suda aranan parametreler anlamı- kaynağı- sağlık etkileri

SUDA ARANAN PARAMETRELER

Anlamı- Kaynağı- Sağlık etkileri

Prof. Dr. Songül A. VaizoğluH.Ü. T. F. Halk Sağlığı Anabilim Dalı

22 Nisan 2014-Antalya

SU

Sağlıklı ve güvenli içme suyuna ulaşabilme toplumda

yaşayan her birey için temel bir insan ve sağlık hakkı

olarak tanımlanmaktadır.

Bu doğrultuda içme suyu topluma sunulmadan önce

sağlıkla ilgili her türlü önlemin alınması,

risklerin sürekli kontrolü,

gerekli görülen düzenleme ve denetlemelerin sürekliliği

sağlık riskleri ile ilgili kısa ve uzun dönem bilimsel

araştırmaların programlanması ve izlenmesi

Sağlıklı ve güvenli su SAĞLAN(A)MADIĞINDA;

Su ile ilişkili hastalıklara bağlı salgınlar, Suya bağlı hastalık yükünün artması, Yeniden gündeme gelen patojenlere bağlı

salgınların oluşması, Bu hastalıklara bağlı ölümlerin (özellikle

çocuk ölümü) artması söz konusudur.

Sağlıklı ve güvenli su

Bu nedenlerle içme suyu kaynaklarının

tamamı Rehberlerde belirtilen kriterlerle

uyumlu olmalıdır.

İçme sularındaki kirleticiler kısa ve uzun

dönemli etkilenimlere bağlı olarak önemli

sağlık sorunlarına yol açabilir.

REHBERLER

Bu konuda Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından temel

adımların tanımlandığı bir çerçeve oluşturulmuştur.

“İNSANİ TÜKETİM AMAÇLI SULAR HAKKINDA

YÖNETMELİK”(17.2.2005 tarih ve 25730 sayılı resmi

gazete, 7 Mart 2013 tarih ve 28580 sayılı resmi gazete;

11 Nisan 2014 tarih ve 28969 sayılı resmi gazete)

“İÇİLEBİLİR SULARIN FİZİKSEL VE KİMYASAL

ÖZELLİKLERİ” TS 266

Sudaki Kirleticiler: FİZİKSEL : Koku, bulanıklık, renk, tat BİYOLOJİK : Bakteriler, virüsler, parazitler KİMYASAL : Anorganik ;

arsenik, kadmium, kurşun,alüminyum, cıva, krom, demir vb.

Organik ; tarımda kullanılan canlıkıranlar, petrokimyasal endüstri atıkları

İÇME SUYU KALİTESİ GÖSTERGELERİ

FİZİKSELrenk/ görünüm; Estetik olarak hoşa gitmeyen bir özelliktir ve kullanılmadan önce renksiz hale getirilmelidir. koku; Estetik bir sorundur ancak kirliliğin bir göstergesi olabilir.tat/lezzet; Tat genellikle acı, ekşi, tatlı olarak tanımlanır. Ağza alınan su, içindeki kimyasalların özelliğine göre tat ve koku reseptörlerini birlikte harekete geçireceğinden “lezzet” ortaya çıkar.bulanıklık; Suda bulunan yabancı maddelerin kaynağına göre değişebilir. Bulanıklığın tek başına sağlığa etkisi yoktur.sıcaklık; Suyun lezzeti ile ilişkili 8-15 olduğunda lezzeti en iyi ve susuzluğu giderici

GÖSTERGE; Görünüm

SORUN Anlamı ve Kaynağı Sağlık etkileri

BULANIKLIKPartikül maddenin miktarının ölçümü ile belirlenir.Türbidite değeri olarak ölçülür.Nephelometre ile ölçülebilir.

Suda asılı partiküllerin göstergesidir.Kil, kil tuzları, balçık, çamur vb olması, parçalanmış organik madde, plankton ya da inorganik maddelerin olması anlamına gelir.Kirliliğin belirleyicisi olabilir. Aşırı mikroorganizma üremesine bağlı da bulanıklık olabilir.Şebeke suyunun bulanık olması süzülme etkinliğinin göstergesi olabilir. Kentlere sızdırma kuyulardan su veriliyorsa, Sistemde onarım varsa sular bulanıklık olabilir.

Bulanıklığın tek başına sağlığa etkisi yoktur.Dezenfeksiyon etkinliğini azaltır;

m.o. ların üremesi için uygun ortam oluşturur.

GÖSTERGE; Görünüm

SORUN Anlamı ve Kaynağı

Kaynadığında suyun üzerinde köpük / tortu oluşumu

Kalsiyum ve magnezyuma bağlı

Bunların tuzları suyun sertliğine neden olur.

Sütsü görünüm Pompa yetersizliğine bağlı olarak suda çok yüksek hacimde hava bulunması

Aşırı çöktürme maddesi verilmesine bağlı olarak maddenin filtreden geçmesi

GÖSTERGE; Görünüm/ Renk


SUDA RENK DEĞİŞİKLİĞİ(Kolorimetre-spektrofotometre)

Suda kalite değişikliği, su kalitesinin bozulması ya da şebekede aşınmanın göstergesi olabilir.

Suda siyah ton Toprakta karbon dioksit yada organik maddelerin manganez ile etkileşimi. 0,05 mg/L üzerindeki manganez boyanmaya yol açar ve genellikle demirle birlikte bulunur. Bağlantıların ve çamaşırların siyaha boyanmasıSu kalitesinde bozulmanın göstergesi olabilir.



Suda sarı renk Humuslu topraktan yada çürüyen bitki

artıklarından süzülen tanenlerin (humik

asitlerin) suda bulunması

Toprak, bitki artıkları

Su kalitesinde bozulmanın göstergesi

olabilir.



Küvet, bulaşık makinesi ve çamaşırlarda kahverengi-kırmızı boyanma

Suda çözünmüş demirin göstergesidir.

Kaynağı demir madenleri, demirden zengin toprak

Beklediğinde durulan dumanlı bir görünüm olması

Pompaların yetersiz çalıştığını yada filtrelerde problem olduğunu gösterir.

GÖSTERGE; Tat/ Lezzet

SORUN Anlamı ve kaynağı

Tat/lezzet Suya lezzet veren etkenler, suda erimiş halde bulunan karbondioksit ve oksijen gazlarıdır. Kaynamış suyun lezzetinin kötü olması bu gazların uçmasına bağlıdır.

Tuzlu, acımsı tat

Suda sodyumun yüksekliğini gösterir,

Suyun geçtiği bölgenin özelliği ya da bölgede kirletici kaynağı olabilir.

Suya idrar karışmasının göstergesi olabilir.

Sabun tadı Suda alkali minerallerin çözünmüş olduğunu gösterir.

GÖSTERGE ; Tat/ Lezzet


Metalik tat Asitlik derecesinin ya da demir bileşiminin yüksekliğini gösterir.

Kimyasal madde tadı/kokusu

Endüstriyel kimyasalların veya canlıkıranların bulunduğunu gösterir.

GÖSTERGE; Koku

SORUN Kaynağı ve Anlamı

SUYUN KOKUSU

Sudaki kokunun insan ve hayvanlardaki kimyasal reseptörler tarafından fark edilmesi, sudan kaynaklanabilecek zehirlenme ve diğer tehlikeler için ilk ve en önemli koruma yöntemdir.

Yosun, ot, katran, balık, protozoa, plankton, ve diğer m.o.lar dan kaynaklanan kokular olabilir. Suların depolandığı ya da saklandığı kaplara bağlı koku (plastik)

Çürük yumurta kokusu

Sadece sıcak suda varsa kısmen su ısıtıcıyla ilişkili olabilir.

Çözünmüş hidrojen sülfür gazı yada suda bulunan bazı bakterilerden kaynaklanır.

GÖSTERGE; Koku

SORUN Kaynağı

Anlamı

Sağlık etkileri

Deterjan kokusu

Suya mutfak yada çamaşır akıntılarının karışmasından kaynaklanır.

Suyun köpürmesi

Alkil benzen sülfonat doğada çok yavaş bozunur.

Suya deterjan karışmasının göstergesi olabilir.

Suyun köpürmesi kabul edilemez.

Köpüğün kendisi tehlikeli değildir ancak kanalizasyon kaynaklı kirleticilerin karışmasının göstergesi olabilir.

Bu kirleticilere bağlı sağlık sorunları görülebilir.

GÖSTERGE; Koku

SORUN Anlamı ve KaynağıMetan gazı yada küf, balçık kokusu

Organik maddelerin bozunduğunu gösterir.

Klor kokusu Klor düzeyinin yüksek olmasına bağlıdır.

GÖSTERGE; Koku

SORUN Anlamı ve Kaynağı Sağlık etkisi

Gazyağı yada petrol kokusu

Fueloil tankı, yeraltı depoları, benzin istasyonları yada toprağın petrol kirliliğinden su şebekesine

sızıntı,

Kaza ile sulara petrol karıştığında yüksek konsantrasyonlarda Toplam Petrol Hidrokarbonları artar. Aromatik hidrokarbonların artışı da koku nedenidir.

Alkil benzen ve alkil naftalinler suda artar.

Kaza nedeniyle suyun petrol ürünleri ile kirlenmesi durumunda sağlık etkilerini izlemek için ürünün içeriğine spesifik değerlendirme yapılmalıdır. Toplam Petrol Hidrokarbonlarına ilişkin kriterler kullanılmalıdır.

GÖSTERGE; İletkenlik


İLETKENLİK(2500, 20° C µSiemens/cm)

İçerisinde elektrolit olarak inorganik madde bulundurmayan sular elektriği güç iletirler. Suların elektrik geçirgenliğinin ölçülmesi, içinde bulunan elektrolit (anyon veya katyon) miktarının ölçütü olarak alınabilir. Sıcaklık arttıkça da elektrik geçirgenlik azalır.

Erimiş mineral tuzlarının miktarını gösterir.

Tarımda tuzlanma ve sodyum miktarının göstergesi, endüstride suyun aşındırıcı özelliğinin göstergesidir.

Endüstriyel atık sulardaki oynamaları ve atıksu arıtım tesisine gelen atıkların kompozisyonunu belirlemede önemlidir.

GÖSTERGE; Suyun Sertliği


SERTLİK(İçme suyu için önerilen

14-21 (28) F)

Suda erimiş halde bulunan kalsiyum ve magnezyum tuzlarının olmasına bağlıdır.

Önemli bir kalite ölçeğidir. Orta sertlikte olan sular içimi en rahat olan sulardır. GEÇİCİ SERTLİK; kalsiyum ve magnezyum bikarbonat tuzları, su kaynatılınca azalır ya da suya sönmüş kireç ilave edilerek kalsiyum ve magnezyum karbonat oluşturur ve çökelmeleri sağlanır.

KALICI SERTLİK; kalsiyum ve magnezyumun klor, sülfat, nitrat, fosfat ve silikat tuzları ile oluşur. Bunu gidermek için suya soda ve sodyum hidroksit ilave edilerek Ca ve Mg’un suda erimeyen karbonat ve hidroksitleri oluşturularak çöktürülür.

Sert sular su ısıtıcılarda kireçlenmeye yol açar. Sabunun köpürmesini engeller, kullanılan deterjan miktarını artırırlar. Dipte tortulanma, kireçlenme, sabun köpürmüyorsa- sert su.

GÖSTERGE; pH

PARAMETRE Anlamı ve kaynağı

pH ≥6.5 ve ≤9.5

Tercihen 7-8.5 olmalıdır. Bu aralıkta dezenfektan olarak kullanılan kimyasalların etkisi en iyidir.

H iyonu konsantrasyonu

Suyun pH’sı arıtımını (özelikle koagülasyon ve klorla dezenfeksiyon) etkileyen önemli bir parametredir. pH’nın ayarlanması arıtımın bir parçasıdır ve sürekli izlenmelidir.

Artışı bağlantıların yeşile boyanması, suda mavi-yeşil bir ton oluşmasına neden olur.

6,8 pH değerinin altında, karbon dioksitten zengin suyun pirinç ve bakır borularla tepkimeye girmesi söz konusudur.

GÖSTERGE ;

PARAMETRE

Anlamı ve kaynağı Sağlık etkileri

Alüminyum(200 µgr/L)

Toprakta alüminyumun fazla olması (Normalde toprakta % 8 oranında bulunur) Alüminyum tuzları ARITIMDA çöktürücü olarak kullanıldığından, arıtılmış suda da bir miktar bulunabilir.

Suda renk değişikliği ve bulanıklığa yol açar. Günlük alımın %5’inden azı su kaynaklıdır.

Çöktürme sırasında optimum pH’nın sağlanması ile fazla alüminyum kullanılmasının önüne geçilebilir

Alzheimer hastalığının (AH) nedeni olabilir ya da başlama sürecini hızlandırabilir.

100mikrogram/L düzeyinde olduğunda AH riski 2 kattan az artar.

Genellikle yaşanan bir kaza sonrası belirlenmiştir.. İngiltere’de 1988 yılında “Camelford kazası” 6 Temmuz 1988 günü bir su arıtım tesisinde, arıtma işleminde kullanılacak 20 tonluk alüminyum sülfatın yanlışlıkla su dağıtım tankına boşaltılması İçme suyundaki alüminyum normalin 400 katına yükselmişSemptomlar, bulantı, kusma, ishal, ağız ve deride ülserler, deri döküntüleri, kas ve eklem ağrıları, hafıza kaybı, hipersensitivite,gastrointestinal sistem sorunları

İÇME SUYUNDAKİ ALÜMİNYUM

Kısa süreli semptomlar, 5 gün sürmüş ve 20 bin kişi etkilenmiştir. Kalıcı sağlık etkisi olmadığı belirtilmiştir.

Kronik sağlık etkileri;

Fosfor metabolizması ile etkileşim- halsizlik, kemik ağrısı ve

anoreksiya,

İçme suyunda alüminyumun

Alzheimer hastalığı

Diyaliz ensefalopatisi ile ilişkilendirildiği

çalışmalar bulunmaktadır.

İÇME SUYUNDAKİ ALÜMİNYUM

GÖSTERGE;

PARAMETRE

Anlamı ve kaynağı Sağlık etkileri

Amonyum(Non-iyonize NH3 ve iyonize NH4+)0.50 mg/L

Tarım ve endüstri kaynaklıdır.Kloraminle dezenfeksiyon sırasında da oluşur.Dezenfeksiyonun etkinliğini tehlikeye düşürebilir, şebeke sisteminde nitrit oluşumuna yol açabilir, filtrelerin manganezi arıtmasını tehlikeye düşürebilir.Anaerobik ortamlarda (yer altı suyunda) konsantrasyonu yüksek olabilir.Çimento harçlı borularda oluşur.Amonyum yüksekse; bakteriyel, kanalizasyon ve hayvan atığı ile kirlenmiş olma olasılığı akla gelmelidir.

200mg/Kg üzerinde alımı toksik etkilere yol açar.Sağlıkla ilgili sınır değer belirlenmemiştir.

GÖSTERGE ;

SORUN

Anlamı ve Kaynağı Sağlık etkileri

Klorür250 mg/L

Aşırı tuz içeriği

Yüksek sıcaklıkta klorürler kuruyarak derişik duruma gelebilir, bu da aşınmayı artırabilir.

Şebekede suyun alkalenitesini artırdığından metallerde aşınmaya neden olur; sudaki metal konsantrasyonu artar.Genellikle deniz suyu karışması, buzlanma nedeniyle yol tuzlaması, lağım ya da endüstriyel atıkların karışması gibi nedenlere bağlı artar.

Sağlık riski yok, 250mg/L üzerine çıktığında suyun tadını değiştirir.

GÖSTERGE;


Klorit/KloratTad ve koku için sınır değer 0.4 mg/L

Klor dioksit selüloz, kağıt, ve yağların ağartılmasında kullanır.

Sodyum klorit ya da sod-yum klorat klor dioksit üretiminde kullanılır. Klor dioksit klorit ve klorata dönüşür. En önemli etkilenim yolu içme suyudur.

Klor dioksit hayvan deneylerinde nörodavranış ve nörolojik gelişme bozukluklarına yol açar, tiroid hormonu depresyonuna da neden olur. Ancak suda hızla klorite dönüştüğünden bu etkisi içme suyu ile ortaya çıkmamaktadır.

GÖSTERGE;


Demir200 µg/L

Doğada yaygın olarak bulunur. Sularda 0.5-50mg/L arasında bulunur.

İçme suyunda bulunması demir çökeltileri ve şebekede çelik ve demir içeren borulardan aşınmayı gösterir.

Beslenmede esansiyel elementlerdendir.

0.3 mg/L üzerinde çamaşırlarda ve lavabolarda lekelenmeye yol açar.

GÖSTERGE;

SORUN Anlamı ve Kaynağı Sağlık etkileriManganez(50 µg/L)

Doğada yaygın olarak bulunur.

Suda çökelti oluşturur ve kötü tad verir.

Borularda ve filtrelerde birikir ve lekelenmeye yol açar.

Potasyum permanganatın içinde oksidan olarak bulunur (beyazlatıcılar, temizlik malzemeleri ve dezenfektanlarda),

Yüzeysel ve yer altı sularında ve gıdalarda bulunur.

İnsan ve hayvanlar için esansiyel element.

Eksikliği ve fazlalığına bağlı sağlık sorunları olabilir.

Solunum yoluyla alındığında nörolojik etkilere yol açabilir Suda yüksek düzeylerde uzun süre alındığında da nörolojik sorunlara yol açar.

GÖSTERGE ;


Sülfat

250mg/L

(Zorunlu kalmadıkça 250 ppm üzerindeki sular kulanılmamalıdır.)

Doğal olarak yeraltı suyunda bulunur.

Kalsiyum, magnezyum tuzları halindedir.

Sodyum sülfat ve magnezyum sülfat dışkıda yumuşatıcı etki (ishal) yapar.

(Özellikle bebeklerde ve turistlerde)

GÖSTERGE;


Sodyum

200 mg/L

Sodyum tuzları olarak bulunur (sodyum klorür).

Su ve gıda ile alınır.

Bazı su yumuşatıcılar içme suyunun sodyum içeriğini belirgin olarak artırırlar.

Hipertansiyona yol açabileceğini gösteren çalışmalar var ancak nedensel ilişki gösterilememiş

MİKROBİYOLOJİK İNDİKATÖRLER;

Suların mikrobiyolojik olarak değerlendirilmesi

uzun yıllardır yapılmaktadır. Suların mikrobiyolojik

açıdan güvenli olup olmadığının belirlenmesi için

bazı indikatörler kullanılmaktadır.

Ancak 1978 yılında Mossel arıtımın etkinliğinin

değerlendirilmesi için “indikatör”lerin kullanılmasını

önermiştir. Fekal mikrobiyolojik indikatörler için

bazı kriterleri tanımlamıştır.


KRİTERLERKirlenmemiş sularda bu indikatörler

bulunmamalıdır.Çevrede çoğalmamalıdır.Patojen mikroorganizmadan sayıca daha fazla

olmalıdır.Çevre koşullarına ve arıtım işlemine patojenlere

benzer yanıt vermelidir.


KRİTERLERKolay izole edilebilmeli ve tiplendirilebilmelidir.Ucuz olmalıdır. ( Böylelikle çok sayıda numune

alınabilir)Patojen bir mikroorganizma olmamalıdır.


Mikrobiyolojik açıdan risk değerlendirmesi

süreci temel olarak; problem tanımı ve sağlığa

zararı ile ilgili değerlendirme-tanımlama, maruz

kalınma sürecini değerlendirme, doz-cevap ilişkisi,

riskin tanımlanması gibi basamakları içermelidir.


Suyun mikrobiyolojik değerlendirmesi bakteri, virüs

ve parazitlerin neden olduğu hastalıklar açısından

çok önemlidir. Bu koşullar olumsuz olduğunda

toplumda salgın hastalıklar oluşabilir. Fekal-oral

yolla bulaşan patojenler için tek geçiş yolu sudur.

Gıdaların kontaminasyonu, ellerin temiz olmaması,

kirli giysilerin de etkileri vardır.

MİKROBİYOLOJİK PARAMETRELER;

SORUN Anlamı Kaynağı Sağlık etkileri

Eschericia coli (E.coli-Ş) 0/100 mL

Enterobacteriaceae familyasındandır.B-galaktosidaz ve b-glukuronidaz enzimleri vardır. Bazı suşları 37 ° C’de, bazıları 44-45 ° C’de çoğalır.Arıtımın etkililiğinin değerlendirilmesinde kullanılır.

İnsan ve hayvan dışkısı,Kanalizasyon, arıtılmış atıklar, Yağışlardan sonra sızıntılar artmaktadır.

İnsan ya da hayvan dışkısında bulunan patojenlere göre ishali hastalıklara, salgınlara yol açabilir



Termo-toleran (Fekal: doğru değil) Koliform0/100 mL

44-45 ° C’de üreyebilen laktozu fermente edebilen toplam koliform bakterilerin bir grubudur. E.coli, klebsiela, enterobakter, Citrobakter bu gruptan. Bunlardan bir tek E.coli fekal orijinli.Su borularında problem varsa ve su sıcaklığı 13 ºC’ nin üzerinde ise ve suda hiç klor kalmamışsa suda bulunabilir.Arıtma tesislerinin etkinliğini ölçmede kullanılabilir (kolay saptanabilirler).

E.coli; İnsan diğer memeliler ve kuş dışkısında, E. Coli dışındakiler; çürüyen bitkiler, endüstriyel atıklar. Bu grubun suda bulunması fekal kontaminasyonu kesin olarak göstermez.

İnsan ya da hayvan dışkısında bulunan patojenlere göre ishali hastalıklara, salgınlara yol açabilir.



ToplamKoliform bakteri(0/100ml-Ş)Safra asitlerinin varlığında 35-37C’de Laktozu fermente eder, Gram-, çubuk şeklinde , sporsuz

Su kaynağının kalitesi hakkında bilgi verir. Su kalitesi mikrobiyolojik kontrolünde indikatör-suda saptanması ve değerlendirilmesi kolaydır. E.coli, klebsiela, enterobakter, Citrobakter bu gruptan.Arıtım sisteminin yetersizliği ya da şebekedeki yetersizlikler nedeniyle dışkı sızıntısının olabileceği anlamına gelir.Su arıtımının etkinliğini değerlendirmek amacıyla kullanılır.Arıtılmamış ham su, yer altı suyu karışması, yosun üremesi,toprak, böcekler, insan ve hayvan dışkısı.

Kendisi zararlı değildir.Ancak standartların çoğunda şebekeden alınan örneklerin %95’inde negatif olması önerilmektedir.Arıtılmış suda bulunmamalı.


SORUN Anlamı Sağlık etkileri

Enterekokve fekal streptokok(0/100mL-Ş)

Fekal kirlenme, özelikle insan dışkısıyla kirlenme anlamına gelir.Enterokoklar arıtımın etkinliğini değerlendirmede sekonder indikatör olarak kullanılabilir.Kuruluğa son derece dirençli olduklarından yeni döşenen veya tamir edilen boruların kontrolünde kullanılmalıdır.Yer altı ve yüzey sularında yüzeysel akıntılarla oluşan kirliliği değerlendirmede kullanılır.

İnsan ya da hayvan dışkısında bulunan patojenlere göre ishali hastalıklara, salgınlara yol açabilir.




Clostridiumperfringens(anaerobik, spor oluşturur)0/50mL

Dışkı ya da diğer çevresel kaynaklardan kirlenmeyi gösterir. Sporları suda çok uzun süre kalabilir ve dezenfeksiyona son derece dirençlidir. Geçmişte ya da uzak mesafede kirlenmenin göstergesi olabilir. Suda bulunmaları dezenfeksiyon ve filtrasyon işleminin yetersiz olduğu anlamına gelebilir. Protozoal kistlerin olabileceğinin göstergesidir.

Bulunan diğer protozoalara bağlı olarak bulantı ve ishalle seyreden GIS enf.na neden olabilir.



Protozoa Parazitler

Crypto

sporidium ookistleri ve

Giardia kistleri

0/100mL

Kanalizasyon akıntıları, insan ve hayvan dışkısının karışması anlamına gelir.Ancak suda bu kistlerin bulunmaması fekal kontaminasyon olmadığını göstermez. Suda çok uzun süre kalırlar ve arıtıma oldukça dayanıklıdır. Suda bulunması koagülasyon ve filtrasyon işlemlerinin yetersizliğinin göstergesi olarak kullanılabilir.

İnsan ve hayvan dışkısı

İshal, kusma, bulantı, karın ağrısı kramp ile seyreden enfeksiyonlara yol açar.Bağışıklık sisteminde yetersizlik olanlarda ağır ve öldürücü hastalık nedenidir.

MİKROBİYOLOJİK PARAMETRELER


P. AerugenosaFırsatçı bir bakteri, çevrede yaygın olarak bulunur.0/250mL

Fekal kontaminasyon göstergesi olarak kullanılamaz. Şebeke suyunda bulunması, şebeke sisteminin genel temizliği ile ilgili sorun olabileceği anlamına gelir ve suyun bakteriyolojik kalitesinin bozulmasına neden olabilir.

Suyun sıcaklığının artmasına ve su akımının yavaşlamasına bağlı çoğalabilir.

Eş zamanlı olarak suyun tadı ve kokusu değişebilir ve bulanıklığı artar.

Su hijyeninin kontrolü amacıyla kullanılır. Şebeke suyu ve arıtma tesislerinin genel temizliğini değerlendirmede kullanılır.

Dışkı, toprak su, kanalizasyon

MİKROBİYOLOJİK PARAMETRELER

SORUN

Salmonella 0/100mL

Suya insan ya da hayvan dışkısı,

kanalizasyon karışması,

İshal, ateş ve karın ağrısı

Patojen staph. (0/100mL)

Suya insan ya da hayvan dışkısı,

kanalizasyon karışması,

İshal ateş ve karın ağrısı

Diğer mikroskobik canlılar0/100mL

Bifidobacteria, candida/ mayaGünümüzde bu parametreler kulanılmamaktadır.

KİMYASAL PARAMETRELER


Akrilamid 0.1µg/L

Atıksu arıtımında suya katılır

Atıksu arıtımı

Sinir sistemi, hematolojik sistem sorunları ve kanser

Antimon5.0 µg/L

Suyun rafineri atıkları ile kirlenmesi

Petrol rafinerilerinin sıvı atıkları

Uzun süreli etkilenim kansere neden olmaktadır.Kolesterolde artışa neden olabilir, kan şekerini düşürür



ARSENİK10µg/L

Su kaynaklarının arsenikle kirlendiği ve su arıtımının yetersiz olduğu anlamına gelir.

Bazı bölgelerde doğal yeraltı suyu kirleticisi (parçalanmış ve aşınmış kayalardan), endüstriyel atık – öz. cam, elektronik üretim tesisleri, bahçe ve meyvelik akıntılarındaki otkıran ve haşere- kıranlar.

Bitkiler ve hayvanlarda birikebilir.Uzun süreli etkilenim dolaşım sistemi sorunları,Deri sorunları,Kanser riskinde artım (Deri akciğer KC, akyuvar kanserleri)İnorganik arsenik mide sorunları, alyuvar ve akyuvarların işlevlerinin bozulmasıKadınlarda kısırlık ve düşük, DNA yıkımı,Organik arsenik; sinir sistemini olumsuz etkiler.

Arsenik doğal bir element. Minerallerin çözünmesi ile sularda bulunabiliyor, endüstriyel süreçlerle ortaya çıkabiliyor, fosil yakıtların ve atıkların yakılmasıyla oluşabiliyor.

Deri lezyonları ve kanser, damar hastalıkları, nörolojik hastalıklar.

WHO rehber sınır değer: 0.01 mg/L

(ppm)

INORGANIK KİMYASAL: ARSENIK (As)

BANGLADEŞ ÖRNEĞİ

Arseniğin sulardaki değeri genellikle 0.005 mg/litreden az ancak bazı ülkelerde bu değer yüksek.

Bangladeş’teki 25 binden fazla kuyu suyunda arsenik düzeyi 0.05 mg/litrenin üzerinde bulunmuş.

KARAAYAK HASTALIĞI

Kronik arsenik toksisitesi

Deride (dermatit), sinir sitemi, damar yapıları

malign olmayan etkiler

Periferik vasküler etkiler(Raynauds)

Akrosiyanoz

Gangren (Kara ayak hastalığı)

Hipertansiyon, kalp ve serebrovasküler

hastalıklar nedeniyle artan mortalite ..



Benzen1.0µg/L

Fabrika sıvı atıkları, gaz depolama tankları, çöplük sızıntıları

Anemi,Trombositlerde azalmaKanser riskinde artma

Benzo(a)piren0.01µg/L

Su depoları,Şebeke borularının iç kaplaması

Üreme sistemi sorunları, kanser riskinde artma


SORUN Belirtisi Kaynağı Sağlık etkileri

Florür1.5mg/L

Çocuklarda dişlerin sarımtırak yada benekli görünüm alması

Yeraltı suyunda 2 mg/l’nin üzerinde flüorür bulunması, doğal birikintilerin erozyonu, gübre ve alüminyum fabrikalarının sıvı atıkları

Suda önerilen konsantrasyondan fazla florürür bulunuyorsa dişlerde lekelenmeye,Kemiklerde ağrı ve hassasiyete yol açabilir.Flourozis


SORUN

Anlamı Kaynağı Sağlık etkileri

Bor1mg/L

Geleneksel su arıtımı ile (koagülasyon, sedimentasyon ve filtrasyon ) ile arıtılamaz,İçme suyunda bulunması arıtım sisteminin yetersizliğini gösterir. Konsantrasyonu çok yüksekse ters ozmozla arıtılabilir (çok pahalı).

Belirli coğrafi bölgelerde doğal olarak bulunmaktadır.Cam, sabun, deterjan ve yaygın geciktiricilerin üretiminde ,Yüzeysel sularda bulunması arıtılmış kanalizasyon atıklarındaki deterjandan kaynaklanmaktadır

Normal bitki büyümesini engeller, 1 mg/l’nin üzerindeki değerler insan sağlığına zararlı sayılır.Hayvan deneylerinde erkek üreme sistemine toksik, testiküler lezyonlar ve gelişimsel toksisite.



Bromat10µg/L

Sodyum/ potasyum bromat güçlü oksidan, tekstil boyamada kullanıyor, Potasyum bromat , bira yapımı, balık ürünleri buğdayın öğütülmesinde kullanılıyor (Gıda işlemede kullanılmasına izin verilmemesine karşın)Normalde sularda bulunmaz ancak ozonlama sırasında suda bromid iyonu varsa oluşabilir ya da konsantre hipoklorit solüsyonunda oluşabilir.

Potasyum bromat Grup 2B kanseryaparlar arasındaMutajenik etkisi varKanser yaptığına dair kesin kanıtlar yok



KADMİYUM0.01 µgr/L5.0µg/L

Çelik endüstrisi ve plastikler, Gübreler, hava kirliliği, atıksularDoğal birikintilerden aşınma, metal rafinerilerden sıvı atıklar, pil atıkları ya da boyalardan sızıntılarYapay fosfatlı gübreler,Arıtım çamuru Asitli toprakÇinko ya da galvanizli boruların aşınması, içme suyunda artmasının nedeni olabilir.

Böbreklerde birikir ve biyolojik yarı ömrü 10-35 yıldır. Akciğer, böbrek hastalığı, sindirim sistemi tahrişi,İshal mide ağrısı, kusma, kemik kırıkları, üreme sisteminin olumsuz etkilenmesi, psikolojik sorunlar, DNA yıkımı, kanser

İTAİ İTAİ HASTALIĞI Kronik Kadmiyum toksisitesi;

Böbrek hasarı

Kemiklerde etki

Kanser

Japonya, Belçika ve İngiltere’de vakalar bildirilmiştir.

Osteomalazi, kemik kırıkları

Atrofik böbrek


SORUN


Krom50µg/L

Hava su ve toprakta krom bulunması

Kayalar, hayvan ve bitkiler, toprak ve volkan tuz ve küllerinde bulunur.Çelik ve maden endüstrisi, doğal birikintilerin erozyonu ile sulara karışır.

Yüksek oranda salınması solunum yollarında tahrişe yol açar.Alerjik dermatit, ağızdan alınırsa sindirim sistemi bozuklukları, havale, KC ve böbrek bozuklukları, 6 değerli krom bileşikleri solunum yoluyla vücuda girer ve kansere yol açabilir.


SORUN


Bakır2mg/L

Kaya su toprak ve havada yüksek oranda olması

Kablo, boru ve metal levha yapımı, diğer endüstriyel atık kirliliği. Düşük pH’lı sulara bağlı olarak tesisat malzemelerinden aşınma ile,

İz miktarda bakır sağlık için gereklidir.Yüksek miktarda alındığında Uzun süreli etkilenim burun, ağız ve gözlerde tahriş, , kusma, ishal, mide krampları, bulantı ve ölüme yol açabilir.KC böbrek yıkımına yol açar, Wilson hastalığı olanların içme sularında bakır olup olmadığı araştırılmalıdır.



Siyanür50µg/L

Çelik elektrokaplamacılığı ve kok tesislerinden, maden arama sırasında endüstriyel olarak karışmaktadır.

Belirgin bir renk, tat ve koku oluşturmaz.

Çok düşük olduğunda önemli bir etkisi yoktur.

0,2 mg/l’nin üzerindeki değerler sağlık için risk sayılır. Solunum güçlüğü, bulantı kusma, başağrısı, tiroid bezinde büyüme vb.

Tiroit fonksiyon testleri ile izlenir.



1,2-dikloretan3.0µg/L

Üretim alanları yakınında merteküpte mikrogram düzeylerine ulaşabilirler

Cis ve trans formlarında bulunur. Sularda cis formu daha çok bulunur. Halojenlenmiş hidrokarbonların metabolitleri olan 1,2 dikloretanın atık sularda ya da anaerobik yer altı sularında bulunması bu bölgede daha toksik olan organik klorlu kimyasallardan (vinil klorür gibi) etkilenimi göstermektedir,Bunların varlığında çok iyi izleme yapılmalıdır.

Karaciğer böbrek ve akciğerler yolu ile alınır ve hızla atılır.Cis formu trans formuna göre daha hızlı meatabolize edilir, Serum alkalen fosfataz düzeyini artırır.Bağışıklık sitemi ve toksikolojik etkiler kesin değildirKanser yapıp yapmadığı bilinmiyor.



Epikloridin0.1µg/L

Gliserol üretiminde, epoksirezin ve su arıtımında kullanılan rezinlerde kullanılır.

Sindirim, solunum ve deriden hızlı bir şekilde emilir.Lokal iritasyon, ve SSS hasarına yol açar.Burun boşluğu ve mide kanserine neden olurGenotoksiktir.Grup 2A kanserojen



Kurşun10.0µg/L

Endüstriyel atık kirliliği, düşük pH’lı sulara bağlı olarak tesisat malzemelerinden aşınma ile, kurşun içeren borular.

İleri derece toksik öz. Çocuk ve gebeler için

Merkezi sinir sistemi işlevlerini baskılar, öğrenmeyi geciktirir, okul başarısını azaltır, erken doğum ve DDA bebek için risk faktörü, fiziksel ve mental gelişmenin gecikmesi, bebek ve çocuklarda zeka düzeyini olumsuz etkiler. Vücutta kalsiyum işlevlerini ve dengesini bozar.



Cıva (Inorganik)1.0µg/L

Rafineri ve fabrika sıvı atıkları,Çöplük ve ekim alanlarından akıntılarla,Metal cıva klor gazı ve kostik soda elde etmek için kullanılır. Amalgam, pil üretiminde , elektrik düğmeleri, barometre, floresan lamba, kan basıncı ölçüm aletlerinde, termometrelerde, suların ve yiyeceklerin kirlenmesiDoğaya salınan cıva metil cıvaya dönüşür

Beyin, böbrek, nörolojik sistem, Gelişimsel toksisite,Minamata hastalığı, İdrar, saç ve kanda düzeylerinin ölçülmesi ile etkilenim belirlenir.

66

ORGANIORGANIKK KİMYASALLLARKİMYASALLLAR: MET: METİL CIVAİL CIVA (MeHg (MeHg))

BIOACCUMULATION OF



Nikel20 µg/L

Paslanmaz çelik ve nikel malzeme üretimiGünlük olarak sudan alınan miktar çok azdır ancak nikel kirliliğinin çok yoğun olduğu bölgelerde nikel içeren çaydanlık kullanımı kromla kaplanmış musluklar sudaki nikel konsantrasyonunu artırabilir.

Nikel bileşikleri Grup 1 kanseryaparAğızdan alınması ile kanser riski çok düşük.Kadın ve erkek üreme sistemine , büyüme gelişmeye etkili, perinatal ölüme yol açabilir.Alerjik kontakt dermatit



Nitrat50mg/L

Nitrit0.50mg/L

N döngüsünde oluşan bir iyondur. Yakın bölgelerden kuyuya insan ve hayvan atıklarının sızması, azotlu gübrelerin çok fazla kullanılmasına bağlı olarak yeraltı suyuna sızmaNitrat özellikle asit ortamlarda indirgeyen bakterilerle nitrite dönüşür. Suda nitrit oluşumu mikrobiyolojik aktivite olduğunun göstergesidir.

Nitratların bilinen en önemli sağlık etkisi methemoglobinemi yapmasıdır. Mavi bebek sendromu (siyanoz, asfiksi)Özellikle 10 mg/L den fazla nitrat konsantrasyonu olan kuyu sularından içen bebeklerde daha fazla görülmektedir.


SORUN Anlamı ve kaynağı Sağlık etkileri

Canlıkıranlar0.10µg/L

Tarımda, seralarda, meyvecilikte vektör kontrolünde yaygın olarak kullanılan canlıkıranların suya karışmasıAlaklor- Herbisit,Aldikarb-Nematod (Akut toksik etkisi var) sülfoksit ve sülfona metabolize olur.Aldrin-dieldrin-halk sağlığında kullanılan insektisit (persistan organik kimyasallardan)

Kullanılan canlıkıranın özelliğine bağlı değişmekle birlikte, uzun süre düşük dozda etkilenim sinir sistemi, karaciğer ve böbrek, iç salgı sistemi, kadın ve erkek üreme sistemi sorunları, fertilite sorunları, büyüme ve gelişmeye olumsuz etkiler yapar, kansere neden olabilir. Mutajenik olanları vardır.



Canlıkıran

Atrazin-herbisit-toprak, yer altı ve yüzeysel sularda bulunurBentazone-herbisit- kalıcı, suda birikebilir.Karbofuran-en önemli kaynak yerüstü ve yeraltı sularıKlordan-insektisit- kolay bozunmaz-persistan ve gıdalarda birikebilirKlorotoluran-herbisit

Uzun süre düşük dozda etkilenim sinir sistemi, karaciğer ve böbrek, iç salgı sistemi, kadın ve erkek üreme sistemi sorunları, fertilite sorunları, büyüme ve gelişmeye olumsuz etkiler yapar, kansere neden olabilir. Mutajenik olanları vardır.



Canlıkıran

Klorpirofos-geniş spektrumlu organik fosforlu insektisit-sivrisinek kontrolü için yaygın olarak kullanılır.Siyanazin-Herbisit2,4DB- herbisitDDT ve metabolitleri- kalıcı1,2 dikloropropan-insektisit Dimetoat-Organikklorlu insektisitDikuat-herbisit desikkanEndosülfan-insektisitEndrin-insektisit

Uzun süre düşük dozda etkilenim sinir sistemi, karaciğer ve böbrek, iç salgı sistemi, kadın ve erkek üreme sistemi sorunları, fertilite sorunları, büyüme ve gelişmeye olumsuz etkiler yapar, kansere neden olabilir.



Canlıkıran

Fenitirotion-insektisitGlifosfat-AMPA- HerbisitHeptaklor- pek çok ülkede yasak-persistanİzopproturon-sistemik herbisitLindan-insektisit- bazı ülkelerde yasakMalation-insektisit- yüzeysel ve içme sularında

Uzun süre düşük dozda etkilenim sinir sistemi, karaciğer ve böbrek, iç salgı sistemi, kadın ve erkek üreme sistemi sorunları, fertilite sorunları, büyüme ve gelişmeye olumsuz etkiler yapar, kansere neden olabilir.



Canlıkıran

Parathion- yaygın kullanılan fumigan ve akarisit,Toprağın üst tabakasında birikir. Kalıcılık süresi kısadır.Pendimethalin_herbisit – toprakta kalıcıPentaklorofenol-antifungalPermetrin (halk sağlığında yaygın kullanılır.)

Kullanılan canlıkıranın özelliğine bağlı değişmekle birlikte, uzun süre düşük dozda etkilenim sinir sistemi, karaciğer ve böbrek, iç salgı sistemi, kadın ve erkek üreme sistemi sorunları, fertilite sorunları, büyüme ve gelişmeye olumsuz etkiler yapar, kansere neden olabilir.



Canlıkıran Propanil-Herbisid kalıcı- daha toksik olan metabolitlerine çevrilirPiroksifen- insektisit- sivrisinek larvalarına karşıSimazin- kalıcıdırTriklorofenoksi asetik asit- herbisitTerbutilazin-Herbisit KC, AKC, tiroid ve testiste neoplastik olmayan lezyonlara neden olabilir

Kullanılan canlıkıranın özelliğine bağlı değişmekle birlikte, uzun süre düşük dozda etkilenim sinir sistemi, karaciğer ve böbrek, iç salgı sistemi, kadın ve erkek üreme sistemi sorunları, fertilite sorunları, büyüme ve gelişmeye olumsuz etkiler yapar, kansere neden olabilir.



Toplam canlıkıran0.50µg/L

0.1µg/L’den fazla olan canlıkıranların toplamı olarak ifade edilmektedir.

0.5µg/L geçmemelidir.



Poli aromatik hidrokarbonlar0.10µg/L

2 veya daha fazla aromatik C ve H atomu halkası olan bileşiklerdir. Yanma ve piroliz sonucu atmosfere yaygın olarak salınır. İçme suyundaki PAH’ın en önemli kaynağı şebeke sistemindeki boruların aşınmasını önlemek için içlerinin katran ile kaplanmasıdır. Floretan en sık bulunan PAH’tır.

Solunum ve deri etkilenimi kansere yol açmaktadır. Sindirim sistemi yoluyla alındığında kanser yaptığına dair bir bulgu yoktur.Sularda bulunan floretanın herhangi bir sağlık etkisi henüz belirlenmemiştir.



Selenyum10µg/L

Özellikle kükürt içeren minerallerin bulunduğu toprakta bulunur. Gıdalar, özellikle balık en önemli kaynaklarındandır.

Esansiyel elementtir.Uzun dönemli etkilenim sonucunda ortaya çıkan sağlık etkileri tırnak, saç ve karaciğerde görülür.



Sağlık etkileri

Tetrakloretan ve trikloretan10µg/L

Kuru temizleme ve metal endüstrisi en önemli kaynağı,Bu endüstrinin atıkları su için en önemli kaynak.

Yüksek konsantrasyonda SSS depresyonu,Düşük dozlarda kronik etkilenim KC, böbrek hasarı ,Grup 2A kanseryapar.KC tümörü, böbrek tümörü lösemiGenotoksik değil



Trihalometanlar (toplam)(bromoform,BromodiklorometanDibromoklorometanKloroform)100µg/L

Ham suda organik yük çok fazla ise klorlama sonucu oluşur.

Oluşumu klor, humik asit konsantrasyonu, sıcaklık, pH, ve brom iyonu konsantrasyonuna bağlı değişmekte, uçucu olduğundan havaya da karışır.

Klorlanmış suda yüksek konsantrasyonda bulunacağından duş alma sırasında kloroform etkilenimi olabilir.

Solunum sistemi, deri ve sindirim sistemi ile etkilenim söz konusu olabilir.

Kloroform-BDCM-2B kanseryapar

Bromoform-DBCM- Grup 3 kanseryapar



Vinil klorür0.50µg/L

PVC üretiminde kullanılır. Çok uçucu olmasından dolayı yüzeysel sularda az bulunur. Su borularında PVC giderek daha fazla kullanılmaya başlanmıştır.Yer altı sularında trikloroetan ve tetrakloroetan bozunması sonucu vinil klorür artmaktadır.

Grup 1 kanseryapar (Yüksek konsantrasyonda mesleki etkilenim için gösterilmiş)KC kanseri, anjiosarkan, hepatoselüler karsinomMetabolitleri- genotoksik (DNA hasarı)

RADYOAKTİVİTE


Trityum100Bq/L

Doğal olarak oluşurNükleer santrallerZayıf radyasyon kaynağı, düşük enerjiliYeraltı sularında birikebilir.

Kanser riski, genetik sorunlar

Toplam gösterge dozu0.10 mSV/yıl

Sulardaki radyoaktivitenin kaynağı ya doğal ya da insan etkinlikleri sonucunda ortaya çıkmaktadır. Radium 226, sulardaki doğal radyasyonun en önemli kaynağıdır.

İnsan kaynaklı radyoaktivite yüzeysel sularda daha fazla bulunmaktadır. Fosfat kayaları yada radyumlu kaya yataklarındaki derin kuyularda doğal olarak bulunabilir. Nükleer serpinti yada insan etkinliklerine bağlı nükleer atıklar nedeniyle de olabilir.

Kanser riski, genetik sorunlar

RADYOAKTİVİTE


Alfa yayınlayıcılar0.1Bq/L

Uranyum 238, radyum 226Uranyum maden atıkları, madencilik

Kanser

Beta yayınlayıcılar1Bq/L

Nükleer denemeler, endüstriyel ve tıbbı kullanımI131, Stronsiyum 90, trityum, potasyum 40, karbon 14

Doku hasarı, kanser

SORULAR????KATKILAR……

[email protected]

suda aranan parametreler anlamı- kaynağı- sağlık etkileri

Documents