supply chain of organic vegetables: a case study of food...

วารสารสหวทยาการวจย: ฉบบบณฑตศกษา ปท 3 ฉบบท 2 (ก.ค.-ธ.ค. 2557)

[23]

การจดการโซอปทานผกอนทรย: กรณศกษาโครงการอาหารปลอดภยในโรงพยาบาล Supply Chain of Organic Vegetables:

A Case Study of Food Safety Program in Hospital

สรยทธ ทองค ำ และ ดร.มณฑล ศำสนนนทน Surayut Tongkum and Dr.Montalee Sasananan

บทคดยอ

กำรวจยนมวตถประสงค 1) เพอแสดงกำรเชอมโยงโซอปทำนผกอนทรย ในโครงกำรอำหำรปลอดภยในโรงพยำบำลและเกษตรกรเพอเสนอแนะแนวทำงกำรพฒนำและปรบปรงประสทธภำพกำรด ำเนนงำน 2) เพอศกษำตวชวดประสทธภำพกำรด ำเนนงำนของโซอปทำนทท ำใหประสบควำมส ำเ รจ ใ ชกำรวจยเชง คณภำพโดยตวอยำง ทศกษำใชกำรเลอกแบบเฉพำะเจำะจง คอโรงพยำบำลเชยงรำยประชำนเครำะหและ โรงพยำบำลล ำปำง เครองมอทใชเกบขอมลคอกำรสมภำษณเชงลกและกำรสงเกตแบบมสวนรวม ผลกำรศกษำพบวำกำรเชอมโยงโซอปทำนผกอนทรย มกำรเ ชอมโยงกนเปนเครอขำยทงโรงพยำบำล เกษตรกร ภำคเอกชน หนวยงำนภำครฐอน ทงในดำนขอมลและกำรสงผลตผลทำงกำรเกษตร โดยมโรงพยำบำลเปนแกนหลกและเครอขำยอนเชอมโยงกนแบบใยแมงมม สวนปจจยทมผลตอควำมส ำเรจของกำรด ำเนนงำนคอ เครอขำยในกำรด ำเนนงำน ควำมยดหยนของโรงพยำบำล กำรควบคมคณภำพ กำรควบคมตนทนของเกษตรกรและควำมเขมแขงของกลมเกษตรกร ในสวนของตวชวดประสทธภำพกำรด ำเนนงำนของโซอปทำน ควรมกำรเพม ตวชวดในดำนควำมเขมแขงของเครอขำย ทงในสวนของกลมเกษตรกร ภำคเอกชนและองคกรภำครฐ ในกำร วดควำมเขมแขงของเครอขำยสำมำรถวดไดจำกจ ำนวนเครอขำยและควำมตอเนองของเครอขำย ค าส าค ญ : โซอปทำน, โรงพยำบำล, ผกอนทรย

Abstract

The purpose of this research is 1) to present the organic-vegetable supply chain relationships in Food Safety Program in Hospital and introduce the guideline for development and quality improvement of overall management; and 2) to study the quality indicators of the supply chain management using a qualitative research method. Two hospitals, namely, Chiang Rai Prachanukroh hospital and Lampang hospital, were selected by Purposive Sampling. The data was collected by in-depth interview and participant observation. The study shows that the organic-vegetable supply chain forms a data network and a transport network of agricultural products with spider-web like relationships among hospitals-the major components, agriculturists, public sectors and private sectors. The major elements of a successful

นกศกษำ หลกสตรบรหำรธรกจดษฎบณฑต มหำวทยำลยรงสต; Email: [email protected] รองศำสตรำจำรย คณะวศวกรรมศำสตร มหำวทยำลยธรรมศำสตร; Email: [email protected]


[24]

operation are operational networking, flexibility of hospitals, quality control, cost management in agriculture, and strength of agriculturists’ networks. The study also suggests that we should include the strengths of the relationships among hospitals, agriculturists, public sectors and private sector as one of the supply-chain quality indicators. The strengths could be measured by a number of relationships and their continuities. Key Word: Supply Chain, Hospital, Organic-Vegetable

บทน า

สงคมไทยในอดตเปนสงคมเกษตรทมวถกำรเกษตรแบบดงเดม มกำรปลกพชแบบพงพำธรรมชำต ไมมกำรใชสำรเคมทงปยและยำฆำแมลง ปลกพชหลำกหลำยตำมฤดกำล เนองจำกอยภำยใตขอจ ำกดจำกทรพยำกรธรรมชำตและสภำพภมอำกำศ อำจกลำวไดวำสงคมไทยเปนสงคมเกษตรอนทรยแบบดงเดมกวำได เมอธรรมชำตเปนตวก ำหนดวถชวต ท ำใ หกำรเลยงสตวและเพำะปลกเปนระบบกำรเกษตรเพอบรโภค ท ำใหผลผลตมจ ำนวนไมมำกนก แตจดเปลยนทส ำคญของประเทศไทยคอกำรจดตงสภำพฒนำเศรษฐกจแหงชำต มกำรจดท ำแผนพฒนำเศรษฐกจฉบบแรกในป พ .ศ.2504-2509 ภำครฐใหควำมส ำคญกบภำคอตสำหกรรมมำกขน (กระบวนกำรนโยบำยสำธำรณะแบบมสวนรวมปรำกฏกำรณใหมของสงคมไทย , 2549) สงผลใหภำคอตสำหกรรมเตบโตขนอยำงกำวกระโดด ขณะทภำคเกษตรกรรมออนแอลงทกท กำรเขำสทำงเดนใหมของสงคมไทย โดยเฉพำะในภำคกำรเกษตรมกำรเปลยนแปลงวถกำรด ำเนนชวตไปอยำงมำก โดยเปลยนจำกกำรปลกพชทหลำกหลำยเปนกำรท ำกำรเกษตรในรปแบบเกษตรเชงเดยวตำมแนวทำงปฏวตเขยว (Green Revolution) (นำถพงศ พฒนพนธชย และคณะ, 2552)

เหนไดวำภำครฐมสวนสนบสนนในกำรสงเสรมใหเกษตรกรปลกพชเพอเนนทกำรตลำดและกำรสงออก (ชยำพร วฒนศรและคณะ, 2553) เปนกำรพฒนำตำมแนวคด กำรพฒนำกระแสหลก (mainstream development) ทมง เนนกำรพฒนำเศรษฐกจเพอกำรตลำดและกำรสงออก แตผลจำกกำรพฒนำในกระแสหลกทผำนมำกมผลกระทบดำนลบตอตวเกษตรกรและสงแวดลอม ทงในดำนตนทนกำรผลตทสงขน ปญหำหนสน ปญหำดำนสขภำพของเกษตรกร ปญหำสำรเคม ทปนเปอนอยในพชผกและสะสมอยในผนดน รวมทงสำรเคมทสะสมในตวผบรโภคอกดวย

ในปจจบนสงคมเรมมควำมตระหนกในดำนสขภำพมำกขน ท ำใหแนวโนมของกำรบรโภคอำหำรเรมเปลยนแปลงไป คอ มควำมตองกำรบรโภคอำหำรเพอสขภำพ (Functional foods) และผลตภณฑเกษตรอนทรย (Organic products) มำกขน (Falguera, Aliguer & Falguera, 2012)

ขอมลจำกศนยวจยกสกรไทย, 2551 ใหรำยละเอยดไววำสนคำเกษตรอนทรยมขอจ ำกดเนองจำกมรำคำสงกวำสนคำเกษตรโดยทวไปรอยละ 20-30 ท ำใหตลำดยงคงจ ำกดเฉพำะกลม ผทมก ำลง ซอคอนขำง สง ขณะทแนวโนมกำรบรโภคผลตภณฑเกษตรอนทรยมควำมตองกำรมำกกวำปรมำณทผลตได ท ำใหเปนโอกำสทดส ำหรบเกษตรกรทปลกผกอนทรย ซง ในกำรท ำตลำดของเกษตรอนทรย โดยทวไปเกษตรกรรำยยอยจะเรมจำกกำรขำยในตลำดนดทวไป จนไปสตลำดนดสเขยวในโรงพยำบำล, สถำบนกำรศกษำ และอำจตอยอดไปสระบบสมำชก ชองทำงกำรตลำดทกลำวมำจะเปนชองทำง ทไ ดลกคำทตองกำรผกทสะอำดปลอดสำรพษและตองกำรชวยสนบสนนเกษตรกรใหอยไดในระยะยำว แตยอดขำยทไมมำกและตนทนคำขนสงเปนปญหำใหญทกอใหเกดควำมเสยงในดำนรำยไดของเกษตรกร ท ำใหปญหำทำงกำรตลำดยงคงเปนปญหำใหญส ำหรบเกษตรกรรำยยอย


[25]

นอกจำกปญหำทำงดำนกำรตลำดแลวในงำนวจยของ Mishev & Stoyanova (2009) พดถงสถำนกำรณของสนคำเกษตรอนทรยในประเทศบลแกเรย ปญหำหลกทเกดขนคอไมมโครงสรำงของระบบโซอปทำนทสนบสนนกำรด ำเนนงำนของสนคำเกษตรอนทรย กำรขำดชองทำงกำรกระจำยสนคำและขำดกำรพฒนำตลำดภำยในประเทศ โดยงำนวจยมขอเสนอแนะคอ เพมควำมเขมแขงในแนวดงและแนวรำบ, กระตนกำรบรโภคสนคำเกษตรอนทรยในหนวยงำนและสถำบนตำงๆ เชน โรงเรยน คำยทหำร

โอกำสของเกษตรกรผปลกผกอนทรยทจะมรำยไดทแนนอนเรมในป พ.ศ.2547 (ยรรยงค อนทรมวง , 2555) เมอรฐบำลประกำศนโยบำยควำมปลอดภยดำนอำหำรเปนวำระแหงชำต และผลกดนใหหนวยงำนตำงๆ รวมทงกระทรวงสำธำรณสข มกำรควบคมก ำกบทงในดำนกฎหมำยและกจกรรมพฒนำในดำนตำงๆ เพอใ หอำหำรมคณภำพทงในเชงโภชนำกำรและควำมปลอดภย จำกนโยบำยของกระทรวงสำธำรณสขในป 2548 ไดก ำหนดใหโรงพยำบำลศนยจ ำนวน 25 แหง เปนโรงพยำบำลน ำรองโครงกำรอำหำรปลอดภย สงผลใหโรงพยำบำลทเขำรวมโครงกำรอำหำรปลอดภยมกรอบแนวคดเกยวกบอำหำรทปลอดภยตองมำจำกวตถดบทปลอดภย จงเปนกำรเปดโอกำสใหกบกลมเกษตรอนทรยในทอง ถนไดสง ผกอนทรยเขำสโรงพยำบำล

ดงนนกำรศกษำในครงนไดก ำหนดค ำถำมในกำรวจยคอกำรด ำเนนกำรโครงกำรอำหำรปลอดภยมกระบวนกำรกำรเชอมโยงโซอปทำนผกอนทรยระหวำงโรงพยำบำลและเกษตรกรอยำงไร อะไรคอปจจยแหงควำมส ำเรจของกำรด ำเนนงำนและควรใชตวชวดใดบำงในกำรวดประสทธภำพในกำรด ำเนนงำนของโซอปทำนน

วตถประสงค

1) เพอแสดงกำรเชอมโยงโซอปทำนผกอนทรย ในโครงกำรอำหำรปลอดภยใน โรงพยำบำลและเกษตรกรเพอเสนอแนะแนวทำงกำรพฒนำและปรบปรงประสทธภำพกำรด ำเนนงำน

2) เพอศกษำตวชวดประสทธภำพกำรด ำเนนงำนของโซอปทำนทท ำใหประสบควำมส ำเรจ

ขอบเขตการวจย

กำรศกษำกำรจดกำรโซอปทำนของผกอนทรยเขำสครวโรงพยำบำล จะศกษำและเกบขอมลจำกผทม สวนเกยวของตงแตระดบนโยบำยจนถงผปฏบตงำนทง 3 สวน คอ 1) ส ำนกบรหำรกำรสำธำรณสข ส ำนกงำนปลดกระทรวง กระทรวงสำธำรณสข 2) หวหนำฝำยโภชนำกำรของโรงพยำบำลเชยงรำยประชำนเครำะหและโรงพยำบำลล ำปำง 3) กลมเกษตรกรทสงผกอนทรยใหกบโรงพยำบำลโรงพยำบำลเชยงรำยประชำนเครำะหและโรงพยำบำลล ำปำง โดยจะศกษำกำรด ำเนนกำรของฝำยโรงพยำบำลและกลมเกษตรกร รวมทงศกษำกำรประสำนงำนกำรจดกำรโ ซอปทำนระหวำงกลมเกษตรกรกบทำงโรงพยำบำล

ในกำรเลอกกลมตวอยำงใชกำรเลอกแบบเฉพำะเจำะจง (Purposive sampling) เนองจำกโรงพยำบำลเชยงรำยประชำนเครำะหไดรบรำงวลโรงพยำบำลตนแบบอำหำรปลอดภยจำกระทรวงสำธำรณสขเปนแหงแรกในป 2550 สวน โรงพยำบำลล ำปำงมจดเดนทกำรรวมมอของเครอขำยระหวำงโรงพยำบำล, สำธำรณสขจงหวดและกลมเกษตรอนทรยทเขมแขง


[26]

กรอบแนวคดการวจย

กำรวจยในครงนใชแนวคดในกำรศกษำคอ กำรศกษำกำรจดกำรโซอปทำนโดยใชตวแบบอำงองกำรปฏบตงำนโ ซอปทำน (Supply chain operations reference model) หรอ SCOR model และกำรศกษำตวชวดประสทธภำพในกำรด ำเนนงำนของโซอปทำน

1. กำรศกษำกำรจดกำรโซอปทำนโดยใชตวแบบอำงองกำรปฏบตงำนโซอปทำน (SCOR model) จำกค ำนยำมของโซอปทำนทก ำหนดโดยสภำวชำชพกำรจดกำรโ ซอปทำน (Council of Supply Chain Management Professionals, CSCMP) อำงถงใน Grant (2006) ระบวำ กำรจดกำรโซอปทำนประกอบดวยกำรวำงแผนและกำรจดกำรในทกๆ กจกรรมตงแตกำรจดหำวตถดบ กำรแปรรปและกจกรรมดำนโลจสตกสอนๆ รวมถงกำรประสำนงำนและสรำงควำมรวมมอกบคคำซงอำจเปนซพพลำยเออร ผคำคนกลำง ผใหบรกำรโลจสตกสและลกคำ โดยกำรจดกำรโซอปทำนมงเนนบรณำกำรกำรจดกำรดำนอปสงคและอปทำนทงทเกดขนภำยในและระหวำงบรษท

ส ำหรบกำรด ำเนนกจกรรมของโซอปทำนใชกรอบแนวคดของตวแบบอำงองกำรปฏบตงำนโ ซอปทำน (Supply chain operations reference model หรอ SCOR model) จำก Supply-Chain Council (2008) มรำยละเอยดดงน 1) กำรวำงแผน (Plan) เปนกำรสรำงสมดลระหวำงอปสงคและอปทำน โดยใชกระบวนกำรกำรสงซอ (Source) กำรผลต (Make) กำรจดสงสนคำ (Deliver) และกำรสงคนสนคำ (Return) 2) กำรจดหำ (Source) เปนกำรจดหำวตถดบเพอน ำมำผลตสนคำตำมควำมตองกำรของลกคำ 3) กำรผลต (Make) กระบวนกำรผลตสนคำเพอสงมอบตำมควำมตองกำรของลกคำ 4) กำรจดสง (Delivery) กำรสงสนคำหรอบรกำรใหกบลกคำ ซงเกยวของกบกำรสงซอ กำรขนสงและกำรกระจำยสนคำ 5) กำรสงคนสนคำ (Return) เปนกำรจดกำรกบสนคำทลกคำสงคนและกำรสงคนวตถดบตำงๆใหกบซพพลำยเออร

2. กำรวดประสทธภำพของหวงโซอปทำน กำรศกษำตวชวดประสทธภำพของโซอปทำน เรมจำกกำรท ำควำมเขำใจนยำมของกำรวดประสทธภำพของโซอปทำนและพจำรณำถงตวชวดทสำมำรถวดประสทธภำพของโซอปทำนทมอย ซงในกำรวดประสทธภำพของโซอปทำนนนมหลำกหลำยวธ ซงแตละวธแตกตำงกนออกไป เชน Vorst (2000) ใ หค ำนยำมของประสทธภำพของโซอปทำนไววำ ประสทธภำพของหวงโซอปทำนเปนระดบกำรท ำงำนทเตมเตมควำมตองกำรของลกคำ โดยสมพนธกบตวชวดประสทธภำพ ในเวลำและตนทนทเหมำะสม

Beamon (1999) พฒนำกรอบแนวคดส ำหรบกำรวดประสทธภำพของโ ซอปทำน โดยเสนอวำระบบกำรวดประสทธภำพมปจจยทควรพจำรณำอย 3 ปจจย คอ 1.ทรพยำกร (resource) 2.ผลผลต (output) และ 3.ควำมยดหยน (flexibility) ซงทง 3 ปจจยน จะพจำรณำถงควำมสมพนธระหวำงหวงโซอปทำนทเกยวของกนดวย ไมไดพจำรณำเฉพำะในสวนขององคกรเพยงสวนเดยว

Toni & Tonchia (2001) แบงกำรวดประสทธภำพโ ซอปทำนเปน 2 แบบ คอตวชวดดำนกำรเงน (Financial Measures) เ ชน ตนทนกำรสง ซอ , ตนทนสนคำทเสยหำย ฯลฯ และตวชวดทไมใ ชดำนกำรเงน (Non-Financial Measurement) เชน เวลำ, คณภำพ, ควำมยดหยน คลำยกบ Gunasekaran et al. (2004) ทเสนอวำกำรประเมนผลควรจะแบงกำรประเมนตำมระดบของกำรบรหำรจดกำรดวย ซงสำมำรถแบงกำรประเมนออกเปน 3 ระดบ คอ ระดบกลยทธ ระดบยทธวธและระดบปฏบตกำร และดชนทใชชวดควรมควำมสมดลทงดำนกำรเงนและทไมใชดำนกำรเงน

งำนวจยของ Khare (2012) เหนวำกำรเนนทตวชวดเพยง ตวเดยว (Single performance measure) ท ำใ หไมครอบคลมกำรวดผลกำรด ำเนนงำนของโซอปทำน ซงมตวชวดทส ำคญอนอกเชน ระยะเวลำรอคอยสนคำ , ระดบของสนคำ


[27]

คงเหลอ, ผลตอบแทนจำกกำรลงทนฯลฯ ดงนนควรมกำรวดประสทธภำพหวงโ ซอปทำนโดยใชตวชวดทหลำกหลำย (Multiple measures type)

ในสวนของงำนวจยทเกยวกบกำรวดประสทธภำพโ ซอปทำนสนคำเกษตรนน Aramyan (2007) ชใ หเหนวำกำรศกษำวธกำรวดประสทธภำพของโซอปทำนนนไดรบควำมสนใจจำกนกวจยจ ำนวนมำก แตทวำกำรศกษำวธกำรวดประสทธภำพของหวงโซอปทำนส ำหรบสนคำเกษตร (agri-food sector) นนไดรบควำมสนใจคอนขำงนอย เนองจำกมควำมยงยำกมำกกวำ เชน กำรผลตทเปนฤดกำล, ขอจ ำกดดำนอำยของสนคำ, กำรขนสงและกำรเกบรกษำ, ควำมปลอดภยของตวสนคำฯลฯ ดงนน Aramyan จงสนใจศกษำกำรวดประสทธภำพกำรจดกำรหวงโซอปทำนส ำหรบสนคำเกษตร และกำรวดประสทธภำพควรเปนกำรวดแบบบรณำกำร ใชตวชวดทรอบดำน โดยผลกำรวจยสรปวำควรมตวชวด 4 ดำนคอ 1) ดำนประสทธภำพ (efficiency) 2) ดำนควำมยดหยน (flexibility) 3) ดำนกำรตอบสนอง (responsiveness) 4) ดำนคณภำพของอำหำร (food quality)

จำกกำรทบทวนวรรณกรรมและงำนวจยทเ กยวของกบกำรวดประสทธภำพของโ ซอปทำนพบวำในกำรวดประสทธภำพควรมกำรใชตวชวดทหลำกหลำย เปนตวชวดดำนกำรเงนและไมใ ชดำนกำรเงน และในกำรศกษำตวชวดประสทธภำพของหวงโซ อปทำนส ำหรบสนคำเกษตรจะมรำยละเอยดมำกกวำสนคำอตสำหกรรมทวไป ซงในงำนวจยนจะใ ชตวแบบของ Aramyan (2007) ในกำรศกษำหำตวชวดของโซอปทำนอำหำรปลอดภยเขำโรงพยำบำล

วธการวจย

กำรวจยในครงนเปนงำนวจยเชงคณภำพ (Qualitative Research) ศกษำถงรปแบบกำรด ำเนนงำนและกำรพฒนำตวชวดผลกำรด ำเนนงำนของโซอปทำน ทงในสวนของโรงพยำบำล, กลมเกษตรกร และโซอปทำนระหวำงโรงพยำบำลกบกลมเกษตรกร เครองมอทใชเกบขอมลใชกำรสมภำษณระดบลก (In-depth Interview) โดยใชค ำถำมลกษณะแบบไมเปนทำงกำร (informal interview) เปนค ำถำมแบบกงโครงสรำงทเปนปลำยเปด (semi-unstructure open-ended) และใชกำรสง เกตแบบมสวนรวม (Observation)

ผวจยท ำกำรสมภำษณนกโภชนำกำรช ำนำญกำร ส ำนกบรหำรกำรสำธำรณสข ส ำนกงำนปลดกระทรวง , หวหนำฝำยโภชนำกำรของโรงพยำบำลทง 2 แหง, ส ำหรบกำรเกบขอมลจำกเกษตรกรทงเกษตรกรรำยเดยว, กลมเกษตรกรและผรวบรวม ผวจยเลอกเกษตรกรทเปนกลมหลกๆ ทสงผกเขำครวของโรงพยำบำล เกบขอมลโดยกำรสมภำษณและสงเกตแบบมสวนรวมทงทแปลงผก ตลำดนดภำยในโรงพยำบำล ตลำดสดเทศบำลและโครงกำรหลวง รวมถงกำรสมภำษณเกษตรต ำบล สรปไดดงน นกโภชนำกำรช ำนำญกำร ส ำนกบรหำรกำรสำธำรณสข ส ำนกงำนปลดกระทรวง จ ำนวน 1 คน , ฝำยโภชนำกำรของโรงพยำบำลจ ำนวน 2 คน, เกษตรรำยเดยวจ ำนวน 4 คน, กลมเกษตรกรจ ำนวน 2 กลม, ผรวบรวมจ ำนวน 3 กลม และเกษตรต ำบลจ ำนวน 1 คน

ผลการวจย

จำกขอมลพนฐำนทง 3 สวนคอ นโยบำยกระทรวงสำธำรณสข, กำรด ำเนนงำนของโรงพยำบำลเชยงรำยประชำนเครำะหและเครอขำยเกษตรกร, กำรด ำเนนงำนของโรงพยำบำลล ำปำงและเครอขำยเกษตรกร ในสวนของนโยบำยของกระทรวงสำธำรณสขพบวำหวใจส ำคญทท ำใหนโยบำยนขบเคลอนไปไดอยำงมประสทธภำพอยทยทธศำสตรเชงรก ดงแนวคดทคณเครอวลย เกำเอยน (เครอวลย, สมภำษณ, 23 มถนำยน 2556) นกโภชนำกำรช ำนำญกำร ส ำนกบรหำรกำรสำธำรณสข ส ำนกงำนปลดกระทรวง สรปไวคอ


[28]

“กำรเฝำระวงอำหำรปลอดภยคอกำรตรวจน ำยำ กำรปองกนกำรตดเชอในอำหำร แตแนวคดดงกลำวไมสำมำรถเปลยนพฤตกรรมคนในประเทศไดเลย ทงท โรงพยำบำลเปนดมำนดขนำดใหญ เลยใชนโยบำยเชง รกดวยกำรปรบเปลยนพฤตกรรมผผลตและผบรโภค อนนเปนประเดนส ำคญ เชงรกไมใชลกขนไปด แตลกออกไปจำกโรงพยำบำล ไปดวำสงรอบตวทอยรอบโรงพยำบำลใครท ำดอะไรทไหนบำง”

ในสวนของฝำยโภชนำกำรของโรงพยำบำลทง 2 แหงจะมกำรด ำเนนงำนทคลำยกนคอ กำรมยทธศำสตรทชดเจนไดแก กำรท ำงำนเชงรกตำมนโยบำยของกระทรวงสำธำรณสข, แนวนโยบำยและกำรสนบสนนของผบรหำรโรงพยำบำลและมกำรตงทมงำนจำกฝำยตำงๆ ทมสวนเกยวของเชน ฝำยเทคนคกำรแพทย ฝำยเภสชกร ฝำยกำรเงนฯลฯ เพอระดมควำมคดเหนและควำมคลองตวในกำรท ำงำน

ส ำหรบภำยนอกจะมกำรสรำงและพฒนำเครอขำย โดยเกษตรกรผปลกผก โรงพยำบำลจะเรมหำมำจำกบคลำกรทท ำงำนอยภำยในโรงพยำบำลหรอใกลโรงพยำบำลพอทจะเดนทำงมำสงผกทโรงพยำบำลได ทส ำคญคอกำรเชอมโยงเครอขำยจำกหนวยงำนภำครฐทมสวนเกยวของ เชน เกษตรต ำบล พฒนำทดน นกวชำกำรสงเสรมกำรเกษตรฯลฯ เพรำะหนวยงำนในดำนกำรเกษตรจะมขอมลเกษตรกรทปลกผกอนทรยและผกปลอดสำรพษ ในกำรสรำงเครอขำยนฝำยโภชนำกำรอำจจะเปนผท ำหนำทออกไปสรำงเครอขำยหรอใชเครอขำยทมอยแลวของส ำนกงำนสำธำรณสขจงหวดเพรำะเปนหนวยงำนทท ำงำนรวมกน

หลงจำกนนจะเปนขนตอนของกำรลงพนทเพอตรวจเยยมเกษตรกร กำรสมผกน ำไปตรวจสอบรวมถงใ หควำม รเกยวกบผกพนบำนทโรงพยำบำลตองกำรใช ผกบำงชนดอำจจะสนบสนนใหเกษตรกรปลกเพม ในกำรลงพนทจะชวยในกำรขยำยเครอขำยเชงรกออกไปและยงเปนกำรใหควำมรตอชมชนและสรำงควำมเขมแขงใหกบกลมเกษตรกร ชวยใหผกไมขำดควำมตอเนองและพฒนำใหทกกลมไปสเกษตรอนทรยได 100% ในสวนของผกทเขำครวโรงพยำบำลจะม ทง ผกอนทรย , ผกปลอดสำรพษและผกอนำมย แตจดมงหมำยส ำคญของทกโรงพยำบำลคอกำรมผกอนทรยเขำครวของโรงพยำบำลในสดสวน 100% เพอสขภำพทดของคนไข

ในสวนของเกษตรกรผปลกผกจะมทงเกษตรกรรำยเดยว กลมเกษตรกรและผรวบรวม ในสวนของเกษตรกรรำยเดยวสวนใหญจะเปนกลมผสงอำยทปลกผกพนบำนไวรบประทำนเองในบำน เปนผกอนทรยเพรำะไมไ ดใ ชสำรเคม แตไมมกำรรบรองมำตรฐำน

ในสวนทสองคอกลมเกษตรกร จะมกำรรวมตวกนอยำงไมเปนทำงกำร ทนำสนใจคอกลมดอยรำยปลำยฟำ จงหวดเชยงรำย ทใชแนวคดของกลมสนตอโศก ไมเนนทก ำไรสงสดแตเนนทควำมพอเพยงและกำรใสใจสขภำพเปนหลก ใ ชระบบคณธรรมและศลธรรมเปนแนวทำงในกำรด ำเนนงำน ท ำใหกลมมควำมเขมแขง ส ำหรบจงหวดล ำปำง คอกลมฮกน ำจำง ซงสมำชกในกลมกอนทจะปลกผกอนทรยกเคยปลกผกแบบใชสำรเคม แตเกดผลเสยตอสขภำพของคนในหม บำน จง เกดกำรรวมตวกนปลกผกแบบเกษตรอนทรย จดเดนของกลมคอมกำรรวมตวกนอยำงเหนยวแนนของสมำชกกลมและม ผน ำกลม ทมควำมรและแสวงหำควำมรอยเสมอ ซงหวใจของกลมไมไดอยแคกำรปลกผกอนทรยแตยงอยทกำรบรหำรจดกำรกลมใหอยไ ดในระยะยำวดวย

ในสวนทสำมเปนสวนของผรวบรวมผกสงโรงพยำบำลจะมทงรำยเดยวและเปนหนวยงำน เชน ผกปลอดสำรของศนยพฒนำโครงกำรหลวงสะโงะ เชยงรำย จะไดเปรยบทผกทปลกสวนใหญเปนผกเศรษฐกจและขอไดเปรยบอกประกำรคอสำมำรถปลกผกตำมควำมตองกำรของโรงพยำบำลไดในปรมำณทคอนขำงสง สวนผรวบรวมรำยเดยวทเปนบคคลทงทเชยงรำยและล ำปำงจะอำศยเครอขำยในแตละอ ำเภอทไมไกลจำกโรงพยำบำลมำกนกและรวำโรงพยำบำลตองกำรผกประเภทใดบำง จะมกำรตกลงรำคำกบเกษตรกรไวลวงหนำเพอจงใจเกษตรกรใหท ำกำรซอขำยและเพอปองกนผลผลตขำดแคลน


[29]

การวเค ราะหโดยใช SCOR Model 1. กำรวำงแผน (Plan) ขนตอนของกำรด ำเนนงำนจะเรมจำกฝำยโภชนำกำรมกำรวำงแผนเมนอำหำรของคนไข

ลวงหนำ โดยเมนจะคลำยกบเมนรำยเดอนของปทแลว ซงจะเปนเมนทเออตอผกตำมฤดกำล เพอจะไดผกทงำมและไมตองใ ชปยเคม หลงจำกนนเมอไดรำยกำรอำหำรของเดอนแลว จะแตกออกมำเปนวตถดบและสวนประกอบตำงๆ วำตองกำรใ ชอะไร ปรมำณเทำไร ส ำหรบผกทตองกำรใชเมอประมำณกำรแลววำใชอะไรจ ำนวนเทำไร ฝำยโภชนำกำรจะตดตอสอบถำมกบเกษตรกรทอยในเครอขำยกอนวำมผกพนบำนตำมทฝำยโภชนำกำรตองกำรหรอไม ถำไมมเกษตรกรสำมำรถไปหำเพมเตมจำกเครอขำยอนอกได และจะท ำกำรตกลงรำคำกบเกษตรกรโดยใชรำคำตลำดเปนตวเปรยบเทยบ แตไมไดดแครำคำตลำดเพยงอยำงเดยว จะดถงขนตอนกำรปลก กำรจดเกบ กำรขนสงฯลฯ เพอทจะสำมำรถตงรำคำผกบำงชนดใหสงกวำรำคำตลำด เพอเปนกำรชวยเหลอเกษตรกรใหสำมำรถปลกผกอนทรยอยำงตอเนอง เมอท ำกำรตกลงรำคำและปรมำณไดแลวกจะออกใบสงซอลวงหนำประมำณ 1 สปดำห เพอใหผปลก/ผรวบรวมจดหำผกมำตำมค ำสงซอทสงไป

2. กำรจดหำ (Source) ส ำหรบเกษตรกร เมอไดรบค ำสงซอทสวนใหญจะเปนผกพนบำน เมอไดรบใบสงซอมำจะมกำรวำงแผน โดยตดตอกบผปลกผกในหมบำนและตกลงกบแตละบำนไวลวงหนำวำวนไหนจะมำเอำผกอะไร ซงแตละบำนจะขำยใหเพรำะสะดวกกวำไปขำยทตลำดประจ ำหมบำน แตถำผกทปลกไวเหลอกสงใหแมคำทตลำด แตปรมำณไมเยอะและรำคำสงทตลำดจะมรำคำถกกวำสงโรงพยำบำล ในชวงฤดกำลถำจะมผกอะไรออกสตลำด เกษตรกรจะแจงกบทำงโรงพยำบำลไวลวงหนำ โดยฝำยโภชนำกำรจะเอำผกของเกษตรกรเปนหลกแลวปรบเมนตำม โดยเฉพำะผกตำมฤดกำลซงเปนไปตำมหลกของเกษตรอนทรยทตองกนตำมกำล (ฤดกำล) เหนไดวำโรงพยำบำลจะมระบบทยดหยนและเออตอเกษตรกรคอนขำงมำก ในสวนของผรวบรวมรำยใหญ โรงพยำบำลจะเนนกำรสงซอผกเศรษฐกจ โดยจะมกำรตกลงรำคำและปรมำณกนกอนท ำสญญำ เชน ปรมำณทงปทโรงพยำบำลตองกำร แยกมำเปนควำมตองกำรรำยเดอนและรำคำทตกลง

3. กำรผลต (Make) ในกำรปลกผกของเกษตรกรรำยยอยจะปลกในพนทวำงในบำนเชนสวนหลงบำนหรอผกรมรวซงจะใชพนทเพำะปลกไมมำกนก ปรมำณผกกจะไมมำก แตมเครอขำยกำรปลกทงหมบำน มทงแบบทปลกอนทรย 100% และปลกแบบผกปลอดสำรพษคอใสปยเคม แตไมใชยำฆำแมลง กำรใสปยเคมจะใสในระยะเรมแรกของกำรปลกผก เพอใ หรำกแขงแรง จะใสแคในชวงเวลำ 2 สปดำหแรก เมอผกมล ำตนทเรมแขงแรงกจะหยดใส ปญหำของเกษตรกรรำยยอยคอพนทในกำรเพำะปลกมขนำดเลกท ำใหควำมหลำกหลำยและปรมำณผกมนอย ตองอำศยกำรรวมตวกนกบเกษตรกรพนทใกลเคยง สวนกลมเกษตรกรจะไดเปรยบเพรำะมสมำชกในเครอขำยเยอะ ผน ำกลมจะเปนผแนะน ำใหสมำชกปลกผกใหหลำกหลำยชนดทงผกพนบำนและผกเศรษฐกจ สวนผรวบรวมรำยใหญอยำงโครงกำรหลวงสะโงะ จะมกำรวำงแผนกำรปลกและกำรเพำะตนกลำอยำงเปนระบบเพรำะมนกวชำกำรเกษตรประจ ำอยทศนยและรยอดสงซอในแตละเดอนลวงหนำ

4. กำรจดสง (Delivery) เกษตรกรรำยยอยจะรวบรวมผลผลตในตอนเยนกอนวนสงและตอนเชำเมอมำท ำงำนกจะแวะมำสงทฝำยโภชนำกำร ฝำยโภชนำกำรจะมระบบทเออตอกำรจดสงของเกษตรกรรำยยอย เชน ก ำหนดวนสง ทแนนอน เชนทกวน จนทร พธ ศกร และจะพยำยำมเลอกเกษตรกรทมพนทปลกอยไมไกลจำกโรงพยำบำลมำกนกหรอเลอกเกษตรกรรำยยอยทท ำงำนอยในโรงพยำบำล, ทท ำงำนใกลกบโรงพยำบำลเพอเปนกำรประหยดคำขนสง ท ำใ หตนทนคำขนสงของเกษตรกรรำยยอยนอยลง อกทงโรงพยำบำลยงเปดตลำดนดสเขยวภำยในโรงพยำบำลเพอใหเกษตรกรน ำผกมำขำยใหลกคำทวไปได ท ำใหคมคำกบคำเดนทำง ส ำหรบกำรจดสงของกลมเกษตรกรอยำงกลมฮกน ำจำง จงหวดล ำปำง จะมกำรรวมผลผลตกนตงแตตอนเยนและตอนเชำจะมตวแทนกลมขบรถเขำมำสงผกทโรงพยำบำลและน ำไปขำยบรเวณหลงศำลำกลำงจงหวดซงจดไวเปนตลำดนดทวไป สวนผรวบรวมรำยใหญอยำงโครงกำรหลวงสะโงะ อ ำเภอเชยงแสน ทอยหำงจำกโรงพยำบำลเชยงรำยประชำนเครำะหประมำณ80 กโลเมตร สำมำรถแปลงจดออนเรองระยะทำงไดโดยรวมมอกบเครอขำยของโรงพยำบำลท ำใ หสำมำรถสงผกใหโรงพยำบำลตำมเสนทำงทเขำมำในตวเมอง ตงแตโรงพยำบำลเชยงแสน, โรงพยำบำลแมจน, ตวแทนขำยในตลำดเทศบำล, โรงพยำบำลเชยงรำยประชำนเครำะหและโรงพยำบำลแมลำวเปนทสดทำย


[30]

5. กำรสงคนสนคำ (Return) เปนกระบวนกำรจดกำรสนคำทลกคำสงคน ในกระบวนกำรสงผกเขำโรงพยำบำลจะไมมปญหำเรองกำรสงสนคำคน เนองจำกมกำรตกลงรำคำและปรมำณไวลวงหนำแลว

ในดำนกำรจำยเงนใหเกษตรกร ในชวงแรกฝำยโภชนำกำรจะใชวธยมเงนจำกฝำยกำรเงนมำตง เปนวงเงนสดยอย ประมำณ 30,000-40,000 บำท แลวใชเงนสดยอยจำยใหกบเกษตรกรทมำสงผกและผทจดสงวตถดบอนๆเขำครวโรงพยำบำล ซงในระบบดงกลำวฝำยโภชนำกำรเมอจำยเงนใหเกษตรกรแลว กจะท ำเบกจำกฝำยกำรเงนตอไป ระบบนท ำใหเกษตรกรไดเงนทนท แตเมอระบบอยตว เกษตรกรมควำมคนเคยกบระบบงำนของโรงพยำบำล ฝำยกำรเงนจะเปนผเขำมำรบผดชอบกำรเบกจำยตำมระบบ ท ำใหเกษตรกรไดรบเงนชำกวำเดม ประมำณ 2-3 สปดำหจงจะไดรบเงน

จำกผลกำรวจยจะเหนถงกำรเชอมโยงของโซอปทำนผกอนทรยระหวำง โรงพยำบำลและเกษตรกรจำกกำรใช SCOR Model ผลกำรวจยพบวำกำรเชอมโยง โซอปทำนผกอนทรย ในโครงกำรอำหำรปลอดภย มกำรเชอมโยงกนเปนเครอขำยทงโรงพยำบำล เกษตรกร ภำคเอกชน หนวยงำนภำครฐอน ทงในดำนขอมลและกำรสงผลตผลทำงกำรเกษตร โดยมโรงพยำบำลเปนแกนหลกและเครอขำยอนเชอมโยงกนแบบเครอขำยใยแมงมม คอทกสวนงำนสำมำรถเชอมโยงขอมลและสงตอสนคำกนไดโดยตรงไมจ ำเปนตองผำนศนยกลำงอยำงโรงพยำบำลเสมอไป แตโรงพยำบำลยงถอวำเปนแกนกลำงทส ำคญของเครอขำยอย

ผลกำรวจยสำมำรถสรปปจจยทมผลตอควำมส ำเรจของกำรด ำเนนงำนไดดงน - เครอขำยในกำรด ำเนนงำน ถำโรงพยำบำลไมมกำรสรำงเครอขำยจะท ำใหไมสำมำรถหำกลมเกษตรกรทปลกผก

อนทรย, ผกปลอดสำรพษได และทส ำคญคอ โรงพยำบำลตองถำยทอดควำมรและมกำรเชอมโยงเครอขำยตอไปเรอยๆ ซงเปนกำรด ำเนนงำนเชงรก

- ควำมยดหยนของโรงพยำบำลทมตอเกษตรกรเชน ในดำนปรมำณ รำคำและควำมสมบรณของผก กำรจดสง ทเนนเกษตรกรทอยไมไกลจำกโรงพยำบำลมำกนก กำรเปดพนทตลำดนดใหเกษตรกรเขำมำขำยผกในโรงพยำบำล กำรตงวงเงนสดยอยเพอส ำรองจำยใหกบเกษตรกร ฯลฯ

- กำรควบคมคณภำพของผกทมกำรสมตรวจอยเสมอ ถำผกของเกษตรกรรำยใดพบยำฆำแมลงปนเปอนกจะมมำตรกำรลงโทษอยำงเครงครดโดยกำรใหหยดขำย

- กำรควบคมตนทนของเกษตรกร จำกกำรวจยพบวำเกษตรกรมกำรจดกำรกบตนทนโดยใชแนวคดกำรควบคมตนทนใหเหมำะสมมำกกวำกำรเนนทตนทนต ำสด เชน ตนทนคำเมลดพนธ เกษตรกรยอมจำยคำเมลดพนธรำคำแพงส ำหรบยหอทปลกแลวไดผลผลตด ไมเนนทรำคำต ำสด

- ควำมเขมแขงของกลมเกษตรกร ทจะชวยใหสำมำรถสรำงอ ำนำจตอรองกบกลไกตลำดได ประเดนส ำ คญทสดคอผน ำกลมตองมกำรจดกำรกบกลมใหมควำมตอเนองในระยะยำว โรงพยำบำลมสวนชวยเพมควำมเขมแขงของกลมไดดวยกำรใหควำมรและกำรหำชองทำงตลำดเพมใหเกษตรกรจำกเครอขำยทโรงพยำบำลมอย

ในสวนของตวชวดประสทธภำพกำรด ำเนนงำนของโซอปทำนโครงกำรอำหำรปลอดภย จำกกรอบแนวคดของ Aramyan (2007) ประเมนกำรด ำเนนงำนของโซอปทำนผกอนทรยไดดงน

- ดำนประสทธภำพ (Efficiency) ตวชวดจะวดจำกตนทน, ก ำไรและผลตอบแทนจำกกำรลงทน จำกผลกำรเกบขอมลพบวำ เกษตรกรไมมกำรเกบขอมลทำงกำรเงนอยำงเปนระบบ เชน ตนทนกำรเพำะปลก คำใชจำยในกำรด ำเนนงำน ไมมกำรแยก คำใชจำยใหชดเจนระหวำงคำใชจำยสวนตวกบคำใชจำยในกำรด ำเนนงำน ฯลฯ ดงนนกำรวดตนทน ก ำไรและผลตอบแทนไมสำมำรถวดเปนตวเงนออกมำได แตเกษตรกรจะใชวธวดผลก ำไรจำกรำคำผกทขำยใหกบโรงพยำบำลเมอเทยบกบรำคำตลำด

- ดำนควำมยดหยน (Flexibility) ตวชวดจะวดจำกควำมยดหยนทหลำกหลำย, ควำมยดหยนดำนปรมำณ ในสวนของควำมยดหยนทหลำกหลำย (Mix flexibility) จะใชในควำมหมำยของควำมหลำกหลำยของตวสนคำทสำมำรถจดหำมำได


[31]

ซงจำกตวชวดควำมยดหยนทง 2 ประเภท ขอมลจำกกำรวจยพบวำฝำยโภชนำกำรของโรงพยำบำลมควำมยดหยนครบทง 2 ตวชวด ทงในดำนควำมหลำกหลำยของสนคำและควำมยดหยนในดำนปรมำณ ทนำสนใจคอในบำงกรณฝำยโภชนำกำรจะมควำมยดหยนดำนรำคำดวย คอสำมำรถตงรำคำผกใหกบเกษตรกรในรำคำทสงกวำรำคำตลำด เพอเปนกำรดง ดดใหเกษตรกรปลกผกอนทรยตอไป

- ดำนกำรตอบสนอง (Responsiveness) ตวชวดจะวดจำกระยะเวลำรอสนคำ , ควำมพงพอใจของลกคำ ในโ ซอปทำนนกำรประสำนงำนระหวำงฝำยโภชนำกำรและเกษตรกร จะมกำรประสำนงำนลวงหนำประมำณ 1-2 สปดำหกอนกำรสงสนคำ จะมกำรตกลงในเรองประเภทของผก ปรมำณและรำคำเปนทเรยบรอย กำรขนสงจะสงในวนทตกลงกนท ำใ หไมมปญหำในเรองระยะเวลำรอคอยสนคำ สวนควำมพงพอใจฝำยโภชนำกำรจะเนนทควำมปลอดภยจำกสำรเคมใ หอยทระดบทยอมรบไดและมกำรสมตรวจเปนประจ ำ ถำเกษตรกรรำยใดมสำรเคมตกคำงในผก กจะถกยกเลกกำรซอโดยทนท ดงนนในตวชวดในดำนควำมพงพอใจของลกคำในกรณนถอวำมควำมส ำคญมำกทสด

- ดำนคณภำพของอำหำร (Food Quality) ตวชวดจะวดจำกวดจำกลกษณะของสนคำและควำมปลอดภยของสนคำ ในดำนควำมปลอดภยจำกสนคำจะคลำยกบตวชวดดำนกำรตอบสนองดงทกลำวมำแลว สวนตวชวดในดำนลกษณะของสนคำ ฝำยโภชนำกำรจะยดหยน ยอมรบไดในรปรำงของผกทไมสมบรณเหมอนผกในตลำดสด เพรำะผกอนทรยจะมแมลงมำกดกนท ำควำมเสยหำยได

จำกตวชวดทง 4 ดำน พบวำโซอปทำนระหวำงฝำยโภชนำกำรและเกษตรกรสำมำรถบรรลตำมตวชวดไดเปนอยำงด 3 ดำน คอ ดำนควำมยดหยน, ดำนกำรตอบสนอง, ดำนคณภำพของอำหำร แตยงมจดออนดำนประสทธภำพเกยวกบกำรเกบขอมลทส ำคญตำงๆ เชน ตนทนกำรผลต คำใชจำยในกำรด ำเนนงำน เพอมำหำผลตอบแทนจำกกำรลงทนตอไป

จำกกำรเกบและวเครำะหขอมลของโซอปทำนโครงกำรอำหำรปลอดภยในโรงพยำบำล ผวจยพบวำตวชวดทควรน ำมำพจำรณำเพมเตมจำกตวชวดของ Aramyan (2007) คอ กำรวดประสทธภำพของกำรด ำเนนงำนโ ซอปทำนในดำนเครอขำย โดยตวชวดทนำสนใจคอ ควำมเขมแขงของเครอขำย ทงในสวนของกลมเกษตรกร หนวยงำนเอกชนและองคกรภำครฐ ในกำรวดควำมเขมแขงของเครอขำยสำมำรถพจำรณำไดจำก จ ำนวนเครอขำยและควำมตอเนองของ

อภปรายผลการวจย

กำรจดกำรโซอปทำนผกอนทรยโครงกำรอำหำรปลอดภยในโรงพยำบำล ศกษำจำกโรงพยำบำลเชยงรำยประชำนเครำะหและโรงพยำบำลล ำปำง รวมทงเกษตรกรทสงผกใหกบโรงพยำบำลทงสองแหง พบวำหวใจส ำคญคอเครอขำยและควำมเขมแขงของกลมเกษตรกร

ในดำนของเครอขำยทำงโรงพยำบำลและกลมเกษตรกรจะมควำมรวมมอกนในแงของกำรเปนเครอขำยคอ มกำรก ำหนดเปำหมำยรวมกนและชวยกนสนบสนนกำรด ำเนนงำนของทงสองฝำยใหไปสเปำหมำยทตงไว เชน กำรก ำหนดชนดและปรมำณของผกรวมกน มกำรชวยเหลอกนในกำรเพำะปลก กำรขยำยตลำด โดยโรงพยำบำลจะเปนแกนหลกชวยใหกลมเกษตรกรเขมแขงขนสอดคลองกบงำนวจยของ Falat (2011) ทเสนอวำหวงโซอปทำนของผกในทอง ถน ผม สวนรวมควรมควำมสมพนธกนในแงของหนสวนเชงกลยทธ และในกำรขยำยตวตองพงพำองคกรขนำดใหญ จะเหนวำในสวนของกำรสรำงเครอขำย สอดคลองกบเกษตรทฤษฎใหมของพระบำทสมเดจพระเจำอยหวททรงพระรำชทำนแนวทำงไ ว 3 ขนตอน จำกขอมลของมลนธชยพฒนำ สรปไดดงน ในขนตนเปนระบบกำรผลตแบบพอเพยง เลยงตวเองได หลงจำกนนเรมขนทสอง คอ ใหเกษตรกรรวมพลงกนในรป กลมหรอสหกรณ รวมแรง รวมใจกนด ำเนนกำรดำนกำรผลต กำรตลำด เสรมสรำงควำมเปนอยทวไปฯลฯ ขนทสำม คอ ตดตอประสำนงำน เพอจดหำทนหรอแหลงเงน เชน ธนำคำร หรอบรษท หำงรำนเอกชน มำชวยใน


[32]

กำรลงทนและพฒนำคณภำพชวต ซงจำกผลกำรวจยโรงพยำบำลจะเขำมำชวยในขนทสองและขนทสำมในแงของกำรพฒนำควำมรดำนกำรปลกและชวยในดำนกำรตลำดใหกบเกษตรกรในกำรขยำยเครอขำย

ในดำนของควำมเขมแขงของกลมเกษตรกร พบวำกำรท ำเกษตรแบบรำยยอยและกลมเกษตรกรจะเนนกำรปลกผกพนบำนมำกกวำผกเศรษฐกจ เพอเปนกำรสนองควำมตองกำรของผบรโภคในตลำดทองถนและเปนแนวทำงของโรงพยำบำลทจะจดหำผกพนบำนจำกเกษตรกรในทองถน ซงคลำยกบแนวคดของ Foltz (2011) ทใหควำมเหนวำผกในทองถนควรจะเปนกำรผลตเพอตอบสนองตลำดในทองถน โดยใชแนวคดเกษตรภำยในชมชน ทมงเนนผลผลตในทองถนสผบรโภคภำยในชมชนมำกกวำผลผลตจำกภำยนอก โดยตระหนกถงสงแวดลอมและควำมสมพนธกำรเชอมโยงทำงสงคม

ขอเสนอแนะ

1. ระบบกำรจำยเงนใหกบเกษตรกร จะเหนวำในชวงแรกโรงพยำบำลจะใหฝำยโภชนำกำรยมเงนมำใชเปนวงเงนสดยอย และใชเงนกอนนในกำรจำยลวงหนำใหกบเกษตรกรกอนและเบกเงนชดเชยมำเพมในวงเงนน ปญหำกคอฝำยโภชนำกำรตองมำท ำหนำทแทนฝำยกำรเงนและวงเงนสดยอยนไมไดจำยเฉพำะผกเทำนนแตจำยซอวตถดบอยำง อนทเขำครวของโรงพยำบำลอกดวยท ำใหวงเงนทไดรบประมำณ 30,000-40,000 บำทไมเพยงพอ ท ำใหเกษตรกรตองรอนำนในกำรรบเงนคำผก สงผลใหเกษตรกรตองใชเงนทนสวนตวเปนเงนหมนเวยนในกำรรวบรวมผกจำกกลม ถำเกษตรกรรำยใดเงนทนไมมำกพอกจะเลกสงใหกบโรงพยำบำลแตไปขำยใหกบแมคำในตลำดสดแทนเพรำะไดเงนเรวกวำ แนวทำงในกำรแกปญหำคอควรเพมวงเงนสดยอยใหมำกขนพอทเกษตรกรจะใชเวลำรอคอยกำรเบกเงนเพยงหนงสปดำห และในกำรเบกจำย/ดแลเงนสดยอยควรใหฝำยกำรเงนเปนผดแลเองเพอควำมคลองตวในกำรเบกจำยและเปนกำรลดภำระของฝำยโภชนำกำร ในกำรน ตองท ำควำมเขำใจกบฝำยกำรเงน เพรำะกำรทมเกษตรกรหลำยรำยและเบกเงนในจ ำนวนทไมมำกนก ท ำใหปรมำณงำนจะเพมขนอกมำก

2. กำรจดองคกรภำยในและกำรแสวงหำเครอขำย รปแบบของโรงพยำบำลเชยงรำยประชำนเครำะหจะใชวธแบงงำนมฝำยรกออกไปหำเครอขำยและพฒนำเครอขำยขำงนอกโรงพยำบำลและฝำยรบคอยตดตอกบเกษตรกรในดำนกำรสง ซอ กำรแบงงำนแบบนท ำใหมควำมคลองตวมำกกวำกำรทหวหนำฝำยโภชนำกำรจะท ำเพยงคนเดยว สวนของโรงพยำบำลล ำปำง ส ำนกงำนสำธำรณสขจงหวดจะเปนหนวยงำนทเชอมโยงเครอขำยภำยนอกทงเกษตรกรและหนวยงำนภำครฐอนๆ ใหเชอมโยงกบ โรงพยำบำลตำงๆ ภำยในจงหวด รวมทงเปนฝำยตรวจสอบสำรปนเปอนใหดวย ในขณะทฝำยโภชนำกำรของโรงพยำบำลล ำปำงจะท ำหนำทตดตอกบเกษตรกรทมำสงผก ดงนนโรงพยำบำลอนทด ำเนนกำรโครงกำรน ตองพยำยำมหำจดรวมทเหมำะสมในกำรแบงหนำทกำรประสำนงำนทงภำยในและภำยนอกโรงพยำบำล รวมทงกำรสรำงบคลำกรรนใหมมำรบงำนตอไปดวย

3. ควำมเขมแขงของเครอขำย โดยเฉพำะควำมเขมแขงของกลมเกษตรกรเพรำะจะเปนตวชวดวำกลมจะอยรอดหรอไม โดยปกตในกำรรวมกลมทไมใชกำรจดตงของหนวยงำนรำชกำรจะมผน ำกลมทเปนผน ำโดยธรรมชำตอยแลว ผน ำกลมจะเปนผสรำงควำมเขมแขงใหกบกลมเปนหลก ฝำยโภชนำกำรของโรงพยำบำลมหนำทสนบสนน เพมควำมเขมแขงโดยกำรใหควำมรกบกลมและแนะน ำเชอมโยงกลมเกษตรกรกบเครอขำยอนๆตอไปเชน โรงเรยน รำนอำหำร โรงแรม ฯลฯ เพอเพมชองทำงกำรขำย ในควำมสมพนธระหวำงโรงพยำบำลและกลมเกษตรกร ทส ำคญจะตองมตวแทนกลมคอยเชอมโยงประสำนงำนระหวำงกลมเกษตรกรกบโรงพยำบำล ในกำรจดหำผกและตอรองรำคำ เพรำะกำรมตวแทนกลมกเพอทจะรกษำควำมสมพนธของทงสองฝำยและคอยแกปญหำทเกดขน

4. ควำมยดหยนของฝำยโภชนำกำรทมตอเกษตรกรในแงของควำมยดหยนดำนปรมำณ ชนดของผกและรำคำ ควำมยดหยนของโรงพยำบำลตองมมำตงแตในระดบนโยบำยจนถงผปฏบตกำร เพรำะผกอนทรยและผกปลอดสำรพษควำมสวยงำมจะไมเหมอนกบผกทวไป รวมถงปรมำณทปลกทมไมมำกท ำใหฝำยโภชนำกำรตองท ำงำนหนก ถำเกษตรกรไมไดผกตำมทฝำย


[33]

โภชนำกำรสงซอไป ฝำยโภชนำกำรตองรบหำผกจำกเครอขำยอนหรอคดเมนใหม สวนกำรยดหยนดำนรำคำคอกำรตงรำคำรบซอผกจำกเกษตรกรในรำคำทท ำใหเกษตรกรอยไดในระยะยำวดวย

เอกสารอางอง กระบวนการนโยบายสาธ ารณะแบบมสวนร วมปรากฏการณใหมข องสงคมไทย. 2549. เครอวลย เกำเอยน. นกโภชนำกำร

ช ำนำญกำร ส ำนกบรหำรกำรสำธำรณสข ส ำนกงำนปลดกระทรวงสำธำรณสข. สมภำษณ, 23 มถนำยน 2556. ชยำพร วฒนศร และคณะ. 2553. การพฒนาเกษตรอนทร ยข องไทย . ส ำนกงำนคณะกรรมกำรวจยแหงชำต. นำถพงศ พฒนพนธชย และคณะ. 2552. ช ดค วามร เช งนโยบายจากประสบการณการพฒนาเกษตรอนทรยระดบชมชน .

มลนธเกษตรกรรมยงยน (ประเทศไทย). ยรรยงค อนทรมวง. 2555. การศ กษาเค ร อข ายอาหารปลอดภยในโรงพยาบาล . สบคนวนท 20 ตลำคม 2555, จำก

kb.hsri.or.th/dspace/handle/123456789/648. ศนยวจยกสกรไทย. 2551. เกษตรอนทร ยไทยโอกาสกาวไกล หากภาค ร ฐเร งยกระดบมาตรฐานการผลต. สบคนวนท 10

ตลำคม 2555, จำก www.kasikornresearch.com/TH/K-EconAnalysis/Pages/ViewSummary.aspx?docid= 14345.

มลนธชยพฒนำ. 2556. ทฤษฎ ใหม. สบคนวนท 1 สงหำคม 2556, จำก www.chaipat.or.th/chaipat/index.php/th/ concept-and-theory-development/2010-06-02-08-30-08.

Aramyan, L., Lansink, A., Vorst, J. & Kooten, O. 2007. “Performance measurement in agri-food supply chains: a case study.” Supply Chain Management: An International Journal 12 (4): 304-315.

Beamon, B. 1999. “Measuring supply chain performance.” International Journal of Operations & Production Management 19 (3): 275-292.

Falat, S. 2011. Scaling up “Buy Local, Sell Fresh:” Lessons from Michigan growers, suppliers and sysco (M.S.). Michigan State University, United States -- Michigan. Retrieved from search. proquest.com/dissertations/docview/866724264/abstract/13C5695E1E95928709C/1?accountid=32115.

Falguera, V., Aliguer, N. & Falguera, M. 2012. “An integrated approach to current trends in food consumption: Moving toward functional and organic products?.” Food Control 26 (2): 274-281.

Foltz, L. 2011. Food for local tables: Willamette Valley farmers re-embedding agriculture in local community, environment, and economy (M.A.). University of Oregon, United States -- Oregon. Retrieved from search.proquest.com/dissertations/docview/884795933/abstract/13C5C4F4CDF34A F57D1/2?accountid=32115.

Grant, D. 2006. Fundamentals of logistics management: european edition. London; New York: McGraw-Hill.

Gunasekaran, A., Patel, C. & McGaughey, R. 2004. “A framework for supply chain performance measurement.” International Journal of Production Economics 87 (3): 333-347.

Khare, A., Saxsena, A. & Teewari, P. 2012. “Supply Chain Performance Measures for gaining Competitive Advantage: A Review.” Journal of Management and Strategy 3 (2).


[34]

Mishev, P. & Stoyanova, Z. 2009. Supply Chain of Organic Products in Bulgaria (113th Seminar, September 3-6, 2009, Chania, Crete, Greece No. 58092). European Association of Agricultural Economists. Retrieved from ideas.repec.org/p/ags/eaa113/58092.html.

Toni, A. & Tonchia, S. 2001. “Performance measurement systems-Models, characteristics and measures.” International Journal of Operations & Production Management 21 (1/2): 46-71.

Vorst, J. 2000. Effective food supply chains: generating, modelling and evaluating supply chain scenarios. Landbouw Universiteit Wageningen (Wageningen Agricultural University), Wageningen. Retrieved from CABDirect2.

supply chain of organic vegetables: a case study of food...

Documents