนมวตถประสงคหลกเพอศกษำ

ถงศกยภำพของแกนตะวนทปลกในประเทศเพอกำรผลตเอทำนอล ในเบองตนไดเกบรวบรวมหวแกน

ตะวนสำยพนธ KKUAC001 ทปลกในพนททดสอบของโครงกำรวจย เชน แปลงทดสอบคณะ

เกษตรศำสตร มหำวทยำลยขอนแกน แปลงทดสอบของเกษตรกรต ำบลโคกส อ ำเภอเมอง จงหวด

ขอนแกน แปลงทดสอบของเกษตรกรในอ ำเภอเปอยนอย จงหวดขอนแกน และแปลงทดสอบของ

เกษตรกรในอ ำเภอทำบอ จงหวดหนองคำย และน ำไปตบน และทดสอบวธกำรบบสกดน ำหวำนโดยใช

เครองคนน ำมะพรำว ผลกำรศกษำพบวำประสทธภำพในกำรบบสกดน ำหวำนจำกหวแกนตะวนม

คำประมำณ 65% กลำวคอ วตถดบ 1 ตน สำมำรถบบสกดน ำหวำนไดประมำณ 650 ลตร ซงมคำไม

สงมำกนก ในอนำคตอำจจะตองมกำรพฒนำและปรบปรงวธกำรบบสกดน ำหวำนเพอใหมประสทธภำพ

สงขน น ำหวำนทบบสกดไดเมอน ำไปวเครำะหหำองคประกอบหลกทำงเคมโดยเปรยบเทยบกนระหวำง

วตถดบจำกแตละพนทพบวำองคประกอบหลกสวนใหญมคำไมแตกตำงกนมำกนก ยกเวนปรมำณ

น ำตำลทงหมดในน ำหวำนทบบสกดไดจำกวตถดบทปลกในพนทอ ำเภอทำบอ จงหวดหนองคำย ซงอำจ

เปนไปไดวำชวงกำรเพำะปลกเปนชวงทแลง ขำดน ำ จงท ำใหกำรเจรญของตนแกนตะวนไมด ปรมำณ

ผลผลตต ำ (ดงในรำยงำนบทท 2) นอกจำกนปรมำณแรธำตบำงชนด เชน ไนโตรเจน ฟอสฟอรส

โพแทสเซยม แมกนเซยม และโซเดยม อำจมควำมแตกตำงกนตำมสภำพของพนทปลก

จำกกำรทดสอบกำรหมกเอทำนอลโดยใชน ำหวำนจำกหวแกนตะวนทยงไมผำนกำรยอยเปน

วตถดบ พบวำผลผลตเอทำนอลทไดมคำต ำประมำณ 20.5 ลตรตอตนวตถดบ และยงมปรมำณของ

คำรโบไฮเดรตเหลออยในน ำหมกสง แสดงใหเหนวำยสต S. cerevisiae ไมสำมำรถใชแหลง

คำรโบไฮเดรตทมอยในแหลงวตถดบไดด และจำกผลกำรวเครำะหหำองคประกอบหลกทำงเคมใน

วตถดบพบวำคำรโบไฮเดรตในแกนตะวนสวนใหญจะอยในรปของอนลน ซงเปนสำรประกอบเชงซอน

ระหวำงน ำตำลฟรกโตสทมำเชอมตอกนดวยพนธะบตำ 12 และมน ำตำลกลโคสมำเชอมตอท

โมเลกลสดทำย (นมตร วรสต และสนน จอกลอย, 2549) ซง S. cerevisiae ไมสำมำรถใชเปน

แหลงพลงงำนเพอกำรเจรญและกำรผลตเอทำนอลได ทงน เพรำะยสตไมสำมำรถสรำงเอนไซมอนลเนสอ

อกมำยอยสลำยอนลนได ดงนนจงจ ำเปนทจะตองยอยสลำยสำรอนลนใหกลำยเปนน ำตำลทสำมำรถหมก

ไดเสยกอน ในกำรศกษำครงน จงไดทดสอบกำรยอยสลำยสำรอนลนโดยใชสำรเคมคอกรดซลฟวรก และ

เอนไซม อนลเนสในเชงกำรคำ

จำกผลกำรยอยสลำยอนลนดวยกรดซลฟวรก โดยแปรผนระดบของอณหภมเปน 3 ระดบคอ

60, 80 และ 100 องศำเซลเซยส พบวำอนลนสำมำรถยอยสลำยไดมำกขน เมอระดบของอณหภม

เพมสงขน ทระดบอณหภม 100 องศำเซลเซยส สำมำรถยอยสลำยอนลนไดดทสด รองลงมำคอท

อณหภม 80 และ 60 องศำเซลเซยส ตำมล ำดบ อยำงไรกตำมเมอระดบอณหภมเพมสงขน ปรมำณ

ของสำรประกอบฟนอลคกเพมสงตำมไปดวย เมอน ำน ำหวำนทผำนกำรยอยอนลนดวยกรดไปทดสอบ

กำรหมกเอทำนอล พบวำปรมำณเอทำนอล ผลไดและอตรำผลผลตเอทำนอลสงทสดเมอใชน ำหวำนท

ผำนกำรยอยดวยกรดทอณหภม 100 องศำเซลเซยส รองลงมำคอทอณหภม 80 และ 60 องศำ

เซลเซยส ตำมล ำดบ ซงผลทไดสอดคลองกบปรมำณน ำตำลทไดจำกกำรยอย สวนกำรยอยดวยเอนไซม

อนลเนสนนพบวำระดบของอนลนยงคงเหลออยในปรมำณทสง และปรมำณน ำตำลทไดจำกกำรยอยอย

ในระดบทต ำ ใกลเคยงกบกำรยอยดวยกรดทอณหภม 60 องศำเซลเซยส สงผลใหปรมำณของเอทำ

นอล ผลไดและอตรำผลผลตเอทำนอลต ำ สำเหตอำจเปนเพรำะปรมำณของเอนไซมทเตมลงไปใน

วตถดบมปรมำณนอย ไมเพยงพอทจะยอยสลำยอนลนไดอยำงสมบรณ และอำจเปนไปไดวำในวตถดบม

สำรบำงอยำงทสำมำรถยบยงกำรท ำงำนของเอนไซมอนลเนสได อำทเชน สำรประกอบฟนอลค หรอ

furfural เปนตน ดงนนจงควรมกำรศกษำเพมเตมถงระดบของเอนไซมทเหมำะสมในกำรยอย

สลำยอนลนในวตถดบ รวมทงกำรศกษำถงสำรทอำจมผลในกำรยบยงกำรท ำงำนของเอนไซม

ในกำรศกษำถงอทธพลของปรมำณน ำตำลและปรมำณเชอเรมตนทมตอกำรผลตเอทำนอลจำก

น ำหวำนจำกหวแกนตะวน พบวำปรมำณน ำตำลเรมตนและปรมำณเชอเรมตนทเหมำะสมคอ 250 กรม

ตอลตร และ 108 เซลลตอมลลลตร ตำมล ำดบ โดยใหคำปรมำณเอทำนอลสงสดเทำกบ 88.1 กรมตอ

ลตร หรอเทยบเทำประมำณ 72.5 ลตรตอตนวตถดบ ผลไดสงสดเทำกบ 0.45 กรมเอทำนอลตอ

กรมน ำตำลทถกใช และอตรำผลผลตเอทำนอลสงสดเทำกบ 1.84 กรมตอลตรตอชวโมง ซงผล

กำรศกษำในครงนสอดคลองกบรำยงำนกำรวจยของ Margarits และ Bajpai (1983) ทได

ศกษำกำรผลตเอทำนอลจำกแกนตะวนโดย Kluyveromyces marxianus UCD (FST)

55-82 ผลกำรศกษำพบวำยสตสำมำรถหมกใหควำมเขมขนของเอทำนอลสงสดเทำกบ 102 กรมตอ

ลตร เมอใชน ำตำลเรมตน 250 กรมตอลตร คำอตรำกำรเจรญจ ำเพำะสงสดมคำแปรผนตงแต 0.44

ตอชวโมง ทน ำตำลเรมตน 50 กรมตอลตร ถง 0.13 ตอชวโมง ทน ำตำลเรมตน 300 กรมตอลตร

และผลผลตเอทำนอลมคำประมำณ 0.45 กรมเอทำนอลตอกรมน ำตำลทถกใช และรำยงำนวจยของ

Schorr-Galindo และคณะ (2000) ทไดศกษำอตรำกำรหมกเอทำนอลจำกแกนตะวนโดยใช

เชอ S. diastaticus NCYC 625 ผลกำรศกษำพบวำควำมเขมขนของเอทำนอลทผลตไดเมอ

อตรำสวนของฟรกโตสตอกลโคสเทำกบ 6.0 มคำประมำณ 45 กรมตอลตร แตเมออตรำสวนของ

น ำตำลทง 2 ชนดลดลงเหลอ 3.5 เอทำนอลทผลตไดมคำเทำกบ 65 กรมตอลตร

ส ำหรบผลกำรศกษำถงอทธพลของคำ pH เรมตนตอกำรผลตเอทำนอลจำกแกนตะวนนน

พบวำกำรปรบคำ pH เรมตนเปน 4.5, 5.0, 5.5 และ 6.0 ใหผลผลตเอทำนอลไมแตกตำงกนมำกนก

โดยคำควำมเขมขนของเอทำนอลสงสดทระยะเวลำในกำรหมกประมำณ 48 ชวโมง อยในชวง 74.50-

76.42 กรมตอลตร หรอประมำณ 61.30-62.89 ลตรตอตนวตถดบ เนองจำกองคประกอบเบองตนใน

วตถดบโดยเฉพำะคำ pH อยทประมำณ 5.0-6.0 จงเปนขอดส ำหรบกำรหมกเอทำนอลโดยไม

จ ำเปนตองมกำรปรบคำ pH ในอำหำรเพำะเล ยง

ในกำรศกษำถงอทธพลของแหลงไนโตรเจนและควำมเขมขนของแหลงไนโตรเจนแตละชนดคอ

ไดแอมโมเนยมฟอสเฟต แอมโมเนยมไนเตรท แอมโมเนยมซลเฟต และยเรย ทระดบควำมเขมขน

0.25-1.0% (w/v) ตอกำรผลตเอทำนอลจำกแกนตะวน พบวำไดแอมโมเนยมฟอสเฟตเปนแหลง

ไนโตรเจนทเหมำะสมกวำแหลงไนโตรเจนชนดอนๆ คำควำมเขมขนของเอทำนอลทผลตไดเมอใชได

แอมโมเนยมฟอสเฟตเปนแหลงไนโตรเจนทระดบควำมเขมขน 0.5% (w/v) คอ 95.61 กรมตอ

ลตร หรอประมำณ 78.7 ลตรตอตนวตถดบ แตอยำงไรกตำมปรมำรเอทำนอลทไดนมคำใกลเคยงกบ

สภำวะทไมมกำรเตมไนโตรเจนเสรม นนคอมควำมเขมขนของเอทำนอลเทำกบ 96.2 กรมตอลตร หรอ

ประมำณ 79.2 ลตรตอตนวตถดบ แสดงใหเหนวำกำรเตมแหลงไนโตรเจนลงไปไมไดชวยสงเสรมให

กำรผลตเอทำนอลโดย S. cerevisiae เพมขน ซงเปนไปไดวำระดบของไนโตรเจนในวตถดบอยใน

ระดบทเพยงพอกบกำรเจรญและกำรผลตเอทำนอลโดยยสต

เมอน ำสภำวะทเหมำะสมในกำรผลตเอทำนอลจำกผลกำรศกษำในระดบฟลำสกเขยำคอปรมำณ

น ำตำลเรมตนเทำกบ 250 กรมตอลตร pH เรมตน 5.0 โดยไมมกำรเตมแหลงไนโตรเจนเพมเตม

ไปใชทดสอบกำรผลตเอทำนอลจำกแกนตะวนในถงหมกขนำด 5 ลตร โดยมปรมำตรน ำหมกเทำกบ

4.0 ลตร ใชเชอเรมตน 108 เซลลตอมลลลตร และท ำกำรหมกทอณหภม 30 องศำเซลเซยส

ควำมเรวรอบของใบกวน 100 รอบตอนำท พบวำอตรำกำรผลตเอทำนอลมคำสงกวำกำรผลตใน

ระดบฟลำสกเขยำ ควำมเขมขนของเอทำนอลสงสดคอ 114.42 กรมตอลตร (หรอประมำณ 94.1 ลตร

ตอตนวตถดบ) ผลไดเอทำนอลเทำกบ 0.42 กรมเอทำนอลตอกรมน ำตำลทถกใช และคำอตรำผลผลต

เอทำนอลเทำกบ 3.18 กรมตอลตรตอชวโมง ทระยะเวลำในกำรหมก 36 ชวโมง ซงแสดงใหเหนวำกำร

หมกภำยใตระบบถงหมกระยะเวลำทใชในกำรหมกเพอใหไดผลผลตสงสดเรวกวำกำรหมกในระดบฟ

ลำสกเขยำประมำณ 12 ชวโมง อำจเปนเพรำะกำรกวนในระบบถงหมกชวยในกำรกระจำยเซลลยสตท ำ

ใหสมผสกบสำรอำหำรไดอยำงทวถง

จำกผลกำรศกษำดงกลำวขำงตน พอสรปไดวำแกนตะวนเปนพชทมศกยภำพส ำหรบใชเปน

วตถดบในกำรผลตเอทำนอลเพอใชทดแทนน ำมนเชอเพลง โดยในกำรศกษำครงนปรมำณเอทำนอล

สงสดทผลตไดภำยใตสภำวะทท ำกำรศกษำอยทประมำณ 94.1 ลตรตอตนวตถดบ ซงสงกวำปรมำณ

เอทำนอลทผลตไดจำกออยและขำวฟำงหวำน (ประมำณ 70 ลตรตอตน) (ประสทธ ใจศล, 2548)

3.5 ขอเสนอส าหรบการศกษาในอนาคต

1. ในกำรเปรยบเทยบกำรยอยสลำยสำรอนลนดวยกรดและเอนไซม พบวำปรมำณน ำตำล

รดวสทไดจำกกำรยอยดวยเอนไซมมคำนอยกวำกำรยอยดวยกรดซลฟวรก ซงคำดวำ

ปรมำณของเอนไซมทใชอยในระดบต ำเกนไป จงควรมกำรศกษำเพมเตมโดยแปรผน

ปรมำณของเอนไซมทใชเพอหำอตรำสวนระหวำงเอนไซมกบวตถดบทเหมำะสมตอไป

2. ในกำรศกษำนใชยสต S. cerevisiae ซงพบวำไมสำมำรถยอยสลำยสำรอนลนซงเปน

องคประกอบสวนใหญในวตถดบไดโดยตรง จงจ ำเปนตองมกำรเตรยมวตถดบโดยกำร

น ำไปผำนกำรยอยดวยกรดหรอเอนไซมกอน ท ำใหขนตอนในกำรผลตมควำมยงยำก รวม

ไปถงเปนกำรเพมตอนทนในกำรผลต ดงนนจงควรมกำรศกษำเพอคดเลอกหรอคดแยก

สำยพนธจลนทรยทสำมำรถใชอนลนไดโดยตรงตอไป

3. ในกำรศกษำนพบวำปรมำณน ำตำลเรมตนทเหมำะสมส ำหรบกำรผลตเอทำนอลจำกแกน

ตะวนอยทระดบ 250 กรมตอลตร หำกใชควำมเขมขนทสงกวำนจะท ำใหระยะเวลำในกำร

หมกนำนขน รวมไปถงเกดกำรสะสมของน ำตำลทยสตใชไมหมดในระบบ ดงนนจงควรม

กำรศกษำถงรปแบบวธกำรหมกทสำมำรถใชน ำตำลเรมตนทสงขน เชน วธกำรหมกแบบกง

กะ หรอตอเนอง เปนตน

4. ในกำรศกษำนไดทดสอบกำรหมกเอทำนอลจำกน ำหวำนทบบสกดไดจำกหวแกนตะวน

เทำนน สวนกำกทเหลอยงไมไดมกำรทดสอบน ำไปหมกเอทำนอล ซงคำดวำในสวนนยงมอ

นลน รวมถงสำรประกอบคำรโบไฮเดรตชนดอนๆ หลงอยอย ดงนนในอนำคตควรมกำรน ำ

กำกหวแกนตะวนไปวเครำะหหำองคประกอบ รวมถงน ำไปทดสอบกำรหมกรวมกบ

น ำหวำนดวย


นมตร วรสต และ สนน จอกลอย. (2549). อนลน: สำรส ำคญส ำหรบสขภำพในแกนตะวน.

วำรสำรแกนเกษตร.34(2) 85-91.

ประสทธ ใจศล. (2548). เอกสำรแนะน ำขำวฟำงหวำนพนธ มข.40 ส ำนกพมพคลงนำนำธรรม

ขอนแกน

สนน จอกลอย, วรยำ บวขำว และ รชนก มแกว. (2549). แกนตะวน (Helianthus

tuberosus L.): พชชนดใหมใชเปนพลงงำนทดแทน.วำรสำรแกนเกษตร. 34(2)

104-111.

Cosgrove, D.R., Oelke, E.A., Doll, J.D., Davis, D.W.,

Undersander, D.J. and Oplinger, E.S. 1991. Jerusalem

artichoke. Wisconsin Corn Agronomy.

Margaritis, A and Bajpai, P. (1983). Effect of sugar

concentration in Jerusalem artichoke extract on

Kluyveromyces marxinus growth and ethanol production,

Applied and Environmental Microbiology. 45(2) 723-

725.

Szambelan, K., Nowak, J. and Czarnecki, Z. (2004). Use of

Zymomonas mobilis and Saccharomyces cerevisiae

mixed with Kluyvermyces fragilis for improved ethanol

production from Jerusalem Artichoke Tubers,

Biotechnology Letters, 26: 845-848.

Schorr-Galindo, S., Ghommidh, C., Guiraud, J.P. (2000).

Influence of Yeast Flocculation on the Rate of Jerusalem

Artichoke Extract Fermentation, Current Microbiology,

41: 89-95.

study on kaentawan (jerusalem artichoke) production for...

Documents