สฤณ อาชวานนทกล

บรษท ปาสาละ จ ากด

19 มถนายน 2557

มาตรฐานไฟฟาพลงน าทยงยน และนยตอเขอนไซยะบร

งานนเผยแพรภายใตสญญาอนญาต Creative Commons แบบ Attribution Non-commercial Share Alike (by-nc-sa) โดยผสรางอนญาตใหท าซ า แจกจาย แสดง และสรางงานดดแปลงจากสวนใดสวนหนงของงานนไดโดยเสร แตเฉพาะในกรณทใหเครดตผสราง ไมน าไปใชในทางการคา และเผยแพรงานดดแปลงภายใตสญญาอนญาตแบบเดยวกนนเทานน

หวขอน าเสนอ

1. จากรายงานของคณะกรรมการเขอนโลก สหลกประเมนความยงยนของโครงการผลตไฟฟาพลงน า (Hydropower Sustainability Assessment Proposal: HSAP) และชดหลกอเควเตอร (Equator Principles)

2. นยตอโครงการไซยะบร และบางฉากทศน (scenarios) ทเปนไปได

2

3

คณะกรรมการเขอนโลก (World Commission on Dams)

• กอต งโดยความรวมมอระหวางธนาคารโลก กบ IUCN ในเดอนพฤษภาคม 1998 เพอตอบสนองตอเสยงคดคานเขอนขนาดใหญ

• ประกอบดวยกรรมการอสระ 12 คน เปนตวแทนจากรฐ เอนจโอ บรษทสรางเขอน ทปรกษา ชมชน และนกวชาการ

• ศกษาผลกระทบทกมตอยางละเอยดของเขอนขนาดใหญ 8 แหง ใน 7 ทวปทวโลก รวมเขอนปากมลในไทย และส ารวจเขอนขนาดใหญอก 125 แหงใน 56 ประเทศ

• ออกรายงานฉบบสมบรณในเดอนพฤศจกายน 2000

4

1. ตองไดรบการยนยอม –จากผทจะไดรบผลกระทบ ผานกระบวนการเจรจาท าขอตกลงซงมผลผกพนทางกฎหมาย

2. ประเมนทางเลอกตางๆ อยางรอบดาน –กอนตดสนใจกอสราง ประเมนความตองการดานน า อาหาร และพลงงานอยางโปรงใสและเปดใหประชาชนมสวนรวม ใหน าหนกกบประเดนสงคมและสงแวดลอมเทยบเทาประเดนทางเทคนคและเศรษฐกจ

ขอแนะน าของคณะกรรมการเขอนโลก

5

3. จดการเขอนเดมใหดกอน –อพเกรดและฟนฟเขอนทมอยแลวเพอใหสรางประโยชนไดมากทสด ใหการชดเชยยอนหลงกบชมชนทไดรบผลกระทบจากเขอนเดม ปรบปรงเขอนใหลดผลกระทบตอสงแวดลอม เขอนทกแหงควรมวนหมดอายสมปทานหรอใบอนญาต กระบวนการตอใบอนญาตทกคร งตองมการประเมนผลกระทบซงเปดโอกาสใหมการเปลยนแปลงโครงการหรอร อเขอนได

4. อมชสายน าและวถชวต –การประเมนทางเลอกตางๆ และกระบวนการตดสนใจควรหาทาง หลกเลยง ผลกระทบ ตามมาดวยการ ลดและบรรเทา ผลกระทบตอระบบแมน า กอนตดสนใจจะตองรวบรวมและวเคราะหขอมลฐานและความรทางวทยาศาสตรเกยวกบระบบนเวศ ประเดนสงคมและสขภาพ โดยค านงถงผลกระทบสะสมจากโครงการอนดวย

ขอแนะน าของคณะกรรมการเขอนโลก (ตอ)

6

5. ยอมรบสทธและการแบงปนผลประโยชน –ผทไดรบผลกระทบทางลบจากเขอนควรเปนคนกลมแรกทไดประโยชน ควรมสทธเขารวมในการเจรจาตอรองแบงปนและน าสงผลประโยชนจากเขอน ผลลพธของการเจรจาควรเปนขอตกลงการบรรเทาผลกระทบและการพฒนาทเปนรปธรรม มผลบงคบใชตามกฎหมาย

6. สรางหลกประกนวาจะทาตาม –สถาบนการเงนและสปอนเซอรโครงการจะตองมชดหลกเกณฑและหลกปฏบตทชดเจนส าหรบการพฒนาโครงการน าและพลงงาน รวมถงแรงจงใจและบทลงโทษส าหรบการไมปฏบตตาม

7. แบงปนแมน าเพอสนตภาพ การพฒนา และความมนคง –ประเทศตางๆ ทใชแมน ารวมกนควรมมาตรการจดการกบความขดแยงและรวมมอกนส าหรบโครงการพฒนาในแมน าทพาดผานหลายประเทศ

ขอแนะน าของคณะกรรมการเขอนโลก (ตอ)

7

Hydropower Sustainability Assessment Protocol: HSAP

• รเรมโดยสมาคมผผลตไฟฟาพลงน า (International Hydropower Association: IHA) รวมกบเอนจโอดานสงแวดลอมช นน า อาท World Wildlife Fund, The Nature Conservancy, Transparency International, Oxfam เรมใชอยางเปนทางการป 2011

• ใชรายงานของคณะกรรมการเขอนโลกเปนฐานคด ค านงถงชดหลกอเควเตอร (รเรมโดย International Finance Corporation ในป 2004 ปจจบนลงนามโดยสถาบนการเงน 79 แหง ปลอยสนเชอครอบคลม 70% ของสนเชอโครงการใหญทวโลก)

• ผมสวนไดเสยมสวนรวมกวา 1,300 คน จาก 24 ประเทศ

8

องคประกอบตางๆ ของ HSAP

หวขอความย งยนกวา 20

หวขอ ซงถกนยามอยางชดเจน ประเมนโดยใหคะแนน 1-5

ก ากบ โดยสภาทมผมสวนไดเสยหลายฝายเขารวม

1

2

3

4

5

วธวทยาซงไดมาตรฐาน ประยกตใชไดท วโลก

ก าหนดเงอนไข

9

HSAP ครอบคลมทกมตของความยงยน

แมจะมขอครหาจากเอนจโอบางแหง HSAP กมประโยชนมาก

• สาธตความมงมนตอความยงยนของผพฒนาหรอด าเนนโครงการ ใหผก ากบดแลภาครฐและภาคประชาสงคมไดรบร

• ท าใหสามารถต งเปาลดชองวางทส าคญทสด ชวยจดการกบความเสยงทางเทคนค สงแวดลอม และสงคมไดดข น

• เปดโอกาสใหสรางความตระหนกและศกยภาพของบคลากรภายในองคกร เกยวกบ “วถปฏบตอนเปนเลศ” ของโครงการผลตไฟฟาพลงน าทยงยน

• ประเมนผลประกอบการในทางทนกลงทน ผถอหน แหลงทน และบรษทประกนใหความสนใจ

10

เขอนทขอรบการประเมนจาก HSAP ณ ตนป 2014

11

Shardara HPP JSC, Kazakhstan Shardara 100 MW Operation

Hydro Tasmania, Australia Trevallyn 97 MW Operation

Sarawak Energy, Malaysia Murum 944 MW Implementation

EON, Germany Walchensee 124 MW Operation

Landsvirkjun, Iceland Hvammur 84 MW Preparation

Statkraft, Norway Jostedal 290 MW Operation

Energia Sustentável, Brasil Jirau 3750 MW Implementation

Manitoba Hydro, Canada Keeyask 695 MW Preparation

Électricité de France (EDF) Gavet 92 MW Implementation

Landsvirkjun, Iceland Blanda 150 MW Operation

Isagen, Colombia Sogamoso 820 MW Implementation

ความลาหลงในไทย และความเสยงทางการเงนของไซยะบร

• ไมมสถาบนการเงนรายใดในไทยลงนามรบหลกอเควเตอร • ไทยยงมแต “บรษทรบเหมากอสราง” ไมม “บรษทผเชยวชาญไฟฟาพลงน า” • ตนทนเพมจากประมาณการเดมแลวกวา 100 ลานเหรยญสหรฐ • มาตรการตกตะกอนสมเสยงทจะลดรายไดและเพมคาใชจาย • ไมเคยไดรบความเหนชอบจากกมพชาและเวยดนาม ประเทศทายน าทจะไดรบ

ผลกระทบสงสด กระบวนการปรกษาหารอลวงหนาตามขอตกลงไมเคยแลวเสรจ • ความเสยงทจะไมไดรบเงนกคน จากความเสยงทางกฎหมาย

– ประเทศสมาชกคณะกรรมาธการแมน าโขงมสทธหยดการกอสรางได ตามขอตกลงวาดวยความรวมมอวาดวยการพฒนาทยงยนของลมน าโขง เมอใดกตามทมหลกฐานวาเกด “ความเสยหายในสาระส าคญ” (substantial damage)

– คดขอใหศาลปกครองยกเลกโครงการซ อไฟฟาระหวาง กฟผ. และลาว

12

ฉากทศน (scenario) ทเปนไปได และนยตอเจาหน

1. ศาลปกครองสงคมครอง ยกเลกหรอชะลอสญญาซ อขายไฟฟาระหวาง กฟผ. กบลาว - นาจะเปนเหตใหตองระงบสนเชอโดยปรยาย

2. รฐบาลไทย (ปจจบนคอ คสช.) สงระงบสญญาซ อขายไฟฟา ดวยเหตผลตามค ารองตอศาลปกครอง (ไมชอบดวยกฎหมาย อาท ไมปฏบตตามรฐธรรมนญมาตรา 57 และมาตรา 58 วาดวยเรอง การเปดเผยขอมลขาวสารและกระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชน มาตรา 66 เรองสทธชมชน ฯลฯ) – เหมอนขอ 1.

3. มหลกฐานใหเชอไดวา ลกหน คอบรษทผด าเนนโครงการแจงเทจ (misrepresentation) อาท แจงเจาหน วาผานกระบวนการท งหมดตามขอตกลงลมน าโขงแลว – เจาหน มสทธระงบสนเชอ / คณะกรรมการธนาคารควรทบทวน

4. ธนาคารเจาหน รายใดรายหนงถอนตวไป – เปนไปไดยาก เนองจาก “ลงเรอล าเดยวกน” กบลกหน ในฐานะลกคามาแลว ประสงคจะรกษาความสมพนธ

13