subjektet e se drejtes biznesore (1)
TRANSCRIPT
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 1/38
E DREJTA BIZNESORE
SUBJEKTET E SË DREJTËS BIZNESORE
PERSONAT FIZIKPERSONAT JURIDIKE
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 2/38
SUBJEKTET E SË DREJTËS BIZNESORE
• Subjektet juridike të së drejtës, në përgjithësi subjektet juridike-biznesore të
së drejtës biznesore në veçanti janë të shumtë dhe nduarduarshme.
• Subjektet e së drejtës janë, pra, janë bartës të të drejatve dhe detyrimeve nënjë moment kohor;
• Në marrëdhëniet biznesore, subjektet e së drejtës biznesore, mund të jenë
titullar ( bartës) të të drejtave apo të autorizimeve të caktuara ose bartës të
detyrimeve të caktuara.
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 3/38
• Në marrëdhëniet juridike gjithnjë ekzistojnë subjektet, personat ndërmjet të
cilëve krijohen marrëdhëniet juridike, sepse njëri subjekt në një marrëdhënie
ka të drejta ( autorizime), ndërsa subjekti tjetër ka detyrime juridike, pormund të ndodhë që në një marrëdhënie juridike një subjekt të ketë të drejta
dhe detyrime.
• P. sh.
• Kontrata e huadhenies
• huadhënësi ka të drejtë të kërkojë kthimin e borxhit nga huamarrësi,
• huamarrësi është i detyruar që t'ia kthejë borxhin huadhënësit,
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 4/38
• Subjektet biznesore, si bartës të të drejtave dhe detyrimeve duhet tëkenë:
• Aftësinë ( zotësin) juridike dhe
• Aftësinë (zotësinë) afariste – biznesore, rrejdhimisht aftësinë për të
vepruar.
• a) Zotesia juridike nënkupton aftësinë e një personi, që të jetë subjekti së
drejtës.
• b) Zotësia e veprimit ose aftësia biznesore, nënkupton aftësinë e personit,
që të krijoj të drejta dhe detyrimeve, rrejshimisht të kryej pune juridike.
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 5/38
• Subjekte të së drejtës konsiderohen:
• 1. Personat fizikë dhe
• 2. Personat juridikë
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 6/38
Personat fizikë Nocioni, lindja dhe shuarja e personave fizikë
• Personat fizikë.- person fizik si subjekt i së drejtës është vetë njeriu. Njeriu
është bartës i të drejtave dhe detyrimeve.
• Çdo qenie e shendoshe fizikisht dhe normale, me aktin e lindjes e fiton
subjektivitetin e plotë dhe cilësinë e subjektit të së drejtës, rrjeshimisht
edhe të së drejtës biznesore.
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 7/38
• E drejta tradicionale sikurse edhe kjo bashkëkohore, ketë status ja njeh edhe
embrionit- fëmijës të palindur, që në kohën e duhur të lind shendosh e mire (
e drejta e trashegimise)
• Me person fizikë nënkuptojme qenien e lindur gjallë njerëzore, që nga
paralindja e deri të vdekja.
• Subjektiviteti I personit fizikë nderpritet me aktin e vdekjes, por edhe me
rastin e humbjes se zotësisë juridike dhe as të veprimit.
• Shuarja e personit fizike, vjen deri të shuarja e të drejtave të caktuara dhestatusit ( pasuria, statusi martesore etj.)
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 8/38
Atributet e personave fizik ë
• Njeriu, përkatësisht personi fizike ka veçantite, tiparet dhekarakteristikat vetanake autentike.
• Veçorit e individit apo të personit fizik, ndryshe quhet edhe atributet
të tij.
• Atributet kryesore të personave fizik janë:
• Emri
• Vendbanimi përhershëm ( domicili) dhe vendqendrimi ( rezidenca)
dhe• Nënshtetësia
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 9/38
• Emri, identiteti I personit fizik përbëhet nga emri personal dhe ai familjar
( mbiemri).
• Pas lindjes atributet e personit fizike të emrit dhe mbiemrit shenohet në
librin amëz të të lindurve.
• Pranë shërbimit komptent komunal civil ekzistojnë edhe librat amëz të
kurorëzimit dhe të personave të vdekur.
• Vendbanimi I përhershëm- është vendi i jetesës se vazhdueshme, në të
cilin personi fizik i realizon të drejtat e tij, i permbush detyrimet dhe e
ushtron subjektivitetin e tij.
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 10/38
• Nënshtetësia – përcakton nderlidhjen juridiko-publike ndermjet personit
fizikë dhe shtetësisë të caktuar, rrejdhimisht shteteve të caktuara.
• Nënshtetasi apo shtetasi i një vendi i gezon në të, të gjitha llojet e të
drejtave dhe benificionet që i takojnë me ligjet pozitivem të atij vendi.
• Varësisht nga mënyra e rregullimit ligjor shtetësia fitohet :
• nga babai ose nga të dy prinderit –
shtetesine te cilen e kane paraardhesite tij.
• sipas përkatësive territoriale të shtetit, në të cilin personi i caktuar –
shtetasi ka lindu , fitimi I shtetesise sipas lindjes ne territorin e lindjes
• natyralizimi – parashtrimi I kërkesës për shtetesi dhe
• shtetësia në bazë të marrëveshjes ndërkombëtare.
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 11/38
• Nënshtetësia nderpritet ose pushon:
• me aktin e vdekjes se bartesit të saj,
• me heqjen dorë nga nënshtetesia,
• me marrjen e nënshtetësisë nga autoritetet e shtetit dhënës të saj dhe
• në bazë të marrëveshjes ndërkombëtare.
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 12/38
Zotësia juridike, afariste-biznesore dhe deliktore
e personave fizik
• Zotësia juridike- nënkupton si aftësia e personit caktuar fizik, që sisubjekt i së drejtës, përkatësisht i së drejtës biznesore në rastin tonë, të jetë bartës I të drejtave dhe detyrimeve të caktuara.
•
Kjo zotësi juridike fitohet me aktin e lindjes se personit fizik, nderkaqhumbet apo shuhet me vete aktin e vdekjes ose të shpalljes se personit të
vdekur.
• Të gjithë qytetarët kanë zotësi juridike e cila fitohet me të lindur, bie fjala
edhe fryti në barkun e nënës i njihet subjektiviteti juridik me të vetminkusht që të lind i gjallë.
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 13/38
Zotësia për të vepruar ose zotësia biznesore
• Zotësia e veprimit dallon nga zotësia juridike, sepse njeriu mund të ketë
zotësinë e veprimit vetëm nëse është i vetëdijshëm dhe veprimet e tij duhet
të jenë në pajtueshmëri me normat juridike.
•
Zotësia për të vepruar ose zotësia biznesore –
është aftësia dheshkathtesi e personit fizike, që me vullnetin e tij, pra pa persion të askujt, të
krijojë të drejta dhe detyrime.
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 14/38
• Zotësinë për të vepruar – zotësinë biznesore nuk e kanë të gjithëpersonat fizik, pa dallim.
• Nga aspekti I zotësisë biznesore, lidhur me moshen, personat fizikëndahen në tri kategori :
• Personat fizik me zotësia të plotë për të vepuar
• Personat fizik me zotësia të pjesërishme për të vepuar,
• Personat fizik -plotësisht të pa aftë për të vepuar,
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 15/38
• Zotësia e plotë për të vepruar- fitohet me arritjen e moshës madhore 18
vjet, ndersa para kesaj kohe me emancipim (nëse lidh martesë para moshës
madhore 18 vjet).
• Zotësia të pjesërishme për të vepuar- ka të bej me personat fizik të
moshes se mitur nga mosha 14-18 vjet, si dhe personat madhor, të cilëve,
me vendim gjyqësor, aftësia afariste biznesore iu është kufizuar .
• Personat fizik – plotësisht të pa aftë për biznes- bëjnë pjesë të gjithë
personat fizikë, që kanë me pake se 14 vjet dhe personat e semure psikike.
Këta persona fizike nuk mund të krijojnë marrëdhënie juridike.
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 16/38
• Zotësia e veprimit paraqet aftësinë për të lidhur punë juridike, punë tëcilat janë në pajtueshmëri me të drejtën.
• Zotësia deliktore paraqet aftësinë për të bartur përgjegjësinë përveprat e kundërligjshme.
• Pra, zotesia deliktore – nënkupton gatishmërinë dhe aftësinë epersonave përkatës, që të përgjigjen për pasojat e veprimeve të tyredeliktore.
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 17/38
• Zotësia e veprimit të personat fizikë shuhet me
• Vdekje ( shuhen të gjitha marrëdhëniet juridike ekzistuese, por në të
njëjtën kohë krijohen apo lindin marrëdhënie të reja marrëdhënia e
trashigimisë etj.,).
• Zhdukja e personit fizik , d.m.th. shpallja e personit fizik për të humbur
( në luftë dhe raste të vis major- it).
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 18/38
Personat juridikë
Nocioni, veçorite dhe karakteristikat
• Personat juridike paraqesin një vister ( varg ) modaliteteshorganizative, veprimore dhe funksionale, të disa personave fizike ( me
epitetin e tyre), të organizuar në nivel ndërmarrëse; nivel komune,rajoni apo niveli qendror.
• Personat juridik themelohen, legjitimohen, funksionojnë dhe veprojnë,
në bazë të dispozitave ligjore.
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 19/38
• Subjekte të së drejtës do të konsiderohen të gjitha ato organizata,shoqata, klube dhe institucione të cilat shteti i pranon si të tilla.
• Kushtet për funksionimin e tyre janë:
• veprimtaria e lejuar,
• të ekzistojë anëtarësia e vet,
• të ketë organet e veta,
• të ketë aktet e veta,• pra duhet të ketë statutin e vet, rregulloret përkatëse dhe në fund edhe
shënimet lidhur me identitetin e vet.
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 20/38
• Për tu pranuar dhe njohur nga sistemi juridik I një vendi të caktuar,personat juridik duhet ti plotësojnë këto kushte: ti kenë këto cilësi ose
veçori karakteristike:
• Të jenë të organizuara si tëresi ( grup) personave fizike;
• Të kenë pasurine e tyre të veçantë e cila dallohet nga pasuria e anëtareve;
• Që të sherbej për ushtrimin e ndonjë veprimtarie apo aktiviteti ;
•
Që rendi juridik ta pranoje cilësin e subjektit të së drejtës.
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 21/38
Atributet e personave juridike
• Personat juridike duhet ti posedojnë disa atribute relevante që tëpakten të dallohen në mes tyre e këto janë:
• Emri apo emertimi afarist- biznesor
•
Selia e personit juridik biznesor;• Veprimtaria apo aktiviteti operativ dhe
• Nënshtetësia
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 22/38
• Veprimtaria dhe aktivitetet biznesor, personi juridik I zhvillonnëpërmjet të organeve të caktuar siç janë:
• Kuvendi
• Keshilli drejtues ( bordi)
• Keshilli mbikqyres
• Drejtori – menaxheri kryesor; etj.
• Veprimtaria dhe aktiviteti i personit juridik të caktuar, si subjekt i se drejtës
biznesore, duhet të mbeshtetet dhe të bazohet, në aktet ligjore dhe ato
nënligjore në fuqi.
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 23/38
Llojet e personave juridike dhe rëndesia e tyre
• Varesisht nga karakteri e sistemit ekonomik, shoqërore, juridik dhepolitik të një vendi, përcaktohet edhe karakteri dhe çfarësia epersonave juridike të një vendi apo shoqërie- të caktuar.
• Ndarja në dy lloje kryesore dhe relevante të personave juridike ështëme pranueshme:
• Personat juridike publike dhe
• Personat juridike private.
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 24/38
• Personat juridik të karakterit publik siç është shteti me të gjitha
modalitetet dhe nivelet e organizimit e të funksionimit të tij (universitetet,
akademit, institucionet shkollore, kulturore, shëndetësore, spitalet,
ndërmarrjet etj.) , është se e kanë autorizimin shtetëror dhe i nënshtrohen
mbikqyrjes dhe të kontrollit të mekanizmave të autorizuara shtetërore.
• Personat juridik mund të kryejnë vetem ato punë dhe aktivitete, tëcilat me akte ligjore e nënligjore janë të precizuara taksativisht.
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 25/38
• Personat juridik privat
• Personat juridik privat, kanë tjeter natyre juridike dhe tjeter
karakter. Synimi dhe qellimi I tyre kryesor është interesi vetanak-
privat në marr ëdhënie dhe aktivitet të caktuara biznesore dhe në
qarkullimin juridik.
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 26/38
• Ekzistojnë një varg kriteresh për kalsifikimin e llojeve të personave juridik.
• Sipas ndarjes se parë personat juridik , mund të themelohen,funksionojnë dhe veprojnë si :
• Si organizata dhe
• si fondacione te pavarura.
• Në rastin e parë, si subjekt I se drejtës,paraqitet organizata, ndersa pasurija e
saj, si baze e saj ekonomike.
• Në rastin e dytë, si subjekt I se drejtës, respektivisht të drejtës biznesore,
paraqitet pasuria, nderkaq personat fizike, të cilet vendosin ose disponojnë me
atë pasuri, janë produkt dhe rezultat I ekzistimit të asaj pasurie.
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 27/38
• Sipas ndarjës së dytë- personat juridike mund të ndahen nëpersona juridike të organizuar në shoqata dhe në ente,institucione.
• Shoqatat përbëhen nga anëtaret e tyre, të cilët janë të lidhur në mes
vete me interesa të përbashketa (p.sh.Shoqata e shkrimtareve, artisteve,
juristeve, ekonomisteve, sociologeve,mjekeve etj.
• Enti, themelta apo institucioni tjeter, është person juridik I cili nuk
ka anëtare specifik, por është e organizuar dhe funskionon, ashtu që, në
bazë të ligjit iu sherbën interesave të caktuar publike dhe me interes të
veçante apo të përgjithshme shoqëror ( p.sh. Spitalet, shkollat, galerit,
muzeumet etj.).
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 28/38
• Ndarja e tretë- ka të bëje me personat juridik nëekonomi dhe në ato jashtë ekonomise
• në ekonomi( siç janë ndermarjet dhe shoqërite biznesore-
ekonomike) .
• jashtë ekonomise ( siç janë: themeltat dhe shoqatat e
ndryshme)
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 29/38
• Bazuar në destinimin dhe qellimin e tyre të cilinpersonat juridike deshirojne ta realizojnë, ato mund tëklasifikohen në :
• Bashkësi shoqërore-politike ( shteti,qyteti, komuna);
•
Organizata shoqërore-politike ( subjektet e ndryshmepolitike, rrejdhimisht, partite politike);
• Orgtanizata profitabile ( ndermarjet , shoqërite dhe
format e ndryshme tjera të ndërmarresish);
• Organizatat joprofitabile sui generis ( odat dhe sindikatat )
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 30/38
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 31/38
Modalitet e zotësise se personave juridike
• Zotësia juridike, personi juridik e fiton në momentin e
themelimit, respektivisht të regjistrimit para organit kompetent.
• Personi juridik në fakt është bartës ( titullar) I vetem I të drejtave
dhe detyrimeve të caktuara, të cilat edhe janë përcaktuar me:
• Aktin e themelimit;
• Statusin e personit konkret juridik dhe
• Me ligj.
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 32/38
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 33/38
Shuarja apo nderpreja e veprimtarise se
personave juridike-biznesor
• Bëhet në përputhje me kushtetuten, ligjin dhe akteve të tjera merëndesi.
• Personat jurdik mund të nderpriten në disa mënyra:• Në baze të dispaozitave ligjore ;• Nëse personi juridik është themeluar me një qellim I cili në nderkohe
është realizuar;• Për shkake të ndryshimeve statusore, nëse bashkohet me persona te
tjere juridike-biznesore dhe nese ndahet ose trasformohet ne ndonjeforme tjeter.
• Mund ta nderpres aktivitetin , veprimtarine e vëte edhe për shkak të
nulitetit ( pavlefshmerise ) se regjistrimit në regjistrin e duhur.• Likuidimit të rregullt – falimentimit;
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 34/38
Objekti i së drejtës objekti I biznesit ( afarizimit)
• Objekti i së drejtës janë të gjitha ato relacione për shkak të së cilave njeriu
hynë në marrëdhënie juridike (p.sh. sendet, veprimet e njeriut, të mirat
personale, shpirtërore, etj);
• Objekt i të drejtës civile janë ato fakte ose marrëdhënie të cilat
drejtpërdrejtë ose tërthorazi mund të shendërrohen në të mira materiale – në
të holla;
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 35/38
SENDET – Kuptimi juridik
• Sendet janë pjesë materiale të cilat gjenden në pushtetin njeriut;
• Mbi to krijohet e drejta e pronësisë apo ndonjë e drejtë tjetër;
• Kuptimi i sendit është më i ngushtë se vet kuptimi i mallit;
• Mall mund të konsiderohet edhe fuqia punëtore, produktet intelektuale
njerëzore; • Një objekti material që të trajtohet si send është e domosdoshme që ai
të jetë:
• I kufizuar në hapësirë që të mund të trajtohet si send;
• Nuk mund të konsiderohen si sende drita, nxehtësia, ajri, uji,etj;
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 36/38
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 37/38
LLOJET DHE NDARJA E SENDEVE
• Sendet të luajtshme dhe të paluajtshme
• Sendet në qarkullim dhe jashtë qarkullimit;
• Sendet e ndashme dhe jo të ndashme;
• Sendet konsumuese dhe jo konsumuese;
• Sendet e thjeshta dhe të përbërë;
• Sendet e caktuara individuale dhe ato të caktuara sipas gjinisë
• Sendet e ndryshueshme dhe të pa ndryshueshme;
• Sendet kryesore dhe aksesore;
•
Mjetet kryesore dhe mjetet xhiruese
8/12/2019 Subjektet e Se Drejtes Biznesore (1)
http://slidepdf.com/reader/full/subjektet-e-se-drejtes-biznesore-1 38/38
Koha për debat
• Pyetje
• Sygjerime
• Komente