KLĐMATOLOJĐKLĐMATOLOJĐĐKLĐM BĐLGĐSĐĐKLĐM BĐLGĐSĐ

Buharlaşma ve NemBuharlaşma ve Nem

Ahmet Ahmet AydoğmuşAydoğmuş

TOKĐ Anadolu LisesiTOKĐ Anadolu Lisesi

Coğrafya ÖğretmeniCoğrafya Öğretmeni

KARAMANKARAMAN

�� HH22OO Formülü ile ifade ettiğimiz su, dünyamız canlılığının ve Formülü ile ifade ettiğimiz su, dünyamız canlılığının ve iklim olaylarının önemli unsurudur.iklim olaylarının önemli unsurudur.

�� Hidrojen evrende en çok bulunan elementtir. Oksijen ise Hidrojen evrende en çok bulunan elementtir. Oksijen ise yıldızlarda üretilip süpernova patlamalarıyla evrene saçılıyor. yıldızlarda üretilip süpernova patlamalarıyla evrene saçılıyor. Orion Orion Bulutsu'suBulutsu'su her 24 saatte dünya okyanuslarını dolduracak her 24 saatte dünya okyanuslarını dolduracak kadar su üretmektedir. Ay'da ve gezegenlerde suyun varlığına kadar su üretmektedir. Ay'da ve gezegenlerde suyun varlığına dair kuvvetli belirtiler ortaya çıkmıştır.dair kuvvetli belirtiler ortaya çıkmıştır.

�� Dünya Dünya mağmasımağması içinde oksijen ve hidrojen biçiminde saklı su içinde oksijen ve hidrojen biçiminde saklı su volkanik etkinliklerle yüzeye çıkar ve atmosfere geçer.Bazı volkanik etkinliklerle yüzeye çıkar ve atmosfere geçer.Bazı araştırmalar da, dünya suyunun kuyruklu yıldızlarla uzaydan araştırmalar da, dünya suyunun kuyruklu yıldızlarla uzaydan taşınmış olabileceğini ortaya koymaktadır.taşınmış olabileceğini ortaya koymaktadır.

�� Dünyanın Toplam Suyu: 1.400.000.000 kmDünyanın Toplam Suyu: 1.400.000.000 km³³ tahmin edilir.tahmin edilir.12.900 km12.900 km³³'ü atmosferde 'ü atmosferde

olup dünya suyunun yaklaşık 1/100.000'i kadardır.olup dünya suyunun yaklaşık 1/100.000'i kadardır.�� Kuru hava 1,007 kg/mKuru hava 1,007 kg/m³³, nemli hava yaklaşık 0.627 kg/m, nemli hava yaklaşık 0.627 kg/m³³'dür. 'dür.

Bu nedenle nem yüklü bulutlar gökyüzünde gezinir.Bu nedenle nem yüklü bulutlar gökyüzünde gezinir.

�� Su, güneş enerjisiyle kolayca faz değiştirir. Bu nedenle Su, güneş enerjisiyle kolayca faz değiştirir. Bu nedenle yeryüzünde ve yakın çevremizde katıyeryüzünde ve yakın çevremizde katı--buz, sıvıbuz, sıvı--su ve gazsu ve gaz--nem nem şeklindeki suyla yakın ilişki içinde yaşamaktayız.şeklindeki suyla yakın ilişki içinde yaşamaktayız.

�� Su, yerle gök arasında döner, buna hidrolik çevrim deriz. Su, yerle gök arasında döner, buna hidrolik çevrim deriz. Döngü 1.Buharlaşma 2.Döngü 1.Buharlaşma 2.YoğuşmaYoğuşma 3.Yağış 4.Akış bölümlerin3.Yağış 4.Akış bölümlerin--den oluşur. den oluşur.

Katı - Buz Sıvı - Su Gaz - Su buharı

Su Döngüsünün Aşamaları - Buharlaşma, Yoğuşma, Yağış, Akış(evaporation-buharlaşma, transpiration-bitki terlemesi)

1.Buharlaşma

1.Buharlaşma

2.Terleme

3.Süblimasyon4.Yoğuşma

5.Taşınma

4.Yoğuşma

5.Taşınma

6.Yağış

6.Yağış

7.Kar Akışı

7.Yüzeysel Akış7.Yüzeysel Akış

8. Sızma9. Yeraltı Akışı9. Yeraltı Akışı 10.Bitkiler Alır

Suyun Faz Değiştirmesinde Enerji Alış-Verişi1 Gram su donarken 80 kalori verir, 1 gram buz erirken 80 kalori verir

1 gram su buharlaşırken 600 kalori alır,1 gram subuharı yoğuşurken 600 kalori verir

SÜBLĐMASYON

DEPOZĐSYON

ERĐME

DONMA YOĞUŞMA

KATISIVI

GAZ

ISI ALIR

ISI VERĐR

BUHARLAŞMA

Suyun Faz Değişimine Verdiğimiz Adlar

BUHARLAŞMA BUHARLAŞMA -- SIVI SUYUN GAZ HALE GEÇMESĐSIVI SUYUN GAZ HALE GEÇMESĐ

Buharlaşma: Buharlaşma: Sıvı olan suyun gaz fazına Sıvı olan suyun gaz fazına geçerekgeçerek gözle görülmezgözle görülmezolmasıdır.olmasıdır.1. Deniz ve diğer su yüzeylerinden,1. Deniz ve diğer su yüzeylerinden,2. Havadaki bulutların yeniden buharlaşıp, ortadan kalkmasıyla,2. Havadaki bulutların yeniden buharlaşıp, ortadan kalkmasıyla,3. Yağışlardan buharlaşma ve atmosfere dönüşüyle,3. Yağışlardan buharlaşma ve atmosfere dönüşüyle,4. Karalardan buharlaşıp havaya geçen sularla gerçekleşir.4. Karalardan buharlaşıp havaya geçen sularla gerçekleşir.Buharlaşmayı Etkileyen Faktörler:Buharlaşmayı Etkileyen Faktörler:1. Sıcaklık, bağıl nem değerini değiştirip buharlaşmayı etkiler1. Sıcaklık, bağıl nem değerini değiştirip buharlaşmayı etkiler..2. Bağıl nem oranı düşükse buharlaşma artar.2. Bağıl nem oranı düşükse buharlaşma artar.3. Hava hareketi ve rüzgar buharlaşmayı artırır.3. Hava hareketi ve rüzgar buharlaşmayı artırır.4. Buharlaşma yüzeyi genişse buharlaşma artar.4. Buharlaşma yüzeyi genişse buharlaşma artar.5. Bitkilerin terleme miktarı, geniş yapraklılar çok ve çöl bit5. Bitkilerin terleme miktarı, geniş yapraklılar çok ve çöl bitkileri kileri az terleme yapar.az terleme yapar.

6. Basınç arttıkça yeryüzünden buharlaşma artar6. Basınç arttıkça yeryüzünden buharlaşma artar..(Genel Klimatoloji(Genel Klimatoloji--O.Erol 209)O.Erol 209)

Atmosferde gaz halde bulunan suya subuharı-nem denir. Ortalama değeri % 2kadardır. Tropikal bölgede % 3, orta enlemlerde % 1 ve kutuplar çevresinde ise

% 0.25 oranında bulunur. Yerden 3000 m yükseğe kadar atmosferdeki subuharının3/4'ü bulunur. Atmosferdeki nem yerden yükseğe çıkıldıkça, ekvatordan kutuplara

gidildikçe ve denizlerden karaların içine gidildikçe azalır.

Dünyada Atmosferik Subuharının Dağılışı

Buharlaşma Nasıl Gerçekleşir?Buharlaşma Nasıl Gerçekleşir?Buhar Basıncı: Buhar Basıncı: Hava, gazların karışımı olup içinde diğer gazlarlaHava, gazların karışımı olup içinde diğer gazlarlabirlikte birlikte subuharısubuharı da bulunur. Havanın ağırlığı nedeniyle yaptığıda bulunur. Havanın ağırlığı nedeniyle yaptığıetkiye hava basıncı denir. Toplam basınç içerisinde etkiye hava basıncı denir. Toplam basınç içerisinde subuharınınsubuharınınpayına buhar basıncıpayına buhar basıncı--kısmikısmi buharbuhar basıncıbasıncı((vapourvapour pressurepressure) denir.) denir.1mm1mm--HgHg buhar basıncı, 1mbuhar basıncı, 1m³³ de 1 gr su olarak değerlendirilir.de 1 gr su olarak değerlendirilir.Ölçülen basınç değeri 1000mb ise Ölçülen basınç değeri 1000mb ise subuharınınsubuharının kısmi basıncıkısmi basıncı10mb kadar olup ortalama toplam basıncın % 1'i kadardır.10mb kadar olup ortalama toplam basıncın % 1'i kadardır.Doymuş Buhar Basıncı: Doymuş Buhar Basıncı: Hava tamamen doymuş hale geldiğindeHava tamamen doymuş hale geldiğindeiçindeki kısmi buhar basıncı değeridir. Buna içindeki kısmi buhar basıncı değeridir. Buna denge buhar basıncıdenge buhar basıncı--saturatedsaturated vapourvapour pressurepressure denir. Buharlaşma ile denir. Buharlaşma ile yoğuşmanınyoğuşmanındenkliğini belirtir. Buharlaşan molekül kadar denkliğini belirtir. Buharlaşan molekül kadar yoğuşanyoğuşan molekülmolekülolduğu için nem değeri artmaz.olduğu için nem değeri artmaz.

Buharlaşma:Buharlaşma:Sıvı yüzeyinden su moleküllerinin kaçıp kurtulmasıdır.Sıvı yüzeyinden su moleküllerinin kaçıp kurtulmasıdır.Kurtulma için molekül hızıKurtulma için molekül hızı--kinetik enerjilerinde(yani sıcaklıkta)kinetik enerjilerinde(yani sıcaklıkta)artış olmalıdır. artış olmalıdır. Açık su yüzeyinin buhar basıncı, havanın buhar basıncından dahaAçık su yüzeyinin buhar basıncı, havanın buhar basıncından dahabüyükse sudan havaya moleküller kaçarken havadan suya büyükse sudan havaya moleküller kaçarken havadan suya yoğuşyoğuş--mama ile gelen molekül sayısı az olacağından buharlaşma dediğimizile gelen molekül sayısı az olacağından buharlaşma dediğimizolay gerçekleşir. olay gerçekleşir. Nem Oranı: Nem Oranı: Belli bir sıcaklıkta havadaki buharlaşmayla Belli bir sıcaklıkta havadaki buharlaşmayla yoğuşmayoğuşma--nınnın ne kadar dengede olduğunu ifade eden kavramdır.ne kadar dengede olduğunu ifade eden kavramdır.Nem Oranıyla Đlgili Tanımlar:Nem Oranıyla Đlgili Tanımlar:Kuru havaKuru hava--DryDry aiairr=Su buharı olmayan veya çok az =Su buharı olmayan veya çok az subuharısubuharı olan,olan,Nemli havaNemli hava--HumidHumid airair=Đçinde doyma değerinden düşük oranda su buharı olan,=Đçinde doyma değerinden düşük oranda su buharı olan,Doymuş havaDoymuş hava--SaturatedSaturated airair=Doyma miktarı kadar =Doyma miktarı kadar subuharısubuharı taşıyan,taşıyan,Yaş havaYaş hava--WetWet airair=Doyma miktarı kadar =Doyma miktarı kadar subuharısubuharı ve ve yoğuşmuşyoğuşmuş su taşıyan,su taşıyan,Aşırı doymuşAşırı doymuş havahava--SuperSuper saturatedsaturated airair=Doyma miktarından fazla su buharı=Doyma miktarından fazla su buharıtaşıyan havadır.taşıyan havadır.

Kıtalara Göre Yere Düşen Yağışın Evaporation-Buharlaşma(sarı sütun) Oranları.

Hava karışımı içinde subuharı da bulu-nur. Havanın ağırlığı-basıncı içinde

subuharının payına kısmi buhar basıncıdenir.

Bitkiler terleme - transpirasyonla atmosferesubuharı salar. Bununla ilgili bir deney. Genişyapraklılar fazla, çöl bitkileri çok az terleme

yapar.

Su yavaşça gaz hale geçerek havaya karışır. Isıtılan su hızlı buharlaşır. Kaynayıp buhara dönüşür.

Mutlak NemMutlak Nem--AbsoluteAbsolute HumidityHumidity: 1m: 1m³³ havadaki havadaki subuharınınsubuharının gramgramolarak miktarıdır. Havadaki mutlak nem miktarı buhar basıncıolarak miktarıdır. Havadaki mutlak nem miktarı buhar basıncıolarak da ifade edilir. olarak da ifade edilir. 1m1m³³ Havadaki 1mm buhar basıncı yaklaşıkHavadaki 1mm buhar basıncı yaklaşık1 gramdır. 1mm buhar basıncı da 1.33 milibar buhar basıncıdır.1 gramdır. 1mm buhar basıncı da 1.33 milibar buhar basıncıdır.Mutlak nem, sıcaklığa göre değişir. Mutlak nem, sıcaklığa göre değişir. Neme DoymaNeme Doyma--SaturationSaturation: Belli bir sıcaklıkta hava içinde denge: Belli bir sıcaklıkta hava içinde dengebuhar basıncını ifade eder. Doymuş buhar basıncı da denir.buhar basıncını ifade eder. Doymuş buhar basıncı da denir.Doyma AçığıDoyma Açığı--SaturationSaturation DeficitDeficit: Belli bir sıcaklıkta gerçek buhar: Belli bir sıcaklıkta gerçek buharbasıncı ile doymuş buhar basıncı arasındaki farktır.basıncı ile doymuş buhar basıncı arasındaki farktır.Özgül NemÖzgül Nem--SpecificSpecific HumidityHumidity:1 kg kuru hava içindeki :1 kg kuru hava içindeki subuharınınsubuharınıngram olarak miktarıdır. Karışım oranıgram olarak miktarıdır. Karışım oranı--mixingmixing ratioratio olarak daolarak dabilinir. Özgül nem miktarı buhar basıncının hava basıncınabilinir. Özgül nem miktarı buhar basıncının hava basıncınabölünmesiyle bulunan değerdir.bölünmesiyle bulunan değerdir.

Bağıl NemBağıl Nem--RelativeRelative HumidityHumidity: Kısmi buhar basıncının(: Kısmi buhar basıncının(partialpartialvapourvapour pressurepressure), doymuş buhar basıncına(), doymuş buhar basıncına(saturationsaturation vapourvapourpressurepressure) oranıdır ve % ile ifade edilir. Havadaki mevcut nem ile) oranıdır ve % ile ifade edilir. Havadaki mevcut nem ilesıcaklığın denetimi altındadır. Bunlar değiştikçe bağıl nem oransıcaklığın denetimi altındadır. Bunlar değiştikçe bağıl nem oranııda değişir. da değişir. �� Nem miktarı aynı kalmak koşuluyla sıcaklık artınca bağıl nemNem miktarı aynı kalmak koşuluyla sıcaklık artınca bağıl nemazalır, sıcaklık azaldıkça bağıl nem artar.azalır, sıcaklık azaldıkça bağıl nem artar.�� Sıcaklık aynı kalmak koşuluyla mevcut nem miktarı artarsaSıcaklık aynı kalmak koşuluyla mevcut nem miktarı artarsabağıl nem artar, nem miktarı azaldıkça bağıl nem azalır.bağıl nem artar, nem miktarı azaldıkça bağıl nem azalır.�� SubtropikalSubtropikal çöllerde mutlak nem, orta enlemdekinden fazla olçöllerde mutlak nem, orta enlemdekinden fazla ol--duğuduğu halde yüksek sıcaklık nedeniyle bağıl nem değeri düşüktür.halde yüksek sıcaklık nedeniyle bağıl nem değeri düşüktür.�� Orta enlemler daha serin olduğu için, mutlak nem az olduğuOrta enlemler daha serin olduğu için, mutlak nem az olduğuhalde bağıl nem yüksek gerçekleşir.halde bağıl nem yüksek gerçekleşir.�� Bağıl nem % 100'e ulaştığında, hava doymuş buhar basıncınaBağıl nem % 100'e ulaştığında, hava doymuş buhar basıncınaulaşmıştır.ulaşmıştır.

Türkiye Bağıl Nem Dağılışı Haritası (8 Aralık 2009)

Sıcaklığa Göre Bağıl Nem Ve Mutlak Nem Miktarları. Örnek: 25°C Sıcaklıkta 2,3gr subuharı %10, 6,9gr subuharı %30, 11,5gr subuharı %50, 16,1gr subuharı %70,23gr subuharı %100 bağıl nemi ifade eder.Absolute Humidity - Mutlak NemRelative Humidity - Bağıl Nem

Bağıl Nemin Sıcaklık Değerine Göre Yaşam Konforuna Etkisi

rahat

biraz rahatsız

efordan kaç, çok rahatsız

tehlikeli

güneş çarpma tehdidi

Özgül Nem - Gram subuharı/Kg kuru hava.Bağıl nem % 100 olduğunda dew point-

çiy noktası değerleri.

Mutlak Nem - Gram subuharı/M³ hava.Sıcaklığa göre göre doygunluk değerleri.

Sıcaklık sabit 25°C

5gr subuharı % 25,10gr subuharı % 50, 20gr subuharı % 100,

Bağıl Nem.

Subuharı sabit,Sıcaklık 10°C bağıl nem % 100.Sıcaklık 20°C bağıl nem % 52. Sıcaklık 30°C bağıl nem % 28.

Gün Đçinde Sıcaklık Değişiminin

Bağıl Nemi Değiştirmesi

Sıcaklık Değiştikçe Bağıl Nemin Değişimi

Bağıl Nemin Ölçülmesi: Bağıl Nemin Ölçülmesi: 1. Saçlı higrometreyle 1. Saçlı higrometreyle -- Saç teli, doygun havadaSaç teli, doygun havadauzunluğunun 1/40'ı oranında esner ve uzar. Bundan faydalanıpuzunluğunun 1/40'ı oranında esner ve uzar. Bundan faydalanıpnem oranını tespit eden alet yapılmıştır.nem oranını tespit eden alet yapılmıştır.2. Islak2. Islak--kuru çift termometrenin gösterdiği sıcaklık farkındankuru çift termometrenin gösterdiği sıcaklık farkındanfaydalanarak yapılan tespit.faydalanarak yapılan tespit.3. 3. ÇiylenmeÇiylenme sıcaklığından faydalanarak yapılan hesaplamayla.sıcaklığından faydalanarak yapılan hesaplamayla.Bağıl Nem: Bağıl Nem: Karalarda:Karalarda:--güneş doğma öncesi en yüksek, öğleden sonra en yüksek,güneş doğma öncesi en yüksek, öğleden sonra en yüksek,--kışın en yüksek, yazın en düşüktür. kışın en yüksek, yazın en düşüktür.

Denizlerde:Denizlerde:--tropikler arasında ve kutuplarda yüksek, tropikler arasında ve kutuplarda yüksek, subtropiklerdesubtropiklerde düşük,düşük,--güney kutup çevresinde yüksek,kuzey kutup çevresinde düşük.güney kutup çevresinde yüksek,kuzey kutup çevresinde düşük.

Nemölçer Higrometre Örnekleri- Madeni, Dijital, Islak-Kuru Termometreli

ÇiyÇiy NoktasıNoktası--DewDew PointPoint--Đşba Sıcaklığı:Đşba Sıcaklığı:Sabit basınç ve sabit nem içeriğinde sıcaklık düşünce Sabit basınç ve sabit nem içeriğinde sıcaklık düşünce yoğuşmayoğuşma--nınnın başladığı sıcaklık değerini belirtir. Çiy noktası 0başladığı sıcaklık değerini belirtir. Çiy noktası 0°°C altındaC altındagerçekleşirse don tehlikesi söz konusudur. Çiy noktasını bulmakgerçekleşirse don tehlikesi söz konusudur. Çiy noktasını bulmakiçin ölçülen sıcaklık ve bağıl neme, bazı formüller uygulanır.için ölçülen sıcaklık ve bağıl neme, bazı formüller uygulanır.

Dünya Nemlilik Đndeksi Haritası

çok kurak

kurak

yarı kurak

az nemli

nemli

soğuk

YOĞUŞMAYOĞUŞMA�� Havada gaz olarak bulunan su moleküllerinin Havada gaz olarak bulunan su moleküllerinin yoğuşmayoğuşmaçekirdekleri etrafında birikmesidir. Gözle göremediğimizçekirdekleri etrafında birikmesidir. Gözle göremediğimizmoleküller su zerrecikleri oluşturup görülür hale gelir. Yerde smoleküller su zerrecikleri oluşturup görülür hale gelir. Yerde sis,is,gökyüzünde bulut olarak adlandırılır.gökyüzünde bulut olarak adlandırılır.�� Dünya atmosferinde, sadece bulutlarda bağıl nem % 101Dünya atmosferinde, sadece bulutlarda bağıl nem % 101--102102olabilir. % 100'ü Geçen bağıl nem ortamına aşırı doymuş havaolabilir. % 100'ü Geçen bağıl nem ortamına aşırı doymuş hava--supersuper saturatedsaturated airair denir. Bulutlar dışında bağıl nem oranı 100'üdenir. Bulutlar dışında bağıl nem oranı 100'ügeçmezgeçmez. . LaboratuvarLaboratuvar ortamında temiz saf suyla elde edilenortamında temiz saf suyla elde edilensubuharısubuharı % 300 bağıl nem değerinde % 300 bağıl nem değerinde yoğuşmayoğuşma olmadan kalabilir.olmadan kalabilir.�� YoğuşmaYoğuşma çekirdeklerinin fazla olduğu ortamda da % 90 bağılçekirdeklerinin fazla olduğu ortamda da % 90 bağılnemde nemde yoğuşmayoğuşma olabilir.olabilir.�� YoğuşmaYoğuşma çekirdekleri havada asılı kalan toz, is, polen,tuz gibiçekirdekleri havada asılı kalan toz, is, polen,tuz gibipartiküllerdir.partiküllerdir.

�� Durgun hava içinde yükseklere Durgun hava içinde yükseklere çıkıldıkçeçıkıldıkçe her 100 metredeher 100 metrede0.50.5°°C sıcaklık azalması görülür ve bir hava parseli içindeC sıcaklık azalması görülür ve bir hava parseli içindeyoğuşmanınyoğuşmanın başladığı seviye yatayda düzenlidir. Bu nedenlebaşladığı seviye yatayda düzenlidir. Bu nedenlebulutların altı düzdür.bulutların altı düzdür.�� YoğuşmanınYoğuşmanın başladığı seviye başladığı seviye convectiveconvective condensationcondensation levellevel--CCLCCLyamaçta ise yamaçta ise liftinglifting condensationcondensation levellevel--LCL olarak adlandırılır. LCL olarak adlandırılır.

Günlük Yaşamda Yoğuşma Olayı

Hareket halindeki yükselen hava parselikuru adyabatikte her 100 metrede 1°C soğurken yoğuşmanın başladığı nemliadyabatikte 100 metrede 0.5°C soğur.Yoğuşma seviyesi ve altı düz bulut. Convective Condensation Level - CCL

Dağ yamacında yükselmeye başlayan hava parselinde yoğuşmanın başladığı

seviyede bulut veya sis oluşur. Alt yüzeyi düz bulut.

Lifting Condensation Level - LCL

�� Bağıl nem artışı, mutlak nem artışına veya sıcaklık düşmesineBağıl nem artışı, mutlak nem artışına veya sıcaklık düşmesinebağlıdır. bağlıdır. �� Bazı durumlarda sıcaklık 0Bazı durumlarda sıcaklık 0°°C altına düştüğü halde su damlaC altına düştüğü halde su damla--cıklarıcıkları sıvı halde kalabilir. Buna sıvı halde kalabilir. Buna soğuk damlasoğuk damla--supersuper cooledcooled waterwaterdenir. denir. --4040°°C deC değğere kadar donmadan kalabilir. Soere kadar donmadan kalabilir. Soğğuk damla uk damla katıkatıBir maddeyle temas edince donar. Uçaklarda çok tehlikeli olanBir maddeyle temas edince donar. Uçaklarda çok tehlikeli olanbuzlanma olayına neden olur.buzlanma olayına neden olur.�� YoğuşmaYoğuşma KoşullarıKoşulları::1. Sıcak ve nemli hava soğuk toprak veya su yüzeyi ile1. Sıcak ve nemli hava soğuk toprak veya su yüzeyi ile

temas ederse sıcaklık çiy noktasına düşmesiyle,temas ederse sıcaklık çiy noktasına düşmesiyle,2. Farklı özellikte hava kütlelerinin karışımıyla doygun buha2. Farklı özellikte hava kütlelerinin karışımıyla doygun buharr

basıncı oluşturmasıyla,basıncı oluşturmasıyla,3. Yer yüzeyi ışıma3. Yer yüzeyi ışıma--soğumayla sıcaklık çiy noktasına inmesiyle,soğumayla sıcaklık çiy noktasına inmesiyle,4. 4. KonvektifKonvektif yükselme sonucu soğuma ve havanın doygun hale yükselme sonucu soğuma ve havanın doygun hale

gelmesiyle gelmesiyle yoğuşmayoğuşma gerçekeleşirgerçekeleşir....

�� Yerde Yerde yoğuşmayoğuşma 00°°C üzerinde gerçekleşirse çiy oluşur. BaharC üzerinde gerçekleşirse çiy oluşur. Baharve yaz gecelerinde soğuyan cisimler üzerinde su damlacıklarıve yaz gecelerinde soğuyan cisimler üzerinde su damlacıklarıbirikir. Bu yolla toprağa 0.5mmbirikir. Bu yolla toprağa 0.5mm--1mm arası su düşer ve bitkilere1mm arası su düşer ve bitkilerefaydalı olur. Güneş çıkıp hava ısınınca buharlaşarak tekrarfaydalı olur. Güneş çıkıp hava ısınınca buharlaşarak tekraratmosfere döner. 0atmosfere döner. 0°°C altında gerçekleşen C altında gerçekleşen yoğuşmayoğuşma yeryüzündeyeryüzündebuz kristalleri oluşturur, kırağı dediğimiz bu olay kış geceleribuz kristalleri oluşturur, kırağı dediğimiz bu olay kış gecelerindendegerçekleşir. Ortam ısınınca kırağı önce sıvılaşır sonra buharlagerçekleşir. Ortam ısınınca kırağı önce sıvılaşır sonra buharlaşır.şır.Kırç da yerde Kırç da yerde yoğuşmayoğuşma ürünü olup buz iğneleri şeklinde birikir.ürünü olup buz iğneleri şeklinde birikir.�� Çiy, kırağı ve kırç yağış olmayıp yerde Çiy, kırağı ve kırç yağış olmayıp yerde yoğuşmayoğuşma ürünleridir.ürünleridir.

SĐS OLUŞUMUSĐS OLUŞUMU�� Görüş mesafesi 1000 metre altına düşerse, sisli gündür.Görüş mesafesi 1000 metre altına düşerse, sisli gündür.�� Ulaşımda sorunlar yaşanmasına neden olur. Sisli gün sayısı Ulaşımda sorunlar yaşanmasına neden olur. Sisli gün sayısı

Marmara ve Karadeniz kıyılarımızda 30 günü aşarken en az Marmara ve Karadeniz kıyılarımızda 30 günü aşarken en az Akdeniz ve Ege kıyılarımızda görülür.Akdeniz ve Ege kıyılarımızda görülür.

BULUT OLUŞUMUBULUT OLUŞUMU�� KonveksiyonelKonveksiyonel harekete bağlı harekete bağlı adyabatikadyabatik soğumayla soğumayla yoğuşmayoğuşmave bulut oluşur.ve bulut oluşur.�� Kararlı havalarda alçak ve yaygın Kararlı havalarda alçak ve yaygın stratüsstratüs bulutlar oluşurkenbulutlar oluşurkenkararsız hızla yükselen havalarda kararsız hızla yükselen havalarda kümülüskümülüs bulutlar oluşur.bulutlar oluşur.Kümülüslerin altları düz tepeleri yuvarlak yığın şeklindedir.Kümülüslerin altları düz tepeleri yuvarlak yığın şeklindedir.�� SirrüsSirrüs bulutlar yüksek olup buz iğnelerinden oluşur. Bu seyrekbulutlar yüksek olup buz iğnelerinden oluşur. Bu seyrekbulut nem azlığı yanında yüksek atmosfer akımlarıyla ilgilidir. bulut nem azlığı yanında yüksek atmosfer akımlarıyla ilgilidir. �� Hangi gruptan olursun yağış bulutuna Hangi gruptan olursun yağış bulutuna nimbüsnimbüs denir.denir.�� Kutuplar çevresinde birkaç bin metre yüksekte Kutuplar çevresinde birkaç bin metre yüksekte sirrüslersirrüslergörülür.görülür.�� Ekvatoral bölgede kümülüsler bile 8000Ekvatoral bölgede kümülüsler bile 8000--10.000 metreye10.000 metreyekadar çıkar.kadar çıkar.�� Bulutlar, bulundukları seviyeye göre de alçak, orta ve yüksekBulutlar, bulundukları seviyeye göre de alçak, orta ve yüksekolarak gruplandırılır. olarak gruplandırılır.

Bulunduğu Yüksekliğe Göre Bulutlar ve Görünüşleri

Bulutlar hoş görüntüleriyle

gökyüzünün dekoratifunsurlarıdır.

Su döngüsününbir aşaması ve

karalara su taşıyandoğal oluşumlardır.

Bulutlardan oluşturulmuşdünya haritası.

�� Gökyüzünün bulutluluk durumu Gökyüzünün bulutluluk durumu nefometrenefometre ile ölçülür.ile ölçülür.�� Gökyüzünün tamamı 8 veya 10 kabul edilerek değerlendirilir.Gökyüzünün tamamı 8 veya 10 kabul edilerek değerlendirilir.�� Yeryüzünde bulut dağılışı Yeryüzünde bulut dağılışı isonephisoneph--eş bulutluluk eğrisi ile eş bulutluluk eğrisi ile

gösterilir.gösterilir.

Açık Parçalı Bulutlu Çok Bulutlu Kapalı

http://www.climate-charts.com/World-Climate-Index-Map.html

Yeryüzündeki Önemli Her merkezin Đklim Verilerini Bulabileceğimiz Bir Site ve Haritası

11. YARARLANILAN KAYNAKLAR11. YARARLANILAN KAYNAKLAR�� 1. Genel Klimatoloji 1. Genel Klimatoloji -- Prof. Dr. Oğuz ErolProf. Dr. Oğuz Erol

�� 2. Fiziki Coğrafya AÖF 2. Fiziki Coğrafya AÖF -- O.Erol, N.O.Erol, N.GünalGünal, C., C.GüneysuGüneysu

�� 3. Fırtınalar ve Kasırgalar 3. Fırtınalar ve Kasırgalar -- KathyKathy GemmellGemmell ((TübitakTübitak Yayını)Yayını)

�� 4. Hava ve Đklim 4. Hava ve Đklim -- FionaFiona WattWatt, Francis Wilson (, Francis Wilson (TübitakTübitak Yayını)Yayını)

�� 5. http://www.5. http://www.dmidmi.gov..gov.trtr/genel/meteoroloji./genel/meteoroloji.aspxaspx

�� 6. http://web.6. http://web.bounboun.edu..edu.trtr/meteoroloji//meteoroloji/

�� 7. Bilim ve Teknik Dergisi/merak ettikleriniz7. Bilim ve Teknik Dergisi/merak ettikleriniz

�� 8. Bilim ve Teknik Dergisi 364, 454 , 456 Eki8. Bilim ve Teknik Dergisi 364, 454 , 456 Eki--SuSu

�� 9. Yıldızların Zamanı 9. Yıldızların Zamanı -- Alan Alan LightmanLightman, (, (TübitakTübitak Yayını)Yayını)

�� 10. Orta Öğretim Coğrafya 9 Hakkında 10. Orta Öğretim Coğrafya 9 Hakkında GürişGüriş ve Önerilerim, Prof Dr. ve Önerilerim, Prof Dr. MikdatMikdat KadıoğluKadıoğlu, ĐTÜ Uçak ve Uzay Bil. Meteoroloji Böl. Başkanı, ĐTÜ Uçak ve Uzay Bil. Meteoroloji Böl. Başkanı

�� 11. 11. http://http://fermifermi..jhuapljhuapl.edu/.edu/peoplepeople//babinbabin//vaporvapor//indexindex.html.html--Prof.DrProf.Dr..M.KadıoğluM.Kadıoğlu çevirisiçevirisi

�� http://www.http://www.climateclimate--chartscharts.com/.com/WorldWorld--ClimateClimate--IndexIndex--MapMap.html (yağış verisi).html (yağış verisi)