ปญหาจากการใชสารเสพตด

Substance use disorder

ชนดของสารเสพตด จาแนกยาเสพตดออกเปนชนดตางๆ ไดดงน

1. Alcohol (สรา)

2. Opioids ไดแก มอรฟน เฮโรอน เปนตน

3. Cannabis (กญชา)

4. Sedatives or hypnotics (ยากลอมประสาทหรอยานอนหลบ)

5. Caffeine

6. Stimulants สารกระตนประสาท ทสาคญ ไดแก ยาบา และ โคเคน เปนตน

7. Hallucinogens (สารหลอนประสาท) ไดแก LSD ยาอ เปนตน

8. Tobacco (ยาสบ)

9. Volatile solvents (สารระเหย) ไดแก กาว แลคเกอร เปนตน

โดยแบงการออกฤทธไดเปน

1. กระตนประสาท ไดแก Stimulants คาเฟอน และยาสบ

2. กดประสาท ไดแก Alcohol Opioids ยากลอมประสาท และสารระเหย

3. หลอนประสาท ไดแก Hallucinogen

4. ออกฤทธหลายอยาง ไดแก กญชา

Substance use disorder

รปแบบของการใชสารทมปญหา ททาใหเกดความเสยหาย หรอความทกข ซงแสดงออกมาดงขอตอไปน

อยางนอย 2 ขอ ดงตอไปน ในชวงระยะเวลา 12 เดอนทผานมา

1. มการใชสารนนในจานวนมาก หรอใชตดตอกนนานกวาทตงใจไว

2. มความตองการใชสารนนอยตลอดเวลาอยางตอเนอง หรอพยายามลดหรอควบคมการใช แตไมสาเรจ

3. ใชเวลาหมดไปกบกจกรรมตาง ๆ เพอทจะใหไดสารนนมา เพอการเสพ หรอเพอการฟนจากผลของสาร

นน

4. มความอยาก ความปรารถนาอยางมาก หรอมแรงกระตนทจะใชสารนน

5. มการใชสารนนซ าแลวซ าอก สงผลตอบทบาทภาระหนาททสาคญททางาน ทโรงเรยน หรอทบาน

ลมเหลว

6. ใชสารอยางตอเนอง แมวาจะมปญหาตางๆ ในดานสงคม หรอปญหาความสมพนธระหวางบคคลทม

สาเหตหรอทาใหแยลงไปจากสารนนๆ อยอยางตอเนอง หรอซ าแลวซ าอก

7. กจกรรมสาคญๆ ทางสงคม หนาทการงาน หรอการพกผอนหยอนใจ ตองลมเลกหรอลดลงเนองมาจาก

การใชสาร

8. มการใชสารนนซ าแลวซ าอก ในสถานการณตางทเปนอนตรายตอสขภาพรางกาย

9. มการใชสารนนตอไปเรอยๆ แมจะทราบวาการมปญหาทางกายและจตใจอยอยางตอเนองหรอซ าๆ เปนมา

จากสารนนๆ

10. การดอยา (tolerance) มลกษณะขอใดขอหนงตอไปน

a. ตองเสพสารปรมาณเพมขนเพอใหไดผลหรออาการทตองการ

b. เสพสารปรมาณเทาเดมแลวไดฤทธของสารลดลง

11. อาการขาดยา (withdrawal)มลกษณะขอใดขอหนง ดงน

a. มกลมอาการขาดยาเฉพาะของสารนน b. มการใชสารนนเพอหลกเลยงหรอบรรเทาอาการขาดยา

Etiology สาเหตของการตดสารเสพตด

ทางดานชวภาพ ( Biological factors )

1. Genetic ปจจยทางพนธกรรม พบวาญาตสายตรงลาดบท 1 (1st degree relative) ของผปวยตดสาร

เสพตดมความเสยงตอการปวยเปนภาวะดงกลาวสงกวาประชากรทวไป

2. Neurochemical and neurotransmitter สารสอประสาท dopamine, serotonin, GABA มการ

เปลยนแปลง บรเวณ Limbic area, Brain Reward pathway เรยกวา การตดสารเสพตด ถอเปนโรค

ทางสมอง ( Brain disease )

เกด Brain reward circuit คอ ยาเสพตดกระตนระบบ Dopamine บรเวณ Mesolimbic ทาใหเกดผลท

พอใจเสมอนไดรบรางวล (Rewarding effect) ซงทาใหเกดแรงจงใจ (Motivation) ทจะแสวงหาและใชยาเสพ

ตดนนๆ อก

เมอเสพสารเสพตดไปนานๆ สมองสวนอยากตอสงทเคยใหความสขอนๆ จะถกกระตนเราไดยาก

มากขน ผปวยจะไมสนใจในสงทเคยใหความสขใจตามธรรมชาต เรยกวา amotivation syndrome

สมองสวนอยากไวมากขนจากสาร (sensitization) ถกกระตนเราไดงายมากขน จงตองการเสพ

เพอใหไดมาซงความสข

3. พนฐานทางอารมณ หรอ ลกษณะบคลกภาพ Temperament มผลตอการเสพสาร พวกทมบคลกภาพ

ทมความเสยงสงตอการเกด dependence คอ ขาดความยบย งชงใจ (impulsivity) มลกษณะตองการ

พงพา (dependency need) มการควบคมอารมณทบกพรอง (poor emotional control) บคลกภาพ

แบบตอตานสงคม (antisocial behavior) และกลมอาการโรคสมาธสน (ADHD spectrums)

สาเหตทางดานจตวทยา ( Psychological factors )

สมมตฐานเกยวกบการเยยวยาตนเอง ( Self-medication hypothesis ) เพอลดสภาวะอารมณทไม

ตองการหรอไมสามารถทนทานได หมดความเชอมนในตนเอง low self-esteem เชน การใชสารกระตน เพอ

เปนทพงเวลาไมมใครใหปรกษา ใชเพอลดความรสกซมเศรา

สมมตฐานเกยวกบการลดความตงเครยด ( Tension-reduction hypothesis ) ใชสารเพอลด

ความเครยด

การเสรมแรงชนดบวก ( Positive reinforcement ) ฤทธของสาร ทาใหเกดความตดใจและตองการ

เสพอยเรอยๆ นาไปสการพงพาสาร

นอกจากนน อาจเปนผลจาก การเลยงด คานยมทางสงคมในการใชสารเสพตด วฒนธรรม เชอชาต

ศาสนา การชกชวนของกลมเพอน โดยวยรนเปนกลมทมความเสยงตอการใชสารเสพตดสง

ปจจยทางจตสงคม (psychosocial factors) ทสมพนธกบการใชสารเสพตดของวยรน และเปนปจจยททาให

กลบไปเสพซ า

1. การไมมความมนใจในตนเอง

2. การกลบไปคบเพอนทตดสารเสพตดอก

3. การไมการยอมรบจากครอบครวและสงคม

4. สภาพจตใจทออนแอ

5. การมทอยอาศยในแหลงทมการจาหนายหรอเสพสารเสพตด

6. การทมความกงวลตอการไมไดรบการยอมรบ

7. การเหนคณคาตนเองตา

8. การไมสามารถปรบตวเขากบสงคมได

9. ความตองการทจะประชดครอบครวทไมใหความไววางใจตน

10. การประชดสงคมทไมใหโอกาสในการกลบตวเปนคนด

หลกการประเมนผปวยใชสารเสพตด

สอบถามประวต ชนดของสารทใช ปรมาณ ความถ วธการเสพ เรมใชสารครงแรกเพราะอะไร

ดแบบแผนการใชวาถงขนเสพตดหรอไม เคยหยดใชหรอไม เวลาหยดใชมอาการถอนสาร หรออยากใชสาร

หรอไม เคยหยดไดแลวเพราะอะไรถงกลบมาใชใหม

มการเปลยนแปลงดานอารมณ ซมเศรา กงวล ภาวะเครยด จนเปนสาเหตใหตองใชสารหรอไม

มผลกระทบตอสขภาพรางกาย จตใจ สงคม จตวญญาณ และกฎหมายอยางไร

คนหาโรคทางกายหรอโรคทางจตเวชทอาจเกดรวมดวย หาเหตผลอธบายสาเหตททาใหผปวยเสพตด หรอ

ปจจยททาใหผปวยยงคงตองใชสาร คนหาแรงจงใจในการหยดเสพสาร

สามารถประเมนการเสพตดเบองตน ไดโดย CAGE คอมอาการตงแต 2 ขอขนไป ใน 4 ขอ ตอไปน

Cut down รสกวาควรจะตองหยดใชสาร

Annoying ราคาญเวลามคนวพากษวจารณการใชสาร

Gulit รสกผดเกยวกบการใชสาร

Eye opener ตองใชสารเปนอนดบแรกในตอนเชา เพอใหระบบประสาททางานปกต

โรคทพบรวมในผปวยเสพตดสาร (Comorbidity)

ความผดปกตทเปนผลจากการใชสารเสพตด (substance-related disorder) เชน มอาการโรคจต อารมณเศรา

โรคบคลกภาพแปรปรวนแบบตอตานสงคม (antisocial personality disorder)

โรคทางอารมณ (mood disorder) โรควตกกงวล (anxiety disorder) หรอการฆาตวตาย (suicide)

Substance Induced Disorder

สารเสพตด สามารถทาใหเกดความผดปกตขณะเสพ ( Intoxication ) หรอขณะถอนยา

( Withdrawal ) ได โดยจะมลกษณะแตกตางกนไป

และสามารถทาใหเกดอาการทางจตเวช (Substance Induced Mental Disorder ) ไดหลายรปแบบ เชน

Delirium, Dementia , Amnestic disorder , Psychotic disorder , Mood disorder , Anxiety disorder , Sexual

dysfunction , Sleep disorder เปนตน

อาการตางๆ ตองเกดภายใน 1 เดอนของการใช หรอหยดสารนนๆ และไมสามารถอธบายไดดวย

โรคทางจตเวชอนๆ รกษาโดยการใหยาตามอาการ

ตาราง พดถงสารเสพตดชนดตางๆ กบอาการทางจตเวชทพบ

แอลกอฮอล Alcohol

เปนสารกดประสาท ( CNS suppressant ) ออกฤทธหลกท GABA receptor

Alcohol intoxication

A เพงมการดมแอลกอฮอล

B มพฤตกรรม หรอสภาพจตใจเปลยนแปลงอยางไมเหมาะสม อยางมความสาคญทางการแพทย ( เชน ม

พฤตกรรมทางเพศ หรอกาวราวอยางไมเหมาะสม อารมณเปลยนแปลงงาย การตดสนใจไมด ไมสามารถเขา

สงคมหรอทางานได ) เกดในระหวาง หรอทนทหลงจากดมแอลกอฮอล

C มอาการตอไปนหนงขอ ( หรอมากกวา ) ในระหวาง หรอทนทหลงจากการดมแอลกอฮอล คอ พดออแอ /

การประสานงานของกลามเนอไมด / เดนเซ / nystagmus / มการเสยความทรงจาและสมาธ / stupor หรอ

coma

D. อาการไมไดเกดจากภาวะความเจบปวยทางกาย และไมเขากบโรคทางจตเวชอน

การรกษา รกษาตามอาการ ใหสารนาปองกนภาวะขาดสารอาหาร จดใหอยในทสงบ ในกรณวนวายให

Benzodiazepine เพอสงบอาการ ใหสารนาทม glucose ควรใหหลงจากผปวยได Thiamine (vitamin B1) แลว

เนองจากสมองจะขาด vitamin B1 ทชวยในการดดซมกลโคส เมอไดกลโคสเพมขน จะไปดง vitamin B1 ท

มนอยใชอก สมองจงขาด vitamin B1 และเกดเปน Wernicke’s encephalopathy

Wernicke-Korsakoff Syndrome ควรให Vitamin B1 ( Thiamine ) 100 mg ฉดเขากลามหรอหลอดเลอดดา

วนละครง นาน 3 วน ใหยารบประทาน Vitamin B1 100mg วนละ 3 ครง และ Folic acid 1 mg วนละ 1 ครง

Wernicke’s encephalopathy พบ Triad คอ opthalmoplegia (Ocular motility abnormalities)ไดแก

Nystagmus , Gaze palsy , Cranial nerve VI palsy รวมกบ Gait ataxia และ Confusion

การรกษา ให Thiamine (B1) 100mg วนละ 3 เวลา เปนเวลา 1-2 สปดาห โดยใช B complex แทนได

Korsakoff’s syndrome จะมอาการเรอรง เปนหลงจาก Wernicke’s encephalopathy เกดจาก Thiamine (B1)

deficiency เกดแบบถาวร ( irreversible ) อาการคอหลงลม ( Amnesia)

การรกษา ให Thiamine (B1) 100mg วนละ 2-3 เวลา เปนเวลา 3-12 เดอน อาการมกจะไมหายขาด

Alcohol withdrawal

A. มการหยด ( หรอลดการดม ) แอลกอฮอลหลงจากการใชอยางมากและเปนเวลานาน

B. มอาการตอไปนสองขอ หรอมากกวา เกดขนภายในไมกชวโมงจนถงสองสามวนหลงจากเกณฑในขอ A:

◦ ระบบประสาทอตโนมตทางานมากกวาปกต ( เชน เหงอออก ชพจรเรวกวา 100 ครงตอ

นาท )

◦ มอสนมากขน

◦ นอนไมหลบ

◦ คลนไสหรออาเจยน

◦ เหนภาพหลอน หแวว สมผสหลอน หรอมองเหนภาพของผดจากความจรงเปนชวคราว

◦ กระวนกระวายกระสบกระสาย

◦ วตกกงวล

◦ ชกทงตว ( generalized tonic-clonic seizures )

C. อาการตามเกณฑ B กอใหเกดความทกขทรมานอยางมความสาคญทางการแพทย หรอกจกรรมดานสงคม

การงาน หรอดานอนๆ ทสาคญบกพรองลง

D. อาการไมไดเกดจากผลของภาวะความเจบปวยทางกาย และไมเขากบโรคทางจตเวชอนไดดกวา

Alcohol withdrawal delirium มกเกดภายใน 6-24 ชวโมง เรยกอกอยางวา Delirium Tremens (DTs)

A.มความผดปกตของระดบความรสกตว ( เชน ความชดเจนในการรบรภาวะรอบตวลดลง ) รวมกบ

ความสามารถในการมง การคง และการเปลยนความสนใจลดลง

B. มการเปลยนแปลงในดาน cognition ของสมอง ( เชน ความจาบกพรอง สบสนดานเวลา สถานท และ

บคคล การใชภาษาผด ) หรอการรบรผดปกต ทไมเขากบภาวะสมองเสอม

C. เกดขนภายในชวงเวลาสนๆ ( มกเปนในชวงไมกชวโมงหรอไมกวน ) และมกเปลยนแปลงไปในชวงเวลา

แตละชวงของวน

D. มหลกฐานประวต การตรวจรางกาย หรอการตรวจทางหองปฏบตการณวาอาการตามขอ A หรอ B เกด

ระหวางหรอหลงจากขาดแอลกอฮอลไมนาน

การรกษา Alcohol withdrawal

รกษาตามอาการ ใหสารนาปองกนภาวะขาดสารอาหาร

ให Benzodiazepine ทออกฤทธยาว ออกฤทธท GABA receptor เหมอนกบฤทธของแอลกอฮอล

ให lorazepam 1-2 mg วนละ 4 เวลา โดยเฉพาะในผปวยทมปญหาโรคตบ lorazepam จะมผลตอตบนอยกวา

benzodiazepine อน เพราะ Metabolized ทตบนอย

หรอ chlordiazepoide 25-50 mg วนละ 4 เวลา หรอ diazepam 5-10 mg วนละ 4 เวลา

คอยๆลดยาทใหลง ภายใน 24-48 ชวโมง ลดลงวนละประมาณ รอยละ 20 จนกระทงหยดยา

หากมอาการรนแรง เชน ใน Alcohol Withdrawal Delirium หรอถากระสบกระสาย วนวายมาก ตองใหยาฉด

Diazepam 10-20 mg IV ใหหางกนไดทก 2 ชวโมง

Alcohol withdrawal seizure

อาการชก มกเกดภายใน 72 ชวโมงหลงหยดดมแอลกอฮอล เรยกอกอยางวา Rum fit มลกษณะ Stereotype ,

generalized , tonic-clonic อาจชกซ าได

การรกษา ให Diazepam 10 mg IV

ถาไมดขน ให Dilantin loading 20 mg/kg drip ในอตรา ไมเกน 25 mg/min

อาจพจารณาใชแบบประเมน CIWA ( Clinical Institute Withdrawal Assessment –

Alcohol ) ในการประเมนและรกษาภาวะ alcohol withdrawal ได

ขนาดของยาทใหพจารณาจากความรนแรงของอาการ withdrawal ทประเมนดวย CIWA - Ar scale

คะแนน < 10 ใหการรกษาแบบประคบประคอง ประเมนซ า ทก 4 ชวโมง เปนเวลา 24 ชวโมง

อาการเลกนอย (คะแนน 10 - 18) ให Diazepam 10 mg กน ทก 4 ชวโมง

อาการปานกลางถงรนแรง (คะแนน 19 หรอมากกวา) ให loading dose ของ Diazepam 20 mg กน ประเมน

ซ า ทกชวโมง ให loading dose อกถาหากคะแนนยงไมตากวา 19 คะแนน

กรณทผปวยมอาการรนแรงและไมยอมกนยา ใหฉด Diazepam 10 mg เขาหลอดเลอดดา และฉดซ าไดไดทก

10 - 15 นาท จนกวาคะแนนจะตากวา 19

ตดตามอาการดวย CIWA - Ar ทก 4 - 8 ชวโมง จนคะแนนตากวา 10 เปนเวลา 24 ชวโมง จงหยดประเมน

สารกระตนประสาท Psychostimulant

กระตนการหลง Dopamine ยบย งการเกบสาร catecholamine กลบไปใชใหม ยบย งการทางานของ

monoamine oxidase ผลจงเกดการกระตนสมอง

ตวหลก ไดแก Amphetamine ยาบา รวมถง ยาไอซ และ Cocaine

Psychostimulant intoxication

A เพงมการใชแอมเฟตามนหรอสารในกลมแอมเฟตามน หรอโคเคน

B มพฤตกรรม หรอสภาพจตใจเปลยนแปลงอยางไมเหมาะสม อยางมความสาคญทางการแพทย ( เชน

อารมณครนเครงหรอเฉยเมย ตนตวอยางมาก รสกไวในความสมพนธระหวางบคคล กงวล ตงเครยดหรอ

โกรธ พฤตกรรมซ าๆ ตดสนใจไมเหมาะสม เสยการเขาสงคมหรอการงาน) เกดในระหวาง หรอหลงจากใช

ไมนาน

C มอาการตอไปนสองขอ ( หรอมากกวา ) ในระหวาง หรอทนทหลงจากใชสาร

1. หวใจเตนเรว หรอเตนชา 2. มานตาขยาย

3. ความดนโลหตสงขนหรอตาลง 4. เหงอแตกหรอหนาวสน

5. คลนไสหรออาเจยน 6. มหลกฐานวา นาหนกตวลด

7. ภาวะกายใจไมสงบหรอเชองชา 8. กลามเนอออนแรง หายใจชาหรอนอย เจบหนาอก

หรอหวใจเตนผดจงหวะ

9. สบสน ชก เคลอนไหวผดปกต กลามเนอเกรง หรอโคมา

D. อาการไมไดเกดจากภาวะความเจบปวยทางกาย และไมเขากบโรคทางจตเวชอน

การรกษา รกษาตามอาการ ใหสารนาปองกนภาวะขาดสารอาหาร จดใหอยในทสงบ ระวงการชก โคเคน

เปนสารเสพตดททาใหเกดอาการชกไดมากทสด

ในกรณวนวายให Benzodiazepine เพอสงบอาการ กรณ overdose ให gastric lavage

ให vitamin C 500mg วนละ 4 เวลา เปนการ Acidify urine ชวยเพมการขบสารออกจากรางกาย

Psychostimulant withdrawal

A. มการหยด ( หรอลดการใช )แอมเฟตามนหรอสารในกลมแอมเฟตามน หรอโคเคนหลงจากการใชอยาง

มากและเปนเวลานาน

B. มอาการตอไปนสองขอ หรอมากกวา เกดขนภายในไมกชวโมงจนถงสองสามวนหลงจากเกณฑในขอ A

ไดแก ออนเพลย / มฝนไมด ทเหมอนจรงมาก ( Vivid dream ) / นอนไมหลบหรอหลบมาก / เจรญอาหาร

มากขน / ภาวะกายใจไมสงบหรอเชองชา

C. อาการตามเกณฑ B กอใหเกดความทกขทรมานอยางมความสาคญทางการแพทย หรอกจกรรมดานสงคม

การงาน หรอดานอนๆ ทสาคญบกพรองลง

D. อาการไมไดเกดจากผลของภาวะความเจบปวยทางกาย และไมเขากบโรคทางจตเวชอนไดดกวา

การรกษา รกษาตามอาการ ไมมยาเฉพาะสาหรบอาการถอนสารกระตนประสาท

Opioid

เปนกลมสารออกฤทธกดประสาท ไดแกสารจาพวก ฝน มอรฟน เฮโรอน ออกฤทธท opioid

receptor ใชแกปวด

Opioid intoxication

A เพงมการใชสารอนพนธฝน

B มพฤตกรรม หรอสภาพจตใจเปลยนแปลงอยางไมเหมาะสม อยางมความสาคญทางการแพทย ( เชน

อารมณครนเครง ตามดวยอารมณเฉยเมย ไมแจมใส ภาวะกายใจไมสงบหรอเชองชา ตดสนใจไมได เสยการ

เขาสงคมหรอการงาน) เกดในระหวาง หรอหลงจากใชสารอนพนธฝนไมนาน

C มานตาหดตว (หรอขยายจากการขาดอากาศหลงใชยาเกนขนาดอยางมาก) รวมกบมอาการตอไปนหนงขอ

( หรอมากกวา ) ในระหวาง หรอทนทหลงจากใชสารอนพนธฝน ไดแก งวงซม หรอ โคมา / พดออแอ /

ความสนใจหรอความทรงจาบกพรอง

D. อาการไมไดเกดจากภาวะความเจบปวยทางกาย และไมเขากบโรคทางจตเวชอนไดดกวา

การรกษา

รกษาตามอาการ ใหสารนาปองกนภาวะขาดสารอาหารจดใหอยในทสงบ วนวายให Benzodiazepine เพอ

สงบอาการ

ให naloxone เปน opioid antagonist ขนาด 0.8 mg IV คอยเพมขนาดยาถาไมดขน อก 15 นาทให 1.6 mg ถา

ไมดขนอก 15 นาท ใหขนาด 3.2 mg จากนน ถาอาการดให 0.4 mg IV ทก 1 ชวโมงจนอาการหายเปนปกต

Opioid withdrawal

A. มการหยด ( หรอลดการใช )สารอนพนธฝนหลงจากการใชอยางมากและเปนเวลานาน

B. มอาการสามขอ หรอมากกวา เกดขนภายในไมกชวโมงจนถงสองสามวนหลงจากเกณฑในขอ A ไดแก

อารมณไมแจมใส / คลนไส หรออาเจยน / ปวดกลามเนอ / นาตาไหลหรอนามกไหล / มานตาขยาย ขนลก

หรอเหงอออก / ทองเสย / หาวนอน / ไข / นอนไมหลบ

C. อาการตามเกณฑ B กอใหเกดความทกขทรมานอยางมความสาคญทางการแพทย หรอกจกรรมดานสงคม

การงาน หรอดานอนๆ ทสาคญบกพรองลง

D. อาการไมไดเกดจากผลของภาวะความเจบปวยทางกาย และไมเขากบโรคทางจตเวชอนไดดกวา

การรกษา รกษาตามอาการ

ให methadone ซงเปนสารอนพนธฝนทใชบาบด

ขนาดยา เรมท 20-30 mg/day เพมขนาดไดอกถาคนไขยงมอาการถอนสาร 5-10 mg ทก 1-2 วน

ขนาดทเหมาะสม 20-60 mg/day คอยๆลดลงทกสปดาห รอยละ 10-20 จนกระทงหยดยา

หรอให Clonidine ลด autonomic hyperactivity ขนาดยา 0.15-0.3 mg วนละ 3-4 ครง คอยลดปรมาณลง

Cannabis

กญชา ใชแกปวด รกษาทองผก จตใจแจมใส ราเรง เปนกลมสารออกฤทธหลายอยาง กดและหลอนประสาท

รวมกน โดยออกฤทธผาน cannabinoid receptor ทาใหเกดอาการโรคจตและวตกกงวลได พบอาการถอน

กญชานอย อาจมเพยงอาการหงดหงด

Cannabis intoxication

A เพงมการใชกญชา

B มพฤตกรรม หรอสภาพจตใจเปลยนแปลงอยางไมเหมาะสม อยางมความสาคญทางการแพทย ( เชน การ

ประสานงานของกลามเนอผดปกต ครนเครง กงวล รสกวาเวลาผานไปชา ตดสนใจไมด แยกตวจากสงคม)

เกดในระหวาง หรอหลงจากใชกญชาไมนาน

C มอาการตอไปนสองขอ ( หรอมากกวา ) ในระหวาง หรอทนทหลงจากใชกญชา

1. ตาแดง 2. เจรญอาหารมากขน 3. ปากแหง 4. หวใจเตนเรว

D. อาการไมไดเกดจากภาวะความเจบปวยทางกาย และไมเขากบโรคทางจตเวชอนไดดกวา

การรกษา จดใหอยในทสงบ รกษาตามอาการ ใหสารนาปองกนภาวะขาดสารอาหาร ในกรณวนวายให

Benzodiazepine เพอสงบอาการ ให propranolol ในกรณมความดนโลหตสง หรอหวใจเตนเรว

Inhalant

สารระเหย ไดแก กาว ทนเนอร เปนกลมสารออกฤทธกดประสาท ทาใหเกดอาการคลายโรคจต ซมเศรา

และวตกกงวลได

พบอาการถอนสารระเหยนอย อาจมเพยงอาการหงดหงด

สารระเหยสามารถทาใหเกดภาวะความจาเสอมแบบถาวรได (Inhalant induced persisting Dementia )

Inhalant intoxication

A มการใชสารระเหยอยางจงใจ หรอใชเพยงระยะสนแตขนาดสง ในเรวๆน

B มพฤตกรรม หรอสภาพจตใจเปลยนแปลงอยางไมเหมาะสม อยางมความสาคญทางการแพทย ( เชน

ทะเลาะววาท จะทารายผอน เฉยชา ไรอารมณ ตดสนใจไมด สญเสยการเขาสงคม หรอการงาน) เกดใน

ระหวาง หรอหลงจากใชหรอไดรบสารระเหย

C มอาการตอไปนสองขอ ( หรอมากกวา ) ในระหวาง หรอไมนานหลงจากใชหรอไดรบสารระเหย ไดแก

วงเวยน / ตากระตกแกวง / กลามเนอทางานไมประสาน / พดออแอ / เดนเซ / ออนเพลย / reflexes ลดลง /

ภาวะกายเชองชา / มอสน / กลามเนอออนแรงทวไป / การมองเหนไมชด หรอเหนภาพซอน / stupor or

coma / อารมณครนเครง

D. อาการไมไดเกดจากภาวะความเจบปวยทางกาย และไมเขากบโรคทางจตเวชอนไดดกวา

การรกษา รกษาตามอาการ จดใหอยในทสงบ

Tobacco

Tobacco withdrawal

เมอมการหยดยาสบ พบอาการหงดหงด กระวนกระวาย ไมมสมาธ นอนไมหลบ วตกกงวล โกรธงาย หรอ

ซมเศราได

การรกษา ใหความร และใหกาลงใจ ในกรณทไมดขน พจารณาใหเปน Nicotin gum หรอ Patch

อาจพจารณาใหยาอดบหร เชน Bupropion ในบางราย

Caffeine

Caffeine intoxication

เมอไดรบคาเฟอนปรมาณมาก พบอาการหงดหงด กระสบกระสาย นอนไมหลบ ใจเตนเรวหรอไม

เปนจงหวะ หนาแดง ปสสาวะบอย

การรกษา รกษาตามอาการ

Caffeine withdrawal

หลงจากใชคาเฟอนเปนเวลานานแลวหยดใช จะพบอาการหงดหงด ปวดศรษะ ออนเพลย งวงนอน

ไมมสมาธ โกรธงาย หรออาการคลายไขหวด

การรกษา รกษาตามอาการ ใหยาแกปวด หากมอาการปวดศรษะ

Hallucinogen

สารหลอนประสาท ไดแก ยาอ Ecstasy ยาเค Ketamine LSD ( Lysergic acid diethylamide ) PCP (

Phencyclidine ) เปนตน การออกฤทธยงไมทราบแนนอน

Hallucinogen intoxication

พบอาการใจเตนเรว ใจสน มานตาขยาย เหงอออก ตาพรา วตกกงวล ซมเศรา อาจพบอาการโรคจต

หวาดระแวง idea of reference พบ Illusion หรอ Hallucination

การรกษา รกษาตามอาการ

Sedatives or hypnotics

ยากลอมประสาทหรอยานอนหลบ ยากลม Benzodiazepine , barbiturate และยาอน เชน Chloral

hydrate , Zolpidem การออกฤทธท GABA กดระบบประสาทสวนกลาง

Sedatives or hypnotics intoxication

อาการเหมอน Alcohol intoxication กดระบบประสาทสวนกลาง ขาดความยบย งชงใจ อารมณ

เปลยนแปลงงาย พบ Ataxia , diplopia , Impaired gag reflex อาจรนแรงถง coma

การรกษา รกษาตามอาการ ระวงการเกด Apnea

Sedatives or hypnotics withdrawal

เมอผปวยใชยามาเปนเวลานาน และหยดใช อาการเหมอน Alcohol withdrawal พบอาการ นอนไม

หลบ วตกกงวล

การรกษา .ใชยาทออกฤทธยาวกวาทใชอยเดม โดยเลอกใช Long-acting benzodiazepine เชน Diazepam ,

Lorazepam หรอ Chlordiazepoxies

การบาบดรกษาเพอการเลกสารถาวร

เปาหมายของการบาบดรกษา เพอการหยดสาร ( Abstinence ) แตในบางรายอาจใชวธลดการใชลง

การใชยา ( Pharmacological treatment )

ใหยาตามอาการ และตามโรคทางจตเวชทเกดรวม

ให low dose antipsychotic สาหรบกรณมอาการโรคจตรวมดวย เชน Haloperidol ขนาดตา 0.5 -2 mg ปรบ

ขนาดไดตามอาการ

ใหยาชวยลดอาการอยากยา Craving

ยากลม Selective serotonin reuptake inhibitors (SSRI) เชน Fluoxetine และ Sertraline เปนตน เปนยารกษา

โรคซมเศรา ทนามาใชลดอาการ craving ได ใชไดดในผทมภาวะซมเศรารวมดวย

ให benzodiazepine ลดอาการกระสบกระสาย อยากยา

ยาเฉพาะของสารนนๆ เชน หยดสารประเภทฝนและอนพนธฝน (Opiod) ใช methadone ซงเปนสารออก

ฤทธในกลมเดยวกน (agonist therapy)

ยาทใชหยด alcohol ไดแก

Disulfiram เปลยนการเผาผลาญสารเสพตดในรางกาย(alter drug metabolism) ทาใหการดมแอลกอฮอลเขา

ไปแลวเกดเปนพษ ไมสบายตว

Acamprosate หรอ Topiramate ชวยลดอาการอยากแอลกอฮอล

กระบวนการบาบดรกษาทางจตใจ (Psychosocial treatment and rehabilitation ) ประกอบดวย 4 ขนตอน

1) ขนเตรยมการ เตรยมผปวยใหพรอมและเตมใจเขารบการรกษา ลงบนทกประวต วเคราะหปญหา แนะนา

และจงใจผปวยตอการรกษา ใหผปวยและครอบครวเขาใจในโปรแกรมการรกษา

2) ขนถอนพษยา ใหผสามารถหยดสารเสพตดทใชอย โดยใหเกดอาการถอนพษ (withdrawal symptom)

นอยทสด วธการขนกบสารเสพตดแตละประเภท เชน การถอนพษผตดเฮโรอนโดยใช methadone ทดแทน

การใชพชสมนไพรตามการแพทยแผนโบราณ

3) ขนฟนฟสมรรถภาพ เปนกระบวนการทตอเนองจากขนถอนพษ มงใหผปวยหลดพนจากการเสพตดทง

ทางกายและใจ เสรมสรางทกษะ (social skill) ในการกลบคนสงคม มวธการปรบตวทดกวาเพอจะไม

กลบไปใชสารเสพตดซ าอก

4) ขนตดตามหลงการรกษา ยงคงตดตามและชวยเหลอ ผทผานขนฟนฟสมรรถภาพแลว สงเสรม ใหกาลงใจ

ชวยแกปญหา ใหคาแนะนาตางๆ

เปาหมาย เพอใหผปวยสามารถคงการไมใชสาร (abstinence) ไดนานทสด

เทคนคการบาบดทางจตวทยาอนๆ มดงน

Motivation interviewing การเสรมสรางแรงจงใจ

Cognitive behavioral therapy การทาจตบาบดโดยใชการปรบความคด และพฤตกรรม

Self-help group กลมบาบด

Supportive individual psychotherapy การทาจตบาบดแบบตามอาการ

แรงจงใจและวฏจกรแหงการเปลยนแปลง (Stages of Change )

แรงจงใจของผปวยในการรกษาม 6 ขนตอน ไดแก

1. Pre-contemplation: ขนไมสนใจปญหา ผรกษาตองใหขอมลแกผปวย ถงการเสพตด หนทางรกษา

(information )

2. Contemplation: ขนลงเลใจ ผรกษาตองพดถงขอด ขอเสยของการใชสาร และเลกสาร ( pros & cons )

3. Determination / Preparation : ขนตดสนใจหยดสราอยางจรงจง ผรกษาตองใหทางเลอกในการรกษาแก

ผปวยอยางอสระ ( menu )

4. Action: ขนลงมอปฏบต ผรกษาตองชวยสงเสรมใหบาบดอยางตอเนอง ( compliance )

5. Maintenance: ขนกระทาตอเนอง ผรกษาตองปองกนการกลบเปนซ า ( Relapse prevention )

6. Relapse: ขนกลบไปมปญหาซ า ผรกษาตองดงผปวยกลบไปสหนทางแหงการหยดสารโดยเรวทสด (

recovery process )