SUUDİ ARABİSTAN DOĞAL TAŞ SEKTÖRÜ ÜLKE RAPORU

1

SUUDİ ARABİSTAN İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER

ÜLKE PROFİLİ

YÜZÖLÇÜMÜ 2.149,690 Kilometrekare

NÜFUS 32,4 Milyon (2017 tahmini)

RESMİ DİL Arapça

YÖNETİM BİÇİMİ Suudi Arabistan üniter mutlak monarşi ile yönetilmektedir.

BAŞKENT Riyad (4,7 milyon) (2010)

PARA BİRİMİ Riyal (1 Riyal = 1,41 TL = 0,27 USD)

BAŞLICA KENTLER Cidde (3,6 milyon), Mekke (1,7 milyon), Medine (1,3 milyon),

Damman (1,3 milyon)

DOĞAL KAYNAKLAR Zengin petrol ve doğal gaz kaynaklarına sahiptir.

BAŞLICA TARIM

ÜRÜNLERİ Hurma, Kat ağacı

BAŞLICA SANAYİ

MALLARI Petrol, doğal gaz, plastik ve mamulleri, çeşitli kimyasallar

Tablo 1: Ülke Profili

Coğrafi Konum

Arap yarımadasında yer alan Suudi Arabistan’ın güney ve güneydoğusunda Yemen,

Umman ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin bulunması sebebiyle Hint okyanusu ve Umman

Körfeziyle deniz sınırları bulunmamaktadır. Ülkenin doğusunda Katar yer almaktadır. Batıda

Kızıldeniz ve doğuda Basra Körfezi’ne deniz kıyısı vardır. Suudi Arabistan, kuzeyinde Kuveyt,

Irak ve Ürdün ile kara sınırına sahiptir.

2

Siyasi ve İdari Yapı

Suudi Arabistan’da seçilmiş bir parlamento yoktur. Bu durumda siyasi partiler ve seçim

sistemi de söz konusu değildir. Adalet mekanizmasının iyi işlemediği ve özellikle mahkeme

önünde yabancıların eşit muamele görmediği yönünde dış çevrelerden yoğun eleştiriler vardır.

Şer’i meselelerle ilgili davalar şeriat mahkemelerinde ele alınırken; vergi, şirket işleri ve

elektrik, gaz, su gibi modern hayata ilişkin meselelerde davalara idari mahkemeler bakmaktadır.

Cezalar yeterince caydırıcı olduğundan suç işleme oranları düşüktür.

Suudi Arabistan’a 1953 yılına kadar Kral Abdülaziz, 1953–1964 yıllarında Kral Suud,

1964–1975 yıllarında Kral Faysal, 1975–1982 yıllarında Kral Halid, 1982–2005 yıllarında Kral

Fahd hükmetmiş olup, Temmuz 2005-Ocak 2015 arası ise Kral Abdullah tarafından

yönetilmiştir, 2015'ten itibaren ise Kral Selman Bin Abdulaziz tarafından idare edilmektedir.

Üyesi Olduğu Uluslararası Kuruluşlar

ABEDA, AFDB (bölge dışı üye), AFESD, AMF, BIS, FAO, G-20, G-77, GCC, IAEA,

IBRD, ICAO, ICC, ICRM, IDB, IFAD, IFC, IFRCS, IHO, ILO, IMF, IMO, IMSO, Interpol,

IOC, IPU, ISO, ITSO, ITU, LAS, MIGA, NAM, OAPEC, OAS (gözlemci), OIC, OPCW,

OPEC, PCA, UN, UNCTAD, UNESCO, UNIDO, UNRWA, UNWTO, UPU, WCO, WFTU,

WHO, WIPO, WMO, WTO.

Nüfus ve İstihdam

Ülke nüfusu batıda Kızıl Deniz kıyısındaki Mekke, Medine ve Cidde; ortada başkent

Riyad ve doğuda Dammam bölgesinde yoğunlaşmıştır. Nüfusun tamamına yakını şehirlerde

yaşamaktadır. Suudi Arabistan Merkez Bankası (SAMA) verilerine göre ülke nüfusunun

yaklaşık %27’si yabancılardan oluşmaktadır. Nüfusun %55’i erkeklerden oluşmakta olup;

yabancı nüfus için bu oran %65 civarındadır. Nüfusun %33’ü 15 yaşın altındadır. Bu da Suudi

Arabistan’ın nispeten genç bir nüfusa sahip olduğunu göstermektedir.

Son yapılan sayıma göre Ülke nüfusu 2017 yılında yaklaşık 33 milyondur. Hızlı nüfus

artışı, özel sektörün daha düşük ücretle yabancı işçileri çalıştırmak istemesi, devlet tarafından

her aileye geçinmeye yetecek bir gelir sağlanması, gibi nedenlerden dolayı zahmetli ve beceri

gerektiren işler yabancılar tarafından yapılmakta olup, Suudi nüfus için işsizlik oranları

yükselmektedir. Son yıllarda uygulanmaya başlanan işgücünde “Suudileştirme” politikası

3

nedeniyle yerli ve yabancı şirketlere, sektöre ve şirketin büyüklüğüne göre değişen oranlarda

Suudi personel çalıştırma zorunluluğu getirilmiştir. Suudi Arabistan eğitim sisteminden

kaynaklanan sorunlar nedeniyle özellikle teknik düzeyde (sağlık ve inşaat gibi birtakım

sektörlerde) kalifiye Suudi işçilerin istihdamı zor olduğundan belirlenen kotalarda zaman

zaman revizyona gidilmektedir. Nüfusun %67’sini Suudi Arabistan vatandaşları oluşturmakla

birlikte Suudi Arabistan’da ayrıca, 10 milyonu aşkın yabancı işçi yaşamakta olup, Hindistan,

Pakistan, Filipinler, Mısır ve Sri Lanka kökenliler en kalabalık yabancı grupları

oluşturmaktadırlar.

Doğal Kaynaklar ve Çevre

Suudi Arabistan dünyada en fazla kanıtlanmış petrol rezervlerine sahip ülke

konumundadır. Petrol rezervleri tahmini olarak 264 milyar varil olup, dünya petrollerinin %

21’ine sahiptir. Suudi Arabistan’daki petrol üretim tesisleri Doğu Bölgesi’nde

yoğunlaşmaktadır.

Ağır sanayi dallarına yapılan yatırımlara, uluslararası medya kuruluşlarının

yaygınlaşmasına, su kaynaklarının azalmasına ve büyük şehirlerde hava kirliliğinin dikkat

çekici boyutlara ulaşmasına bağlı olarak vatandaşların çevre bilinci artmakta ise de; çevrenin

korunması Suudi Arabistan için geçmişten bu yana öncelikli bir konu olmamıştır.

Saudi Aramco’nun ülkenin petrol rezervlerinde tekeli bulunmaktadır. Ülkede yabancı

yatırıma izin vermek yerine anahtar teslimi sözleşmeler tercih edilmektedir. Bu sistemde,

yabancı yükleniciler teçhizatları tedarik etmekte ve altyapıyı oluşturmakta olup, mülkiyet ve

işletme (Amerikan Chevron tarafından işletilen Neutral Zone dışında) Saudi Aramco’da

bulunmaktadır.

Ülkenin kanıtlanmış doğal gaz rezervlerinde de artış görülmektedir. Ülkede 7.17 trilyon

m³ doğal gaz rezervi olduğu tahmin edilmektedir. Bu miktar tüm dünya toplam gaz rezervinin

%4’ünü teşkil etmekle birlikte, Iran ve Katar’daki rezervlerden daha düşüktür. Suudi

Arabistan’da altın gümüş, bakır çinko, boksit, magnezit ve fosfot yatakları da bulunmaktadır.

Ekonomik Yapı

Kamu gelirlerinin %85-90'ı, ihracat gelirlerinin ise %90’ı petrol sektöründen elde

edilmektedir. Ülkede hidrokarbon kaynaklarına ulaşılabilmesi sayesinde petrol arıtma ve

4

petrokimyasal üretim kapasitesinde önemli artışlar sağlanmıştır. Son yıllarda hızlı bir gelişme

gösteren petro-kimya sektörünün hammaddesi, “Master Gaz Sistemi” tarafından dağıtılan doğal

gaza dayalıdır. Petrol gelirleri ve ucuz enerji ise tarım sektörünü ve diğer sanayilerin (demir

çelik ürünleri, inşaat malzemeleri, gıda işleme, mühendislik, kimyasallar ve metal üretimi gibi)

gelişmesine yardımcı olmaktadır.

Suudi Arabistan’daki zenginliğin büyük kısmı bir sermaye ve finans merkezi olan

Riyad’da ve Krallık ailesinin geldiği Necid’de toplanmıştır. Petrol ve doğal gaz yataklarının,

dolayısıyla da sanayinin doğu (Körfez) kıyılarında toplandığı görülmektedir. Kızıldeniz

kıyısındaki Hicaz bölgesinde yer alan Cidde Limanı ile Mekke ve Medine de diğer önemli

bölgelerdir. Abqaiq-Yanbu petrol boru hattının kurulması ile birlikte Batı’daki kıyılarda da

endüstriyel gelişim başlamıştır.

Suudi Arabistan halkı oldukça yüksek bir refah seviyesinde yaşamaktadır. Halkın

barınma sorunu bulunmamakta olup, genellikle geniş ve serin evlerde yaşanmaktadır. Sıcak

iklim nedeniyle ince giysiler tercih edilmektedir. Lüks arabalar yoğun talep görmektedir. Sağlık

ve eğitim hizmetleri devlet tarafından temin edilmektedir. Ev hizmetleri dahil tüm zahmetli

işler yabancılar tarafından yapılmaktadır.

Suudi Arabistan hükümetinin ekonomiyle ilgili öncelikli hedefi, tabii kaynaklara ve

yabancı emeğe bağımlılığı azaltarak geleceğe daha fazla güvenle bakabilmektir. Bunun için

yerli sanayinin gelişmesi teşvik edilirken yabancı işçi çalıştırılması üzerine sınırlamalar

getirilmiştir. Suudi Arabistan’da yerlilere yabancı işçi getirme ve kefil oldukları bu

yabancılardan kefalet bedeli alma izni verilmiştir. Doğal kaynaklara bağımlılığı azaltma

hedefleri doğrultusunda “Kral Abdullah Şehri” isimli yeni bir şehir oluşturma planı

uygulanmaya başlanmıştır. 30 milyar $ harcanarak oluşturulacak bu şehrin bir sanayi şehri

olması planlanmaktadır. Kral tarafından desteklendiği için gelecek yıllarda bu şehirde yapılacak

yatırımlara teşvikler sağlanması muhtemeldir.

2015 2016 2017b 2018c 2019c

Nominal GSYİH

(milyar $) 654,3 644,9 683,8a 711,7 740,4

Reel GSYİH’deki Artış

(%) 4,1 1,7 -0,7a 1,0 2,0

Kişi Başı GSYİH ($) 21.180 20.289 20.908 21.153 21.392

Tüketici Fiyat

Enflasyonu (ort, %) 1,2 2,1 -0,8a 4,4 2,7

5

Bütçe Dengesi

(GSYİH’nin %’si) -14,8 -12,9 -8,9 -7,3 -6,9

İhracat, fob (milyar $) 203,5 183,6 221,1 245,0 240,9

İthalat, fob (milyar $) 159,3 127,8 119,3 132,2 134,8

Cari İşlemler Dengesi

(milyar $) -56,7 -23,8 15,2 26,4 16,2

Cari İşlemler Dengesi

GSYİH’nin %’si) -8,7 -3,7 2,2 3,7 2,2

Economist Intelligence Unit, Mayıs 2018 a: Gerçekleşen, b: Tahmini, c: Öngörü

Tablo 2: Temel Ekonomik Göstergeler (2015-2019)

Ekonomi Politikaları

Hızla artan genç nüfusa iş imkânları yaratılamamasının göçmen işçilerin sayısı artmaya

devam ettiği sürece sosyal düzen üzerinde büyük bir tehdit oluşturacağı tahmin edilmektedir.

Bu nedenle bir yandan işgücünün eğitim seviyesinin yükseltilmesi ve niteliklerinin

geliştirilmesine çalışılmakta, bir yandan da bazı sektörlerde yalnızca Suudiler’in istihdam

edilmesi uygulamasına geçilmektedir.

GSYİH’deki artış/azalış, petrol fiyatları, petrol üretimi ve OPEC’ in fiyat politikaları ile

yakından ilişkilidir. Uluslararası petrol fiyatları arttıkça iş çevrelerinin ve tüketicilerin güveni,

bir yandan da kamu gelirleri ve harcamaları artmaktadır. Petrol fiyatlarının düşüşte olduğu

dönemlerde ise kamu harcamaları kısılmaya çalışılmaktadır. Ülke bütçesi ilk defa 2016 yılında

fazla vermemiştir. Petrol dışındaki sektörler, ekonominin çeşitlendirilmesine yönelik

çalışmalarla birlikte giderek önem kazanmaya başlamıştır. Petrol dışındaki sektörlerde özel

sektörün 2/3 oranında ağırlığı vardır. Özel sektör ithalat, toptancılık ve perakendecilik, finans,

inşaat, ziraat, madencilik ve hizmet sektöründe yoğunlaşmıştır.

Konut piyasası ve inşaat malzemeleri gibi arzın kıt olduğu alanlarda yaşanan talep artışı

nedeniyle enflasyon üzerinde oluşan bu baskı, gıda fiyatlarındaki artışın ve Suudi Arabistan

Riyalinin endekslendiği ABD Doları’nın diğer önemli kurlar karşısındaki zayıflığının etkisiyle

daha da artmıştır. Petrol ürünleri, temel gıda maddeleri ve ilaç gibi üretim alanlarında ise fiyat

kontrolleri ve sübvansiyonlar devam etmektedir.

Suudi Arabistan’da, emek piyasası diğer Körfez komşularına benzer bir yapıya sahiptir.

Suudi vatandaşları (çoğu erkek), kamu sektöründe çalışanların % 90’ından fazlasını

oluşturmaktadır. Göçmen işgücü ise, özel sektör çalışanlarının yaklaşık % 90’ını, toplam

6

işgücünün ise yaklaşık % 80’ini oluşturmaktadır. Göçmen işçilerin çoğu erkek olmakla birlikte,

temizlikçi ya da öğretmen olarak çalışan kadınlar da bulunmaktadır. Bu göçmen işçiler,

işverenlerine bir “sponsorluk sistemi” ile bağlı olduğundan kendi kendine iş aramaları ve

işverenlerinin izni olmadan iş değiştirmeleri mümkün değildir. İşverenin bakış açısından,

göçmen işçi çalıştırmak ucuz ve kolaylıkla işten ayrılamayacağı için oldukça karlı bir

durumdur. Bunun yanında, Suudi vatandaşları da düşük statülü işlerde çalışmaya gönüllü

değildirler. İşverenlerin bazı sektörlerde işçi istihdam ederken sektörün ve şirketin büyüklüğüne

bağlı olarak %5-30 arasında değişen oranlarda Suudi vatandaşı istihdam edilmesine ilişkin

kotalara uymaları zorunludur. Ayrıca, bazı sektörlerde çalışmak da sadece Suudi vatandaşlara

mahsustur. Yabancı işçilerin vize almaları hususunda sık sık gecikme yaşanabilmektedir.

Suudi Çalışma Bakanlığı, kültürel alışkanlıklara ve geleneklere rağmen Suudi

kadınların istihdamını teşvik etmektedir. Ancak işverenler düşük ücretlerle çalışan yabancı

işçileri istihdam etmeyi tercih etmektedir. Kadınların otomobil sürmelerinin yasak olması ve

ülkede gelişmiş bir ulaşım ağının olmaması gibi faktörler nedeniyle kadınlar ya çalışamamakta

ya da şoför kullanmaktadırlar. 2005 yılında yeniden düzenlenen İş Kanunu’na göre kadınlar

“kendi doğalarına uygun” herhangi bir sektörde çalışabilmektedir. Kanun’daki bu ifade, farklı

yorumlara açıktır. Suudi kadınlar, özel sektörde çalışanların sadece % 1’den azını, kamu

sektöründe çalışanların ise yaklaşık üçte birini oluşturmaktadır. Ülkenin idari ve finansal

merkezi olan Riyad’da petrole dayalı sanayi gelişmiştir. Bir zamanlar ülkenin ticaret merkezi

olan ve popülerliğini Riyad’a kaptıran batıdaki Hicaz bölgesi, Mekke’ye yapılan hac ziyaretleri

sebebiyle yine de gelişmeyi sürdürmektedir.

Dış Ticaret

Genel Durum

Dünyanın en büyük petrol ihracatçısı konumunda olan Suudi Arabistan, istatistik

bilgilerinin tutulduğu 1967 yılından bu yana dış ticaret fazlası veren ender ülkelerden birisidir.

İhracatında en fazla rol oynayan ürün petrol olup, ülke OPEC içerisinde de fiyat belirleyici

konumundadır. Suudi Arabistan’ın petrol ihracatı; ekipman, malzeme ve tüketim malı ithalatını

karşılamaya her zaman yetmiştir. Ülkenin ticaret fazlası petrol üretimi ve petrol fiyatları ile

paralel bir değişim göstermektedir. 2000 yılından bu yana petrol piyasasındaki canlılık ticaret

fazlasının çok hızlı bir şekilde artmasına neden olmuştur. Petrol ve türevleri ihracatı toplam

7

ihracatının %90’ına tekabül etmektedir. Kimyasal ürünler ve plastik ürünler diğer önemli

ihracat kalemleridir.

Suudi Arabistan’ın Dış Ticareti

Suudi Arabistan petrol ihracatında lider ülke konumundadır. Ham petrol ihracatının

düzeyi OPEC tarafından izlenen dünya petrol pazarı politikalarına bağlı olarak değişim

göstermektedir. Suudi Arabistan’ın coğrafi konumu re-eksport ticarete olanak sağlamaktadır.

2012 2013 2014 2015 2016 2017

İhracat 387,4 375,4 341,9 201,5 178,9 220,1

İthalat 151,3 163,0 168,2 163,8 129,8 126,8

Ticaret

Hacmi 538,7 538,4 510,1 365,3 308,7 346,9

Ticaret

Fazlası 236,1 212,4 173,7 37,7 49,1 93,3

Kaynak: ITC Trademap

Tablo 3: Suudi Arabistan’ın Dış Ticareti(milyar dolar)

Ürün

Kodu Ürün Adı 2013 2014 2015 2016 2017

TOPLAM 375.360.918 341.947.183 201.491.760 178.874.135 220.068.596

2709

Ham petrol (petrol yağları ve

bitümenli minerallerden elde edilen

yağlar)

293.994.567 250.522.820 129.745.695 111.967.607 133.623.204

2710 Petrol yağları ve bitümenli

minerallerden elde edilen yağlar 19.059.433 25.787.704 17.417.134 18.728.592 31.709.340

3901 Etilen polimerleri (ilk şekillerde) 9.298.948 10.336.150 8.286.442 8.089.446 9.624.367

3902 Propilen ve diğer olefinlerin

polimerleri 5.713.443 6.465.779 5.133.320 4.443.777 5.125.121

2711 Petrol gazları ve diğer gazlı

hidrokarbonlar 7.848.986 6.868.573 4.089.975 4.289.605 4.912.178

2909 Eterler, eter-alkoller, eter fenoller,

fenoller, peroksitler 5.602.865 5.540.964 4.377.115 3.227.849 4.278.509

2905

Asiklik alkoller ve bunların

halojenlenmiş, sülfolanmış,

nitrolanmış veya nitrozalanmış

türevleri

3.404.095 3.410.691 2.377.770 1.352.266 1.890.948

2902 Siklik hidrokarbonlar 2.148.790 2.393.128 1.750.363 1.545.999 1.521.302

7601 İşlenmemiş alüminyum 355.316 1.300.036 1.322.387 1.133.992 1.210.489

8703

Binek otomobilleri ve esas itibariyle

insan taşımak üzere imal edilmiş diğer

motorlu taşıtlar (yarış rabaları dâhil)

779.730 835.774 692.425 745.501 1.201.594

8904 Römorkörler ve itici gemiler 1.105.537 1.748.575 2.029.308 1.804.976 1.192.646

3102 Azotlu mineral veya kimyasal gübreler 1.027.994 1.110.457 1.054.906 866.859 906.068

3907 Poliasetaller, diğer polieterler, epoksi

reçineler, polikarbonatlar, alkit 507.379 583.836 477.231 481.837 733.820

8

reçineler, polialiesterler, vb. (ilk

şekilde)

2901 Asiklik hidrokarbonlar 859.229 984.422 522.248 542.342 561.197

7108

Altın (platin kaplamalı altın dâhil)

(işlenmemiş veya yarı işlenmiş ya da

pudra halinde)

210.350 319.145 305.243 731.307 538.045

8906

Diğer gemiler (savaş gemileri ve

kurtarma gemileri dâhil, kürekli

olanlar hariç)

93 700 1.079 158.172 507.025

7404 Bakır döküntü ve hurdaları 456.790 516.447 417.574 374.216 472.973

8544

İzole edilmiş teller, kablolar ve diğer

elektrik iletkenler; tek tek kaplanmış

liflerden oluşan fiber optik kablolar

382.059 369.795 429.037 447.271 401.575

7113

Mücevherci eşyası ve aksamı (kıymetli

metallerden veya kıymetli metallerle

kaplama metallerden)

587.450 492.136 296.780 277.548 391.234

3920 Plastikten diğer levha, plaka, şerit,

film, folye (gözeneksiz) 366.871 301.068 346.470 426.565 383.296

3402 Yıkama, temizleme müstahzarları

(sabunlar hariç) 204.309 306.882 360.211 358.851 361.329

2009 Meyve ve sebze suları (fermente

edilmemiş, alkol katılmamış) 393.300 436.860 445.677 368.736 337.864

3004

Tedavide veya korunmada

kullanılmak üzere hazırlanan ilaçlar

(dozlandırılmış)

264.932 280.914 330.395 295.515 326.625

1905

Ekmek, pasta, kek, bisküvi ve diğer

ekmekçi mamüller, hosti, boş ilaç

kapsülü mühür güllacı, pirinç kâğıdı

vb

351.938 339.148 355.464 338.859 324.573

0402

Süt, krema (konsantre, ilave şeker

veya diğer tatlandırıcı madde

içerenler)

178.210 223.979 233.945 215.361 313.413

Kaynak: ITC Trade Map

Tablo 4: Suudi Arabistan’ın İhracatında Başlıca Ürünler (Bin Dolar)

Ürün

Kodu Ürün Adı 2013 2014 2015 2016 2017

TOPLAM 163.013.499 168.239.638 163.820.953 129.795.972 126.758.508

8703

Binek otomobilleri ve esas

itibariyle insan taşımak

üzere imal edilmiş diğer

motorlu taşıtlar (yarış

arabaları dâhil)

16.088.157 16.050.774 17.643.328 12.875.938 9.498.837

8517

Telefon cihazları, ses,

görüntü veya diğer bilgileri

almaya veya vermeye

mahsus diğer cihazlar

6.949.939 7.255.471 7.646.254 5.082.671 6.580.018

9999 Başka yerde belirtilmeyen

ürünler 17.173 13.459 13.376 4.860.459 5.599.898

3004 Tedavide veya korunmada

kullanılmak üzere 3.759.326 3.550.159 3.868.199 3.544.042 3.811.932

9

hazırlanan ilaçlar

(dozlandırılmış)

7108

Altın (platin kaplamalı altın

dâhil) (işlenmemiş veya yarı

işlenmiş ya da pudra

halinde)

4.472.591 4.626.673 5.085.159 2.162.854 2.547.840

2710

Petrol yağları ve bitümenli

minerallerden elde edilen

yağlar

1.833.889 1.838.131 594.699 511.770 2.518.821

8803

88.01 ve 88.02

Pozisyonlarındaki hava

taşıtlarının aksam ve

parçaları

1.632.996 1.697.877 2.872.656 2.704.287 2.212.548

8481

Borular, kazanlar, tanklar,

depolar ve benzeri diğer

kaplar için musluklar,

valfler (vanalar) ve benzeri

cihazlar

2.053.801 2.129.097 1.835.605 1.625.589 1.682.635

8471

Otomatik bilgi işlem mak.

bunlara ait birimler;

manyetik veya optik

okuyucular, verileri koda

dönüştüren ve işleyen mak.

2.182.468 2.240.129 2.005.101 1.439.575 1.381.276

8704 Eşya taşımaya mahsus

motorlu taşıtlar 3.652.841 3.276.704 3.484.216 2.190.770 1.281.782

0207

Kümes hayvanlarının etleri

ve yenilen sakatatı (taze,

soğutulmuş veya

dondurulmuş)

2.027.824 1.708.593 1.920.866 1.509.655 1.201.692

8708 Karayolu taşıtları için

aksam, parça ve aksesuarlar 1.826.331 2.018.839 1.951.405 1.440.212 1.178.607

4011 Kauçuktan yeni dış lastikler 1.788.646 1.775.810 1.682.837 1.327.815 1.148.070

8415

Klima cihazları (motorlu bir

vantilatör ile nem ve ısıyı

değiştirmeye mahsus

tertibatı olanlar)

1.038.694 995.776 1.567.635 1.251.979 1.125.247

8431

Özellikle 84.25 ila 84.30

pozisyonlarındaki makina ve

cihazlar ile birlikte

kullanılmaya elverişli

aksamlar

1.533.267 2.112.174 1.668.355 1.095.527 1.041.663

1006 Pirinç 1.387.275 1.769.426 1.504.728 917.304 1.021.031

7408 Bakır teller 888.041 1.451.782 757.566 628.126 956.369

8413

Sıvılar için pompalar (ölçü

tertibatı olsun olmasın) ve

sıvı elevatörleri

1.393.307 1.359.265 1.407.984 945.554 908.262

2106 Tarifenin başka yerinde yer

almayan gıda müstahzarları 1.050.950 1.088.275 1.114.869 950.887 900.309

9403 Diğer mobilyalar ve

bunların aksamları 1.036.627 1.134.489 1.266.048 913.426 877.696

7208

Demir veya alaşımsız

çelikten yassı hadde ürünleri

(genişlik >= 600 mm) (sıcak

1.275.262 1.496.656 1.169.174 791.397 870.149

10

haddelenmiş)

(kaplanmamış)

8414

Hava veya vakum

pompaları, hava veya diğer

gaz kompresörleri, fanlar,

aspiratörü olan

havalandırmaya mahsus

davlumbazlar

1.295.396 1.164.299 1.231.084 825.576 863.800

2601 Demir cevherleri ve

konsantreleri 1.206.638 1.181.774 705.908 558.322 849.306

7304

Demir (dökme demir hariç)

ve çelikten ince ve kalın

borular ve içi boş profiller

(dikişsiz)

1.812.152 2.356.455 821.307 814.165 841.182

7113

Mücevherci eşyası ve aksamı

(kıymetli metallerden veya

kıymetli metallerle kaplama

metallerden)

494.174 363.310 451.317 607.730 829.006

Kaynak: ITC Trade Map

Tablo 5: Suudi Arabistan’ın İthalatında Başlıca Ürünler (Bin Dolar)

2013 2014 2015 2016 2017

TOPLAM 375.360.918 341.947.183 201.491.760 178.874.135 220.068.596

Birleşik

Arap

Emirlikleri

6.386.107 6.308.860 6.742.123 6.566.824 7.686.831

Çin 7.424.592 7.318.352 5.607.153 4.135.622 5.970.098

Singapur 3.406.698 3.694.453 2.354.169 2.218.999 3.067.331

Hindistan 2.747.304 3.826.987 3.001.067 2.458.218 2.607.133

Kuveyt 1.590.387 1.502.417 1.555.970 1.758.280 1.959.126

Türkiye 1.806.965 2.129.142 1.721.672 1.506.639 1.733.517

Belçika 1.751.930 1.797.348 1.506.675 1.290.210 1.707.132

Bahreyn 1.536.652 1.582.351 1.503.040 1.550.426 1.576.060

Mısır 1.766.629 2.091.272 1.966.158 1.525.282 1.401.540

Amerika

Birleşik

Devletleri

1.472.738 1.333.182 1.480.460 1.287.331 1.337.233

Ürdün 1.849.759 1.943.760 1.441.569 1.219.807 1.232.229

Malezya 865.847 1.490.797 1.352.256 1.240.518 1.209.658

Japonya 666.988 806.703 632.713 721.429 980.560

Umman 895.663 900.806 873.448 797.977 960.889

Pakistan 866.689 1.018.499 890.216 706.628 921.955 Kaynak: ITC Trade Map

Tablo 6: Başlıca Ülkeler İtibarı ile İhracat (Bin Dolar)

11

2013 2014 2015 2016 2017

TOPLAM 163.013.499 168.239.638 163.820.953 129.795.972 126.758.508

Çin 20.807.217 23.078.155 23.967.981 18.840.789 19.391.019

Birleşik

Devletler 21.493.599 21.384.315 21.979.649 17.342.441 14.636.694

BAE 8.457.173 8.204.377 8.589.268 6.929.715 8.215.702

Almanya 11.801.955 12.416.572 11.758.561 8.181.060 7.135.435

Japonya 9.325.858 9.903.374 9.713.402 7.176.131 5.245.527

Hindistan 5.720.071 6.171.506 5.813.608 4.932.353 5.131.997

Güney Kore 9.512.996 8.546.496 9.645.909 5.872.769 4.973.680

İtalya 5.288.909 5.737.478 5.070.143 4.230.727 4.306.781

Fransa 4.629.512 4.496.244 4.218.748 3.413.547 3.868.345

Birleşik

Krallık 4.103.745 4.510.655 4.757.937 3.043.409 2.948.483

Türkiye 3.115.293 2.791.086 2.975.846 2.905.081 2.830.940

Tayland 3.563.683 3.670.456 3.677.874 2.901.347 2.322.145

İspanya 2.024.651 2.185.421 2.414.458 2.093.042 2.238.669

Brezilya 3.309.162 2.980.885 2.759.695 2.108.617 2.184.785

Mısır 2.074.189 2.209.740 2.262.075 1.928.882 1.943.089 Kaynak: ITC Trade Map

Tablo 7: Başlıca Ülkeler İtibarı ile İthalat (Bin Dolar)

PAZAR İLE İLGİLİ BİLGİLER

Dağıtım Kanalları

Ülkede üç önemli dağıtım ve satış bölgesi bulunmaktadır. Ticaret merkezi Cidde’nin

yer aldığı Batı Bölümü; Başkent Riyad’ın bulunduğu Merkez Bölümü ve petrol ve gaz

endüstrisinin geliştiği Doğu Bölümü. Her bölümde farklı iş çevrelerine rastlanmakta olup,

birden fazla bölümde etkin olan milli şirket sayısı oldukça sınırlıdır.

Frençayz (Franchising) sistemi popülerliğini arttırmaktadır. Yerel bir çalışmaya göre

Suudi frençayz sektörünün önümüzdeki 3 yıl içerisinde yıllık % 10-12 büyümesi

beklenmektedir. Frençayz anlaşmalarının Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından onaylanması

gerekmektedir.

Suudi Arabistan’da ofis açma icra edilecek olan işe göre farklı kurallara bağlanmıştır.

En fazla kullanılan yöntem kendi ofisini kurabilecek olan ve ticaret sicilini yaptırabilecek bir

acente ya da distribütör tayin edilmesidir. Acente/distribütör anlaşmasının Sanayi ve Ticaret

Bakanlığı tarafından tescil edilmesi gerekmektedir. Başka bir yöntem ise, Suudi Arabistan

Yatırım Kurumu (Saudi Arabia General Investment Authority - SAGIA)’dan bir sanayi ya da

sanayi dışı proje için lisans alınması yöntemidir.

12

Suudi firmalarıyla anlaşma imzalama aşamasındaki firmalarımızın dikkat etmesi

gereken konu, söz konusu anlaşmaların tamamen Suudi Arabistan yasalarına göre düzenlendiği

ve uygulamada doğabilecek görüş ayrılıklarının uluslararası tahkim yerine mahalli

mahkemelere sevk edildiğidir.

Tüketici Tercihleri

Suudi Arabistan ekonomisi gelir bakımından güçlü bir devlet varlığına sahip olmasına

rağmen petrol ürünleri, petrokimya ürünleri, elektrik, su, haberleşme ve hava taşımacılığı

hizmetleri dışında ihtiyaç duyulan mal ve hizmetler özel sektörce üretilmekte veya ithal

edilmekte ve yurt içinde satılmaktadır. Oldukça gelişmiş bir perakende piyasası mevcuttur. Çok

sayıda hipermarketler zinciri, dünyaca tanınmış markaların yerel mağazaları, dev alışveriş

merkezleri ve çok sayıda küçük dükkândan oluşan bir perakende piyasası mevcuttur. Piyasa

oldukça zengin, serbest ve vergisiz olduğundan, sermaye bolluğu ve ucuz yabancı emek

sebebiyle tüketici fiyatları başka ülkelere göre düşük olup, oldukça az tüketilen malları bile

piyasada bulmak mümkündür.

Kalabalık nüfusu ve yüksek GSMH ile Suudi Arabistan ekonomisi yatırımcılar için

büyük potansiyel taşımaktadır. Yüksek petrol fiyatları, Suudilerin gelir ve tüketimlerini

artırmakta, işsizlik oranının yüksek olmasına rağmen tüketici pazarı büyümektedir. Suudiler

ortalama harcanabilir gelir düzeyi açısından bölgede 4’üncü sıradadırlar. Nüfus genç olup; 2006

yılı itibariyle nüfusun %70’ini oluşturan 27 milyon kişi 30 yaşın altındadır. Yüksek doğum

oranları, bebek ve çocuklara yönelik harcamaları artırmaktadır. 2005 yılında DTÖ’ye verilen

üyelik taahhütleri neticesinde Mart 2007’de dağıtım sektöründe yabancı yatırımlara da izin

Ulaştırma ve Taşımacılık Maliyetleri

İstanbul-Riyad arası inşaat malzemeleri taşıması için 20 tona kadar nakliye komple TIR

fiyatı 4 000 $ -5 000 $ arasında değişim göstermektedir.

TÜRKİYE İLE TİCARET

Genel Durum

1980 yılında petrol fiyatlarının çok yüksek bir seviyeye ulaşmasına kadar Türkiye’nin

Suudi Arabistan’a ihracatı yok denecek kadar azdır. İhracatımızın oldukça küçük olduğu bu

dönemde bile Suudi Arabistan’dan ithalatımız küçümsenmeyecek seviyede gerçekleşmiştir.

İhracatımızdaki payı dikkate alındığında, Suudi Arabistan’a ihracatımızın zirveye çıktığı yıl

1985’tir ve bu dönemde ilk defa ticaret dengesi Türkiye lehine neticelenmiştir. 2004 yılı

itibariyle Suudi Arabistan ile Türkiye arasındaki dış ticaret hacmi 5,3 milyar dolardır.

Türkiye’den S.Arabistan pazarına 3 milyar dolarlık ihracat ve bu pazardan 2,3 milyar dolarlık

ithalat gerçekleşmiştir. Suudi Arabistan pazarına ihracatımızda önemli ürünler arasında

dokunmuş halılar, yer kaplamaları, petrol yağları, elektrikli transformatörler, demir çelik

çubuklar, yontulmaya ve inşaata elverişli taşlar, mobilyalar, demir ve alaşımsız çelikten profil,

kadın takım elbiseler başta gelmektedir.

Yıl İhracat İthalat Hacim Denge

2011 2.764 2.001 4.765 763

13

2012 3.676 2.171 5.847 1.505

2013 3.191 2.015 5.206 1.176

2014 3.047 2.343 5.390 704

2015 3.473 2.117 5.590 1.356

2016 3.172 1.835 5.007 1.337

2017 2.735 2.110 4.845 625

2017 Ocak-

Eylül 2.064 1.497 3.561 566

2018 Ocak-

Eylül 1.937 1.809 3.746 128

Kaynak: TÜİK

Tablo 8: Türkiye- S.Arabistan Dış Ticaret Değerleri (milyon dolar)

Ürün

Kodu Ürün Adı

Türkiye-Suudi Arabistan İhracat

2015 2016 2017 TOPLAM 3.472.514 3.172.081 2.734.958

5702 Dokunmuş halılar ve dokumaya elverişli maddelerden diğer

yer kaplamaları 368.879 299.415 276.647

9403 Diğer mobilyalar ve bunların aksam ve parçaları 122.108 113.496 123.950

6802 Yontulmaya veya inşaata elverişli işlenmiş taşlar (kayağan

taşı hariç), mozik için küp şeklinde taşlar, granüller 111.118 116.895 103.514

8504 Elektrik transformatörleri, statik konvertörler (örneğin;

redresörler) ve endüktörler 256.485 240.625 96.024

2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar 279.894 235.315 73.770

1905 Ekmek, pasta, kek, bisküvi ve diğer ekmekçi mamuller, hosti,

boş ilaç kapsülü mühür güllacı, pirinç kâğıdı vb. 66.919 59.172 58.942

6204 Kadınlar ve kız çocuk için takım elbise, takım, ceket, blazer,

elbise, etek, pantolon etek, vb.(yüzme kıyafetleri hariç) 54.421 57.117 48.784

2402 Tütün/tütün yerine geçen maddelerden purolar, sigarillolar

ve sigaralar 2.658 61.450 46.088

0805 Turunçgiller (taze/kurutulmuş) 40.137 55.294 45.943

1806 Çikolata ve kakao içeren diğer gıda müstahzarları 34.951 30.998 42.917

8517 Telefon cihazları, ses, görüntü veya diğer bilgileri almaya

veya vermeye mahsus diğer cihazlar 38.292 35.497 40.236

9401 Oturmaya mahsus mobilyalar ve bunların aksam ve

parçaları 31.400 33.805 37.611

0406 Peynir ve pıhtılaşmış ürünler 43.937 37.383 37.430

9005 Dürbünler, diğer optik teleskoplar ve bunların mesnetleri;

diğer astronomi aletleri ve bunların mesnetleri 1 0 34.574

5703 Halılar ve dokumaya elverişli maddelerden diğer yer

kaplamaları (tufte edilmiş) 16.738 21.245 33.770

0802 Diğer kabuklu meyveler (taze/kurutulmuş) (kabuğu

çıkarılmış/soyulmuş) 17.667 24.655 32.261

6109 Tişörtler, fanilalar, atletler, kaşkorseler ve diğer iç giyim

eşyası (örme) 24.896 35.580 30.650

7216 Demir veya alaşımsız çelikten profiller 49.895 34.507 28.024

2836 Karbonat; peroksikarbonat; amonyum karbonat içeren ticari

amonyum karbonat 20.384 27.865 25.816

0702 Domates (taze/soğutulmuş) 12.305 26.882 24.918

Kaynak: ITC Trade Map

14

Tablo 9: Suudi Arabistan’a İhracatımızda Önem Arz Eden Ürünler (1000 Dolar)

Ürün

Kodu Ürün Adı

Türkiye-Suudi Arabistan İthalat

(Bin Dolar)

2015 2016 2017 TOPLAM 2.117.220 1.835.229 2.110.170

3902 Propilen ve diğer olefinlerin polimerleri (ilk şekillerde) 708.829 642.274 724.241

3901 Etilen polimerleri (ilk şekillerde) 524.857 514.481 564.136

2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar 137.203 107.899 255.771

2905 Asiklik alkoller ve bunların halojenlenmiş, sülfolanmış,

nitrolanmış veya nitrozalanmış türevleri 194.140 180.982 186.512

2902 Siklik hidrokarbonlar 98.696 92.014 49.891

3907

Poliasetaller, diğer polieterler, epoksi reçineler,

polikarbonatlar, alkit reçineler, polialiesterler, vb. (ilk

şekilde)

18.574 24.337 42.145

2916 Doymamış asiklik ve siklik monokarboksilik asitler ve

bunların türevleri 11.940 22.557 38.064

2915 Doymuş asiklik monokarboksilik asitler ve bunların

türevleri 47.434 43.606 35.988

3903 Stiren polimerleri (ilk şekillerde) 10.319 25.827 23.827

3920 Plastikten diğer levha, plaka, şerit, film, folye (gözeneksiz) 14.706 12.130 19.451

0804 Hurma, incir, ananas, avokado ve guava armudu, mango ve

mangost (taze/kurutulmuş) 4.254 8.778 14.057

2814 Saf amonyak veya amonyağın sulu çözeltileri 0 0 13.214

7601 İşlenmemiş aluminyum 206.547 47.998 12.023

3206 Diğer boyayıcı maddeler, lüminofor olarak kullanılan

inorganik ürünler 11.074 6.648 10.953

2909 Eterler, eter-alkoller, eter fenoller, fenoller, peroksitler ve

bunların türevleri 4.346 5.937 10.027

3909 Amino reçineler, fenolik reçineler, poliüretanlar (ilk

şekillerde) 148 140 7.625

3817 Karışım halinde alkalibenzenler, alkalinaftalenler 8.699 3.569 7.245

2914 Ketonlar, kinonlar ve bunların türevleri 10.336 5.408 6.681

8309

Her türlü tıpalar, şişeler için kapsüller, yırtılabilen

kapsüller, dişli kapaklar, kapak plakaları, mühür kurşunları

vb.

15.967 11.824 6.392

5603 Dokunmamış mensucat (emdirilmiş, sıvanmış, kaplanmış

veya lamine edilmiş olsun olmasın) 6.455 710 6.218

Kaynak: ITC Trade Map

Tablo 10: Suudi Arabistan’dan İthalatımızda Önem Arz Eden Ürünler (1000 Dolar)

Suudi Arabistan İle Yürürlükteki Anlaşma ve Protokoller

Anlaşma Adı İmza/Onay Tarihi

Ticaret Anlaşması 1.5.1974

Ekonomik ve Teknik İşbirliği Anlaşması 1.5.1974

KEK VII. Dönem Protokolu 24.5.2000

15

Deniz Taşımacılığı İşletmeciliğinin Koordine Edilmesi ve

Düzenlenmesi İçin Anlaşmaz 19.3.1986

Karayolu Ulaşımının Koordinasyonu ve Düzenlenmesi Hakkında

Anlaşma 19.3.1986

Hava Taşımacılık Teşebbüslerinin Faaliyetleri Dolayısıyla Alınan

Vergilerde Muafiyet Anlaşması 11.1.1989

KEK VIII. Dönem Protokolü 19.5.2004

Türk Standartlar Enstitüsü (TSE) ve Suudi Standartlar Kurumu

(SASO) Arasında Teknik İşbirliği Programı 2005

Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Anlaşması 8.8.2006

Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması 8.8.2006

Sağlık Alanında İşbirliği Anlaşması 8.8.2006

Turizm Alanında İşbirliği Anlaşması 8.8.2006

KEK IX. Dönem Protokolü 26.11.2008

Deniz Taşımacılığı Anlaşması 3.2.2009

Gençlik ve Spor Alanlarında İşbirliği Anlaşması 3.2.2009

Tablo 11: Karşılıklı Anlaşmalar

SUUDİ ARABİSTAN İNŞAAT-MÜTEAHHİTLİK SEKTÖRÜ1

Nüfusu artan ve yüksek gelir grubunda yer alan ülkenin konut ve altyapı ihtiyacı

özellikle petrol gelirlerinin iyi olduğu dönemlerde, inşaat sektörünün de bu paralelde hızlı

büyümesine sebep olmuştur. Genel olarak GSYH’nin yüzde 5’ini oluşturan inşaat sektörü ham

petrol fiyatlarının yüksek olduğu dönemlerde hızlı büyüme kaydetmiş olup, özellikle son

dönemde, 2013-2015 yılları arasında daha hızlı büyüme performansı sergileyerek, genel

ekonomik büyümeye olumlu katkı sağlamıştır. Ülkedeki inşaat projelerinin önemli bir kısmı ise

(2016 yılı için yüzde 70) devlet tarafından ihaleye çıkılan projelerden oluşmaktadır. Geleceğe

dönük ülke ekonomisine ilişkin planlamanın en önemli belirleyicisi konumunda olan “2030

Vizyonu” ve “2020 Ulusal Planı”nda alt yapı ve üst yapının geliştirilmesi önemli bir yer

tutmaktadır. Bu çerçevede; Cidde, Medine, Mekke ve Riyad şehirlerinde 90 milyar $ tutarında

metro projeleri, ulusal raylı sistem ağının geliştirilmesine dönük 8 milyar $ ve su dağıtım

şebekesi için ise 60 milyar $ tutarındaki projeler bunlara örnek sayılabilir. 2016 ve 2017

yıllarında bu projelerden bir kısmına ilişkin olarak erteleme, küçültme kararları alınmış olsa da

yeni projelerde gündeme gelmektedir. Örneğin, 2017 yılı içinde açıklanan Kızıldeniz ve NEOM

projeleri tutarları ile dikkati çeken projeler olarak karşımıza çıkarken, bu projeler ile birlikte

1 https://ticaret.gov.tr/data/5b8a43345c7495406a226d51/06877866ab3cc2d7a0096faeb0297c88.pdf

16

yeni havaalanı, liman vb. diğer altyapıya dönük alanlarda yap-işlet-devret veya benzeri

yöntemler ile özel sektörün ağırlığının artırılması hedeflenmektedir.

Sektördeki gelişmeleri etkileyen bir diğer önemli değişim ise 2017 yılı Mart ayı

itibariyle uygulamaya giren Beyaz Arazi Vergisi (White Land Tax) olmuştur. Şehirlerde, 10

bin metrekarenin üzerinde olup, alındıktan sonraki 12 aylık süre içerisinde üzerinde herhangi

bir inşaat projesine başlanmayan arazilerden değeri üzerinden yıllık yüzde 2,5 oranında vergi

alınmaya başlanması ile birlikte elinde arazi tutmanın maliyeti artırılmış, böylece arazi sahipleri

alım satımdan para kazanmak yerine arazilerini inşaat projeleri ile değerlendirmeye

zorlanmışlardır. Duyurunun yapıldığı 2017 yılından uygulamanın başladığı 2017 yılı ilk çeyreği

sonuna kadar arazi fiyatlarının yüzde 10 – 20 arasında azaldığı ifade edilmektedir.

Suudi Arabistan Türk müteahhitlerin Körfez ülkeleri arasında Katar’dan sonra ikinci,

dünya genelinde ise yedinci sırada en çok iş aldıkları ülke konumundadır. Türk müteahhitlik,

müşavirlik ve danışmanlık firmaları bugüne kadar Suudi Arabistan’da 100’den fazla projeyi

üstlenmişlerdir. Türk firmalarının Suudi Arabistan’da üstlendikleri projelerin tutarı, 2017 sonu

itibariyle toplam 20 milyar doların üzerinde gerçekleşirken, sadece 2017 yılında yaklaşık 2,7

milyar $ tutarında proje üstlenmişlerdir. Bunun yanında ülkemizden bazı müşavirlik

firmalarının SAK devletinin bazı projelerinde danışmanlık hizmeti verdikleri de görülmektedir.

İçişleri Bakanlığına ait çeşitli konut, yaşam ve çalışma alanı projeleri ile Dışişleri Bakanlığının

yurtdışı temsilcilikleri projeleri bunlar arasında sayılabilir.

SAK körfez ülkeleri içerisinde inşaat sektörünün en hızlı büyüme kaydettiği ülkedir.

Körfez bölgesinde yaklaşık 1,9 trilyon dolar olduğu tahmin edilen toplam projelerin yaklaşık

700 milyar ABD dolarlık kısmının yürütüldüğü SAK müteahhitlik sektörümüz için ciddi

potansiyeller barındırmaktadır. Nüfusunun yaklaşık yüzde70’inin 30 yaş altında olması ülkenin

dinamik geleceğinin en önemli göstergesidir. Ülkede özellikle halk seviyesinde, Türkiye’nin

bir marka olması Türk ürünleri kadar Müteahhitleri açısından da önemli bir avantaj

oluşturmaktadır.

Petrole bağımlı bir ekonomik yapıdan artan nüfusa da iş imkânları yaratmak amacı ile

sanayileşmeye dayalı bir yapıya geçmeyi amaçlayan ciddi bir dönüşüm içerisine girmeye

çalışan SAK önümüzdeki on yıl içerisinde sektör açısından fırsatların olduğu hedef pazar olan

bir ülke konumundadır.

17

İlgili Adresler

Ekonomi ve Planlama Bakanlığı (Ministry of Economy and Planning)

Ekonomi ve Planlama Bakanlığı peryodik raporlar düzenler, beş yıllık kalkınma planları

hazırlar, ekonomik, sosyal ve nüfus istatistikleri yapar.

Web: http://www.mep.gov.sa

Telefon: +966-1- 4049212

Faks: +966-1- 4052051

Suudi Sanayi Siteleri İdaresi (Saudi Industrial Property Authority - Modon)

Kamu ve özel sanayi yerlerinin ve teknoloji bölgelerinin planlama, geliştirme ve

düzenlemesini yapar. Özel sektörün bu bölgelerin gelişimi, inşası ve yönetimi için tedbirler alır.

Web: http://www.modon.gov.sa

Adres: Modon Head Office, P.O. Box 84214, Riyadh 11671

Telefon: +966 01 283 1331

Faks: +966 01 477 5235

Ticaret ve Yatırım Bakanlığı (Ministry of Commerce and Investment)

Web: http://www.mci.gov.sa

Adres: Ministry of Commerce and Industry, PO Box 1774, Airport Road, Riyadh 11162

Telefon: +966-1- 401 2220 / 401 4708

Faks: +966-1- 403 8421

Ticaret Odaları (Chambers of Commerce)

Ticaret Odaları Başkanlığı (the Council of Saudi Chambers) Riyad’dadır.

Web: http://www.saudichambers.org.sa

Adres: Council of Saudi Chambers, P.O. Box 16683, Riyadh 11474

Telefon: (966) 1-405 3200 / 405 7502

18

Faks: (966) 1-402 4747

Çalışma ve Sosyal İşler Bakanlığı (Ministry of Labor and Social Affairs)

İnsan kaynaklarının geliştirilmesi, çalışma hayatı ve işçi vizesi işlerini düzenler.

Web: http://www.mol.gov.sa

Adres: Omar bin Al-Khatab Street, Riyadh 11157

Belediyeler ve Köy İşleri Bakanlığı (Ministry of Municipalities and Rural Affairs)

Belediyelerin idaresi, şehir planlama ve altyapı geliştirmeden sorumludur.

Adres: Ministry of Municipalities and Rural Affairs, Riyadh 11136

Telefon: +966-1-441-5434/456-9999

Faks: +966-1-442-1901/456-3196

Yabancı yatırım mevzuatı: www.sagia.gov.tr

Vergi mevzuatı: www.dzit.gov.sa

İşçi çalıştırma mevzuatı: www.mol.gov.sa

Gümrük kuralları: www.customs.gov.sa

Hükümet ihaleleri kuralları: www.mof.gov.sa/en/docs/rules/index.htm

Müteahitlik ile ilgili düzenlemeler (karneler, ruhsat vs..):

http://contractors.momra.gov.sa/Default.aspx Konut Bakanlığı: https://housing.sa/en

SUUDİ ARABİSTAN DOĞAL TAŞ SEKTÖRÜ

2017 yılına göre dünya doğal taş ithalatı yaklaşık 18,1 milyar dolar olup başlıca ithalatçı

ülkeler % 18,7'lik payıyla Amerika, % 15,2'lik payıyla Çin Halk Cumhuriyeti, % 5,3'lük payıyla

Güney Kore, % 3,9'luk payıyla İngiltere'dir. Bu ülkeleri Almanya, Japonya, Nijerya ve Fransa

izlemektedir. 2013 yılından itibaren elde edilen verilerde Suudi Arabistan doğal taş ithalatında

bir miktar düşüş sergilemektedir. Bu durumda inşaat sektöründe askıya alınan projeler ve

ekonominin yıllar sonra ilk kez açık vermesinden dolayı bazı sektörlerde yaşanan daralmalar

etkin rol oynamıştır.

19

2013 yılı doğal taş ithalatı yaklaşık 409,2 milyon dolar olan Suudi Arabistan’ın 2017

yılı doğal taş ithalatı yaklaşık 337,9 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.

ÜLKELER

2013 2014 2015 2016 2017

Miktar

(1000

Ton)

Değer

(1000USD)

Miktar

(1000

Ton)

Değer

(1000USD)

Miktar

(1000

Ton)

Değer

(1000USD)

Miktar

(1000

Ton)

Değer

(1000USD)

Miktar

(1000

Ton)

Değer

(1000USD)

Dünya 1.720.586 409.218 1.663.432 430.685 1.716.633 402.612 1.563.500 336.978 1.398.323 337.940

Türkiye 224.164 39.542 241.881 53.435 246.918 46.281 269.402 48.800 251.969 66.019

Çin 450.252 77.914 296.909 70.169 382.628 71.706 313.089 60.723 273.408 61.124

Ürdün 220.866 15.682 247.981 28.870 289.849 49.154 289.623 52.231 254.532 52.297

Umman 196.159 75.252 186.681 64.571 177.736 59.872 157.401 51.129 127.275 40.846

İtalya 175.808 81.234 164.076 70.636 139.903 64.593 84.809 30.084 67.965 23.769

İspanya 88.954 29.346 105.326 38.985 105.608 31.626 77.279 19.696 63.493 21.848

Hindistan 68.815 12.950 71.559 15.459 78.821 12.357 106.483 16.883 90.365 15.842

Portekiz 80.751 20.471 69.291 16.700 71.065 15.903 54.971 13.952 45.731 14.058

Mısır 83.013 14.059 88.723 15.816 81.052 14.685 74.518 11.159 107.959 12.379

Serbest

Bölge - - - 13.910 5.221 14.689 4.891

Yunanistan 11.158 11.032 11.389 10.732 12.043 7.843 7.961 3.709 8.480 4.162

Güney

Kore 90 445 503 1.412 1.178 2.687 1.491 3.406 1.459 3.000

BAE 7.439 5.393 10.083 6.825 13.826 4.715 7.470 2.555 4.124 2.873

Pakistan 21.217 3.439 23.557 3.865 23.314 4.137 20.278 3.310 13.021 2.440

Fransa 9.497 1.754 9.991 1.961 8.953 1.489 11.397 1.721 - 2.380

Kaynak: ITC Trade Map

Tablo 12: Suudi Arabistan’ın Doğal Taş İthalatı 2013-2017

Dünya mermer ve doğal taş pazarlarının yapısı sebebiyle işlenmiş ürün alıcıları ve blok

alıcıları farklıdır. Örneğin Amerika, Japonya, Almanya ve İngiltere blok alıcısı değillerdir. Bu

ve benzeri ülkeler doğal taş kültürü (üretim ve işlemecilik) gelişmediği için diğer ülkelerden

işlenmiş mermer traverten talep ederler. Suudi Arabistan’ın doğal taş ithalatı ürün grupları

bazında incelendiğinde neredeyse tamamının işlenmiş ürünler olduğu görülmektedir.

20

2017 yılına göre Suudi Arabistan, dünya doğal taş ithalatı sıralamasında ülkeler arasında

% 1,9'luk oranıyla 14. sırada yer alırken, doğal taş ihracatı sıralamasında % 0,2’lik oranındaki

payıyla 50. sırada yer alır.

Suudi Arabistan’ın doğal taş ithalatında ilk sırada Türkiye Cumhuriyeti yer almaktadır.

Yine Suudi Arabistan’a ait 2017 yılı doğal taş ithalat verilerine göre % 19,5 oranındaki payıyla

ilk sırada yer alan Türkiye Cumhuriyeti’nden sonra %18,1 oranı ile Çin Halk Cumhuriyeti ve

%15,5 oranı ile Ürdün yer almaktadır. 2017 yılında Suudi Arabistan’ın Türkiye'den

gerçekleştirdiği doğal taş ithalatı yaklaşık 70 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Suudi

Arabistan’ın doğal taş ithalatında öne çıkan diğer ülkeler ise sırasıyla Umman, İtalya, İspanya

ve Hindistan’dır.

Kaynak: ITC Trade Map

Tablo 13: Suudi Arabistan’ın Doğal Taş İhracatı 2013-2017

ÜLKELER

2013 2014 2015 2016 2017

Miktar

(1000

Ton)

Değer

(1000USD)

Miktar

(1000

Ton)

Değer

(1000USD)

Miktar

(1000

Ton)

Değer

(1000USD)

Miktar

(1000

Ton)

Değer

(1000USD)

Miktar

(1000

Ton)

Değer

(1000USD)

Dünya 244.812 59.933 223.724 50.514 250.697 45.122 164.210 48.346 152.571 33.501

Çin 86.687 31.397 68.708 23.945 78.042 20.745 49.000 15.004 85.934 20.173

BAE 88.311 7.015 57.241 5.838 86.471 7.668 49.018 7.392 30.260 4.206

Ürdün 6.099 2.142 6.728 2.020 6.342 2.042 8.125 2.204 7.426 2.214

Katar 27.803 4.174 61.189 7.701 49.853 4.471 26.241 4.390 9.206 1.432

Kuveyt 14.826 2.106 7.869 1.287 11.858 1.217 6.981 5.847 6.874 1.228

Birleşik

Devletler 10.158 7.007 6.297 3.960 4.465 2.800 3.548 1.965 2.026 1.102

Serbest

Bölge - - - - - - - 1.104 3.895 816

Bahreyn 835 465 2.532 617 1.639 1.104 7.187 1.601 1.599 648

Umman - 93 47 - - - 2.946 448

Mısır 763 1.094 286 228 - - 1.128 829 840 385

Rusya - - - - 77 49 271 145 302 229

Tayvan - - - - - - 442 139 208 171

İtalya 9 44 138 57 - - 269 87 349 145

Türkiye - 234 252 132 75 853 361 301 125

Bangladeş - - - - - - - - 130 87

21

Suudi Arabistan’ın doğal taş ihracatında ilk sırada Çin Halk Cumhuriyeti yer alır. Yine

Suudi Arabistan’a ait 2017 yılı doğal taş ihracat verilerine göre % 60,2 oranındaki payıyla ilk

sırada yer alan Çin Halk Cumhuriyeti’nden sonra %12,6 oranı ile Birleşik Arap Emirlikleri ve

%6,6 oranı ile Ürdün yer almaktadır. 2017 yılında Suudi Arabistan’ın Türkiye'ye doğal taş

ihracatı kayda değer miktarda olmamıştır. Suudi Arabistan’ın doğal taş ihracatında öne çıkan

diğer ülkeler ise sırasıyla Katar, Kuveyt ve Birleşik Devletler yer almaktadır.

Suudi Arabistan’ın 2017 yılındaki doğal taş ithalatını ürün grupları bazında

incelendiğinde ilk sırada %51’lik oranı ile “tabi taşlardan kaldırım ve döşeme taşları” ithalatının

yer aldığı görülmektedir. Sonra gelen ürün ise %17 ile “inşaata elverişli diğer işlenmiş

taşlar”dır. %15’lik payı ile “işlenmiş mermer” ithalatı en fazla ithal edilen üçüncü doğal taş

ürünüdür.

Kaynak: Trademap

Grafik 1: Suudi Arabistan Doğal Taş İthalatı – Ürün Grupları Bazında

Suudi Arabistan Tabi Taşlardan Kaldırım Ve Döşeme Taşları Ticareti

Suudi Arabistan’ın tabi taşlardan kaldırım ve döşeme taşları ithalatında alım yaptığı

ülkelere bakıldığında 2017 yılında Türkiye’nin yaklaşık 47 milyon $ ile ilk sırada olduğu

51%

17%

15%

5%6%

1% 1%4%

Suudi Arabistan Doğal Taş İthalatı - 2017

Tabi Taşlardan Kaldırım ve Döşeme Taşları İnşaata Elverişli Diğer İşlenmiş Taşlar

İşlenmiş Mermer İşlenmiş Traverten

İşlenmiş Granit İşlenmiş Kayağan Taşı

Kayağan Taşı-İşlenmiş Diğerleri

22

görülmektedir. Ardından Umman, Çin Halk Cumhuriyeti ve İtalya gelmektedir. Türkiye’nin

Suudi Arabistan’a 2017 yılında yaptığı tabi taşlardan kaldırım ve döşeme taşları ürün grubunda

yaptığı ihracat miktar olarak 190 bin ton civarında gerçekleşmiştir.

ÜLKELER

2013 2014 2015 2016 2017

MİKTAR

(TON)

DEĞER

(1000USD)

MİKTAR

(TON)

DEĞER

(1000USD)

MİKTAR

(TON)

DEĞER

(1000USD)

MİKTAR

(TON)

DEĞER

(1000USD)

MİKTAR

(TON)

DEĞER

(1000USD)

Dünya 1.306.050 309.502 1.148.102 307.880 1.222.490 275.066 1.042.962 208.583 746.584 174.284

Türkiye 221.163 37.254 234.238 47.993 237.540 39.375 245.960 41.223 189.910 46.674

Umman 193.918 74.328 177.618 61.269 163.316 55.170 145.001 46.994 118.348 37.452

Çin 384.355 55.860 233.958 45.508 335.249 52.705 252.823 41.341 137.616 25.762

İtalya 154.325 52.357 146.307 53.668 123.485 49.860 73.671 22.573 42.360 13.009

İspanya 79.806 22.043 94.729 31.353 85.490 22.948 47.827 11.130 35.487 11.806

Mısır 81.712 13.763 87.500 15.415 76.677 14.134 73.801 10.999 100.105 11.417

Portekiz 74.615 17.762 63.097 14.433 58.457 12.919 32.498 8.664 34.200 10.559

Hindistan 65.327 11.108 62.588 12.197 73.081 10.410 92.617 13.752 56.736 9.853

Pakistan 21.196 3.409 22.267 3.376 22.576 3.926 20.278 3.310 11.417 2.114

Yunanistan 10.992 10.394 10.830 10.211 11.236 7.154 6.276 2.550 5.328 2.060

Serbest

Bölge - - - - 4.226 817 3.256 866

Almanya 188 165 69 37 26 37 321 245 3.847 733

Makedonya 68 220 31 146 - - 13 140 418 524

Tunus 580 293 1.522 1.292 591 421 1.215 551 811 310

Suriye 4.275 446 140 28 26.322 1.851 41.479 2.499 5.154 308

Kaynak: ITC Trade Map

Tablo 14: Suudi Arabistan Tabi Taşlardan Kaldırım ve Döşeme Taşı İthalatı

Grafik 2: Suudi Arabistan Tabi Taşlardan Kaldırım ve Döşeme Taşı İthalatı – Ülke Bazında

Alış Fiyatları

-

200

400

600

800

1.000

1.200

1.400

233

246

316

187

307

333

114

309

174

185

387

266

191

1.254

382

60

1.350

2017 BİRİM FİYAT (TON/$)

23

Suudi Arabistan’ın 2017 yılı tabi taşlardan kaldırım ve döşeme taşları ithalatında alım

yaptığı ülkelerin ortalama birim fiyatları kıyaslandığında; Türkiye’nin birim fiyatı 246$ ile

dünya ortalaması olan 233$’ın biraz üzerinde olduğu görülmektedir. 2107 yılında Suudi

Arabistan söz konusu mal grubunu İtalya’dan ton başına 307$, Yunanistan’dan 387$,

İspanya’dan 333$ ödeme yaparak almaktadır.

Suudi Arabistan İnşaata Elverişli Diğer İşlenmiş Taşlar Ticareti

Suudi Arabistan’ın inşaata elverişli diğer işlenmiş taşlar ithalatında alım yaptığı ülkelere

bakıldığında 2017 yılında Ürdün’ün yaklaşık 61 milyon $ ile ilk sırada olduğu görülmektedir.

Ardından Çin Halk Cumhuriyeti ve Suriye gelmektedir. Türkiye’nin Suudi Arabistan’a 2017

yılında yaptığı inşaata elverişli diğer işlenmiş taşlar ürün grubunda yaptığı ihracat miktar olarak

820 ton civarında gerçekleşmiştir.

ÜLKELER

2013 2014 2015 2016 2017

MİKTAR

(TON)

DEĞER

(1000USD)

MİKTAR

(TON)

DEĞER

(1000USD)

MİKTAR

(TON)

DEĞER

(1000USD)

MİKTAR

(TON)

DEĞER

(1000USD)

MİKTAR

(TON)

DEĞER

(1000USD)

Dünya 288.855 30.642 383.606 51.750 347.649 61.743 320.034 59.609 317.256 60.835

Ürdün 208.891 12.286 232.922 24.697 280.230 46.749 285.034 51.235 253.486 51.326

Çin 9.634 3.338 16.323 6.059 7.544 3.002 9.056 2.337 8.528 2.342

Suriye 52.976 3.658 115.453 8.328 42.038 4.260 12.242 755 36.051 1.940

Filistin 11.529 3.324 7.108 2.672 4.869 1.396 8.267 1.815 7.636 1.856

Hindistan - 491 130 367 110 - 5.805 1.001

İspanya 2.384 2.568 3.330 3.455 4.664 2.128 1.516 566 2.015 610

Serbest

Bölge - - - 2.153 664 2.207 595

Türkiye 127 85 932 568 725 441 316 102 818 327

Güney

Kore - - - 66 212 82 304

Birleşik

Devletler 1 31 312 168 277 490 454 781 18 139

Tayland 25 71 4 29 - - 45 119

Lübnan 450 347 284 505 51 32 - 28 84

Mısır - 404 138 - - 347 50

Almanya - 146 435 - 565 2 46

İtalya 1.122 2.993 1.111 1.710 1.405 1.598 164 487 24 34

Fransa 111 245 44 93 - - 4 33

Pakistan - 303 70 356 103 - 160 30

Kaynak: ITC Trade Map

Tablo 15: Suudi Arabistan İnşaata Elverişli Diğer İşlenmiş Taşlar İthalatı

24

Kaynak: ITC Trade Map

Grafik 3: Suudi Arabistan İnşaata Elverişli Diğer İşlenmiş Taşlar İthalatı – Ülke Bazında Alış

Fiyatları

Suudi Arabistan’ın 2017 yılı inşaata elverişli diğer işlenmiş taşlar ithalatında alım

yaptığı ülkelerin ortalama birim fiyatları kıyaslandığında; Türkiye’nin birim fiyatı yaklaşık

400$ ile diğer dünya ortalaması olan 192$’ın üzerinde olduğu görülmektedir. 2017 yılında

Suudi Arabistan söz konusu mal grubunu Ürdün’den ton başına 202$, Çin’den 275$,

Suriye’den 54$ ödeme yaparak almaktadır.

Suudi Arabistan İşlenmiş Mermer Ticareti

Suudi Arabistan doğal taş ithalatı ürün grubu bazında incelendiğinde işlenmiş mermerin

mal grubu içerisinde %15’lik bir paya sahip olduğu görülmektedir. Suudi Arabistan’ın işlenmiş

mermer ürün grubu ihracatında aşağıdaki tabloda değer ve miktar bazında en fazla ithalatın

Türkiye’den yapıldığı anlaşılmaktadır. Diğer ülkeler ise hem miktar hem de değer olarak Çin

Halk Cumhuriyeti, İtalya ve İspanya olarak sıralanmıştır.

ÜLKELER 2013 2014 2015 2016 2017

MİKTAR (TON)

DEĞER (1000USD)

MİKTAR (TON)

DEĞER (1000USD)

MİKTAR (TON)

DEĞER (1000USD)

MİKTAR (TON)

DEĞER (1000USD)

MİKTAR (TON)

DEĞER (1000USD)

Dünya 28.395 19.703 36.242 26.931 60.282 29.064 114.091 35.544 166.174 51.644

- 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000 7.000 8.000

192

202

275 54

243

172 303 270

400

3.707

7.722

2.644

3.000

144

2017 BİRİM FİYAT (TON/$)

25

Türkiye 1.735 1.428 3.176 2.853 4.873 3.523 19.863 6.188 42.602 13.240

Çin 5.467 1.958 4.692 2.202 6.104 2.070 15.690 4.164 40.893 8.208

İtalya 3.630 5.957 2.871 4.640 5.556 6.001 8.325 4.458 20.607 7.397

İspanya 5.052 3.519 4.495 2.866 11.450 5.263 25.172 7.074 17.319 7.169

Portekiz 4.842 2.139 1.908 629 7.270 1.536 22.018 4.956 10.978 2.964

Umman 2.171 790 9.063 3.302 13.988 4.343 12.191 4.071 6.599 2.829

BAE 804 645 2.738 3.391 981 1.836 1.522 1.268 1.168 2.271

Hindistan 878 426 1.049 544 761 283 4.069 891 12.929 2.196

Yunanistan 91 149 3 29 371 241 1.334 625 2.986 1.839

Vietnam - 183 281 750 362 1.286 521 2.631 665

Ürdün 2.301 910 2.949 1.246 3.203 1.341 1.040 336 940 438

Fransa - - - - - - - - 54 404

Mısır 546 140 778 213 4.163 489 - - 3.592 398

Brezilya - - 25 41 71 102 133 91 919 310

Hollanda - - - - 23 259

Birleşik Devletler

46 32 - - - - 14 126 17 237

Serbest Bölge

- - - 1.333 392 391 219

Pakistan - - 328 206 274 80 - - 219

Kuzey Kore - - - - - 48 149

Lübnan 341 628 1.337 4.052 241 951 - - 211 134

Kaynak: ITC Trade Map

Tablo 16: Suudi Arabistan’ın İşlenmiş Mermer İthalatı

-

2.000

4.000

6.000

8.000

10.000

12.000

311

311

201

359 414

270

429

1.944

170

616

253

466

7.481

111

337

11.261 2017 BİRİM FİYAT (TON/$)

26

Kaynak: ITC Trade Map

Grafik 4: Suudi Arabistan İşlenmiş Mermer İthalatı – Ülke Bazında Alış Fiyatları

Suudi Arabistan’ın 2017 yılı işlenmiş mermer ithalatında alım yaptığı ülkelerin ortalama

birim fiyatları kıyaslandığında; Türkiye’nin birim fiyatı yaklaşık 311$ ile diğer dünya

ortalaması olan 311$ ile aynı olduğu görülmektedir. 2017 yılında Suudi Arabistan söz konusu

mal grubunu Hindistan’dan ton başına 170$, Çin’den 201$, İtalya’dan ise yaklaşık 359$ ödeme

yaparak almaktadır.

TÜRKİYE – SUUDİ ARABİSTAN DOĞAL TAŞ TİCARETİ

2017 yılı verilerine göre, Suudi Arabistan’ın doğal taş ithalatında Türkiye % 19,5 pay

oranı ile 1. sırada yer almaktadır. 2016 yılı verilerine kıyasla Suudi Arabistan’ın doğal taşlar

ürün gruplarında yaptığı toplam ithalatı 2017 yılında hemen hemen aynı kalmıştır. Türkiye’nin

Suudi Arabistan’a olan doğal taş ihracatı 2016 yılına kıyasla 2017 yılında yaklaşık % 35 artışla

66 milyon doların üzerinde gerçekleşmiştir.

Türkiye’nin 2017 yılı doğal taş ihracatında değer olarak en önemli kalemini yaklaşık

175 milyon dolarlık ihracatıyla tabi taşlardan kaldırım ve döşeme taşı ürün grubu

oluşturmaktadır. Türkiye’den Suudi Arabistan’a tabi taşlardan kaldırım ve döşeme taşları ürün

grubundan sonra en fazla yapılan ihracat kalemi inşaata elverişli diğer taşlar ürün grubu

olmuştur. İşlenmiş mermer, işlenmiş traverten ve işlenmiş granit ürünleri Türkiye’nin Suudi

Arabistan’a en fazla ihracatını yaptığı diğer ürünler olmuştur.

ÜLKELER 2016 2017 Değişim %

2017/2016 Pay %

Dünya 336.978 337.940 0% 100

Türkiye 48.800 66.019 35% 19,5

Çin 60.723 61.124 1% 18,1

Ürdün 52.231 52.297 0% 15,5

Umman 51.129 40.846 -20% 12,1

İtalya 30.084 23.769 -21% 7

İspanya 19.696 21.848 11% 6,5

Hindistan 16.883 15.842 -6% 4,7

Portekiz 13.952 14.058 1% 4,2

Mısır 11.159 12.379 11% 3,7

Serbest Bölge 5.221 4.891 -6% 1,4

Yunanistan 3.709 4.162 12% 1,2

27

Güney Kore 3.406 3.000 -12% 0,9

BAE 2.555 2.873 12% 0,9

Pakistan 3.310 2.440 -26% 0,7

Fransa 1.721 2.380 38% 0,7

Suriye 3.317 2.248 -32% 0,7

Filistin 1.815 1.856 2% 0,5

Vietnam 918 1.028 12% 0,3

Almanya 1.000 871 -13% 0,3

Birleşik Devletler 1.679 632 -62% 0,2

Lübnan 887 607 -32% 0,2

Makedonya 140 524 274% 0,2

Brezilya 390 380 -3% 0,1

Norveç 221 320 45% 0,1

Tunus 551 310 -44% 0,1

Kaynak: ITC Trade Map

Tablo 17: Suudi Arabistan Doğal Taş İthalatı 2017/2016 Değişim Tablosu (1000 USD)

GTIP MAL GRUBU

2015 2016 2017

MİKTAR

(TON)

DEĞER

(1000USD)

MİKTAR

(TON)

DEĞER

(1000USD)

MİKTAR

(TON)

DEĞER

(1000USD)

DOĞAL TAŞLAR

TOPLAMI 1.716.633 402.612 1.563.500 336.978 1.398.323 337.940

'680100

TABİ TAŞLARDAN

KALDIRIM VE DÖŞEME

TAŞLARI

1.222.490 275.066 1.042.962 208.583 746.584 174.284

'680229

İNŞAATA ELVERİŞLİ

DİĞER İŞLENMİŞ

TAŞLAR

289.189 51.001 302.146 55.290 300.021 56.929

'680221

İŞLENMİŞ MERMER-

YONTULMUŞ VEYA

KESİLMİŞ

60.282 29.064 114.091 35.544 166.174 51.644

'680291 İŞLENMİŞ MERMER 10.932 7.534 11.760 9.058 33.324 15.066

'680223

GRANİT-

YONTULMAYA

ELVERİŞLİ

14.419 4.598 15.945 4.973 43.653 9.802

'680293 İŞLENMİŞ GRANİT 6.625 2.934 10.972 2.989 42.695 9.179

'961000 KAYAĞAN TAŞI-

İŞLENMİŞ 1.966 4.459 1.964 4.994 1.973 4.577

'680300 KAYAĞAN TAŞI-

İŞLENMİŞ DİĞER 18.089 4.302 15.539 4.231 12.522 3.890

'680299

İNŞAATA ELVERİŞLİ

DİĞER İŞLENMİŞ

TAŞLAR-DİĞER

58.341 10.525 16.845 3.633 16.908 3.553

'680210

TABİ TAŞLARDAN

KALDIRIM VE DÖŞEME

TAŞLARI

13.580 3.171 13.227 3.186 12.456 2.945

'251512

MERMER-TRAVERTEN

HAM, KABACA

YONTULMUŞ BLOK-

DİĞER

2.343 1.351 2.315 1.051 4.982 2.227

'251400

KAYAĞAN TAŞI-HAM

VEYA KABACA

YONTULMUŞ

5.090 774 10.266 1.505 12.152 1.872

28

'251511

MERMER-TRAVERTEN

HAM, KABACA

YONTULMUŞ BLOK

8.284 5.501 1.476 367 1.449 611

'251690

GRANİT HAM, KABACA

YONTULMUŞ VEYA

BLOK-DİĞER

1.512 1.208 869 316 1.066 413

'251612

GRANİT HAM, KABACA

YONTULMUŞ VEYA

BLOK-DİĞER

3 67 1.311 258 1.201 390

'680292

İNŞAATA ELVERİŞLİ

DİĞER İŞLENMİŞ

TAŞLAR-CİLALANMIŞ

119 217 1.043 686 327 353

'251620

GRANİT HAM, KABACA

YONTULMUŞ VEYA

BLOK-DİĞER

306 146 703 250 813 195

'251520

MERMER-TRAVERTEN

HAM, KABACA

YONTULMUŞ-EKOSİN

1.036 236 60 25 21 5

'251611

GRANİT HAM, KABACA

YONTULMUŞ VEYA

BLOK

2.027 458 6 39 2 5

Kaynak: ITC Trade Map

Tablo 18: Türkiye – Suudi Arabistan Doğal Taş İhracatı – Mal Grubu Bazında

Türkiye’nin 2017 yılında Suudi Arabistan’a doğal taş ihracatında miktar olarak en

önemli kalemini yaklaşık 750 bin ton ihracatıyla tabi taşlardan kaldırım ve döşeme taşları ürün

grubu oluşturmaktadır. Türkiye’den Suudi Arabistan’a tabi taşlardan kaldırım ve döşeme taşları

ürün grubundan sonra en fazla yapılan ihracat inşaata elverişli diğer işlenmiş taşlar ürün

grubunda gerçekleşmiştir. İşlenmiş mermer, işlenmiş traverten ve granit ürün grupları ise Suudi

Arabistan tarafından Türkiye’den en fazla satın alınan ürünler olmuştur.

İŞADAMLARININ PAZARDA DİKKAT ETMESİ GEREKEN HUSUSLAR

Ticareti Etkileyen Kültürel Faktörler

Suudi Arabistan'da dinin politika, sosyal davranışlar ve iş dünyası üzerinde önemli bir

yeri vardır. Suudiler İslami değerlerle uyuşmayan dışarıdan gelen bilgiye karşı yenilikçi

değildir.

Suudi Arabistan’da kişinin statüsünü içinde bulunduğu sınıf belirlemektedir. Bu

kültürde bireyler grubun alt kısmında yer almaktadır. Aile en önemli sosyal birimdir. Erkek

lider ve karar verici pozisyonundadır. Ancak grubun oybirliğini alana kadar ilerleme çok zor

gerçekleşmektedir. Liderlik ve kimlik kavramları önemli olup, liderler kişilerin soyundan

29

gelmektedir. Suudi Arabistan'da erkeğin özel bir konumu vardır. Suudi kadınlar iş dünyasına

pek açık değildir.

Ziyaretçilerin bir kefil vasıtasıyla randevu alması önem taşımaktadır. Bu yüzden

yumuşak mizaçlı, etkili akrabaları olan ve nüfuzlu bir kefil bulunmasında fayda vardır. Suudi

Arabistan'da iş yapabilmek batıya göre biraz daha zor ve yavaş gerçekleşmekte olup, iş

görüşmeleri sırasında sabırlı olmak gerekmektedir. Toplantılar telefon konuşmaları ile sık sık

kesilebilir. Tartışma esnasında genellikle kişisel argümanlar kullanılmaktadır. Israr, karşı tarafı

ikna etmek için sık sık kullanılan bir yöntemdir. Suudilerle olan iş ilişkilerinde saygılı ve içten

davranışlar beklenmektedir. Büyüklere saygı göstermek önemlidir.

En sık rastlanan selamlaşma şekli “Salam alaykum”, “Wa alaykum as-salam”

şeklindedir. Selamlaşma için bazı temel Arapça sözcüklerin öğrenilmesinde fayda vardır.

Kartvizitlerinizin bir tarafının İngilizce, diğer tarafının da Arapça olarak hazırlanması sık

rastlanan bir durumdur. Tanıtım materyallerinin Arapça olması bir avantaj sağlayacaktır.

Misafirlere iyi davranmak Suudiler arasında erdem olarak kabul edilmektedir. Bu

yüzden ülkede gerçekleşecek olan önemli aktivitelere iş yaptıkları kişileri davet etmek isterler.

Suudi iş adamları yabancılarla ilgilenirler ve yapacakları hataların affedilmesini beklerler. Kaba

bir davranış olarak kabul edilecek ve onları küçük düşürecek her türlü hareketten uzak

durulmalıdır.

İş ilişkileri aşırı derecede kişisel davranışlarla yürütülmektedir. Suudilerle iyi ilişki

oluşturabilmenin bir yolu da, onların sağlığı, kardeşleri, amcaları, kuzenleri ve oğulları ile ilgili

olabilecek soruları sormaktır. Ancak, ailenin kadın üyeleri hakkında soru sorulmaması

gerekmektedir.

Yemeklerde çok az konuşulmaktadır. Suudiler yemekte sessizliği tercih ederler. Bahşiş

yaygın ve gerekli değildir. Çünkü genellikle fatura içerisinde servis hizmeti de ilave

edilmektedir. Domuz eti ve alkol tabu olarak kabul görmekte olup, bu maddelerin alınması yasa

dışıdır. Yemeğin sağ el kullanılarak yenilmesi önemlidir.

Toplantılar için en uygun zaman dilimi sabahtır. Ayrıca, yaz sıcaklarında bazı Suudiler

karanlık bastıktan sonra toplantı düzenlemeyi tercih edebilirler. Suudiler zamanı daha rahat bir

davranış içerisinde kullanırlar. Sosyal toplantıların veya iş toplantılarının kesin bir başlangıç ve

bitiş saati olmayabilir. Suudi iş kültüründe dakik olmak pek fazla öncelik taşımamaktadır. Siz

30

toplantılarınızda vaktinde olmak için gayret etmelisiniz, ancak karşı taraf bu konuda biraz daha

rahat davranıp toplantılara geç kalabilir.

Erkek ve kadın birbirleri ile etkileşim içine girmezler. Arap kadınlarının topluluk

içerisine girecekleri zaman kendilerini tanıtmamaları için peçe takmaları beklenmektedir. Eğer

bir Suudilinin yanında peçeli bir bayan varsa, bu bayanın tanıştırılması geleneksel bir davranış

değildir. Suudi Arabistan'da kadınların araba kullanmasına izin verilmemektedir.

Suudiler konuşma esnasında aralarındaki mesafeyi çok kısa tutmaktadırlar. Siz bu

davranış biçimine alışık olmasanız da geriye doğru bir hareket yapmayınız. Bu şekildeki

davranışınız sizin hissiz ve soğuk bir kişi olduğunuz imajını yaratabilir. Suudiler yolda

yürürken sık sık el ele gezerler. Eğer Suudili biri elinizi tutarsa bu davranışı bir arkadaşlık

göstergesi olarak algılamalısınız.

Araplar otururlarken bacak bacak üstüne pek atmazlar. Karşı tarafa ayak tabanının

gösterilmesi de hoş karşılanmamaktadır. Suudiler konuşurlarken sürekli olarak elleriyle hareket

etmekten hoşlanmalarına rağmen, herhangi birisini işaret ederek göstermek kaba bir davranış

olarak kabul edilmektedir. Sol el Arap dünyasında temiz olarak kabul görmemektedir. Bu

yüzden sol el ile bir davranışta bulunmamaya özen gösterilmesi gerekmektedir.

Spor özellikle futbol, at ve deve güreşi (bahis yasaklanmıştır), avcılık, ülkenin çekici

gelen taraflarının ve Suudi mutfağının övülmesi hoşlanılan konuşmalar arasındadır. Orta Doğu

politikaları, uluslararası petrol politikaları, İsrail, İslami inanışların sorgulanması ve

eleştirilmesi, hastalık, kaza, ölüm, kadınlar hakkında kompliman yapmak ise kaçınılması

gereken konuşmalar arasındadır.

Para Kullanımı

Riyal Suudi Arabistan'ın para birimi olmakla birlikte dolarda kullanılmaktadır.

Türkiye'den Ziraat Bankasının Cidde'de şubesi bulunmaktadır. İletişim bilgileri aşağıdadır.

T.C. ZİRAAT BANKASI CİDDE ŞUBESİ

Adres: Al Rawdah Dist. 1 Al Rawdah Str. P.O. Box.54759 Jeddah 21524 The Kingdom of

Saudi Arabia

Telefon 00 966 2 665 54 33

31

Faks 00 996 2 664 35 16

E-mail jeddah@ziraatbank.com

Pasaport ve Vize İşlemleri

Diplomatik, Hizmet, Hususi ve Umuma Mahsus Pasaport hamilleri vizeye tabidir.

Resmi Tatiller ve Çalışma Saatleri

İş saatleri değişmektedir. Ancak birçok iş yeri öğleden sonra kapanmakta ve birkaç saat

sonra da açılmaktadır. Haftalık çalışma günleri Cumartesiden Çarşambaya kadar devam

etmektedir. Birçok kimse Perşembe günleri çalışmamaktadır. Cuma günleri hiçbir iş

yürütülmemektedir. Devlete ait kurumlar 7:30-14:30 arasında Cumartesi-Çarşamba günlerinde

açıktır.

Bankalar ise 8:30-12:00 ve 17:00-19:00 Cumartesi-Çarşamba günleri açıktır. Bazı

bankalar Perşembe sabahları da açık tutulmaktadır. Herkes tarafından takip edilen iki bayram

bulunmaktadır. Bu sürelerde hiçbir iş yürütülemez. Birincisi Ramazan Bayramı ikincisi ise

Kurban Bayramıdır.

Yerel Saat

GMT’den 3 saat ileridedir. Yerel saat, kış saati uygulaması sırasında (Ekim-Mart)

Türkiye’den 1 saat ileri, yaz döneminde ise aynıdır.

Yerel Ölçü Birimleri

Suudi Arabistan'da Metrik sistem kullanılmaktadır.

Telefon Kodları

Uluslararası Telefon Kodu: + 966

İklim

Yazları kuru ve sıcak, kışları ise yumuşak bir hava hüküm sürmektedir. En sıcak ay

Temmuz ayı olup; ortalama hava sıcaklığı 26–42 °C arasındadır. En soğuk ay olan Ocak ayında

32

ise ortalama hava sıcaklığı 8–12 °C arasındadır. En kurak aylar Temmuz, Eylül ve Ekim

olmakla birlikte bu aylarda ortalama yağış miktarı 0 mm’dir. En yağışlı ay olan Nisan’da ise

ortalama yağış miktarı 25 mm’dir.

TARİFELER VE DİĞER VERGİLER

İthalatta Uygulanan Vergiler

İthal mallara genel olarak %5 gümrük vergisi uygulanmaktadır.

Gümrük Vergisi Dışındaki Vergiler

İthalatta gümrük vergisi dışında uygulanan vergiler Katma Değer Vergisi ve Özel

Tüketim Vergisidir. Uygulanan Katma Değer Vergisi oranı %5’dir. Suudi Arabistan tarafından

ithalatta uygulanmakta olan gümrük vergisi dışındaki vergilere ilişkin bilgiye aşağıdaki linkten

ulaşılması mümkündür.

https://www.macmap.org/QuickSearch/FindTariff/FindTariff.aspx

GTİP NO GÜMRÜK VERGİSİ GSP Kapsamında İse KDV

68022110 5% 5% 5%

68022150 5% 5% 5%

68029105 5% 5% 5%

68029115 5% 5% 5%

68029120 5% 5% 5%

68029125 5% 5% 5%

68029130 5% 5% 5%

680293 5% 5% 5%

680210 5% 5% 5%

68022300 5% 5% 5%

2514 5% 5% 5%

2515 5% 5% 5%

33

2516 5% 5% 5%

Kaynak: ITC Trade Map

Tablo 19: Suudi Arabistan Tarafından Türkiye’ye Uygulanan Gümrük Vergileri