Suçların İçtimai(Suçların Birleştirilmesi)

Tolunay AKAY

Giris

‘’Ceza hukukunda kural olarak kaç tane fiil varsa o kadar suç, kaç tane suç varsa o kadar ceza vardır’’ (quot crimina, tot poenae) prensibi geçerlidir.*

Bu prensibe göre cezaların içtimai yani gerçek içtima kuraldır. Bu kurala göre işlenen her suç ayrı ayrı cezalandırılır. Bir başka değişle birden fazla suça ilişkin cezaların toplanarak infaz edilecek sürelerin belirlenmesine cezaların içtimai denir.

Suçların İçtimai kuralları, birden fazla suçun belirli koşullarda bir araya gelmesi halinde failin sorumluluğunun nasıl belirleneceğini gösteren ceza hukuku kurallarıdır.***Özgenç, s.464; Koca/Üzülmez s. 432; Hakeri, s.343 | ** Zafer, Ceza Hukuku Genel Hükümler, s.460

Giris

İçtima kelimesi, etimolojik olarak Arapçadır. Günümüz Türkçesi’nde toplama, birleşme, bir araya getirme gibi anlamlarda kullanılmaktadır.

Suçların içtimai durumundan bahsedebilmek için birden fazla ihlalin olması gerekmektedir. Eğer tek bir ihlal yani suç söz konusuysa burada suçların içtimai durumundan bahsetmek mantıksız olacaktır. Tek olan bir şeyi zaten birleştirilemez ya da toparlanamaz.

Giris

Suçların İçtimai Kurumu Neden Var?

Quot crimina, tot poenae ilkesi gereği fail işlediği her suç için ayrı ayrı cezalandırılmaktadır. Yani cezalar toplanmaktadır. Bu durum cezanın kusurla orantılı olması ilkesine ters düşmektedir.

Örneğin iki yıllık bir hapis cezası üzerinde eklenecek bir yılın fail üzerindeki etkisi; bağımsız bir yıllık hapis cezasının etkisinden daha yoğundur. Bu da eklenen her cezanın etkisini katlanarak göstermesi anlamına geleceğinden cezanın kusur ile orantılı olması ilkesine aykırı düşmektedir.**İFE Yayınları, Ocak 2015, Tabak

Suçların İçtimaı

Türk Ceza Kanununda Suçların İçtimaı yani Suçların Birleşmesi düzenlenmiştir.

A.Bileşik (Mürekkep Suç) Madde 42

B.Zincirleme Suç Madde 43

C.Fikri İçtima 43, 44

A- Bileşik (Mürekkep) SuçT.C.K m.42

Biri diğerinin unsurunu veya ağırlaştırıcı nedenini oluşturması dolayısıyla tek fiil sayılan suça bileşik suç denir. Bu tür suçlarda içtima hükümleri uygulanmaz.

Kanundan da anlaşılacağı üzere bileşik suçta, birden fazla suç bir araya gelerek yeni bir suç oluşturmakta ya da bir suç, diğer suçun ağırlaştırıcı sebebi olmaktadır. Bu durumda fail yalnızca bileşik suç yüzünden cezalandırılacaktır. Bileşik suçu oluşturan yani birleşen suçlar bağımsızlıklarını yitirir ve yeni oluşan suç (bileşik suç) tek fiil olarak kabul edilir.

Kanunun bu maddesinde bahsedilen içtima hükümleri uygulanmaz beyanı ile kanun koyucu zaten bileşik suçun bulunduğu durumda içtimanın kendisi tarafından yapıldığını ifade etmektedir. Kanun koyucu zaten bağımsız bir suç tipi tanımlamıştır.

A- Bileşik (Mürekkep) SuçBirden Fazla Suçun Bir Araya Gelerek Yeni Bir Suç Oluşturması

T.C.K’de tanımlanan yağma suçunun gerçekleşmesi için tehdit veya cebir dolayısıyla malın teslim edilmesi veya alınması suçun gerçekleşmesi için gerekli olan unsurlardır.

T.C.K’de Cebir, Tehdit ve bir kimsenin taşınır bir malını zilyedin rızası dışında almak olan hırsızlık suçu olarak ayrı ayrı tanımlanmıştır.

Kanun koyucu, yasada ayrı ayrı düzenlenen bu suçları aynı madde altında toplayarak yani içtima ederek yeni bir suç yaratmıştır.

Örneğin Bayan Y, tehdit veya cebir kullanarak bir kimsenin taşınır malını aldığı taktirde Cebir, tehdit ve hırsızlık suçları yağma suçunun unsurları olduğundan Bayan Y yalnızca Yağma suçundan ceza alacaktır.

A- Bileşik (Mürekkep) SuçTemel Suçun Varlığını Devam Ettirdiği (Erimediği) Bir Başka Suçun Eklenerek Ağırlaştırıcı Sebep Olduğu Durum

Mürekkep suçun bu halinde kendisinde ağırlatıcı sebep bulunan suçun niteliğinde bir değişiklik olmaz. Yani suçun kanuni adı aynı kalır yalnızca suçun basit şekli yerine nitelikli şekli söz konusudur.

Bir önceki slaytta hırsızlık, cebir veya tehdit bir araya gelerek yeni bir suç olarak yağma suçunu oluşturmuştu. Bir başka değişle bu üç unsur, yeni bir suç adı altında birleşmişti.

Bileşik suçlarda, bileşen suçların ihlal ettiği menfaatler zaten korunduğundan faile bileşen suçlar yüzünden ayrı ayrı ceza vermeye yani cezaların içtimai kuralını uygulamaya gerek yoktur.

Örneğin kasten öldürme suçunun, yangın çıkartmak suretiyle işlenmesi halinde fail hem kasten öldürme hem de yangın çıkartma suçlarından ceza almak yerine sadece nitelikli insan öldürme suçundan ceza alır.

A- Bileşik (Mürekkep Suç)

Bileşik suç ile ilgili öğretide pek çok farklı tanım bulunmaktadır. Ben Hakeri’nin tanımını kullanmayı tercih etmekteyim.

Hakerine göre, Bileşik suç iki ayrı suçtan meydana gelir. Bu suçlardan biri diğerinin ya unsuru (Yağma Örneği) ya da ağırlatıcı (Yangın Örneği) sebebidir.

A- Bileşik (Mürekkep Suç)• Bir suç işlemek için başka bir suç işlemek, (Hırsızlık yapmak için ev

sahibini öldürmek)

• Bir suçu gizlemek için başka bir suç işlemek, (Cinsel saldırıyı gizlemek vesilesiyle mağduru öldürmek)

• Bir suç vesilesiyle başka bir suç işlemek, (Öldürdüğü mağdurun üzerinden değerli eşyaları çalmak)

Bileşik suç sayılmaz.*

Bu durumlarda gerçek içtima hükümleri uygulanır.*Özbek/Kanbur/Bacak/Doğansız/Tepe, 4.Baskı S.565

B- Zincirleme (Müteselsil) SuçTanım

Bir suçu işleme gayesiyle, aynı suçun farklı zamanlarda aynı kişiye karşı işlenmesidir.

Zincirleme Suç, aynı kişiye karşı bir suçun müteaddit defa işlenmesidir. Ancak bu suçlar aynı suç işleme kararı kapsamında işlenmektedirler.

Örneğin Bir market kalfasının, market sahibinin öğle arasında yemeğe gitmesini ve yalnız kalmasını fırsat bilerek üç ay kasadan para çalması durumunda defalarca (90 gün) yapılmış bir hırsızlık suçu bulunmasına rağmen bu suçlar tek suç olarak değerlendirilecek ve faile ağırlaştırılarak tek ceza verilecektir. Bu ağırlaştırma suçun ¼’ünden ¾’üne kadar yapılabilir.

B- Zincirleme (Müteselsil) Suç

Zincirleme Suç, ağır cezalandırmaları önlemek için ortaya çıkmış bir kurumdur. Bir önceki market kasasından para çalmak örneğini hatırlayalım. Eğer böyle bir kurum olmasaydı, market kalfası 90 kere kasadan para çalmak suçu yüzünden ceza alacaktı. Bu kurum sayesinde zincirleme suçu oluşturan suçlar tek suç sayılacak ve kalfa, hırsızlık suçu yüzünden ceza alacak ancak verilecek ceza belli oranda arttırılacaktır. Zincirleme suç kurumu şüphesiz failin yararınadır.

B- Zincirleme (Müteselsil) SuçZincirleme Suçun Oluşumu

Zincirleme suçtan bahsedebilmemiz için bazı şartların gerçekleşmesi gerekmektedir. Bu şartlar:

• Aynı Suçun Temel Ya Da Nitelikli Şeklinin Müteaddit (Birden Fazla) İşlenmesi

• Suçların İşlendiği Zamanların Farklı Olması

• Müteaddit Aynı Suçun Aynı Suç İşleme Kararı Kapsamında İşlenmesi (Sübjektif Bağ)

• Suçların Mağdurunun Aynı Kişi Olması Veya Kişi Belli Olmamakla Birlikte Geniş Bir Kitleyi Etkilemesi

Aynı Suçun Temel Ya Da Nitelikli Şeklinin Müteaddit (Birden Fazla) İşlenmesiBirden fazla suçun işlenebilmesi için kural olarak birden fazla fiil ve neticenin gerçekleşmiş olması gerekmektedir. Bir başka değiş ile her bir suçun özel olarak tipiklik ve hukuka aykırılık unsurları bulunmalıdır. Yani zincirleme suç hükümleri uygulanmadan önce somut olay irdelenerek gerçekleşen her hareketin hukuki anlamda suç oluşturup oluşturmadığına bakılması gerekmektedir.

Örneğin soygun yapmak için kuyumcuya giren bir kişinin altınları çaldıktan sonra kuyumcuda bulunan bilgisayarı da çalmasında hukuki anlamda tek bir fiil vardır. Yani bu durumda fail iki kere hırsızlık gerçekleştirmiş denilemez. Suçun birden fazla işlenmesi söz konusu olmadığı için somut olayda zincirleme suç hükümleri uygulanamaz. Somut olayda tek bir hırsızlık suçu vardır ve fail buna göre ceza alacaktır.

Aynı Suçun Temel Ya Da Nitelikli Şeklinin Müteaddit (Birden Fazla) İşlenmesiAynı suçun nitelikli hallerinin gerçekleştiği durumlarda da zincirleme suç oluşur.

Örnek:

A, Z’nin masanın üzerine bıraktığı kol saati çalmış, bir gün sonra da Z ibadet ederken (Mescitte namaz kılarken) düşürmüş olduğu cüzdanını çalmıştır.

T.C.K 142. maddesine göre ibadet eden kişinin özel eşyasının çalınması hırsızlık suçunun nitelikli halini oluşturur. Bu durumda A, önce hırsızlık suçunun temel şeklini, sonra da nitelikli şeklini işlemiştir. Bu durumda fail (A) zincirleme suç hükümlerince cezalandırılır. Ancak uygulanacak zincirleme suç hükümlerinde, suçun nitelikli hali için öngörülen ceza baz alınarak arttırım yapılacaktır.

Aynı Suçun Temel Ya Da Nitelikli Şeklinin Müteaddit (Birden Fazla) İşlenmesiZincirleme Suçun Uygulama Alanı Bulamayacağı Konular

Kanun koyucu, kişiye karşı işlenen bazı suçların haksız sonuç doğurmaması amacıyla bu tür suçlarda zincirleme suç hükümlerinin uygulanmamasını öngörmüştür. Bu suçlar:

• Kasten Öldürme

• Kasten Yaralama

• İşkence

• Yağma

Olarak belirlenmiştir. Bu suçlarda zincirleme suç hükümleri uygulanmaz.

Suçların İşlendiği Zamanların Farklı OlmasıT.C.K m.43

Bir suç işleme kararının icrası kapsamında, değişik zamanlarda bir kişiye karşı aynı suçun birden fazla işlenmesi durumunda, bir cezaya hükmedilir.

Kanun koyucu yukarıda ki maddeden de anlaşılacağı üzere zincirleme suçtan bahsedebilmek için zincirleme suçu oluşturan suçların farklı zamanlarda işlenmiş olmasını şart koymuştur.

Ancak kanun maddesinde geçen değişik zaman ifadesi net olarak bir zaman aralığı belirtmediğinden somut olaya göre yorumlanacaktır.

Suçların İşlendiği Zamanların Farklı OlmasıBahsedilen zaman aralığı ne suç işleme kararının değiştiğini ortaya koyacak kadar uzun, ne de işlenen suçun hukuki anlamda tek fiil olarak sayılacağı kadar kısa olmalıdır.

Örnek

Bir tekelde çalışan T’nin bir ay boyunca (30 gün) iş çıkışlarında bir şişe viski çalması zincirleme suç örneğidir. T’nin çalmış olduğu her viskide suç tamamlanmış ve bu hareketler 30 gün boyunca yinelenmiştir. T, aynı suç işleme kararı ile eylemlerini devam ettirmiştir. Bir başka değişle suçun unsurunu oluşturan hareketler suç tamamlandıktan sonra devam etmemektedir. Hareket suç tamamlandıktan sonra tekrar edilmektedir. Ancak T, tek seferde 30 şişe viskiyi çalmış olsaydı burada elbette ki zincirleme bir suçtan bahsedemeyecektik. Bu durumda T’nin hareketi hukuki anlamda tek bir fiil sayılacaktı.

Müteaddit Aynı Suçun Aynı Suç İşleme Kararı Kapsamında İşlenmesi (Sübjektif Bağ)Zincirleme suçun oluşabilmesi için failin suç işleme kararında bir birlik bulunması gerekmektedir.

Ceza Genel Kurulunun kararlarında "aynı suç işleme kararı" kavramından, kanunun aynı hükmünü birçok kez ihlal etme hususunda önceden kurulan bir plan, genel bir niyetin anlaşılması gerektiği, bu bağlamda failin suçu işlemeden önce bir plan yapmasının veya bu suça niyet etmesinin, fakat fiili bir defada yapmak yerine, kısımlara bölmeyi ve o surette gerçekleştirmeyi daha uygun görmesinin, hareketinin önceki hareketinin devamı olmasının ve tüm hareketleri arasında subjektif bir bağlantı bulunmasının anlaşılması gerektiği kabul edilmiş, ilk eylemle ikinci eylem arasında makul sayılamayacak uzunca bir sürenin geçmesinin, sanığın aynı suç işleme kararıyla değil, çıkan fırsatlardan yararlanmak suretiyle suçu işlediğini gösterdiği belirtilmiştir.

Müteaddit Aynı Suçun Aynı Suç İşleme Kararı Kapsamında İşlenmesi (Sübjektif Bağ)Örnek:

Bir kimsenin aile bireylerinden birisinin hastane masraflarını karşılamak amacıyla bir kuyumcuyu soyması, ikinci defa da taksitlerini ödeyemediği için aynı kuyumcuyu soyması failinin kastının yenilenmesi nedeniyle zincirleme suç oluşturmaz.

Ayrıca zincirleme suçun teşebbüs aşamasında kalmış olması da zincirleme suç oluşumu için yeterlidir. (A bir oto galeride ki arabaları çalmak için galeriye gider. İlk arabayı çalıştırarak kendi evinin garajına götürür. Daha sonra galeriye dönerek başka bir aracı çalıştırmak için düz kontak yaparken yakalanır. Bu durumda birisi tamamlanmış, diğeri teşebbüs aşamasında kalan bir hırsızlık suçu vardır. Fail eylemlerini aynı suç işleme kararı kapsamında icra ettiğinden zincirleme suç oluşmuştur ve fail tek ceza alır.)

Suçların Mağdurunun Aynı Kişi Olması Veya Kişi Belli Olmamakla Birlikte Geniş Bir Kitleyi EtkilemesiTürk Ceza Kanununa göre kural olarak zincirleme suçun mağduru bir kişi olabilir. (m.43/1)

Fail aynı suçu farklı zamanlarda, suç işleme kararında birlik bulanarak işlese bile, suçtan etkilenen kişinin farklı olması durumunda zincirlime suçtan bahsedilemez.

Örneğin bir hafta boyunca gittiği her kafeden bir bardak çalan kişinin eylemleri, suç aynı kişiye karşı işlenmediği için zincirlime suç olarak değerlendirilmez. Böyle bir durumda fail işlemiş olduğu her suç için ayrı ayrı ceza alır.

Suçların Mağdurunun Aynı Kişi Olması Veya Kişi Belli Olmamakla Birlikte Geniş Bir Kitleyi EtkilemesiTürk Ceza Kanununun 43. maddesinin 2. fıkrasında aynı suçun birden fazla kişiye karşı (suçtan etkilenen bir kişi değil) işlenmiş olması durumu düzenlenmiştir.

Aynı suçun birden fazla kişiye karşı tek bir fiille işlenmesi durumunda da, birinci fıkra hükmü uygulanır.

Maddeden de anlaşılacağı üzere mağduru belli bir kişi olmayan suçlar açısından zincirleme suç hükümleri uygulanır.

Suçların Mağdurunun Aynı Kişi Olması Veya Kişi Belli Olmamakla Birlikte Geniş Bir Kitleyi EtkilemesiT.C.K m.43 Gerekçesi

“Müteselsil suç” yerine zincirleme suç kavramı benim senmiştir. Zincirleme suç durumunda aynı suçun birden fazla işlenmiş olması söz konusudur. Ancak, bu suçlar, aynı suç işleme kararı kapsamında işlen mektedirler, yani, bu suçlar arasında sübjektif bir bağ bulunmaktadır. Bu nedenle, kişiye bu suçların her birinden dolayı ayrı ayrı değil, bir ceza ve rilmekte ve fakat cezanın miktarı artırılmaktadır. Ancak, bu durumda ceza nın artırım oranları Tasarıya göre yükseltilmiştir.

Suçların Mağdurunun Aynı Kişi Olması Veya Kişi Belli Olmamakla Birlikte Geniş Bir Kitleyi Etkilemesi

Bir suçun aynı suç işleme kararı kapsamında olsa da değişik kişilere karşı birden fazla işlenmesi halinde, zincirleme suç hükümleri uygulanamaz. Buna göre, örneğin, bir otoparkta bulunan otomobillerin camları kırılarak radyo teyplerin çalınması durumunda, her bir kişiye ait otomobildeki hırsız lık, bağımsız bir suç olma özelliğini korur ve olayda cezaların içtimaı hü kümleri uygulanır.

Suçların Mağdurunun Aynı Kişi Olması Veya Kişi Belli Olmamakla Birlikte Geniş Bir Kitleyi EtkilemesiMaddenin ikinci fıkrasında, bir fiille birden fazla kişiye karşı işlenen suçlardan dolayı sorumlulukla ilgili bir içtima hükmüne yer verilmiştir. Bu hükümle, uygulamamızda karşılaşılan tereddütlerin önüne geçilmek amaç lanmıştır. Örneğin bir sözle birden fazla kişiye sövülmüş olması durumunda, her bir mağdur bakımından ayrı sövme suçları değil, bir sövme suçu oluşur. Ancak, bu durumda suçun cezası birinci fıkrada belirtilen oranlarda artırılır.

Maddenin üçüncü fıkrasında, zincirleme suç hükümlerinin uygulana mayacağı suçlar belirtilmiştir.

Suçların Mağdurunun Aynı Kişi Olması Veya Kişi Belli Olmamakla Birlikte Geniş Bir Kitleyi EtkilemesiÖrnek

TCK 235’te düzenlenen ihaleye fesat karıştırma suçu topluma karşı suçlardan biridir. Failin değişik zamanlarda değişik kamu kurumlarına açılan ihalelerde ihaleye fesat karıştırma suçunu işlemesi halinde esasen teselsül eden suçların hepsinde mağdur toplum olduğundan kanun bu tür suçlarda da mağdur belli bir kişi olmasa da zincirleme suçun uygulanabileceğini öngörmüştür.*

KOCA/ÜZÜLMEZ; a.g.e., s.444.

C- Fikri İçtima

Giris

İçtima kelimesi, etimolojik olarak Arapçadır. Günümüz Türkçesi’nde toplanma, birleşme, bir araya getirme gibi anlamlarda kullanılmaktadır.

Fikri kelimesi de etimolojik olarak Arapçadır. Günümüz Türkçesi’nde düşünsel anlamına gelmektedir.

Bu durumda kanunda Fikri İçtima yerine ‘Düşünsel Birleşme’ ifadesinin kullanılması elbette daha doğru olurdu.

Fikri İçtima, işlenen bir eylem ile birden fazla suçun ortaya çıkmasıdır.

Aynı Nev’i - Farklı Nev’i Ayrımı

Nevi, arapça kökenli bir sözcüktür. Türkçe karşılığı olarak çeşit, cins, tür sözcüklerini kullanabiliriz.

Aynı Neviden Fikri İçtima: Tek bir eylem ile aynı suçun birden fazla kişiye karşı işlenmesidir.

Farklı Neviden Fikri İçtima: Tek bir eylem ile aynı anda birden fazla farklı suçun işlenmesidir.

Tanımların Mantığı

Aynı Nev’iden Fikri İçtima ve Farklı Nev’iden Fikri İçtima’yı çok net bir şekilde özümseyebilmek için bu kelimelerin türkçelerini kullanarak inceleme yapalım.

İçtima → Toplanma, Fikri → Düşünsel, Nevi → Tür

Aynı tür suçun, tek bir eylem ile farklı kişilerde toplanması durumunda Aynı Neviden Fikri İçtima, tek bir eylem ile aynı anda farklı tür suçların oluşması durumunda Farklı Neviden Fikri İçtima oluşur.

Kanuna Göre Fikri İçtima

T.C.K m.43/2

Aynı suçun birden fazla kişiye karşı tek bir fiille işlenmesi durumunda da, birinci fıkra hükmü uygulanır.

Kanun koyucunun bu madde ile kast ettiği aynı nev’iden fikri içtimadır. Birinci fıkra hükümlerinin uygulanması ise zincirleme suç hükümlerinin uygulanacağını söylemektedir. Bu durumda faile tek bir suç yüzünden ceza verilecek ve verilen ceza arttırılacaktır.

Kanuna Göre Fikri İçtima

T.C.K m.44

İşlediği bir fiil ile birden fazla farklı suçun oluşmasına sebebiyet veren kişi, bunlardan en ağır cezayı gerektiren suçtan dolayı cezalandırılır.

Bu madde ile kanun koyucunun bahsettiği kurum farklı nev’iden fikri içtimadır.

Kanunda Ki Düzenlemeye Eleştiri

Fikri İçtima dendiği zaman aynı nev’iden ve farklı nev’iden olmak üzere bir ayrım yapılmaktadır. Bir diğer ifade ile fikri içtimanın iki farklı türü vardır.

Ancak kanun koyucu bir fikri içtima türü olan aynı nev’iden fikri içtimayı, kanunda zincirleme suçu düzenleyen 43. madde’nin ikinci fıkrasında ele almıştır. Aynı nev’iden fikri içtima bir zincirleme suç türü değildir, fikri içtima türüdür.

Kanımca aynı nev’iden fikri içtima, fikri içtimayı düzenleyen 44. madde de ele alınsaydı şüphesiz daha isabetli olurdu. Şu anki düzenlemeler ile kanun sistematiğinde bir hata olduğu son derece aşikardır.

Farklı Neviden Fikri İçtima Örnek:X, arasında husumet bulunduğu Y’yi öldürmek amacıyla Y’nin evini kundaklamıştır.

Bu durumda X’in tek bir hareketi (evi yakması):

• Mala Zarar Verme

• Kasten Öldürme

• Genel Güvenliğin Kasten Tehlikeye Sokulması

Suçlarını oluşturmuştur.

Kısaca tek bir fiille, aynı anda, birden fazla farklı suç oluşmuştur.

Fail (X) bu durumda, bu suçlardan sadece en ağır olanından (Kasten Öldürme) cezalandırılacaktır.

Aynı Neviden Fikri İçtima Örnek:

A, amfide sıranın altında cüzdanını unutup dışarı çıkmıştır. Geri geldikten sonra cüzdanının yerinde olmadığını görmüş ve bunun yarattığı sinirle tüm sınıfa küfür etmiştir.

Bu durumda A, tek bir hareket ile birden fazla kişiye karşı, aynı suçu işlemiştir.

Türk Ceza Kanunu, aynı neviden fikri içtimaya zincirleme suça ilişkin hükümleri uygulamayı uygun görmüştür.

Karşılaştırma

Aynı Nev’iden Fikri İçtima

• Tek bir fiil ile birden fazla suç işlenir.

• İşlenen bu suç aynı suçtur. (Hakaretin bir topluluğa edilmesi)

• Ceza arttırlılır.

• Zincirleme suç hükümleri uygulanır.

Farklı Nev’iden Fikri İçtima

• Tek bir fiil ile birden fazla suç işlenir.

• İşlenen bu suç farklı suçtur. (Öldürme kastı ile evin yakılması.)

• En ağır suç sebebiyle cezalandırma yapılır.

Fikri İçtimanın Oluşması İçin Gerekli Hususlar

Tek bir fiil ile birden fazla hukuk kuralının ihlal edilmesi temel kıstastır. İhlal edilen ve birden fazla olan normlar farklı suçlar teşkil ediyorsa farklı nev’iden fikri içtima (T.C.K 44 uygulanır), ihlal edilen ve birden fazla olan normlar aynı suçu teşkil ediyorsa aynı nev’iden fikri içtima (T.C.K 43/2 yani zincirleme suç hükümleri uygulanır.) söz konusudur.

Fiilin Tek OlmasıFikri içtimaının uygulanabilmesi için tek bir fiille kanunun düzenlediği farklı normların ihlali veya bir normun birden fazla ihlali söz konusu olmalıdır. Fiilden ne anlaşılması gerektiği doktrinde tartışma konusudur.*

Türk Ceza Hukukunda uygulanan görüşe göre neticenin tek olup olmamasından ziyade hareketin tek olması esastır. Örneğin birinin arasında husumet olduğu kişiyi öldürme amacıyla o kişinin olduğu eve ateş etmesi, silahtan çıkan merminin evin camını kırarak içeri girmesi ve kişinin ölümüne sebebiyet vermesi durumunda, iki farklı netice meydana gelse bile, ateş etme eylemi tek olduğundan, tek bir eylem sonucunda iki farklı suç meydana gelmiştir. Bu durumda fikri içtima (farklı nev’iden) hükümleri uygulanacak ve fail sadece en ağır suç yüzünden yani kasten öldürme suçundan cezalandırılacaktır.*ARTUK/GÖKÇEN/YENİDÜNYA; a.g.e., s.689 vd.

Birden Fazla Norm İhlali

Birden fazla norm ihlalinin meydana gelmesi durumunu iki farklı şekilde incelemek gerekir.

Birden fazla norm ihlali, farklı suçlardan oluşuyor ise Farklı Nev’iden, aynı suçlardan oluşuyor ise ayn’ı neviden fikri içtima söz konusudur.

Birden Fazla Norm İhlali (Aynı Suç İse)Aynı suçun, tek bir hareket ile birden fazla kişiye karşı işlenmesi durumunda, Türk Ceza Kanununda Zincirleme Suçu düzenleyen 43. maddesinin ikinci fıkrasında ele alınan aynı nev’iden fikri içtima söz konusudur. Bu durumda zincirleme suça ilişkin hükümler uygulanır.

Birden fazla kişiye karşı hakaret, birden fazla kişiye karşı tehdit, tek bir fiil ile birden fazla kişinin hürriyetinden yoksun bırakılması örnek olarak verilebilir.

Kasten öldürme, kasten yaralama, işkence ve yağma halinde aynı neviden fikri içtima uygulanmaz ve gerçek içtima yapılarak fail her bir suçtan ayrı ayrı cezalandırılır.

Birden Fazla Norm İhlali (Farklı Suç İse)Failin gerçekleştirdiği fiil, aynı anda iki farklı hukuk normunu ihlal ediyorsa, tek bir fiille birden fazla suç meydana gelmiş demektir.

Farklı nev’iden fikri içtimada fail sadece en ağır suç yüzünden cezalandırılır. Hangi normun daha ağır cezayı gerektirdiği ise somut olaya bakılarak tespit edilecektir.

En ağır cezayı öngören suçu bulmak için ihlal edilen hükümlerde ki soyut cezalar karşılaştırılır.*

Normalde lehe olan kanun uygulanır ilkesi, fikri içtima için söz konusu değildir. Aleyhe olan kanun hükümleri uygulanır.*S. Dönmezer, S. Erman Ceza Hukuku Genel Kısım II, k. no 1133.

Fikri İçtima

Not

Herhangi bir suçun basit ve nitelikli halleri aynı suç olacağından, tek bir fiil ile ortaya çıkan bu suçlarda içtima hükümleri uygulanmaz.

Örnek

Bir kavga sırasında A, B’ye bir cisim fırlatmış ve B’nin yüzünde kalıcı bir iz oluşmuştur. Bu durumda orta da tek bir suç vardır (kasten yaralama) ve B’nin yüzünde kalıcı iz oluşmuş olması, kasten yaralama suçunun nitelikli halidir. Bu durumda A, neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçu yüzünden cezalandırılır.