SỬ DỤNG ĐẤT VÀ LAO ĐỘNG Ở SỬ DỤNG ĐẤT VÀ LAO ĐỘNG Ở NÔNG THÔN TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY NÔNG THÔN TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY

Nghiên cứu trường hợp tại xã Cẩm HoàngNghiên cứu trường hợp tại xã Cẩm HoàngCẩm Giàng-Hải DươngCẩm Giàng-Hải Dương

Vũ Đình TônVũ Đình Tôn1,21,2, Nguyễn Thị Thu Huyền, Nguyễn Thị Thu Huyền22, Vũ Quốc Khánh, Vũ Quốc Khánh22, ,

Philippe LEBAILLYPhilippe LEBAILLY33

11Khoa Chăn nuôi và Nuôi trồng Thủy sản, Trường ĐH NN Hà NộiKhoa Chăn nuôi và Nuôi trồng Thủy sản, Trường ĐH NN Hà Nội22Trung tâm Nghiên cứu Liên ngành PTNT Trung tâm Nghiên cứu Liên ngành PTNT

33Trường Đại học Nông nghiệp Gembloux, BỉTrường Đại học Nông nghiệp Gembloux, Bỉ

ĐẶT VẤN ĐỀĐẶT VẤN ĐỀ

CHÍNH SÁCH

• Quyền sử dụng

ruộng đất

• Dồn điền đổi thửa

• Chuyển đổi mục

đích sử dụng đất

• Sử dụng lao động

• Tín dụng

MỤC TIÊU

Nâng cao hiệu

quả sử dụng đất;

Hiệu quả sử

dụng lao động;

Hiệu quả sử

dụng vốn.

KẾT QUẢ

Quy mô sx tăng;

Hình thành vùng

sx chuyên canh;

Chuyển dịch LĐ;

Thu nhập tăng;

Đẩy nhanh tiến

trình CNH-HĐH

nông nghiệp,

nông thôn.

MIỀN BẮC VIỆT NAMMIỀN BẮC VIỆT NAM

TỈNH HẢI DƯƠNGTỈNH HẢI DƯƠNG

XãCẩm Hoàng

XãCẩm Hoàng

ĐIỂMNGHIÊN

CỨU

CẨM HOÀNG: - Vùng đồng bằng S. Hồng- Diện tích: 750 ha- Dân số: trên 7000 người- Sản xuất nông nghiệp (lúa, chăn nuôi, NTTS)

ĐẶT VẤN ĐỀĐẶT VẤN ĐỀ

MỤC TIÊU NGHIÊN CỨUMỤC TIÊU NGHIÊN CỨU

Đánh giá tác động của DĐĐT và chuyển đổi Đánh giá tác động của DĐĐT và chuyển đổi MĐSDĐNN đến hoạt động sản xuất nông nghiệp của MĐSDĐNN đến hoạt động sản xuất nông nghiệp của vùng nghiên cứu;vùng nghiên cứu;

Đánh giá tác động của DĐĐT và chuyển đổi Đánh giá tác động của DĐĐT và chuyển đổi MĐSDĐNN đến tình hình lao động, thu nhập và việc MĐSDĐNN đến tình hình lao động, thu nhập và việc làm của hộ nông dân vùng nghiên cứu; làm của hộ nông dân vùng nghiên cứu;

Tìm hiểu những vấn đề nảy sinh cần giải quyết do tác Tìm hiểu những vấn đề nảy sinh cần giải quyết do tác động của việc dồn điền đổi thửa và chuyển đổi mục động của việc dồn điền đổi thửa và chuyển đổi mục đích sử dụng đất nông nghiệp. đích sử dụng đất nông nghiệp.

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨUPHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

a. a. Thu thập số liệuThu thập số liệu Số liệu thứ cấp: Thu thập từ các báo cáo tình hình kinh tế xã Số liệu thứ cấp: Thu thập từ các báo cáo tình hình kinh tế xã

hội hàng năm của UBND xã Cẩm Hoàng. Phhội hàng năm của UBND xã Cẩm Hoàng. Phỏng vấn cán bộ xã.ỏng vấn cán bộ xã. Số liệu sơ cấp: Được thu thập trên 200 hộ nông dân có chuyển Số liệu sơ cấp: Được thu thập trên 200 hộ nông dân có chuyển

đổi và không chuyển đổi mục đích sử dụng đất nông nghiệp đổi và không chuyển đổi mục đích sử dụng đất nông nghiệp theo 2 mtheo 2 mốc thời gian năm 2000 và 2007ốc thời gian năm 2000 và 2007..

b. b. Phân tích số liệuPhân tích số liệu Mô tả thực trạng dồn điền đổi thửa và chuyển đổi mục đích sử Mô tả thực trạng dồn điền đổi thửa và chuyển đổi mục đích sử

dụng đất nông nghiệp ở xã từ năm 1998 đến nay.dụng đất nông nghiệp ở xã từ năm 1998 đến nay. Phân tích tác động của dồn điền đổi thửa và chuyển đổi mục Phân tích tác động của dồn điền đổi thửa và chuyển đổi mục

đich sử dụng đất nông nghiệp đến đời sống kinh tế - xã hội của đich sử dụng đất nông nghiệp đến đời sống kinh tế - xã hội của người dân xã Cẩm Hoàng.người dân xã Cẩm Hoàng.

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨUKẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

1.1. Thực trạng dồn điền đổi thửa và chuyển đổi mục Thực trạng dồn điền đổi thửa và chuyển đổi mục

đích sử dụng đất nông nghiệp ở Cẩm Hoàng.đích sử dụng đất nông nghiệp ở Cẩm Hoàng.

2.2. Lao động, thu nhập và việc làm của người lao Lao động, thu nhập và việc làm của người lao

động.động.

3.3. Xu hướng tìm việc làm của các lao động trong Xu hướng tìm việc làm của các lao động trong

thời gian tới.thời gian tới.

4.4. Một số thách thức đặt ra sau dồn điền đổi thửa và Một số thách thức đặt ra sau dồn điền đổi thửa và

chuyển đổi mục đích sử dụng đất ở Cẩm Hoàng.chuyển đổi mục đích sử dụng đất ở Cẩm Hoàng.

THỰC TRẠNG DỒN ĐIỀN ĐỔI THỬA Ở CÁC HỘTHỰC TRẠNG DỒN ĐIỀN ĐỔI THỬA Ở CÁC HỘ

Cẩm Hoàng là một trong những xã đầu tiên được Cẩm Hoàng là một trong những xã đầu tiên được chọn làm mô hình thí điểm tiến hành “vận động nông chọn làm mô hình thí điểm tiến hành “vận động nông dân dồn điền đổi thửa”.dân dồn điền đổi thửa”.

Trước chuyển đổi, trung bình 6,11 thửa đất canh Trước chuyển đổi, trung bình 6,11 thửa đất canh tác/hộ (cá biệt 29 thửa/hộ), với diện tích trung bình tác/hộ (cá biệt 29 thửa/hộ), với diện tích trung bình 406 m406 m22/thửa./thửa.

Sau chuyển đổi, trung bình 2,23 thửa/hộ (nhiều nhất 5 Sau chuyển đổi, trung bình 2,23 thửa/hộ (nhiều nhất 5 thửa/hộ), với diện tích trung bình 1112 mthửa/hộ), với diện tích trung bình 1112 m22/thửa./thửa.

Hoạt động sản xuất nông nghiệp thuận tiện hơn do Hoạt động sản xuất nông nghiệp thuận tiện hơn do đất đai tập trung, đặc biệt là việc chuyển đổi mục đích đất đai tập trung, đặc biệt là việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất đạt hiệu quả rất rõ rệt.sử dụng đất đạt hiệu quả rất rõ rệt.

CHUYỂN ĐỔI MỤC ĐÍCH SỬ DỤNG ĐẤT CHUYỂN ĐỔI MỤC ĐÍCH SỬ DỤNG ĐẤT

NămNămSố hộ Số hộ (hộ)(hộ)

% so với % so với số hộ toàn số hộ toàn

xãxã

DT DT chuyển chuyển đổi (ha)đổi (ha)

% so với đất % so với đất nông nghiệpnông nghiệp

Mục đíchMục đích sử dụngsử dụng

Quy trìnhQuy trình

20002000 240240 13,2913,29 40,3540,35 10,10,9393 Ao - cây ăn quảAo - cây ăn quả Tự làmTự làm

20032003 750750 40,4340,43 158,62158,62 24,9324,93 Ao cá, vườnAo cá, vườnTheo chỉ đạo của Theo chỉ đạo của

UBND xãUBND xã

20072007 10101010 53,8153,81 174,64174,64 42,9942,99Vườn-ao-Vườn-ao-

chuồngchuồngTheo chỉ đạo của Theo chỉ đạo của

UBND xãUBND xã

• Trước 2000:+ Chuyển dịch tự do, không theo quy hoạch ảnh hưởng đến khu vực trồng lúa và gây khó khăn cho việc xây dựng cơ sở hạ tầng.+ Mục đích: Làm ao kết hợp vườn cây ăn quả, vườn tạp.• Từ 2001-2003: + Chuyển dịch có sự chỉ đạo của UBND xã+ Mục đích: Làm ao kết hợp vườn cây ăn quả.• Từ 2004 đến nay:+ Chuyển dịch theo quy hoạch của UBND xã+ Mục đích: Xây dựng mô hình VAC kết hợp với ao cá làm chủ đạo

BIẾN ĐỘNG ĐẤT CHUYỂN ĐỔI VÀ ĐẤT AOBIẾN ĐỘNG ĐẤT CHUYỂN ĐỔI VÀ ĐẤT AO

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

2000 2003 2007

Năm

Đất ao Đất chuyển đổi

• Năm 2000, đất ao chiếm 31,85% DT đất chuyển đổi (chủ yếu là ao tận dụng trong thôn, xã.

• GĐ 2001-2003: DT ao tăng đáng kể chiếm 58% tổng DT đất chuyển đổi Ao cá đã có vị trí quan trọng trong hệ thống canh tác.

• Năm 2007: Đất ao chiếm 65,59% tổng DT đất chuyển đổi Phần lớn đất ao là từ đất chuyển đổi

DT đất chuyển đổi đã được đưa vào sản xuất chuyên canh khá ổn định nhằm mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn cho người dân.

LAO ĐỘNG, THU NHẬP VÀ VIỆC LÀM CỦA HỘLAO ĐỘNG, THU NHẬP VÀ VIỆC LÀM CỦA HỘ

Cơ cấu các nhóm hộCơ cấu các nhóm hộ

Thu nhập theo nhóm hộ và ngành nghềThu nhập theo nhóm hộ và ngành nghề

Xu hướng tìm việc của người lao động Xu hướng tìm việc của người lao động

trong thời gian tới.trong thời gian tới.

THAY ĐỔI CƠ CẤU NHÓM HỘTHAY ĐỔI CƠ CẤU NHÓM HỘ

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

Nhóm hộ1

Nhóm hộ2

Nhóm hộ3

Nhóm hộ4

Nhóm hộ5

Nhóm hộ6

Tỷ

lệ (

%)

2000 2007

1: hộ thuần nông; 2: lao động nông nghiệp và đi làm thuê; 3: lao động nông nghiệp, công nhân viên chức; 4: lao động nông nghiệp và đi xuất khẩu lao động; 5: lao động làm nông nghiệp và tham gia từ hai ngành nghề khác trở lên; 6: hộ phi nông nghiệp

Tỷ lệ giữa các nhóm hộ có sự thay đổi rõ rệt ở năm 2000 so với năm 2007:

- Năm 2000: Hộ thuần nông chiếm cao nhất (38,42%), hộ phi NN và hộ NN có người đi XKLĐ thấp nhất (2,46% và 1,97%).

- Năm 2007: Hộ có lao động NN kết hợp 2 ngành nghề khac trở lên chiếm ưu thế (38,92%) và thấp nhất là hộ thuần nông & hộ phi NN (8,87% và 6,9%).

- Hộ có người đi XKLĐ tăng khá mạnh vì thu nhập của LĐXK cao hơn rất nhiều so với lao động trong nước (Đài Loan, Malayxia, Hàn Quốc, Nga…)

THU NHẬP CỦA HỘ NN KIÊM VÀ PHI NN THU NHẬP CỦA HỘ NN KIÊM VÀ PHI NN (năm 2007)(năm 2007)

3847.25

114.37

93.63

79.61

0

20

40

60

80

100

120

140

Nhóm hộ 2 Nhóm hộ 3 Nhóm hộ 4 Nhóm hộ 5 Nhóm hộ 6

Tri

ệu đ

ồn

g/h

ộ/n

ăm

Thu nhập có sự khác nhau giữa các nhóm hộ:

• Hộ có người đi XKLĐ (nhóm 5) có thu nhập cao nhất: trung bình đạt 114,5 triệu đồng/năm.

• Hộ NN có lao động làm thuê có thu nhập thấp nhất (nhóm 2): 38 triệu đồng/hộ/năm.

•Hộ phi NN và hộ NN có ít nhất 3 nghề cũng cho thu nhập khá: trung bình đạt từ 79,6 triệu-93,63 triệu đồng/hộ/năm.

2: LĐNN và làm thuê;

3: LĐNN & công nhân viên chức;

4: LĐNN & XKLĐ;

5: LĐNN & tham gia từ hai ngành nghề khác trở lên;

6: hộ phi NN

THU NHẬP TỪ NGÀNH NGHỀ PHI NÔNG NGHIỆPTHU NHẬP TỪ NGÀNH NGHỀ PHI NÔNG NGHIỆP

15.677.96

28.74

89.67

14.73 16.3111.7

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Buônbán,DV

Đi làmthuê

Làm ănxa

XKLĐ Côngnhân

Côngchức

Khác

Tri

ệu đ

ồn

g/n

gườ

i/n

ăm

Tương tự, thu nhập theo ngành nghề phi NN cũng có sự sai khác rất rõ rệt:

• Lao động xuất khẩu có thu nhập cao hơn rất nhiều so với các lao động khác: trung bình 89,67 triệu đồng/người/năm.

• Lao động đi làm thuê theo mùa vụ có thu nhập thấp nhất. Phần lớn họ đi làm vào ngày nông nhàn, công việc không ổn định và không yêu cầu kỹ năng cao. Trung bình đạt 7,96 triệu đồng/người/năm.

• Các nghề khác như công nhân, viên chức hay buôn bán nhỏ có thu nhập ổn định hơn và không có sự sai khác giữa các nhóm này. Trung bình đạt 11,7 triệu – 16,31 triệu đồng/người/năm.

HOẠT ĐỘNG SẢN XUẤT CỦA HỘ NÔNG NGHIỆPHOẠT ĐỘNG SẢN XUẤT CỦA HỘ NÔNG NGHIỆP

Mô hìnhMô hìnhHộ không chuyển đổi MĐSDĐ (n=103)Hộ không chuyển đổi MĐSDĐ (n=103) Hộ chuyển đổi MĐSDĐ (n=64)Hộ chuyển đổi MĐSDĐ (n=64)

LúaLúa(sào)(sào)

LTLT(con)(con)

LNLN(con)(con)

GCGC(con)(con)

Ao Ao (sào)(sào)

LúaLúa(sào)(sào)

LTLT(con)(con)

LNLN(con)(con)

GCGC(con)(con)

Ao Ao (sào)(sào)

Lúa-CNLúa-CN(n=84)(n=84)

4,454,45(1÷10)(1÷10)

8,238,23(2÷15)(2÷15)

1,231,23(1÷2)(1÷2)

125,23125,23(20÷200)(20÷200) --

4,884,88(3÷8)(3÷8)

40,4340,43(40÷67)(40÷67)

2,442,44(2÷3)(2÷3)

452,97452,97(250÷600)(250÷600) --

Lúa-cá Lúa-cá (n=48)(n=48)

4,684,68(2,5÷8)(2,5÷8) -- -- --

1,711,71(0,3÷2,7)(0,3÷2,7)

3,93,9(1÷6)(1÷6) -- -- --

4,364,36(3÷7)(3÷7)

VACVAC(n=35)(n=35)

--17,8917,89(6÷30)(6÷30)

1,361,36(1÷2)(1÷2)

196,32196,32(50÷500)(50÷500)

3,263,26(0,5÷6)(0,5÷6) --

58,1358,13(33÷100)(33÷100)

3,43,4(2÷7)(2÷7)

539,93539,93(270÷1100)(270÷1100)

5,985,98(2,5÷12)(2,5÷12)

Nhìn chung, nhóm hộ có hoạt động chuyển đổi có quy mô sản xuất lớn hơn nhiều so với nhóm hộ không có hoạt động chuyển đổi:

• Lúa-CN: số lợn thịt XC hộ chuyển đổi gấp 5 lần hộ không chuyển đổi; lợn nái gấp 2 lần. Số gia cầm được nuôi khá lớn 450 con-800 con/hộ/năm;

• Lúa cá: TB 4,36 sào ao/hộ CĐ (3-7 sào) so với 1,71 sào ao/hộ không chuyển đổi (0,3-2,7 sào);

• VAC: hầu hết DT lúa được chuyển làm trang trại và gia trại. DT ao khá lớn: TB 6 sào/hộ (2,5-12 sào); Lợn thịt TB: 58 con/hộ/năm; lợn nái: 3,4 con/hộ/năm; gia cầm: 540 con/hộ/năm (270-1100 con).

HQKT CỦA CÁC MÔ HÌNH SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP HQKT CỦA CÁC MÔ HÌNH SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP SAU CHUYỂN ĐỔISAU CHUYỂN ĐỔI

ĐVT: Triệu đồng/hộ/năm

Mô hìnhMô hình Tổng chiTổng chi Doanh thuDoanh thu Thu nhậpThu nhập

1. Lúa - lúa - chăn nuôi1. Lúa - lúa - chăn nuôi

- 2 lúa-chăn nuôi nhỏ (n=30)- 2 lúa-chăn nuôi nhỏ (n=30) 3,063,06 10,3410,34 7,307,30

- 2 lúa-cây vụ đông–CN nhỏ (n=11)- 2 lúa-cây vụ đông–CN nhỏ (n=11) 3,323,32 11,3111,31 7,997,99

- Lúa - lợn - gia cầm (n=79)- Lúa - lợn - gia cầm (n=79) 18,4318,43 32,5932,59 14,1614,16

2. Lúa - Cá (n=47)2. Lúa - Cá (n=47) 20,3520,35 43,8743,87 23,5323,53

3. Vườn - Ao – Chuồng (n=35)3. Vườn - Ao – Chuồng (n=35) 80,8380,83 131,75131,75 50,9250,92

• Nhóm hộ 2 lúa-CN nhỏ và 2 lúa-vụ đông-CN nhỏ có mức đầu tư thấp TN thấp hơn nhiều so với các mô hình có CN lớn.

• Mô hình lúa-CN truyền thống đầu tư gấp 6 lần hộ chuyên lúa TN khá hơn nhiều, TNB đạt 14 tr.đ/năm (gấp 2 lần chuyên lúa).

• Mô hình lúa-cá được triển khai nhiều ở Cẩm Hoàng do kinh phí đầu tư không lớn và độ an toàn cao TN TB đạt 23,53 tr.đ/năm.

• Tổng DT và TN của mô hình VAC cao nhất (131,75 tr.đ/năm và 50,92 tr.đ/năm) Mức đầu tư lớn, yêu cầu kỹ thuật cao.

MONG MUỐN VÀ XU HƯỚNG TÌM VIỆC CỦA LAO ĐỘNG MONG MUỐN VÀ XU HƯỚNG TÌM VIỆC CỦA LAO ĐỘNG TRONG THỜI GIAN TỚITRONG THỜI GIAN TỚI

Làm nông, 11.48

Viên chức, 14.75

Công nhân, 19.13XKLĐ, 35.52

Khác, 19.13

• Phần lớn LĐ có mong muốn đi XKLĐ (35%): tuổi từ 25-35, chưa có nghề nghiệp ổn định, hy vọng có thu nhập cao.

• LĐ muốn làm công nhân khoảng 20%: thu nhập chưa cao nhưng ổn định, có cơ hội làm nghề riêng vì được đào tạo trong các công ty, nhà máy…

• Phần lớn những người trung tuổi, không có khả năng đổi nghề muốn tiếp tục với nông nghiệp (11,48%).

• Các lao động muốn làm viên chức và một số nghề khác có tỷ lệ lần lượt 14,75% và 19,13%.

MỘT SỐ THÁCH THỨC ĐẶT RAMỘT SỐ THÁCH THỨC ĐẶT RA

MụcMụcMức độ (%)Mức độ (%) Đáp ứng nhu cầu (%)Đáp ứng nhu cầu (%)

Tốt hơnTốt hơn Như cũNhư cũ Xấu điXấu đi ĐủĐủ Chưa đủChưa đủ

Giao thôngGiao thông 83,6283,62 3,953,95 12,4312,43 48,0248,02 51,9851,98

Điện, nướcĐiện, nước 83,6283,62 15,2515,25 1,131,13 41,2441,24 58,7658,76

Môi trườngMôi trường 41,2441,24 27,1227,12 31,6431,64 47,2347,23 52,7752,77

Tệ nạn xã hộiTệ nạn xã hội 22,6022,60 49,7249,72 27,6827,68 -- --

Bảng đánh giá cơ sở hạ tầng của người dân xã Cẩm Hoàng

• Cơ sở hạ tầng: tốt hơn trước đây nhưng chưa đáp ứng được nhu cầu sx;

• Môi trường văn hóa nông thôn và tệ nạn xã hội có xu hướng xấu đi, đặc biệt là các hộ có người LĐXK;

• Ô nhiễm môi trường sống gia tăng do sử dụng nhiều thuốc BVTV, thiếu không gian cho chăn nuôi quy mô lớn;

• Quyết định hướng sản xuất theo hướng tự phát, chưa có sự quy hoạch cụ thể của các cấp chính quyền;

• Định hướng nghề nghiệp cho các LĐ của các cấp chính quyền còn lúng túng.

KẾT LUẬNKẾT LUẬN

Tác động của chính sách dồn điền đổi thửa và chuyển đổi mục đích sử dụng Tác động của chính sách dồn điền đổi thửa và chuyển đổi mục đích sử dụng đất NN ở Cẩm Hoàng:đất NN ở Cẩm Hoàng: Số thửa đất canh tác giảm còn 2,23 thửa/hộ ;Số thửa đất canh tác giảm còn 2,23 thửa/hộ ; Quy mô sản xuất của hộ chuyển đổi mục đích sử dụng đất NN tăng lên rõ Quy mô sản xuất của hộ chuyển đổi mục đích sử dụng đất NN tăng lên rõ rệt so với hộ không chuyển đổi số đầu lợn nái tăng 2-2,5 lần, lợn thịt tăng rệt so với hộ không chuyển đổi số đầu lợn nái tăng 2-2,5 lần, lợn thịt tăng 3-5 lần, gia cầm tăng hơn 3,6 lần, ao tăng 1,4-2,6 lần)… ;3-5 lần, gia cầm tăng hơn 3,6 lần, ao tăng 1,4-2,6 lần)… ; Mức thu nhập của các nhóm hộ chênh lệch khá cao: hộ NN đạt 28 Mức thu nhập của các nhóm hộ chênh lệch khá cao: hộ NN đạt 28 tr.đ/năm; hộ có LĐXK cao nhất: 114,5 tr.đ/năm; nhóm hộ phi NN có thu tr.đ/năm; hộ có LĐXK cao nhất: 114,5 tr.đ/năm; nhóm hộ phi NN có thu nhập TB đạt từ 29,9 – 93,6 tr.đ/năm.nhập TB đạt từ 29,9 – 93,6 tr.đ/năm. Phần lớn cao LĐ trẻ muốn đi XKLĐ hoặc làm việc trong các công ty, Phần lớn cao LĐ trẻ muốn đi XKLĐ hoặc làm việc trong các công ty, nhà máy. Các LĐ trung tuổi khó có cơ hội đổi nghề nên muốn gắn bó với nhà máy. Các LĐ trung tuổi khó có cơ hội đổi nghề nên muốn gắn bó với nghề nông.nghề nông. Một số vấn đề này sinh: hạ tầng cơ sở còn yếu kém, chưa đáp ứng được Một số vấn đề này sinh: hạ tầng cơ sở còn yếu kém, chưa đáp ứng được yêu cầu cho các hộ chuyển đổi (hệ thống đường giao thông, điện…), ô yêu cầu cho các hộ chuyển đổi (hệ thống đường giao thông, điện…), ô nhiễm môi trường do sản xuất thâm canh cao, vấn đề LĐ và việc làm cho nhiễm môi trường do sản xuất thâm canh cao, vấn đề LĐ và việc làm cho người LĐ do dư thừa LĐ…người LĐ do dư thừa LĐ…