Suy Tng

Suy TngNguyen Tran Bat

Bi Quang Minh

Ht sc tnh c, ti c tc gi tip chuyn v c tng tc phm Suy Tng. C th ni cha bao gi ti c c cm xc nh va n mt ba "i tic ca tinh thn" n vy. Tc gi bng quan im uyn bc v ci nhn su sc, mch vn hp dn c ng, sc so... xi ln v gi m cc gii php mt cch thuyt phc cho nhng ch nng hi, thit thc v sng cn ca dn tc. Hy vng cc bn cng c c v suy tng tip nhng vn nu trong cun sch...

Li u sch ca Ban bin tpChng ta ang ng trc mt th gii thay i tng ngy, thm ch l tng gi. Nhiu vn vn trc y thuc ca ring quc gia th nay tr thnh vn ca ton nhn loi. Ngc li c khng t vn trong quan nim quen thuc ca nhiu ngi dng nh khng dnh dng g n s hng vong ca quc gia, th nay chng ta phi i mt ngy ngy va nh c may, va nh mt thch thc. Nhng phn bit rch ri gia chnh tr, kinh t, vn ha, x hi, gio dc... gi y tr nn xa l hn bao gi ht bi chng khng gip nhn thc, gii quyt nhiu vn ny sinh.

Trong khi th gii ngy cng a dng v mi mt, ngy cng chng cht nhng mi quan h ring t, ngy cng cao nhng gi tr c nhn, th cng trong ci th gii y cha bao gi s rng buc, ph thuc ln nhau gia cc li ch, cc hnh thi quan h; gia cc c nhn, cc cng ng, dn tc, quc gia hay thm ch gia cc khu vc... tr nn quan trng n th, mang ngha sng cn n th. Quan trng v n gn lin vi s tn ti, ha bnh, pht trin v thnh vng... l m c mang tnh ton cu ngy nay. Ch n c vn ngho i, mi trng hay chng khng b. Khng mt quc gia no c th t mnh gii quyt c mt trong ba vn bc xc v ni cm nhau y m khng cn n s lin kt mang tnh ton cu. Nhng ngay c khi c s, lin kt cht ch th vn cn mt nhn thc tnh to v khoa hc v cn nguyn ca nhng thm ha trn... Ri hin tng tng nh i nghch gia giu c v s xung cp ca nhiu gi tr vn l hu qu ca ngho kh; gia mt th gii c kim sot gt gao v an ninh vi cm gic bt an ang gia tng; gia bn sc ring ca mi dn tc v s ton cu ha trit , gia ch quyn quc gia v s mt dn ranh gii cc ng bin; gia s ph thuc khng th trnh khi v quyn c lp t ch ca cc nc chm pht trin vi cc cng quc...

Tt c nhng iu va nu u c cp trong cun sch m chng ti ang mun gii thiu cng qu c gi. Mc tip cn tng vn c s khc nhau v tnh c o, s su sc, kh nng pht hin, phn tch... v chc chn s gy tranh ci nhng c th ni trc rng chng rt ng trn trng n th, mang ngha sng cn n th. Quan trng v n gn lin vi s tn ti, ha bnh, pht trin v thnh vng... l m c mang tnh ton cu ngy nay. Ch n c vn ngho i, mi trng hay chng khng b. Khng mt quc gia no c th t mnh gii quyt c mt trong ba vn bc xc v ni cm nhau y m khng cn n s lin kt mang tnh ton cu. Nhng ngay c khi c s, lin kt cht ch th vn cn mt nhn thc tnh to v khoa hc v cn nguyn ca nhng thm ha trn... Ri hin tng tng nh i nghch gia giu c v s xung cp ca nhiu gi tr vn l hu qu ca ngho kh; gia mt th gii c kim sot gt gao v an ninh vi cm gic bt an ang gia tng; gia bn sc ring ca mi dn tc v s ton cu ha trit , gia ch quyn quc gia v s mt dn ranh gii cc ng bin; gia s ph thuc khng th trnh khi v quyn c lp t ch ca cc nc chm pht trin vi cc cng quc...

Tt c nhng iu va nu u c cp trong cun sch m chng ti ang mun gii thiu cng qu c gi. Mc tip cn tng vn c s khc nhau v tnh c o, s su sc, kh nng pht hin, phn tch v chc chn s gy tranh ci nhng c th ni trc rng chng rt ng trn trng, trc ht thi khoa hc v lng tri ca mt tr thc. Phi nu ln mt thc t l, nhng vn nh vy thng khin nhiu ngi ngi ngng chm ti bi nhiu l do. Th nht, v n kh mo him, c trn phng din chnh tr ln tri thc. Th na n rt phc tp, li d gy nhm chn ngay t khi t vn nu tc gi khng c mt tr tu hp dn, khng bit to ra mt khng kh i thoi khoa hc, khng a ra c nhng tng c o, khng t tin vo bn thn mnh. V nu c th k thm l do th chnh l t lu chng ta c mt dn thi quen n c suy ngh, suy ngh mt cch khng v li, suy ngh cho tng lai...

ng Nguyn Trn Bt, Ch tch - Tng gim c Investconsult Group, tc gi ca cng trnh kh cng phu ny, thuc s nhng ngi cn coi suy ngh nh mt ci nghip ca mnh. Nhiu trang vit ca ng c sc hp dn vt khi khun kh mt bi nghin cu bnh thng. Tc gi cng cho thy ng khng ngi ng chm n c nhng vn nhy cm, khng ngi a ra nhng ch kin, sn sng chu trch nhim v chng m khng n trnh hoc ph ho. Nhng c l iu ng ni hn li ch ng lun tm cch gn nhng vn nh vy vi tin trnh m ca, hi nhp, pht trin mc tiu cui cng l thnh vng ca Vit Nam; c gng t chng trong nhng mi tng quan c th nhm tm xem yu t no l t thun li, yu t no tc ng tiu cc trn tin trnh vn ln ca ngi Vit. Ch ring n lc chn thnh nh vy rt ng c ghi nhn. Chnh iu cng l l do khch l chng ti trong vic a cun sch n vi bn c.

BAN BIN TP

Mc Lc cun schLi u sch

Phn I - Ton Cu Ha Bin chng ca t do Nhn thc th gii trong thi i thng tin Cm gic bt an

Ton cu ha v chnh lch giu ngho

Vai tr ca cc cng quc

Hai chnh sch i ngoi Ton cu ha v vn ha

Php lut - Ti sn tinh thn ca nhn dn nh hng ca vn ha i vi php lut

T h t tng n h gi tr H tiu chun vn ha chnh tr ton cu

Phn II - Th Gii Th Ba

Lnh o phi cch mng

Bc lt ngoi kinh t

Tham nhng v tham nhng tinh thn S bin dng tm l di tc ng ca tham nhng

Th ch v thnh tch Tnh tr ca ci cch chnh tr Tnh lc hu tng i ca vn ha Ci cch vn ha

Tnh ng b ca cc cuc ci cch

ng thun x hi

Cuc gii phng th hai

Phn III - Vit Nam Li ch quc gia v hi nhp quc t

T duy a kinh t- a chnh tr

Con ngi - Tin ca s pht trin

Pht huy ni lc

Pht trin kinh t t nhn

Kinh t t nhn trong nn kinh t th trng

Nhng vn pht trin kinh t t nhn thi hin i

Nhng vn ca kinh t t nhn ti cc nc pht trin

Pht trin kinh t t nhn ca Vit Nam

Xy dng cc tp on kinh t

Xy dng cc hip hi Bi cnh ra i cc hip hi Vit Nam

Hin trng ca cc hip hi Vn nng cao hiu qu ca cc hip hi

Xy dng nn vn ha kinh doanh

Xy dng cng ng doanh nhn

Ci cch gio dc X hi ha gio dc

Nhn ti v s dng nhn ti

Mt s vn nhn thc

Nhn ti chnh tr - li gii cho bi ton pht trin

Tm kim m hnh pht trin

Phn IV - i Thoi Ci cch hin php Trung Quc

Xy dng nh nc php quyn

Th gii th ba v t do ha thng mi

Vit Nam - mt tng lai c th d bo

Tr chuyn vi gio s John Gillespie Vit Nam hi nhp quc t

Phn I - Ton Cu HaBin chng ca t do

Nguyn Trn Bt, Ch tch - Tng gim c, InvestConsult GroupTp ch Khoa hc & T quc

05:32' PM - Th nm, 21/07/2005

"Khng c g qu hn c lp, T do"- H Ch Minh -

T do khng phi l thut ng xa l, cng khng phi mt pht hin bi n gn lin vi con ngi nh mt cng c tn ti, sng v pht trin. Tuy nhin, i vi con ngi, t do vn phn no b n; chng ta, dng nh, cha nhn thc trn vn v n, cng cha bit khai thc v s dng n nh mt cng ngh pht trin.

Thi k Khai sng nh du mt bc ngot khng ch trong lch s m cn trong nhn thc ca con ngi. Cc hc gi ca thi k y khng phi nhng ngi u tin bn v t do nhng h l nhng ngi c cng rt ln trong vic xy dng nhng nhn thc mi v t do v thc tnh nhn loi v cc gi tr ca n. Phng Ty n nhn nhng ng gp y v l nhng ngi u tin c nm v ngt ca t do v hng th nhng thnh qu ca n.

Tuy nhin, mt s vng km pht trin, con ngi vn m h trc t do v dng li vic nhn thc n nh mt cng c tha mn cc i hi mang tnh bn nng. Vy u l cn nguyn ca hin tng ny v phi chng, c mi lin h gia tnh trng km pht trin vi trng thi thiu hoc khng c t do? Bi vit Bin chng ca t do s gp phn tr li cu hi y.

T DO NH MT PHM TR TRIT HCNhng quan nim v t do

Ngc dng lch s, c th thy cc hc gi phng Ty sm a ra mt s nh ngha v t do. Trong khun kh bi vit ny, chng ti ch a ra hai cch hiu v t do ph bin nht ca Locke v Hegel.

T do l kh nng con ngi c th lm bt c iu g m mnh mong mun m khng gp bt k cn tr no (Locke)

y l nh ngha nguyn thy nht v t do v cng tng c kh nhiu ngi tn ng. Tuy nhin, nh ngha ny c nhng hn ch nht nh, th hin ch nu t do ch thun ty l kh nng con ngi c th lm bt c iu g mnh mong mun m khng gp bt k cn tr no th s c rt nhiu ngi nhn danh t do tha mn nhng mong mun hay tham vng c nhn ca mnh, ph hoi trt t x hi, v do , lm phng hi n s pht trin ca mi c nhn cng nh c cng ng.

T do l ci tt yu c nhn thc (Hegel) Nhn thc c s hn ch ca nh ngha v t do ca Locke, Hegel xy dng mt nh ngha mi v t do. l, t do l ci tt yu c nhn thc. Cu hi t ra l, vy ci tt yu l g? y, ci tt yu c hiu l cc quy lut t nhin. Do vy, c th vit li nh ngha v t do ca Hegel nh sau: t do l cc quy lut t nhin c nhn thc. Hegel cho rng con ngi cng nhn thc mt cch chnh xc, r rng v ton din v ci tt yu bao nhiu th cng c t do by nhiu.

nh ngha ny pht trin hn mt bc so vi nh ngha ca Locke, tc a t do t mt trng thi bn nng n t do trong mi tng quan vi ci tt yu. Nh vy, ranh gii ca trng thi t do v trng thi khng c t do chnh l ct mc nhn thc c ci tt yu. Nhn thc c ci tt yu, con ngi s khng nhn danh t do thc hin nhng hnh vi km hm s pht trin ca bn thn anh ta v c cng ng. Chnh lc y, t do s l iu kin tinh thn gip con ngi tip cn vi s pht trin thc th v ton din.

Trong khi phng Ty, cc hc gi bn v t do mt cch si ni v y cm hng th phng ng, t do cha phi l mt khi nim hon chnh m mi ch c hiu theo ngha t do bn nng, hay nh ci cho php, h qu l, ci g khng cho php ngha l khng t do. Chng hn, gii thot l mt trong nhng phm tr trit hc tn gip n ch trng thi tinh thn, tm l, o c ca con ngi thot ra khi mi s rng buc ca th gii trn tc v ni kh i ca cuc i. C th ni, trit hc n ch xoay quanh gii thot con ngi trong i sng tinh thn (gn nh tim cn trng thi siu thot) thay v a ra cc t tng pht trin con ngi bng cch gii phng con ngi khi nhng rng buc. Trit hc Trung Hoa c i tng xng t tng v v ngha l t do tuyt i khng b rng buc bi bt c tng dc vng, am m, ham mun no; tc sng, tn ti theo bn tnh t nhin, khng cn s tham gia c tnh cht x hi.

T do l qu trnh dch chuyn song song ca ngh v hnh vi T do c hiu mt cch rt khc nhau gia cc dn tc v thm ch, gia cc thnh vin ca dn tc. Thc ra, ngi ta ch nhn ra gi tr ca t do khi b mt t do, hay ni cch khc, ngi ta ch cm thy gi tr ca t do khi vng phi nhng gii hn ca n bi chnh nhng gii hn y s nh thc con ngi, gip con ngi thot ra khi trng thi th ng n nhn mt phn ca t do nh s nhn nhng ca b trn i vi k di. Tuy nhin, phi khng nh rng, t do khng phi l mt loi quyn c trao tng bi bt k th ch no m n l bn cht t nhin ca con ngi, tc l n gn lin vi con ngi ngay t khi sinh ra. C th ni, t do l khng gian sng ca mi c nhn, ai cng c th khai thc khng gian y, thm ch m rng n, nu hiu c bn cht v gi tr ca t do.

Tuy nhin, trc khi bn v php bin chng ca t do, chng ta cn phi xy dng mt nh ngha v t do. Chng ti cho rng, t do l qu trnh dch chuyn song song ca ngh v hnh vi, h qu l, bt c x hi no cho php s dch chuyn song song ny din ra mt cch thun li trong mt trt t hi ha v cn i, x hi y s t ti trng thi t do. Php bin chng ca t do cn phi gp phn vo vic thay i nhn thc ca con ngi v t do, trn c s y h tr qu trnh dch chuyn song song ca ngh v hnh vi mi c nhn cng nh c cng ng. chnh l tin ca s pht trin.

T DO V CC MI QUAN H BIN CHNGT do l mt khi nim phc tp, a chiu v gm c nhiu thnh t. N khng phi l mt cm gic mc d nu thiu cm gic v t do th cng khng th to thnh khi nim t do. iu quan trng nht l khi nghin cu t do l chng ta phi phn tch cc thnh t to thnh khi nim t do, v tr v nh hng ca tng thnh t i vi i sng. Trn c s , con ngi s nhn thc c mnh nn chuyn nhng b phn no ca t do, chuyn nhng cho ai v vo thi im no phn t do mnh cng hin khng tr nn v ngha.

T do l mt trong nhng iu kin ban u hnh thnh hnh phc. ng thi, n l nguyn liu u vo ca i sng con ngi, hnh phc chnh l kt qu ca vic chuyn ha t do thnh nhng sc mnh nht nh v ton b qu trnh chuyn ha chnh l tin trnh pht trin. V vy, c th ni, phn tch t do, hnh phc v qu trnh pht trin chnh l phn tch qu trnh vn ng ca t do.

iu quan trng nht l, trn c s cc phn tch v t do, chng ta cn phi xc lp ranh gii gia cc loi i tng, l loi i tng c nng lc s dng v khai thc t do v loi i tng khng c nng lc khai thc v s dng t do, bi t do ch dnh cho nhng ngi c trnh nhn thc nht nh. Mc d t do l s hu t nhin ca con ngi, nhng khng phi tt c mi ngi u c nng lc v xng ng c khai thc th ti sn v gi y. Xc lp ranh gii gia nhng loi i tng khc nhau s gim bt nhng ri ro c th xy ra trong qu trnh xy dng t do nh mt cng ngh pht trin. Ch c nh th, t do mi tr thnh im xut pht ca mi qu trnh pht trin c v mt nhn thc ln hnh vi.

Mi quan h gia cc thnh t ca t do C th hiu, t do gm c hai thnh t quan trng nht l t do nhn thc v t do hnh ng trn tt c cc lnh vc ca i sng. Vy, u l mi lin h gia hai thnh t ny?

Ti cho rng t do nhn thc l nn tng con ngi i ti t do hnh ng. Khng c t do nhn thc tc l khng c t do tinh thn, con ngi s khng th c t do hnh ng bi lun vp phi cc ro cn v mt nhn thc, v do , con ngi s cm thy b hn ch, b mt t do ngay t trong ngh ch khng ch trong hnh vi ca mnh. iu ny hon ton tri ngc vi tinh thn v t do m chng ti a ra trong phn trn, l t do l s dch chuyn song song ca ngh v hnh vi. Phi hiu rng, t do nhn thc s to iu kin cho s pht trin v dch chuyn ca ngh, trong khi , t do hnh ng s to iu kin cho s dch chuyn ca hnh vi song song v tng ng vi s dch chuyn ca ngh.

Mt khc, t do nhn thc chnh l iu kin tin quyt xy dng cc m-un nhn thc, bin khng gian nhn thc ca mi c nhn v cng ng thnh mt vn m cc m-un t duy ca con ngi. Khu vn ch a dng v phong ph chng no t do hnh phc c cng nhn nh mt trong nhng nguyn l cn bn nht. S phong ph v a dng v mt nhn thc s dn ti s phong ph v a dng ca hnh ng. iu ny s to ra khng gian a chiu trong cc lnh vc kinh t, chnh tr v vn ha - iu kin cn v mi c nhn, mi cng ng, mi nh nc, mi th ch duy tr v pht trin s ng n ca mnh. Mt khc, n lt mnh, t do hnh ng li to iu kin cho vic m rng khng gian nhn thc ca mi c nhn v cng ng, bi thng qua t do hnh ng, con ngi s c iu kin lm phong ph kinh nghim sng, kinh nghim vn ha ca mnh, v do , c th xc tin nhng ci mi v nhn thc v t iu chnh nhn thc ca mnh. y chnh l mi lin h hu c gia hai thnh t c bn nht ca t do.

Mi quan h gia t do v pht trin Chng ta trn tr rt nhiu trc vn ti sao trong lch s cn i v hin i phng ng li chm pht trin hn phng Ty. tr li cho cu hi y, chng ta tn rt nhiu cng sc v nhit huyt m vn cha tm ra li gii thch xc ng. Phn ln ti nguyn ca nhn loi nm phng ng, nhng phng Ty l c chin thng trong hu ht cc cuc chy ua n s pht trin. Trong khi , ngy bin vi chnh mnh, phng ng m chm v t c v mnh trong nhng gi tr Chu n khi nhn ra nhng gi tr y cng ch l mt dng ti nguyn ch khng th v khng phi l s pht trin thc. Vy u l cn nguyn v li gii ca hin tng ny?Cc phn tch v t do cho thy rng chnh s thiu t do phng ng l nguyn nhn su xa nht gy nn tnh trng chm pht trin, v do , nhn thc li t do, ngha v vai tr ca n i vi i sng cng nh cng nhn t do nh quyn v s hu t nhin ca con ngi chnh l gii php trit phng ng tip cn s pht trin.

Chng ti tn ng lun im ca Amartya Sen, mt trong nhng nh kinh t hc ot gii Nobel, khi ng cho rng Pht trin nh l t do. S d c th ni nh vy l bi cu trc t do, ni chung, gm c t do kinh t, t do chnh tr v t do tinh thn. T do kinh t chnh l nguyn kh ca nn kinh t th trng - gii php duy nht pht trin kinh t. T do chnh tr chnh l iu kin tin quyt xy dng mt nh nc dn ch - phng thc qun l u vit cho php pht trin con ngi mt cch ton din. T do tinh thn, tc khng l thuc vo nhn thc ca ngi khc, chnh l nguyn kh ca khoa hc nhn thc, n chnh l yu t quan trng nht to ra s sng to v s a dng ca khoa hc nhn thc, tc s a dng v mt tinh thn.

Mi quan h gia t do v trnh pht trin ca lc lng sn xut cng l mt kha cnh quan trng trong cc phn tch v t do. Cn lu rng trnh pht trin ca lc lng sn xut khng ch th hin s hin i ca t liu sn xut m quan trng hn l s tin b ca nhn thc. T do nh thc cc nng lc pht trin, l iu khng th ph nhn. Tuy nhin, cn nhn mnh rng, s pht trin ca trnh lc lng sn xut cng ng vai tr ng k vo vic m rng khng gian t do ca con ngi. Ni cch khc, lc lng sn xut pht trin n u th khng gian t do s m rng n , v do , c th kt lun gia hai cp phm tr ny lun c mt s dch chuyn song song v tng ng.

Phi khng nh rng t do bao gi cng l im xut pht ca s pht trin v khng th c s pht trin no i trc t do. S phn bit rnh mch hai khi nim t do v bn lnh t do s gip nh cm quyn nhn ra ni s v s mt n nh do s thiu kinh nghim t do ca ngi dn to ra l mt ni s hon ton v l bi kinh nghim t do, hay bn lnh t do ch hnh thnh khi ngi dn c t do v c quyn s dng v khai thc n trong i sng ca mnh. cng chnh l mt trong nhng ngha cn bn ca cc phn tch v t do.

Bn cnh , t do cn l ht nhn ca mi cuc ci cch, trong c bn cuc ci cch quan trng nht, l ci cch chnh tr, ci cch kinh t, ci cch vn ha v ci cch gio dc. T do kinh t i trc con ngi nm c cc thnh qu s pht trin. Chng no cm nhn c v ngt, tc cc thnh qu thu c t t do kinh t, con ngi s nhn thc c gi tr ca t do chnh tr. T do chnh tr chnh l nhu cu i hi th ch khng nh cc quyn t do. Tuy nhin, con ngi cn l tng ha cc mi quan h x hi, ni cch khc, con ngi chnh l sn phm ca vn ha. Do vy, nu khng c t do vn ha, con ngi s khng th ra khi qu kh v khng tm c yu t bo tr tinh thn cho t do kinh t v t do chnh tr. Mt khc, thiu yu t bo tr tinh thn l t do vn ha, t do kinh t v t chnh tr s to ra trng thi pht trin khng n nh v lun b nu ko bi s lc hu v mt vn ha. Ci cch gio dc l tin ca vic xy dng mt lc lng tin tin hng hu ca x hi, nng lc duy tr v nng cao cht lng ca s pht trin. Tu trung li, bn cuc ci cch ny vi ht nhn l t do u nhm tip cn trng thi pht trin bn vng. Pht trin bn vng khng thun ty l s pht trin n nh v lin tc m cn l s n nh ca cc ngun pht trin. Nu ci cch kinh t to ra c sc mnh hu hnh ca s pht trin th t do v chnh tr v t do v vn ha s to ra tnh n nh ca cc ngun ca s pht trin, hay ni cch khc chnh l to ra phm tr pht trin bn vng. chnh l mt trong nhng im mu cht quan h gia t do v pht trin.

Mi quan h gia t do v dn ch

phng Ty, ngi ta cho rng, t do l mt quyn t nhin, l khng gian vn c ca mi con ngi, v do , Nh nc dn ch l kt qu ca s nhng bt mt phn t do c nhn cho chnh ph nh nc c vn ling iu hnh x hi. T , c th khng nh, s t nguyn nhng bt mt phn t do c nhn cho chnh ph nh mt hnh thc gp vn chnh l bn cht kh c x hi. iu hnh t nc bng php lut, hay cc kh c x hi chnh l im u vit ca phng thc qun l theo m hnh dn ch.

Russeau vit Vi kh c x hi, con ngi mt i ci t do thin nhin v hn ch ci quyn c lm nhng iu mun lm m lm c; nhng mt khc, con ngi thu li quyn t do dn s v quyn s hu nhng ci m anh ta c. Cng trong phn ny, ng vit lm theo kch thch ca dc vng l n l, m tun theo cc quy tc m mnh t ra l t do. Nh vy, bn cht ca t do l g v u l gi tr cao qu ca n? C th khng nh ngay rng, bn cht ca t do chnh l vic tun theo cc quy tc ca nhn thc ca mnh ch khng l thuc vo nhn thc ca ngi khc. Do , gi tr cao qu ca t do chnh l m bo v trao tr mt cch nguyn vn khng gian sng ca con ngi v to iu kin cho hnh vi ca mi con ngi phn nh mt cch trung thc gng mt ca nhn thc ca mnh. Cu hi c t ra: Hnh thi nh nc no m bo c tnh n nh hay gi tr bn vng ca t do cng dn? Lch s hnh thnh v pht trin ca nhn loi chng minh rng ch chnh tr tin tin c th m bo quyn t do cng dn chnh l ch dn ch. Khi bn n t do, ngi ta mi ni dn ch l tt yu, tc l x hi khng th tip tc duy tr tnh trng c ti.

Nn dn ch c hnh thnh trn c s cc quyn t do c th ch ha, ni cch khc, t do chnh l nguyn liu quan trng nht xy dng nn dn ch. C th ni, s d nn dn ch ngy cng pht trin v chng minh vai tr ca n trong vic xc tin s pht trin v tin b x hi l bi n nhn thc ng n v t do th hin vic xy dng cc kh c x hi. Kh c x hi khng phi l nhng mnh lnh m l nhng tha thun ca con ngi trn c s nhn thc v t do v t nguyn nhng bt mt phn t do c nhn xc lp trng thi pht trin hi ha v cn i.

Trn c s , cn phi i n nhn thc rng, khng c mt mi trng no c th h tr s pht trin ca con ngi tch cc bng mt mi trng m bo t do c nhn thng qua s t nguyn nhng bt mt phn t do c nhn, tc mt nh nc dn ch.

Mt kha cnh khc trong mi quan h gia t do v dn ch l, t do l th ti sn t nhin v gi nht ca con ngi v x hi c cu thnh t s gp vn ca con ngi, y, vn c hiu l mt phn t do c nhn. V vy, bn cht ca nh nc l mt kh c, m , con ngi t nguyn gp mt phn t do. Gia nh l mt n v x hi m mi ngi, ngoi quan h huyt thng, cn t nguyn gp mt phn t do. Do , ch c ti l ch chim ot vn ling t nhin ca i sng con ngi t do. chnh l bn cht ca s tham nhng tinh thn, tc chim ot t do ca ngi khc thay v s dng s t nguyn chuyn nhng t do ca h mt cch minh bch. cng chnh l hn ch ca cc nh nc phi dn ch. Cc phn tch v t do phi ch ra ai chim dng vn ling ca con ngi v phi gip con ngi i ti nhn thc rt quan trng, l trng thi khng c t do ca nhiu ngi s to ra quyn t do tuyt i ca mt hay mt s con ngi. Lun im ny c khng nh t thi k Khai sng - thi k ca nhng tn tui v i nh Voltaire, Didro, Montesquieu hay Russeau.

Ht thy con ngi khi sinh ra u bnh ng, v c t nhin ban cho nhng quyn khng th ph nhn, trong c quyn sng, quyn t do v quyn mu cu hnh phc. m bo nhng quyn ny, cc nh nc c hnh thnh trn c s s ng thun ca cc thnh vin trong mt x hi. Nu hiu theo ngha ny th t do l mt khi nim rt nhn vn, n gn lin vi ci T nhin (ni chung) v con ngi (ni ring).

T do cn l mt phm tr vn ha, ni khc i, vn ha chnh l khng gian tinh thn ca t do. ngha v hnh vi ca con ngi li b trong mt cnh ng mnh mng cc i tng hnh thnh t qu kh, hay cc nim, khi nim v nhn thc v vn ha. Do , chnh vn ha mi c kh nng iu chnh hnh vi v ngh ca con ngi. Vn ha iu chnh t do c nhn tr thnh t do cng ng tc l n xy dng cc khi nim s khai ca kh c x hi, mi kh c x hi u xy dng trn kinh nghim vn ha ch khng phi kinh nghim php l.

Nhn thc th gii trong thi i thng tin

Nguyn Trn BtCh tch / Tng gim c, InvestConsult Group

11:23' AM - Th su, 23/09/2005

Con ngi c th nhn thc th gii hay khng l mt cu hi hc ba khng ch vi cc nh trit hc m cn vi c nhn loi. Tuy nhin, khng ch gia cc nh trit hc duy tm vi cc nh trit hc duy vt, m ngay c gia nhng nh trit hc duy tm vi nhu hay gia cc nh trit hc duy vt vi nhau cng c nhng mu thun nht nh trong vic tr li cu hi ny. Vy chn l nm u?Chng ti cho rng qu thc rt kh tm ra cu tr li ng cho vn ny, nht l trong bi cnh th gii ngy cng tr nn bo ha v thng tin cng vi s pht trin khng ngng ca khoa hc k thut. Mc d nh vy, th gii vn lun lun l mt i tng b n v y ma lc i vi cc nh khoa hc; v vy cu hi con ngi c th nhn thc c th gii hay khng vn cn nng bng v th v nh bui ban u. Bi vit di y s trnh by cch tip cn ca chng ti trc vn ny v hy vng n s phn no thc tnh con ngi v kh nng v gii hn ca mnh trc vn nhn thc th gii trong mi tng quan vi s pht trin ca khoa hc k thut, c bit l ca ngnh truyn thng.

Lch s t tng ca con ngi tip nhn rt nhiu quan im v kh nng nhn thc th gii ca con ngi, t bt kh tri" ca Berkeley n "vt t n ca Kant, t tinh thn tuyt i ca Hegel n "ci to th gii" ca Marx. Phi khng nh rng, mi hc thuyt u c nhng im hp l ca n; chnh bi vy, n vn rt sng ng v lin tc truyn cm hng cho con ngi trong vic l gii cu hi ny. Vn chng ti t ra trong bi vit ny ch l mt kha cnh lin quan n kh nng nhn thc th gii ca con ngi, l ngy nay con ngi c nhn thc c th gii khng khi m cng ngy cng c tip xc vi nhiu ngun thng tin hn? Hay th gii, tri qua v s nhng cn thng trm v bin chuyn v i, vn l chnh n, b n v huyn hoc nh trong mt Berkeley v Kant hay r rng, c th nh trong nhn thc ca Marx?

Ch ngha khng b - khong en mi trong bc tranh th gii hin iMt s ngi cho rng nhng bin ng gn y ca th gii bo hiu mt trin vng khng my xn ln m qun mt rng bin ng l mt thuc tnh cn bn ca th gii, hay ni cch khc, th gii lun lun v khng ngng bin ng. T trc n nay, do nhng hn ch v trnh khoa hc cng ngh, con ngi khng theo kp vi nhng bin ng ca th gii. Dng nh, s pht trin ca khoa hc cng ngh, nht l ca ngnh truyn thng, lm con ngi ngy cng hoang mang trc nhng bin ng ca th gii trong khi s xut hin ca nhng bin c y, xt v mt hin tng thun ty, khng hn d hon ton mi. Cc cuc bu c vn c tin hnh khp mi ni vi chin thng hay tht bi ca nhng phe phi khc nhau. Cc cuc o chnh hay thm ch, cc cuc chin tranh cng vy.

Trc y, do s hn ch v khoa hc cng ngh, thng tin v nhng thay i ca th gii cng nh nh hng ca chng khng c cch no n vi con ngi nhanh chng nh ngy nay. Gn y, bc tranh th gii hin i c mt im nhn l ch ngha khng b. l cuc chin tranh gia bng ti v nh sng, hay theo cch ni ca mt s ngi, l cuc chin ca th h th t vi mt k th v hnh v hu hnh, chng u v khp mi ni, khng mt trung tm u no c th v phi lnh th ha". Cc nh nghin cu ch ra rng hnh thc s khai ca ch ngha khng b l nhng phong tro u tranh, sau thoi ha tr thnh nhng t chc khng b, hay t chc phn ng c tnh cht phi chnh ph. Lc mi ra i, chng cng ch mc tiu chnh tr, tn ch v gi tr x hi nht nh.

Hi Tam Hong ra i trong hon cnh nh Thanh lt nh Minh Trung Quc, hay cc t chc mafia ra i Italia u c lch s tng t nh vy. C th ni, s n r ca ch ngha khng b trong khong thi gian gn y l mt mt ca qu trnh ton cu ha nm bn ngoi kh nng kim sot ca cc chnh ph, chng li th gii vn minh v th gii hp php.

Mt s ngi li cho Tng thng Hoa K - George Bush - trong vic "chc gin" cc t chc khng b. Tuy nhin, Bush con khng phi l mt v tng thng ti mc d trong v s nhng vic ng ta lm, hn c nhng vic khng ng. Phn ng quyt lit v chnh sch cng rn ca Bush trc nhng hnh ng ca cc t chc khng b s l mt liu thuc c tr nu ng ta chiu c n s khng kin quyt ca cc nh chnh tr khc. S tt hn nhiu nu Bush hp tc vi cc nh chnh tr trn ton th gii trong vic thit k v p dng nhng chnh sch chng khng b to bo v quyt lit. Ni ng hn, ch ngha khng b mc d hnh thnh t lu, nhng c l cha bao gi li xut hin mt cch c t chc v ch ng nh gn y. iu lm dy ln trong v s ngi nhng lo ngi v mt cuc chin tranh mi, sau nhng cuc chin lch s ca Thnh Ct T Hn, Napoleon hay Hitler. Nhng liu bc tranh th gii c u m n nh vy, hay chnh l hiu ng ph ca truyn thng?

Nguy c nhn thc bng bng mm mng ca mt thuyt bt kh tri miKhng th ph nhn s khng khip ca nhng g m cc t chc khng b gy ra New York, Mandrid hay Baghdad. Tuy nhin, chng ti mun tip cn vn theo mt cch khc, liu rng chng ta thnh cng trong vic xy dng cho mnh phng php lun nhn thc ng n (tc phng php x l thng tin ng n) hay chng ta ang nhn thc th gii qua hiu ng ca truyn thng?

S ra i ca ngnh truyn thng l mt trong nhng thnh tu v i ca nhn loi. Truyn thng a con ngi xch li gn nhau hn v gip con ngi phn nh th gii mt cch c thc thnh nhng mng mu khc nhau thng qua vic cung cp cho con ngi nhng thng tin cp nht v rt c gi tr. Truyn thng cng gip cho con ngi t lm mi nhn thc ca mnh v nu thiu vng n, chng ta s t giam hm mnh trong nhng c o v nhn thc. Tm li, truyn thng ng mt vai tr thit yu trong vic xy dng v xc tin nhn thc ca con ngi v th gii.

Vi kh nng to ln nh vy ca truyn thng, mt s ngi lc quan cho rng thuyt bt kh tri chng cn l do g tn ti, h qun mt rng truyn thng l mt cng c cc k sc bn cho vic nhn thc th gii v do , n cng c nhng phn ng ph nht nh. Tuy nhin, mt s ngi bng quan hoc km tnh to khng nhn ra iu ny. Thm ch, thay v s dng lng thng tin, kin thc m truyn thng cung cp nh nhng nguyn liu nhn thc, mt s ngi cn hon ton ph thuc vo s phn nh ch quan ca n.

Hy ly ch ngha khng b lm v d. Mc d truyn thng c gng truyn ti nhng thng tin chn thc v khch quan nhng n vn to ra nhng o gic v s nc n ca con ngi ln hn c nhng tht thit m h phi gnh chu. Sc mnh ca truyn thng l tnh lan ta tc th ca n; kt qu l, nhng o gic khng khip cng lan i nhanh chng khng km. S cng hng o gic, n mt mnh, to ra mt nhn thc cc k hong lon v en ti v th gii trn phm vi rng ln.

Hy tng tng mt th gii khng c s ln mnh ca ngnh truyn thng s ra sao? R rng, nhng s kin khng khip y s chm trong lng qun mt cch nhanh chng v con ngi cng s khng cm thy lo s t n. Tuy nhin, gii truyn thng rt bit cch khai thc nhng bin ng ca th gii. iu ny cng chnh l mc ch ca truyn thng lm nn ci m chng ta thng gi l Quyn lc ca Truyn thng.

n lt mnh, n s to ra mt nguy c mi - nguy c nhn thc th gii bng bng, tc nhn thc th gii qua thng tin v hnh nh. Nu chng ta tip tc khai thc thng tin theo cch ny th truyn thng s khng lm con ngi mnh hn, ton din hn v nhn thc, m cn to ra s t gy v nhiu lon v nhn thc th gii.

C th ni rng, ti nhng ni m ngnh cng nghip truyn thng t chn ti, th gii c nhn thc hon ton khc vi nhng min m n b st. ni ny ngi ta lo s ch ngha khng b trong khi ni khc - nhng min t thiu thng tin v th gii - con ngi vn nhn thc th gii mt cch hoan h v n gin. Phi chng khi nhng bi ca v ni au thng c ct ln trong nhng nh ht ln s c sc lan ta v lay ng gp hng nghn ln khi n c ht nhng ni khc? Phi chng, hiu ng ph ca truyn thng ang lm con ngi m h v nhiu lon trong vic nhn thc th gii? V phi chng, vi vic nhn thc th gii bng bng, truyn thng ang cng vi con ngi xy dng mt thuyt bt kh tri mi?

Th gii thc s nh th no?Chng ti cho rng, mt phn no ca th gii, hay thm ch c th gii, di hiu ng ph ca truyn thng, ang b m t v cng iu ti mc lm mo m cu trc i sng tm l ca con ngi. Thc ra, th gii, v bn cht, l b chn p v chn p ln nhau ch khng c lnh o. Giai on th gii c lnh o v lnh o mt cch c t chc nht l giai on Chin tranh Lnh. Th gii, v c bn, l n cc - ci m trong thi i ngy nay cn c hiu l n cc ng ch khng phi l n cc tnh nh trc. Do vy, tht kh hnh dung hay nhn thc th gii, hay ni cch khc, tht kh tr li cu hi th gii m chng ta nhn thc c l ci g, l kt qu ca nhn thc ca con ngi, kt qu ca truyn thng, kt qu ca ting vng hay ting n. Chng ta lun ngh rng s t cng ng trong mt nhn thc thng nht gii thch th gii, nhng thc ra, th gii c gii thch hon ton khng nht qun. Do , vn cn nghin cu l th gii thc ra nh th no trong thi i thng tin hin nay. Chng no khng tr li c cu hi y, chng ta s tip tc sng v nhn thc bng bng, tc bng nhng g m gii truyn thng truyn ti ti con ngi thng qua cc phng tin hin di ca n.

Sc mnh ca Truyn thng khin con ngi tng mnh chng minh c s sai lm ca thuyt bt kh tri nhng dng nh n ang lm iu ngc li. C v nh con ngi ang b khng hong thng tin v cng nhng vng lc hu v nhn thc, s khng hong thng tin y cng r rt.. Khng hong thng tin c l s l mt cuc khng hong mi ca nhn loi.

Khng hong thng tin ch c th xy ra nhng vng t lc hu v nhn thc bi s lc hu v nhn thc ng ngha vi vic t duy mt cch n gin, phin din v th ng. Trong khi , khi lng thng tin s c tip nhn mi ngy khin th gii c phn nh vo trong tim 'thc con ngi mt cch ht sc phc tp, khin cho mt s hc gi phi nh ng nhn loi v nn kinh t Intemet, hay nn kinh t thng tin, cho rng nu bin thng tin tr thnh nn kinh t, chng ta s t mnh to ra s thay th. Vn khng dng li , m quan trng hn, chng ta cn phi cnh bo nhn loi v nguy c thng tin, hay ni cch khc l nguy c v nhn thc bng ca cc hnh nh ca th gii.

tr li cu hi con ngi c th nhn thc th gii hay khng, chng ti cho rng con ngi khng ch c th m buc phi nhn thc c th gii v ch khi no nhn thc c th gii, chng ta mi c th tn ti v pht trin. Ni nh vy khng c ngha l con ngi c th nhn thc c th gii mt cch trn vn v chnh xc bi th gii l mt i tng qu rng ln v phc tp. Vi s chnh lch v trnh nhn thc, th gii c phn nh v mang mu sc rt khc nhau trong nhn thc ca nhng ngi khc nhau. Ni cch khc, trnh v bn lnh nhn thc ca con ngi s quyt nh vic con ngi s i ti u trong chng ng nhn thc th gii.

V mt l thuyt, c th nhn thc th gii, chng ta cn phi to cho mnh bn lnh thot khi vng nh hng ca thng tin, ngha l phi c s quan st v phn tch c lp. Hy dng li vic coi thng tin nh nhng nguyn liu th v hy lc ra trong thng tin nhng s kin nguyn bn trc khi chng b phng i. Thit ngh, lm nh vy chng ta s hnh dung th gii ng vi bn cht ca n.

Do , hy hnh dung v nhn thc th gii nh chnh n ch khng phi thng qua nhng ting vng ca truyn thng.

ng truyn thng can thip su sc vo t duy cng nh vo nhn thc ca chng ta v th gii ri to ra nhng s t gy t ngt. cng chnh l nhim v ca khoa hc v qu thc l mt nhim v kh khn bi hng ngy c hng trm, hng nghn bi vit v cc s kin ca th gii. Nhim v ca khoa he l chia th gii thnh ng nhng mng mu v nhng d liu c mu sc khc nhau. Khi xem xt mt hin tng no , chng ta s nhn ra s xut hin ca hin tng y th no cng to ra nhng hnh nh v phn ng khc nhau ca th gii. V th gii theo s ng hng hay xm xt bi cc mng nhn thc khc nhau hay bi cc vng c dn khc nhau.

Quay tr li vi thc tin Vit Nam, chng ti cho rng s khng hong tha thng tin khin chng ta tng tng ra mt th gii phc tp vi v s him ha v chnh ni lo s y khin chng ta khng dm thc hin nhng cuc ci cch trit .

Trong khi , Trung Quc tin hnh rt nhiu chng trnh ci cch ln v khuy ng c th gii bng s thnh cng ca nhng cuc ci cch . So vi Vit Nam, Trung Quc l mt t nc rng ln v phc tp hn nhiu. Do , ri ro v cc vn m Vit Nam phi i mt khi tin hnh ci cch chc chn t hn Trung Quc c v s lng v nh hn v quy m.

Bn cnh cn c mt yu t thun li khc na l con ngi Vit Nam tim n y phm cht thc hin nhng cuc ci cch bc ngot. Vy, ti sao chng ta vn tr hon cc cuc ci cch? Phi chng, chng ta ang nhn thc th gii ni chung v nhn thc v s ln mnh v thay i ca Trung Quc mt cch bng quan, qun mt rng nhng s thay i y c tc ng trc lip ti tng lai ca Vit Nam? Thit ngh thc s l mt cu hi ln.

Kt lun n lc phi i tm chn l trong mt s chuyn ng tng i, ngha l phi nhn thc th gii ni chung v s vt, hin tng ni ring trong s x dch tng i ca i sng v x dch tng i ca ngh. Ni cch khc, khng c xem s vt l nhng vt th bm vo n m phn tch, cn phi xem cc s kin ch l nh ca mt trng thi ca cc loi hnh ph bin ca nhn loi, v v vy, chng ta phi t duy trong th ng v tnh ng tng i. Hoc lm nh th, hoc chng ta ang t mnh xy dng mt thuyt "bt kh tri" mi cho nhng vn c th nhn thc?

Cm gic bt an

Nguyn Trn Bt, Ch tch / Tng gim c, InvestConsult GroupSch Suy tng

08:04' PM - Ch nht, 15/04/2007

Bt an l mt cm gic, mt trng thi tm l bnh thng ca con ngi. S chng c g l ng bn nu n xut hin mt hoc mt vi c nhn. Vn cn nghin cu l cng ng, hay ni rng hn, x hi s i v u khi bt an tr thnh mt trng thi tm l ph bin.

Trn tinh thn , chng ti s tip cn v phn tch cm gic bt an t mt gc khc l cm gic bt an nh l tn hiu v s xut hin ca cc ri ro trong i sng. Hy vng n s cung cp cho cc nh khoa hc nhng gi v vic xy dng mt l thuyt c ngha thc tin l thuyt qun l ri ro trong x hi hin i.

Cm gic bt an nh mt hin tng x hi ph binNhm lm r i tng nghin cu trong bi vit ny, chng ta hy cng nhau tr li cc cu hi cm gic bt an l g? L khng hong nim tin, l ri lon nhn thc, l nhng nghi ng v tnh hp php ca hnh vi hay l ni lo s v hnh, thng trc v kh ct ngha?

Trc ht, bt an l mt cm gic, v ging nh bt k trng thi cm xc no ca con ngi, n mang m sc thi tru tng. Chnh bi vy, tht kh xy dng mt nh ngha c th v tuyt i chnh xc v cm gic bt an. Bi vit ny s nghin cu cm gic bt an trn t cch l mt ni lo s v hnh, thng trc v kh ct ngha bi n l h qu mang tnh cht t hp ca s khng hong nim tin, ri lon v nhn thc v nhng nghi ng v tnh hp php ca hnh vi. Ba loi cm gic trn ta nh nhng mch nc ngm khc nhau trong tm hn mi con ngi v cng v mt dng sui - chnh l cm gic bt an.

T gc phn tm hc, bt an l nng lc cm bin ca con ngi v nhng ri ro c th xy n vi mnh (hoc lien quan n mnh), v v th, n phn no ging nh bn nng sinh tn hay mt loi phn ng ca con ngi trc nhng tn hiu v s xut hin ca ri ro. V vy, khng bao gi cm gic bt an b trit tiu, nu con ngi khng cm thy bt an th chc chn, anh ta b thoi ha c v tm hn ln nhn thc. Tuy nhin, khc vi cc loi cm gic khc, ngay c khi c chia s, cm gic bt an vn khng tng ln hay vi i bi n l tn hiu thng bo s xut hin ca mt ri ro no , trong khi ri ro l c thc v nm ngoi mun ca con ngi. V l do , cm gic bt an phi tr thnh mt i tng nghin cu quan trng ca ngnh x hi hc.

Nh trn phn tch, bt an l mt trng thi tm l bnh thng v ph bin ca con ngi; n, thm ch, cn ni ln s lnh mnh (v mt sinh hc) ca con ngi, th hin s nhy cm ca con ngi trc c nhng ri ro ch quan v khch quan. Tuy nhin, khi bt an tr thnh trng thi tm l ph bin ca cng ng hay ca x hi th qu thc rt ng lo ngi bi n ni ln s khng lnh mnh ca cng ng hoc x hi. Ni cch khc, nu bt an tr thnh mt hin tng x hi ph bin, chng ta s phi i mt vi mt ri ro cc ln trn phm vi ton x hi - l s khng hong tm l c tnh cht ton din v su sc.

Trc khi i vo nhng nghin cu su hn, chng ta hy bt u vi vic l gii tnh ph bin ca cm gic bt an. Ti sao cm gic bt an li tr thnh mt hin tng x hi ph bin? Trong quan im ca chng ti, iu ny xy ra khi v ch khi x hi tim n y cc tn hiu v ri ro v iu kin xy ra ri ro. Trn thc t, con ngi cm nhn v s bt an rt khc nhau v cm gic khng ch n thun l mt kch thch m n cn l h qu ca qu trnh nhn thc. Ni cch khc, con ngi nhn thc v cc lnh vc c th ca i sng khc nhau (chng hn kinh t, chnh tr, vn ha, gio dc) nn c cm gic v s bt an rt khc nhau. Do , s xut hin ph bin v trin mien ca cm gic bt an cho php i n kt lun: gn nh ht thy cc lnh vc khc nhau ca x hi ang tim n ri ro. Mt nn kinh t khng chuyn nghip, cc gi tr khng c xc lp mt cch minh bch, con ngi khng cn nng lc tin vo s trong sch ca chnh mnh, cc gii hn v mt nguyn l, v o c khng c kim sot v nhng iu tng t nh th chnh l nguyn nhn ca s xut hin ph bin ca cm gic bt an.

Cc phn tch trn cho thy chng ta khng th dng li vic xem xt cm gic bt an nh mt hin tng tm l ph bin m phi coi n nh l tham s quan trng nht ca l thuyt qun l ri ro trong x hi hin i. Chng no lm c nh vy, chng ta s bin x hi Vit Nam tr thnh mt i tng c th d bo trong mt cng ng quc t.

T cm gic bt an n tng v l thuyt qun l ri roNhim v ca x hi l pht hin tnh ph bin ca cm gic bi tnh ph bin ca cm gic l mt thng ip quan trng v cc trng thi khc nhau ca x hi. Tnh ph bin ca cm gic bt an cho thy x hi ang tim n nhng ri ro khc nhau trong cc lnh vc ca i sng. V vy, i t tnh ph bin ca cm gic bt an, chng ta c th xy dng l thuyt qun l ri ro trong x hi hin i.

Trc ht, phi thc tnh con ngi mt chn l l cm gic bt an ca mi c nhn phn nh cc nguy c, cc ri ro v cc c hi trong cuc i anh ta v do , phi nhn ra n trong i sng ca mnh v phi nghin cu n mt cch cn thn. Cm gic bt an l cm gic ban u ca qu trnh con ngi nhn ra ri ro, n chnh l tham s quan trng nht ca l thuyt qun l ri ro. Nu khng nghin cu cc nguyn l c bn hnh thnh cm gic bt an, chng ta s khng th nghin cu ri ro, cha ni n vic d bo v tm ra cc gii php ng ph vi chng. Khi chng ta nghin cu, iu tra v thng k mt cch c h thng cm gic bt an ca cc c nhn v sau , im cm gic bt an trn nhng kha cnh khc nhau ca cuc sng, chng ta s pht hin ra cc ri ro, nhng ri ro l ri ro cng ng ch khng ch l ri ro ca mt c nhn.

iu tra x hi hc cm gic bt an l nghin cu cc ri ro ca x hi. Chng ta ang sng trong mt x hi m cm gic bt an rt r rt v ph bin nhng khng c bng chng thng k hay pht hin x hi hc no chng minh s tn ti khoa hc ca nhng cm gic bt an mang tnh ph bin. iu ny cho thy x hi khng nhn ra rng iu tra v cm gic bt an ca con ngi l mt nhim v cn c php ch ha. Ni cch khc, tin hnh cc iu tra x hi v cm gic bt an v dng cc kt qu d bo cc ri ro, pht hin tnh ph bin cng nh nguy c ca cc ri ro v gii php ngn chn chng l nhim v quan trng ca nh nc.Cc phn tch trn ch ra rng tnh ph bin ca cm gic bt an l c s pht hin ri ro v nghin cu cc gii php ng ph. Tnh trng tha ha v o c, kinh t, vn ha v gio dc u th hin mt cch r rng qua cm gic bt an ca con ngi. Do , n l phng tin khoa hc v hu hiu nht cc chnh ph c th o c tm l x hi ph bin v t qun l x hi ca mnh. Tht ng tic l cc chnh ph vn cha thc c ht tm quan trng ca cng c ny, dn n tnh trng chnh ph khng hiu r i tng m mnh qun l. iu ny khng ch l h qu ca tnh trng lc hu v nhn thc ca chnh ph m cn ni ln s x cng ca x hi trc cc hin tng gy ra cm gic bt an ph bin. y mi chnh l iu ng s nht bi n bo hiu mt s thoi ha v nhn thc, v cm gic v v trch nhim trn phm vi ton x hi.

Xy dng quy trnh qun l ri ro trn nn tng nhng nghin cu v Cm gic bt anMt x hi dn ch l mi trng l tng nht m bo s thnh cng ca vic xy dng quy trnh qun l ri ro. S d c th kt lun nh vy l bi x hi dn ch cho php con ngi by t cm xc ca mnh mt cch chn tht v chnh xc; trn c s , con ngi mi c th ni mt cch cng khai v cm gic bt an ca mnh, ngha l cung cp cho nh nc nhng linh cm hoc d bo mang tnh cht c nhn v c th v mt loi ri ro no . Bt an l mt cm gic bn nng, nhng m t cm gic bt an li l mt hnh vi vn ha. Do , m t cm gic ca mnh mt cch chnh xc, con ngi cn phi c nhng kinh nghim vn ha, hay ni cch khc, con ngi cn phi c gio c v tnh chnh ng trong vic m t cm gic ca mnh, ngha l phi gip con ngi nhn ra rng m t cm gic ca mnh l mt quyn mang cht lng vn ha. Dng nh, nhn loi lun lun khng hong ci m mnh khng bit v vng v trong vic m t nhng linh cm ca mnh v ri ro, iu ny gp phn to nn s ri lon v thng tin - nguyn nhn cn bn ca s bt lc trong vic nhn thc th gii.

Nh nc dn ch cho php con ngi m rng khng gian vn ha; trn c s , con ngi s ra lm phong ph mnh vi vic tri nghim nhng kinh nghim vn ha khc nhau y chnh l tin bin cm gic ni chung v cm gic bt an ni ring, tr thnh nhng tham s mang tnh cht thng k v d bo. T trc n nay, cc m hnh nh nc khc khng ch trng lm n vic m bo t do ca con ngi trong vic m t kht vng cng nh cm gic ca mnh. Trong khi , t do trong m t cm gic l thnh t u tin v quan trng nht to nn khi nim t do. Nu con ngi khng t do trong nhn thc v bt u bng hnh thc s khai nht l t do trong cm nhn hay t do trong vic m t cm gic, th con ngi khng bao gi t ti trng thi t do. Vic khoc ln mnh nhng cm xc khng c tht ca nhng thnh vin khc nhau to ra mt x hi khng c nng lc d bo bi phn ln cc trng thi cm xc - trn t cch cc tham s d bo - u gi to, v do , tham vng o c cm xc ni chung v o c cm gic bt an ni ring l khng th thc hin c.

Mt trong nhng im u vit ca ch dn ch l tha nhn biu tnh nh l phng thc m t cm gic ca nhn dn nhm thng bo cho chnh ph bit v cm gic bt an ca h. Con ngi ch biu tnh khi h cm thy s xut hin ca ri ro hay ni cch khc biu tnh l cng c gii ta cm gic bt an ca con ngi, v do , n l mt phng tin xc tin s hiu bit ln nhau gia chnh ph v i tng m chnh ph qun l, tc nhn dn. V vy, chnh ph phi tn trng nhn dn, phi o c cm gic bt an ca h mt cch chn thc v chnh xc. chnh l biu hin ca mt x hi vn minh.

c th o c chnh xc cm gic ca con ngi, cn xy dng phng php lun khoa hc trn c s kt hp gia hai loi khoa hc l thng k v d bo. Thng k ch ra tnh ph bin ca cm gic bt an trn nhng lnh vc khc nhau, c con s c th v t l v tn sut xut hin ca tng loi cm gic bt an c th v qua phn nh chn dung ca x hi. D bo kt hp vi cc khoa hc x hi khc nhm ch ra loi ri ro no c kh nng xut hin nhiu nht trong tng lai, trn c s , c tm l chun b v ng ph mt cch ch ng.

Trong nhng nm gn y, nhiu hc gi bt u phn bit hai khi nim an ninh con ngi v an ninh quc gia, cho rng an ninh con ngi quan trng hn an ninh quc gia. Kt lun ny hon ton khng c tnh cht php ch hay tnh cht khoa hc nhng cng l mt m t v cm gic bt an. iu ny cho thy n lc phi chuyn trng tm nghin cu t an ninh quc gia sang an ninh con ngi. Nghin cu v cm gic bt an chnh l tm cch xc lp mi quan h bin chng gia an ninh con ngi v an ninh quc gia. R rng, an ninh quc gia ch c th c xy dng trn c s m bo an ninh con ngi tc l khc phc nhng cm gic bt an cho con ngi - chnh l qu trnh tim cn i sng l tng ca con ngi.

Kt lunX hi no cng c s dch chuyn - l kt qu ca hai khuynh hng, th nht l kht vng ca con ngi hng ti nhng iu tt p hn, th hai l phn ng ca con ngi trc s bt an. Nu s dch chuyn ca x hi b chi phi bi cm gic bt an l ch o, n s ri vo trng thi b ng, bo hiu s xut hin ca tnh trng suy thoi nhng lnh vc khc tng x hi ph bin, chng ta s phn tch c ci ngun ca nu khng i t gc, mi ng ph tip theo gii quyt cc vn s l khng c c s n lt mnh, iu ny s dn n mt x hi hong lon v khng hong ton din.

Ton cu ha chnh lch giu ngho

Nguyn Trn Bt, Ch tch / Tng gim c, InvestConsult GroupSch Suy tng

07:44' PM - Th t, 16/04/2008

I. Ton cu ha. Kinh t th trng v s ngho iTrn cc phng tin thng tin i chng, khng ch Vit Nam m hu nh trn ton th gii, ngi ta ni rt nhiu v s ngho i v hin tng chnh lch giu ngho. Tuy nhin, y c mt im cn lm r, l phi phn bit s ngho i vi khong cch chnh lch giu ngho, s ngho i v chnh lch giu ngho vi nhn thc v chng. Cn phi khng nh rng ton cu ha ch lm cho s ngho i xut hin v c ch h, ch khng phi lm cho ngi ta ngho i h. Trc y, khi tt c mi ngi u ngho i, nht l trong mt th gii t thng tin, s ngho i b chm i. Th nhng, ton cu ha, vi lung thng tin thng thong, khin ngi ta cm nhn r rng hn s ngho i ca mnh trong mi tng phn vi s giu c ca nhng dn tc khc. Cng bi th m mt s ngi vi v li cho ton cu ha, qun mt rng chnh n , ang v s em n cho dn tc mnh rt nhiu c hi pht trin.

Ton cu ha thi vo cc quc gia mt lung sinh kh mi, hay t ra, buc cc quc gia, thm mt ln na, phi nhn li chnh mnh, phi xc nh nhng mt mnh, mt yu ca chnh mnh tn dng cc c hi v i mt vi nhng him ha m n mang li.

Hy nhn li nhng din bin gn y ca th gii thy rng, s lun chuyn mnh m dng vn gia cc quc gia, qu trnh chuyn giao cng ngh si ng cng vi s ph bin cc tiu chun v lao ng v mi trng gip v buc cc quc gia, nht l nhng nc thuc th gii th ba, ci thin bc tranh kinh t x hi ca mnh nh th no. Ton cu ha c tc ng quan trng nht l khai thc vic s dng mt cch hiu qu li th so snh ca cc quc gia, v hn th na, n gip cc quc gia pht huy nhng li th y. Dng nh, l thuyt v vic khai thc chi ph nhn cng r khng cn tuyt i ng v gi nguyn mu sc nguyn thy ca n na. Trc dy, khi ton cu ha cn mc thp, cc nc giu ch khai thc lao ng v mt s lng, hay ni khc i, h ch tn dng nhng lao ng c hc, thay v to iu kin tng cng hm lng cht xm ca nhng lao ng y. Ngy nay, ton cu ha buc cc quc gia phi tng cng cht lng lao ng cng nh tiu chun ha lao ng ca mnh, phi t vn v vic s dng lao ng t nhn lao ng tr em... thay v khai thc theo kiu bc lt nh trc y.

Ton cu ha cng lm thay i t duy ca mi ngi v hot ng u t ca cc nc giu. Trc y, ngi ta nhn nhn n n thun nh mt qu trnh khai thc ti nguyn, m k hng li duy nht l nhng nc i u t. Ngy nay, hot ng ny c cng nhn nh mt qu trnh hp tc "win-win", i bn u c li. Cc nc u t , ang v s ti phn phi s giu c ca mnh, gip cc nc ngho i khai thc v ch cho h cch thc to ra s giu c cho ring mnh. Bn cnh , cc nc u t cng c th m rng th trng ca mnh qua vic lm cho mt b phn dn c cc nc nhn u t tr nn giu c hn, v do , c iu kin tiu dng sn phm ca mnh. Cng nh th, qu trnh ny phn no gip cc nc ang pht trin gii quyt vn vic lm v gia tng nhng iu kin thun li thc hin cc chng trnh xo i gim ngho.

Tuy nhin, chng ta cng nn thc v nhng nh hng tiu cc m ton cu ha mang n. Th nht, ton cu ha buc cc quc gia phi i mt vi nhng nguy c tt hu, n cng buc cc quc gia phi chp nhn thay i, m i khi l nhng thay i au n. Ton cu ha s ch ra nhng hn ch v nng lc cnh tranh ca doanh nghip, s khin cc doanh nghip phi tham gia vo mt cuc chi vi nhng lut chi khc nghit, hoc tn hng nhng c hi m n mang li, hoc chp nhn b ph sn. V th, n s ko theo h qu tht nghip nh l nguyn nhn ca s lan trn cc t nn x hi. Th hai, ton cu ha ch ra mt cch r rng s lc hu ca nng lc mt dn tc, nng lc doanh nghip v nng lc c nhn. Hn bt k lc no, ngi ta s phi nh gi mt cch su sc v "tnh c th mua bn c" ca nhng gi tr lao ng ca mnh. Th ba, ton cu ha cng s yu cu cc quc gia phi gii bi ton nh i tng trng v kinh t vi tnh n nh ca chnh tr v x hi. Bi n thi vo cc quc gia nhng lung t duy mi rt c th gy ra nhng xo trn tm thi. nhim mi trng cng l vn nan gii ca cc quc gia v ca c th gii trc nhp iu pht trin v bo ca khoa hc cng ngh. Nhng trn ht, dn ch ha ng vai tr then cht, bi l ch c dn ch ha mi cho php chng ta huy ng tim nng sng to ca mi thnh vin trong x hi, hp l ha i sng kinh t chnh tr, tng sc cnh tranh v cui cng l s pht trin bn vng.

Cng tng t nh vy, chng ta phi nhn thc li vn chnh lch giu ngho. Xt v mt x hi hc, s chnh lch giu ngho tr thnh vn x hi thc s v lm ny sinh nhng vn mang tnh tm l tc ng khng tt ti nhiu mt ca i sng x hi. iu ny th hin qua vic xut hin v tn ti tm l hn hc vi s giu c, k vi nhng nh kinh doanh, c cm vi nhng ngi thnh t khng theo quan nim truyn thng c. Trn cc phng tin thng tin i chng, ngi ta li cho kinh t th trng, cho ton cu ha hoc t do thng mi, coi nh l mnh t mu m cho tham nhng, bun lu, v cc hnh vi trc li hoc to ra u th v li ch cho ngi giu, hn ch v lm thit hi n quyn li ca ngi ngho v l nguyn nhn khin khong cch giu ngho ngy cng m rng. Tm l tiu cc ny ny sinh trn c s nhn thc khng ng n v s chnh lch giu ngho. Nhn thc li vn s gip chng ta hnh thnh tm l x hi ng n v ch c nh vy mi a ra c nhng bin php ph hp xo i gim ngho tin ti thu hp khong cch pht trin vn l h su ngn cch gia nhiu quc gia, nhiu cng ng ang cng sng chung di mt mi nh th gii.

Chng ta cn nhn thc chnh lch giu ngho l hin tng tt yu ca x hi. Chng ta khng th xo b c chnh lch giu ngho bi n th hin kt qu ca chnh lch nng lc t nhin gia cc c th. iu chng ta c th lm c l nng cao mc sng ca ngi ngho thng qua vic nng cao nng lc ca chnh h. Ch c trn c s i mi quan im nh vy chng ta mi xy dng c mt tm l x hi tch cc i vi vn chnh lch giu ngho. y cng chnh l tin thu hp khong cch giu ngho.

Chng ta cng cn t li vn v mi lin quan gia chnh lch giu ngho vi ton cu ha v kinh t th trng. Ton cu ha, mt ln na xin c nhn mnh, cha bao gi lm ngi ta ngho i hn, m ch lm cho vn ngho i v khong cch giu ngho c thc mt cch r rng v y hn m thi. Cng nh vy, kinh t th trng khng phi l nguyn nhn ca chnh lch giu ngho, tri li, nhng iu kin mi ny gip ngi ta thc ng n hn, su sc hn v s ngho i. Cn hn th na, ngi giu, trong chng mc no , cn l tm gng, s giu c cn l mc tiu nhng ngi ngho phi n lc vn ln. S hon ton khng qu ng nu chng ta ni rng ton cu ha, kinh t th trng l c may cc dn tc ang pht trin thot khi ngho i.

II. Tin ti mt chng trnh tng th v thc tin vt qua ngho iTrong mt cuc hi tho v kinh t tri thc c pht trn truyn hnh, mt bn tr t cu hi, liu anh ta c th thot khi ngho i khng, nu anh ta bn rung vn, tru b, nhng th m phn nhiu do cha ng li, theo hc lp lp trnh vin.

C ngi tr li rng c th. Cu chuyn ny cho thy tm l nng vi mun t chy nhiu th pht trin, nhng cng cho thy c s phin din trong cch t duy ca chng ta v mt s pht trin thc s. Giu c thnh vng khng phi l mt to lu i p c xy dng ch sau mt m nh c m ca anh bn tr nu trn. Chng ta khng th t duy hi ht nh vy bi vn phi c gii quyt trn quy m quc gia v quc t, trn c s phi hp cc chnh sch c phn tch v nghin cu thu o

Mt s ngi ch trng rng gii quyt vn ngho i to lp s bnh ng x hi phi thc hin nhiu hn na cc gii php u i ngi ngho thng qua cc bin php iu tit thu nhp ca nh nc. Nhng gii php ny cn c th p dng trong iu kin hin nay, khi Vit Nam cha b rng buc qu kht khe bi nhng hip c kinh t song phng hoc a phng, tc l, khi nh nc cn c khng gian t do s dng nhiu bin php h tr sn xut thng qua cc hnh thc u i cho ngi ngho. Nhng cc hnh thc u i nh vy khng th l gii php di hn. V thc cht, ch l s b th trn quy m x hi v s khng bao gi cho php chng ta gii quyt dc c bn vn ngho i. Hn th na, trong tng lai, khi tin trnh hi nhp kinh t t n quy m v trnh cao, nhiu hnh thc u i s khng cn c th p dng, bi s b coi l tr cp thng mi, iu cm k trong xu th t do ha thng mi.

R rng, chng ta phi i con ng khc tm ra nhng gii php c bn c th xo i gim ngho ph hp vi cc chun mc quc t cng nh xu hng pht trin ca thi i.

Theo chng ti, trn phng din v m, chng ta c th tp trung vo cc gii php ch yu sau y:

Th nht, nng cao nng lc cho ngi lao ng h c th cnh tranh thng li, hoc ch t, gip ngi lao ng khng b thua thit trong qu trnh ton cu ha. Trong qu trnh ton cu ha v hi nhp thng mi, cnh tranh s ngy cng khc lit hn, trong khi nng lc t nhin ca ngi lao ng ti cc nc ngho li nhanh chng tr nn lc hu vi yu cu ca th trng v rt d b gt ra bn l ca s pht trin. Ng lao ng ti cc nc ngho nh Vit Nam cn c nng cao nng lc tham gia vo qu trnh hi nhp, mi l ht nhn ca chnh sch xo i gim ngho, thu hp khong cch pht trin. lm c nh vy, i mi gio dc - o to phi l bc i u tin v tt yu trong chin lc xo i gim ngho. Vn khng ch ch nhiu ngi ngho khng c iu kin tip cn h thng gio dc - o to, m cn ch h thng gio dc - o to hin nay qu xa ri thc t th trng lao ng, khng m bo trang b cho ngi hc nhng kin thc v k nng cn thit. V th, nng lc cnh tranh c nhn ca h vn rt yu km, khin h l nhng ngi u tin thua thit trong cnh tranh khi qu trnh hi nhp ngy cng su sc.

Th hai, chuyn dch c cu mt cch linh hot v thch hp vi i hi ca thc tin trong qu trnh hi nhp. Cn phi ni rng chuyn dch c cu l qu trnh tt yu xy ra trong pht trin kinh t. Tuy nhin, chuyn dch n u, chuyn dch nh th no, chuyn dch cht lng lao ng theo hng no l chun mc quc t cng nh xu hng pht trin ca thi i.

Theo chng ti, trn phng din v m, chng ta c th tp trung vo cc gii php ch yu sau y:

Th nht, nng cao nng lc cho ngi lao ng h c th cnh tranh thng li, hoc ch t, gip ngi lao ng khng b thua thit trong qu trnh ton cu ha. Trong qu trnh ton cu ha v hi nhp thng mi, cnh tranh s ngy cng khc lit hn, trong khi nng lc t nhin ca ngi lao ng ti cc nc ngho li nhanh chng tr nn lc hu vi yu cu ca th trng v rt d b gt ra bn l ca s pht trin. Ng lao ng ti cc nc ngho nh Vit Nam cn c nng cao nng lc tham gia vo qu trnh hi nhp, mi l ht nhn ca chnh sch xo i gim ngho, thu hp khong cch pht trin. lm c nh vy, i mi gio dc - o to phi l bc i u tin v tt yu trong chin lc xo i gim ngho. Vn khng ch ch nhiu ngi ngho khng c iu kin tip cn h thng gio dc - o to, m cn ch h thng gio dc - o to hin nay qu xa ri thc t th trng lao ng, khng m bo trang b cho ngi hc nhng kin thc v k nng cn thit. V th, nng lc cnh tranh c nhn ca h vn rt yu km, khin h l nhng ngi u tin thua thit trong cnh tranh khi qu trnh hi nhp ngy cng su sc.

Th hai, chuyn dch c cu mt cch linh hot v thch hp vi i hi ca thc tin trong qu trnh hi nhp. Cn phi ni rng chuyn dch c cu l qu trnh tt yu xy ra trong pht trin kinh t. Tuy nhin, chuyn dch n u, chuyn dch nh th no, chuyn dch cht lng lao ng theo hng no l mt vn cn c nghin cu su hn v nghim tc hn.

Chng hn, chng ta lun ni v vic pht trin cc lng ngh m qun mt rng ngh y, hay lng ngh y cho ra nhng sn phm khng cn nhng gi tr th trng nh trc na, v do , th trng lao ng y cng khng nn khuyn khch na. Chng ta bn nhiu v chuyn dch lnh vc sn xut, nhng do nhng nghin cu na vi, chng ta li ri vo tnh trng chuyn t mt lnh vc km hiu qu ny sang mt lnh vc km hiu qu khc. Kt qu l chng ta ngho li cn ngho hn, v vic u t sai hng gy lng ph c nng lc vt cht cng nh thi gian. Bi vy, vn chuyn dch c cu khng th thc hin bng mi gi m cn c nghin cu mt cch khoa hc to ra nhng thay i tch cc v ph hp vi nhu cu ca th trng. Trong mi trng hp, chng ta khng c quy qu trnh chuyn dch c cu n thun v cc i tng sn xut, m cn phi chuyn ch c cu cng ngh, chuyn dch c cu qun l v c c cu th trng lao ng. Nu khng, chuyn dch c cu c th li l s thua thit ca ngi ngho v rt cc, khong cch giu ngho khng nhng khng b thu hp m cn c nguy c m rng hn.

Th ba, pht trin nng thn nh l ht nhn ca chin lc xo i gim ngho. Vi mt quc gia m a s ngi dn sng nng thn nh Vit Nam, khu vc nng thn l lnh vc c bit quan trng trong chin lc xo i gim ngho. Theo nhng s liu chnh thc, hin cn qu nhiu ngi nng dn Vit Nam c mc sng di la/ ngy. V th, nng thn l a bn chnh, pht trin nng thn l mt gii php ct li, xo i gim ngho. Nu c o to k nng ch ng tham gia vo qu trnh hi nhp, ngi lao ng nng thn s khng phi ra thnh th ch lm cc ngh nng nhc. H c th xy dng cuc sng mi v hng th thnh qu ngay trn mnh t qu hng bi cuc sng y cng cn pht trin khng b tt hu so vi nhp pht trin chung trong mt th gii ang ton cu ha mnh m.

Cui cng xy dng th giu c v thnh vng, to ng lc thc y c nn kinh t. Xo i gim ngho phi c t trong bi cnh pht trin kinh t chung ca mt quc gia. Cc nc ang pht trin mun cho nn kinh t ct cnh, mun t nc phn vinh, mun xo i gim ngho phi c ng lc mnh. Trn phng din th trng, khu vc th giu c vi sc mua ln s kch thch sn xut nng thn, to li ra cho sn phm v dch v t khu vc nng thn, v do , c th y nhanh qu trnh gim ngho cho nng dn hin chim i b phn c dn c nc. Chnh v th, nu chng ta thnh cng trong vic gii bi ton tng cng sc mua th, b mt ca nng thn s c ci thin hn rt nhiu. Tuy nhin, tng cng sc mua th, chng ta cng nn c nhng thay i v chnh sch thu thu nhp. Hin nay, chnh sch thu thu nhp ca chng ta t nhiu mang tnh cht "co bng", b qua s khc nhau gia cc khu vc a l, tc l b qua nhng yu t a kinh t, m qun mt rng tin cng nh nc, n s chy t ni c ct nc cao n ni c ct nc thp. Do , nu chng ta lm cho mc nc cc th thp, th sc nn y ti nhng vng xa xi khc cng s thp. Thnh cng ca mt s nc trong vic pht trin th ch ra rng, vic pht trin cc th ln thnh cc trung tm kinh t giu c v thnh vng s ng vai tr cc u tu to ng lc thc y c nn kinh t ct cnh.

Qua tt c nhng g trnh by trn, chng ti mun khng nh rng xo i gim ngho khng phi l vn ca ring ngi ngho m l ca ton x hi. Tuy nhin, gii php cho vn khng nm ch tip tc khot su kha cnh tm l ca vic phn bit giu ngho, chia r cc lc lng trong x hi v li cho nhng lc lng ny hoc lc lng khc, m ch nhn thc mt cch khch quan v khoa hc cc quy lut v hin tng nhm xy dng nhng chin lc pht trin ph hp. Mt chnh sch thc t v sng sut hn xo i gim ngho, trong bi cnh hin nay khi ton cu ha ang ngy cng tr thnh xu th p o trong mi lnh vc i sng pht trin phi l tng cng hp tc gia cc lc lng, gia cc quc gia, khng k giu ngho, ng thi nng cao mc sng ti thiu cho ngi dn thng qua vic ci thin nng lc pht trin ca chnh h.

Mi chng trnh xo i gim ngho ch c th thnh cng khi chnh ngi ngho tr thnh ch th trong cuc chin chng i ngho.

Vai tr ca cc cng quc

Nguyn Trn Bt, Ch tch / Tng gim c, InvestConsult GroupSch Suy tng

08:25' PM - Th t, 16/04/2008

Cng quc ton cu l nhng quc gia di do v ti nguyn, hng mnh v qun s v quan trng hn, c mt h thng chnh tr, mt nn vn ha tin tin v mt h gi tr mang tnh ph qut.

Xt trn nhng tiu ch nh vy, th gii ngy nay v thm ch trong tng lai, ch c ba cng quc ton cu l Hoa K, Nga v Trung Quc. Nhng nc ny, vi vai tr tin phong trn con ng pht trin chung ca nhn loi, khng ch c nhim v xc lp v pht trin h gi tr tin tin ca mnh, m cn c ngha v ph bin, truyn b n ra ton th gii.

C kin cho rng th gii cn s lnh o ca Hoa K.

Quan im ny ng nhng c phn p t. Chng ti cho rng Hoa K khng phi l quc gia duy nht c tham vng v c kh nng lnh o th gii, nhng chng ta buc phi tha nhn rng, trong nhng thp k trc y v c trong nhiu thp k sau ny, Hoa K l quc gia c thc lc nht, cho php h m nhn vai tr lnh o th gii.

Tuy nhin, trc khi nghin cu cc cng quc ton cu hin i, chng ta phi tr li vi nhng d liu lch s.

1. Cc din th gii thi hu chin tranh lnhCui th k XX, trc s sp ca Lin X v cc nc ng u, nhiu hc gi khng nh rng, phng Ty chin thng trong cuc u tranh "ai thng ai. Nhng thc cht, khng phi phe t bn ch ngha chin thng, m phe x hi ch ngha t thua. T thua chnh mnh. Lin X v phe x hi ch ngha tht bi bi chnh nhng sai lm mang tnh chin lc v nhn thc, trong c nhn thc v vai tr v phng php lnh o th gii. Vic nhiu nc thua cuc xin gia nhp NATO, EU, c ngha l nhng nc ny nhn ra s phi l hay v gi tr ca h gi ta n dch h trc , ng thi tha nhn nhng gi tr hp l ca phng Ty, tiu biu l h thng gi tr Hoa K.

Khi Chin tranh Lnh kt thc, nhiu ngi tng rng th gii s tr nn yn n. Thc t, tnh hnh th gii nhng nm u th k XXI hon ton khc. Mc d Chin tranh Lnh v s i u v t tng khng cn na, li thy xut hin nhng cuc i u khc khng km phn khc lit. l nhng xung t v sc tc, tn gio, v nguy him hn, phc tp v khc lit hn l nhng xung t v vn ha - lun tim n nguy c khng gii quyt c nu khng c gii php thch hp.

Trc y, ngi ta thng lnh o th gii thng qua h thng t tng. Nhng trong mt th gii bin i nhanh chng v phc tp nh hin nay, vic s dng h t tng lm cng c lnh o tr nn li thi. Trong xu th ton cu ha, nht l vi s pht trin ca ch ngha khng b v cc thm ha mi trng, th gii i hi mt s lnh o theo mt phng thc mi. Hn na, th gii ang bc vo k nguyn chnh tr, mt k nguyn ca i thoi v hp tc. Mt i hi t ra cho cc quc gia l phi thc su sc v vai tr, quyn li v gi tr ca mnh trn c s phi tnh n li ch chung ca cng ng. Cc cng quc, trong bi cnh kinh t - chnh tr mi, phi thc hin vai tr lnh o ca mnh, cng vi n lc duy tr v pht trin dn ch ton cu. thc hin c nhng tham vng , h t tng nhng ch cho h gi tr.

2. Lnh o v n dch

trnh lp li nhng sai lm ca qu kh, pht trin nhanh v trnh c ri ro, mt cng ng hay mt quc gia lun cn mt s lnh o sng sut. Th gii, vi t cch l mt cng ng ln, cng cn s lnh o. Trong bi cnh cc nh ch quc t cn cha c i mi theo kp vi thc t cuc sng, cc cng quc vi t cch l nhng cng ng tin tin phi ng vai tr lnh o khai ph, dn dt nhn loi trn con ng pht trin chung.

Trc ht, chng ta phi phn bit lnh o vi n dch.

y l hai khi nim khc nhau nhng thng b nh tro. N dch l s p t nhng tiu chun ca cng ng mnh ln mt cng ng khc. N dch bt con ngi phi chp gi tr m chnh h khng hiu hoc cha c iu kin hiu, cho d l nhng th v hi vi h, hoc thm ch cn mang li li ch cho con ngi. Lnh o, tri li, chnh l vic xc tin s ng thun nhm t c cc mc tiu chnh tr - x hi, hay ni cch khc, lnh o l vic tm kim s chp nhn i vi h thng gi tr ca mnh nh nhng quy tc l phi ca i sng, nhm gii quyt nhng xung t v iu ha li ch gia cc quc gia. Khc vi n dch v mc ch v phng thc tin hnh, lnh o l mt hot ng ngh thut v khoa hc. Ngi ta thng ni n ci gi l "ngh thut lnh o", nhng ngh thut phi da trn nhng tiu chun khoa hc, vi phng php lun khoa hc v s dng nhng cng c khoa hc. Khng ging vi nhng k m dn, nh lnh o i tm hnh phc khng phi trong s ca ngi, yu mn ca k khc, m trong vic h s n nhn s lnh o ca ng ta nh mt nhu cu tt yu Trn phng din quc t, khi k lnh o l mt quc gia cng vy. Lch s cho thy rng, khng ch Hoa K m tt c nhng nc i tin phong trong vic lnh o th gii u chu nhiu s cm ght. V mt chnh tr, hnh nh Hoa K khng c thn thin trong con mt dn chng nhiu cng ng. Trn thc t, Hoa K tr thnh mt chic ct thu li cho nhng tc gin ca rt nhiu lc lng trn th gii. iu ny cng tng t nh vic nc Nga tng b dn chng nhiu nc ng u, nh Hungary, Ba Lan, Tip Khc t chi. Tuy nhin, bt chp tt c nhng tnh cm ca mnh, cc cng ng b lnh o cng khng th khng tha nhn vic cn thit ca s lnh o th gii t pha cc cng quc.

3. Tham vng ca cc cng quc

3.1. Hoa K - t na th gii n c th gii

Nh ni trn, Hoa K khng phi l quc gia u tin v duy nht c tham vng lnh o th gii. Nhiu nm trc, ngi Th Nh K cng c tham vng lnh o th gii, khi h khng ch chu u v xy dng ch Ottoman. quc ca Bismark, quc ca Napoleon, hay xa hn, quc ca Thnh Ct T Hn cng tng c tham vng nh vy. Tuy nhin, nhng tham vng ny th s hn, t mang tnh t tng v trit hc hn.

Bc sang th k XXI, rt nhiu quc gia, thm ch nhng quc gia nh b, vi trnh pht trin cha cao, i khi cng le li tham vng lnh o. Nhng xt v mt tim nng v nhiu phng din khc, trn t duy a kinh t v a chnh tr, khng c quc gia no c thc lc m nhn vai tr lnh o th gii hn Hoa K. Quc gia ny lun c gng tr thnh mt x s ca h gi tr mi, tin b, nng ng v sng to. Cc cuc chin tranh th gii, s xung t quyn li v t tng khin Hoa K ngy cng tng cng vai tr ca mnh trong nhng sinh hot quc t.

Sau i chin th gii ln th hai, Hoa K, thng qua NATO, tp hp xung quanh mnh mt lot cc nc ng minh, v min cng cng vi Lin X, chia nhau lnh o mt phn hai th gii. Tuy nhin, chnh xc hn, trong th i u cng thng ca Chin tranh Lnh, c hai nc ny u mun duy tr a v ca mnh vi t cch l k thng tr th gii. Mt mt, Hoa K tr thnh c xe tng i trc, che chn cho cc nc ng minh trong mi cuc xung t, mt khc, quc gia ny cng tn dng a v thng tr ca mnh p t h gi tr ln ton th gii.

Ngy nay, Hoa K tham gia chnh trng quc t nh mt ngi t chc, dn xp v lnh o th gii. Hoa K mun kim sot chi phi tt c cc yu t trong i sng kinh t chnh tr ton cu, kim sot h thng cc li ch trn quy m ton th gii, kim sot ti nguyn v an ninh ton cu, vi mc ch duy tr s thnh vng v hng mnh ca Hoa K v ton th gii.

3.2. Nga - T na th gii n ch ngha i Nga

Khng th ph nhn rng, c thi, nc Nga tng l mt cng quc th gii, thm ch l i trng ca Hoa K trong vic chia nhau lnh o mt na th gii. Ngy nay, thi th thay i, nhng iu khng c ngha l Nga khng cn tham vng i tm li chic vng min c ca mnh. Trn thc t, vic phn u khi phc li mt phn hay nguyn trng cc gi tr ton cu trong qu kh l tm l ph bin cng quc ny, hay ni cch khc, s luyn tic vai tr cng quc c tr thnh tm l chnh tr, tm l dn tc ch ngha nc Nga.

Tm l ny c c s ca n.

Th nht, quyn lc l mt khi nim rt k l, lun lun chuyn trong th gii loi ngi. Nc Nga tng nm gi quyn lc trong qu kh, vy chc chn s c c hi nm gi quyn lc trong tng lai. Th hai, mt nc ln nh nc Nga, vi mt ngun ti nguyn khng l, cng thm nhng kinh nghim ca mt cng quc, sm hay mun cng tm kim c ch ng ca n. Nhng n bao gi? Nhn vo thi ca Hoa K i vi Nga trn trc thi gian, chng ta thy r iu . Sau khi Chin tranh Lnh kt thc, Hoa K vn lun theo di mi ng thi ca nc Nga mt cch d chng. Bi nc Nga l mt kho ht nhn khng l, kho v kh sinh, ha hc khng l, bt c lc no cng c th gy nguy him cho s an ton ca Hoa K v th gii. V nc Nga cng kh khn v kinh t th cng c nguy c phi bn c nhng th nguy him cho cc quc gia lng ging. Nhng Hoa K theo di nc Nga khng phi vi thi th ch, t nht t 10 nm nay, m l vi mt thi kim sot. Hoa K mun gi cho ch ngha i Nga khng tri dy n mc c th thc hin cc cuc phiu lu chnh tr nguy him.

3.3. Trung Quc nh l th lnh ca th gii th ba

Trung Quc l mt quc gia tng gi a v ca quc gia tin tin nht th gii, trc khi n ra cc cuc cch mng cng nghip. Vo thi xut hin con ng t la, gi tr thng mi ca Trung Quc chim ti 40% gi tr thng mi th gii.

Nhng khi th gii pht trin n mt trnh cao nh hin nay, v th nm ngoi kh nng ca ngi Trung Quc. Nhn thc c tnh hnh mi, Trung Quc tham gia sng lp khi khng lin kt, tham gia WTO, vi tiu chun ca cc nc th gii ang pht trin. Cc nh chnh tr Trung Quc hiu rt r kh nng v tim nng ca dn tc mnh nn a ra cc mc tiu chnh tr khim tn v c tnh kh thi. L mt dn tc thng minh v nhy cm, Trung Quc dng li tham vng lnh o th gii th ba hay th gii cc nc ang pht trin.

Trung Quc trc ht l mt cng quc khu vc, do , s lan ta nh hng l tt yu. Minh chng cho s lan ta ny l thi d dt ca tt c cc quc gia khu vc trong quan h vi Trung Quc. Nhng trn thc t, Trung Quc ang hay thm ch tr thnh mt cng quc ton cu. Cho nn, tt c cc chnh ph u phi xt n Trung Quc trong vic hoch nh chnh sch i ngoi v c chnh sch i ni ca mnh.

Nh vy, c th khng nh rng, Trung Quc lun theo ui mc tiu l th lnh ca th gii th ba, v bng cch , Trung Quc thc hin tham vng lnh o th gii.

4. Phng php lnh o ca cc cng quc

La chn mt phng thc hp l, trong s phc tp ca th gii ng i l iu khng n gin, thm ch c th ni l mt thch thc ln khng ch i vi bn thn cc cng quc m i vi ton th nhn loi.

4.1. Hoa K

Trong thp k va qua, Hoa K dn dn hnh thnh cc chnh sch, phng php lun nhm thc hin vai tr lnh o trong mt th gii mi.

Vy Hoa K da vo sc mnh g thc hin s mnh lnh o th gii?

ng nhin, Hoa K s phi da vo sc mnh kinh t, khoa hc k thut, thm ch phi da vo sc mnh qun s, trong nhng trng hp khng nhn c s ng thun t nhng "k cng u nh trng hp ca Iraq. Tuy nhin, nu ch da trn nhng c s mang tnh vt cht nh vy, Hoa K ch c th lnh o th gii vi cht lng trung bnh, tc l ch to c ci uy trc cc dn tc khc. lnh o th gii vi cht lng cao, hay ni cch khc, t c s ng thun t nguyn, Hoa K phi c sc mnh tinh thn ginh c ch tn t pha cc cng ng khc. V, chnh sc mnh v s hp dn ca h thng gi tr Hoa K s l cng c cho Hoa K thc hin s mnh ny. Hin nay, Hoa K bt u nhn thc c iu , cho nn, chc chn trong tng lai, vic s dng h gi tr Hoa K nh mt phng tin s l im bao trm trong chin lc lnh o th gii ca cng quc ny.

Vy Hoa K c gp kh khn trong vic truyn b h gi tr ca mnh? Cu tr li, chc chn l c. Bi v mt mt, Hoa K vn cha c phng php tip cn hiu qu vi cc nn vn ha khc; mt khc, do nhng c tnh bo th c hu, cc nn vn ha thng kh tip nhn cc yu t ngoi lai. Trong bi cnh , Hoa K buc phi tn trng gi tr ca cc nn vn ha khc, ng thi tm cch lm cho n chung sng vi nn vn ha ca mnh. Ch c nh vy, Hoa K mi c th thit lp c mt trng thi dn ch gia cc quc gia, cc h thng gi tr v cc nn vn ha u c tn trng.

Tm li, mt thi ng x ng n trong cc lnh vc kinh t - chnh tr v vn ha s m ng cho Hoa K ginh c s ng thun ca cc quc gia khc trong tt c nhng vn ct li ca th gii. Ch bng phng php nh vy, Hoa K mi thc s thnh cng trong s mng ca mnh vi cc nc trn th gii.

4.2. Nga

Nc Nga tng l cng quc qun s. Nc Nga ln ln, m rng lnh th ca mnh bng s ln chim, kt np vo cng ng mnh 14 nc cng ha. Vic nc Nga st rut ng vai tr cng quc chnh tr v qun s trn th gii dn ti cuc Chin tranh Lnh, v chnh cuc Chin tranh Lnh ko di gn na th k ny cng lm trm trng thm nhng cn bnh c hu ca nc Nga. Vic "ln gn" qun s qu mc lm cho nc Nga pht trin mt cn i, nn kinh t lm vo

suy thoi v tr tr. Sau khi Lin bang X Vit tan r, nc Nga vn cha hon ton thot khi cn bnh c ny.

Vy liu thuc no l thch hp cho tan bnh ca nc Nga? Khc vi Trung Quc, nc Nga l mt nc hin i. Mc d cha bao gi l mt cng quc kinh t nhng trong lnh vc khoa hc - k thut, nc Nga c th so snh vi Hoa K. Do vy vic khi phc li tinh thn i Nga, theo nhn xt ca nhiu nh chnh tr, s d dng hn vic khi phc tinh thn i Hn. Bn cnh , nc Nga l mt quc gia ln, giu ti nguyn nn c th tr thnh mt cng quc nguyn nhin liu. Tuy nhin, cho ti nay, nc Nga vn cha tm c p s cho bi ton kinh t ca mnh.

Gn y, trong cc th lnh chnh tr trn th gii, Putin l v th lnh ginh c s yu mn ca nhn dn nht v cng l ngi c thu dt nhiu nht. Putin l ngi bit tn dng nhng d m cui cng ca ch ngha cng quc nh mt liu thuc nhm chuyn dn ch ngha cng sn sang mt ch ngha mi m cho n nay vn cha r rng. Nhn dn Nga vn phi cn nhng ngi nh vy. cc dn tc pht trin, ngi ta khng cn th lnh nh mt huyn thoi m cn mt ngi iu hnh c cht lng. Hoa K l mt v d in hnh. Nc Nga vn cha pht trin n mc c th chp nhn nhng ngi lnh o nh Gaida, Kvnenko, Nemsov... Mc d, Yeltsin v Putin u nhn thc c tnh hnh th gii mi, thc hin gii php khn ngoan l nhn nhng vi Hoa K, c ngha l thc hin nhng bc li cn thit nhng cng ch khi phc v th quc gia trn trng quc t, xy dng cho nc Nga mt c ch i thoi mnh. Nc Nga vn cha thit lp c bn c mi cho s pht trin ca mnh.

4.3. Trung Quc

Phi ni rng, khi phc li tinh thn i Hn l mt trong nhng mc tiu chnh tr quan trng ca Trung Quc. V Trung Quc hiu rt r t tng l cng c thc hin tham vng y. Ngi Trung Quc khn ngoan trong lnh vc chnh tr. Tnh thc dng ca x hi Trung Quc to ra tnh thc dng cho nn chnh tr ca Trung Quc v Ban lnh o Trung Quc.

i hi ng Cng sn Trung Quc ln th XVI l mt mc rt quan trng trong lch s t nc ny v gii quyt c hai vn quan trng:

Th nht, tip tc duy tr vai tr ca ng cm quyn.

Ngi Trung Quc sn sng thay i rt nhiu th duy tr vai tr cm quyn ca ng Cng sn, duy tr tin trnh ci cch, v c bit l duy tr tin trnh khi phc li danh d ca nc Trung Quc. Ngi Trung Quc sp t trt t ca cc thnh t t tng trong cng lnh chnh tr ca ng Cng sn Trung Quc rt khoa hc: Ch ngha Marx, t tng Mao Trch ng, l lun ng Tiu Bnh, l thuyt "Ba i din" ca Giang Trch Dn. iu c ngha l ngi Trung Quc sp t cc thnh t tham gia vo cng lnh chnh tr theo chiu dc ca lch s. Trung Quc a cc yu t t tng khng cn c gi tr ng i tr thnh nhng yu t c gi tr lch s v to ra mt h thng t tng theo trc thi gian. l thnh cng ln nht ca i hi ng Cng sn TQ ln th XVI.

Th hai, m rng lc lng.

Kt np thng nhn vo ng khng phi l kt np mt ng vin m kt np mt lc lng. Vic thay i lc lng chnh tr ca ng Cng sn TQ l mt thay i mang tnh bn cht, do , khng th gii thch v lng c. Phi ni rng, l mt trong nhng thay i mang tnh cch mng trong cu trc chnh tr ca ng Cng sn. Bng cch nh vy, ng Cng sn Trung Quc d h cnh mt cch an ton ti a, v mt chnh tr, vo ch ngha dn tc Trung Quc, v mt x hi, vo nhn dn Trung Quc. iu c ngha l ng Cng sn Trung Quc khng ch l i din cho mt nhm m cho ton b lc lng, cu to nn x hi Trung Quc. Nhng nh chnh tr Trung Quc hin i, t Mao Trch ng cho n Giang Trch Dn, v c l c th h H Cm o, chuyn rt quyt lit t ch ngha quc t cng sn, Ch ngha cng sn sang Ch ngha dn tc Trung Quc. V h bit chc chn l ch c bng con ng thc tnh cc gi tr dn tc Trung Quc, h mi c hy vng khi phc li nhng gi tr ton cu ca dn tc mnh.

V mt i ngoi, Trung Quc lun s dng chnh sch linh hot v mm do vi phn cn li ca th gii. l mt chnh sch rt r rng v nht qun ca Trung Quc trong nhiu nm nay.

Th nht, Trung Quc lun s dng chnh sch i ngoi lm cng c c bn gii quyt vn i ni. Th hai, Trung Quc lun thc hin chnh sch "to sn quan h u hay "ng ng c li". Th ba, Trung Quc cc k thn trng trong vic x l quan h vi cc nc ln. Trung Quc quan h vi Hoa K km hm cng quc kinh t Nht Bn tr thnh cng quc chnh tr. Giang Trch Dn chp nhn vic a n tr thnh ng minh trong tam gic Trung - Nga - n km hm kh nng tr thnh cng quc khu vc ca n .

Bng nhng phng php sng sut nh vy, Trung Quc tr thnh trung tm ca th gii th ba, trong thi k Chin tranh Lnh, v chc chn l trung tm ca cc nc ang pht trin, trong thi k ton cu ha.

Kt lun

Trong qu kh, Hoa K, Lin X v Trung Quc, vi nhng cp khc nhau thu tm quyn lnh o th gii trong s tng tc mang tnh i u, trong s co cm ca thc h hay s bit lp v trnh pht trin. V mt bn cht, chnh l c ch lnh o ton cu trong trt t th gii c. Khi Chin tranh Lnh kt thc, c ba quc gia, trong nc Nga vi vai tr ngi tha k Lin X, khng cn c th tip tc m nhn vai tr lnh o theo kiu c, bi th gii chuyn sang mt trng thi chnh tr mi.

Thi i ngy nay, dn ch trong sinh hot chnh tr ton cu bao gm c kha canh dn ch trong lnh o l mt xu th khng th o ngc Chng ta ra khi mt th gii ca nhng cuc u tranh mt mt mt cn m trn thc t hu dit rt nhiu thnh qu ca nhn loi Ngy nay, chng ta d mun hay khng cng phi cng nhau chung sng cng nhau tn ti v cng pht ln iu c ngha l nh loi bt u mt k nguyn mi - k nguyn i thoi v hp tc. K nguyn ny i hi vic xc lp mt c ch lnh o ton cu hon ton khc.

Hai chnh sch i ngoi

Nguyn Trn Bt, Ch tch / Tng gim c, InvestConsult GroupSch Suy tng

08:37' PM - Th hai, 16/04/2007

Quan im i ngoi truyn thng

K t khi xut hin nh nc, giao lu kinh t, vn ha, t tng, gia cc quc gia ngy cng m rng, ng thi vi mt tch cc ca qu trnh pht trin trn, nhng mu thun, xung t gia cc quc gia cng ngy cng tr nn cng thng v gay gt hn. iu ny gii thch ti sao trong lch s pht trin ca mnh cc quc gia lun nhn thc ngoi giao l mt hot ng v cng quan trng cc quc gia i thoi vi nhau, bo v hoc chia s cc quyn li ca mi nc hoc nhm nc tu theo tnh hnh c th ca lch s.

Trn thc t, trong sut tin trnh lch s cho n hin ti, khi nhn loi bc vo thin nin k mi, th gii lun b chia r bi rt nhiu yu t khc nhau, trong dai dng nht l nhng l do v dn tc, tn gio v thc h. Tuy nhin, trong th k XX, nhng chia r v thc h v dn tc bao trm ln mi kha cnh ca sinh hot quc t v nh hng m nt n chnh sch ngoi giao ca cc dn tc.

Ngoi giao th kTh k XX chng kin phong tro gii phng dn tc trn quy m ton th gii. H thng thuc a v ch ngha thc dn b xo b nhng ng thi ngi ta cng chng kin s sp ca h thng x hi ch ngha v s kt thc ca Chin tranh Lnh c hnh thnh t sau chin tranh th gii ln th hai. Trong thi k Chin tranh Lnh, phn ln cc nh nc khng thc s c quyn t quyt trong lnh vc i ngoi. Trong thi k ny s phn chia v thc h chim u th, trong nhiu nh nc khng c nng lc chnh tr c lp v y . Tuy nhin, vn dn tc hon ton khng b lng qun m khi c iu kin, v nht l khi Chin tranh Lnh kt thc n li bng pht tr li khng km phn d di.

Trong bi cnh , ngoi giao cng mang nng nhng nh kin dn tc v thc h. Nhim v quan trng nht ca ngoi giao l c gng ginh ly nhng li ch cho quc gia hay nhm cc quc gia. Cc hot ng ngoi giao v c bn thng i tho nhng hnh lang vch sn. Cc cuc i thoi gia cc quc gia c xung t v quyn li thng nh nhng cuc ni chuyn gia nhng ngi ic. Mi quc gia c gng i hi quyn li nhiu nht v thng khng hiu hoc khng mun hiu i tc ca h mun g. Cuc ng u lch s gia Vit Nam v Hoa K l mt minh chng cho nhn nh trn. Nu xt trn quan im i tc th hai bn hu nh khng hiu nhau. Nm 1945, bt chp nhng c gng lin minh ca Vit Minh, ngi M pht l nguyn vng t do c lp dn tc ca Vit Nam. V pha chng ta cng hu nh khng hiu v nhn thc c tm quan trng, vai tr ca Hoa K trong chin lc pht trin kinh t ca Vit Nam. Chng ta hon ton cha thy c Hoa K nh mt th trng ln nht th gii m mi quc gia khng th khng xm nhp nu mun thnh cng trn con ng pht trin. Ngha l c Vit Nam v Hoa K cng nh nhiu nc khc b nhng nh kin v dn tc v thc h chi phi. Nguyn nhn trc tip ca tnh trng trn l tnh c tuyn ca hot ng i ngoi thi k Chin tranh Lnh, nhng nguyn nhn su xa hn l th gii cha xy dng c nhng tiu chun chnh tr lnh mnh cc dn tc cng chung sng v pht trin, cha c nn vn ha chung c th hiu v chia s quyn li cng nh nhng ngha v cng nhau. Cc quc gia mnh lun theo xu hng p t cn cc quc gia yu hn thng ri vo trng thi cc oan ca nhng nh kin. Tuy nhin lch s l qu kh, cc dn tc hon ton v c th hnh ng theo nhng cch khc tt p hn so vi nhng g xy ra trong qu kh, cng nhau kin to tng lai.

Trt t th gii mi v nhng thay i trong quan h quc t

Nhng thay i ca th gii trong hai thp k cui ca th k XX to nn mt trt t th gii mi, cc quc gia thot khi nhng rng buc cht ch vo cc siu cng. H c th t do hn ni ting ni tht ca mnh. Nhn loi bc vo thi k pht trin nhanh cha tng thy, nhng tnh hnh khng phi l hon ton thun li, th gii ngy nay vn y bin ng v bt trc. Cc quc gia bc vo thi k hu Chin tranh Lnh trong xut hin nhng tro lu v xu th mi: Qu trnh ton cu ha gia tng mnh m v s ln ngi ca cc lc lng a quc gia trn v i quc t.

Nn chnh tr thi k hu Chin tranh Lnh Sau Chin tranh Lnh, cc quc gia bng nhin t mnh phi gnh vc nhng nhim v chnh tr ca mnh. Nn chnh tr thi hu Chin tranh Lnh gii thot cho nhiu quc gia khi "qu o" lm v tinh cho cc siu cng, nhng n li l c hi mi nhng mu thun thm cn c gia cc dn tc c dp ni ln, dn n s chia ct th gii thnh nhng mnh vn mang mu sc dn tc, tn gio, thc h hoc thm ch l trnh pht trin. Th gii ngy nay mang li cho cc dn tc nhiu c hi mi pht trin nhng n cng d b tn thng hn bao gi ht. Thc t cuc sng i hi ngoi giao trong thi k hin nay phi thay i v cht p ng vi yu cu ca thi i.

Xu th ton cu ha v t do ha thng mi. Ngy nay tro lu ton cu ha v t do ha thng mi ngy cng din ra su rng v quyt lit trong qu trnh pht trin kinh t x hi ca nhn loi. Cho d ni ny hay ni kia ngi ta ln ting phn i hoc cng kch, nhng mi ngi buc phi tha nhn rng ton cu ha v t do ha thng mi l xu th khng th cng li i vi mi quc gia. Ton cu ha v bn cht l cc nn kinh t quc gia khng nhng rng buc ln nhau ngy mt cht ch hn, m cn thm nhp ln nhau, do mi quc gia c c hi nhiu hn tip nhn nhng thnh qu ca s pht trin nhng cng d b tn thng hn do cc yu t bn ngoi.

Di tc ng ca ton cu ha v t do ha thng mi, Tri t dng nh ang nh li. Dng chy ca hng ha, tin vn, k thut, nhn cng v km theo y l c quyn lc t nc ny xm nhp sang nc khc d dng hn v mc ngy cng cao hn. T nay, khng mt quc gia no c th c lp gii quyt mi vn ca mnh (nh pht trin kinh t, khoa hc cng ngh, bo v mi sinh...) v cng khng c sai lm trn quy m quc gia no khng nh hng n i sng chung ca ton nhn loi.

S ln mnh ca cc lc lng a quc giaTrc ht cn hiu khi nim lc lng a quc gia bao gm cc cng ty a quc gia v cc nh ch quc t. Cc cng ty a quc gia i din cho sc mnh khng l ca kinh t t nhn trong thi i mi, cn cc nh ch quc t i din cho sc mnh ca cc "siu nh nc". So vi mi quc gia n l, lc lng a quc gia hin c sc mnh to ln hn nhiu trn v i kinh t, chnh tr ton cu v chc chn rng h tip tc cn c vai tr to ln hn na trong tin trnh pht trin ca mi quc gia cng nh ca kinh t ton cu trong th k ti. Hai ngun quyn lc ng trn quyn lc ny buc cc quc gia phi thay i v iu chnh cc chnh sch ca mnh, trong c bit l chnh sch i ngoi, ph hp vi hon cnh mi.

Nu nhn thun ty di gc kinh t th cc cng ty a quc gia l bc pht trin mi v cht ca nn kinh t th gii.

V thc cht, l nhng siu cng ty xt v vn, cng ngh, cht xm v trnh qun l. Hot ng ca cc cng ty a quc gia vt ra ngoi cc ng bin gii v tr thnh nhng th lc khng l thm ch vt ra ngoi tm kim sot ca cc chnh ph. n cui th k XX, sc mnh kinh t ca nhiu cng ty a quc gia cn vt c nhng quc gia c xp hng trung bnh ca th gii. Ngha l v mt no y cc cng ty a quc gia tr thnh nhng quc gia khng c ng bin v nhiu nh lnh o cng ty da quc gia tr thnh nhng chnh khch thc s. Cc cng ty a quc gia phn phi vn u t v s ch ca h vo quc gia no, ph thuc trc ht vo chnh sch ca chnh ph nc y, vo tnh trng gi c lao ng, hng ha nhng khu vc . R rng l h t quyt nh vic phn b s ch chnh tr v kinh t ca mnh khng ph thuc vo ch ca cc chnh ph.

Cc nh ch quc t bao gm Lin hip quc (UN), T chc thng mi th gii (WTO), Ngn hng th gii (WB), Qu tin t Th gii (IMF) v cc t chc kinh t, hp tc khu vc kiu nh EU, ASEAN, NAFTA.... Thc t hin nhin l pht trin, mi quc gia, k c nhng nn kinh t ln nht nh Hoa K khng th khng hp tc m thm ch cn phi iu chnh chnh sch ca mnh cho ph hp vi cc quan h vi cc nh ch quc t. C th ni, cc lc lng a quc gia ng vai tr quyt nh, l ng lc c bn trong qu trnh ton cu ha. Trn thc t u hin vn ni ln nhng ting ni phn i quyn lc ca cc lc lng a quc gia, nhng chng ta phi c ci nhn thit thc hn. Ta c th thy tnh hnh tng t nh vic s dng Intemet. Ngy nay, khng cn quc gia no v l do Intemet c cha c s c hi m t tc i ca mnh quyn li khai thc v s dng ngun li khng g so snh c ny pht trin kinh t. Cc lc lng a quc gia ang tr thnh lc lng chnh trong phn phi cc ngun lc, chuyn giao cng ngh, khoa hc, lu chuyn hng ha, thm ch ng vai tr ch o trong vic iu hnh gung my kinh t ton cu. Vai tr ca h ngy cng tng trong mi tin trnh quc t v khu vc. V vy, cc quc gia mun pht trin, mun c hng nhng thnh qu pht trin ca nhn loi cn v phi khai thc ti a hiu qu ca s hp tc vi cc lc lng a quc gia.

V vn hai chnh sch i ngoi

Nhng thay i c bn ni trn nh hng rt ln n nhim v ngoi giao ca cc quc gia v ph v hnh thc quan h quc t truyn thng.

C ti liu thng k a ra t l ti sn m cc chnh ph khng qun l ni, tc l nm trong cc cng ty a quc gia, chim khong 48% ti sn ca nhn loi. C th khng nh rng, mt quc gia c nhn c s h tr ca cc lc lng da quc gia hay khng cn tu thuc vo thi v nhng nhn thc ca quc gia v cc lc lng a quc gia. Cc cng ty a quc gia ng nhin bao gi cng c mt ch m chnh ph t ra t do v tn trng thng nhn nht, thu sut thp nht. H n tm kim li nhun ln hn nhng ng thi gp phn to thm vic lm, xy dng c s h tng tt cho quc gia ni h c mt. Cc cng ty a quc gia l mt lc lng v nh hnh, h c mt ch no c li. Do , mt chnh ph thng minh cn c cc chnh sch li ko h, bin h khng ch thnh ng minh kinh t, ng minh pht trin, m thm ch c th tr thnh ng minh chnh tr. Ngi ta bt u t cc cng ty a quc gia bn cnh cc quc gia, t cc nh ti phit nh Bill Gates bn cnh nhng ngi ng u nh nc. i vi cc nh ch quc t cng c tnh trng tng t. Thi i ngy nay mi quc gia ch c th pht trin tt nu h xy dng mt nn kinh t Th trng M. Chnh sch i ngoi th hin s tham gia hoc hp tc tch cc vi cc nh ch quc t khng ch l thc o ca qu trnh hi nhp m thc cht l iu kin tin quyt cho pht trin. Li dng c ti a sc mnh khng l ca cc cng ty a quc gia pht trin kinh t t nc khng nhng l yu cu cp bch ca thc t m cn th hin s thng minh, sng sut ca mi chnh ph.

C th kt lun rng, ngy nay mt chnh ph cn c hai chnh sch i ngoi: Chnh sch th nht giao dch, i ph v chung sng vi cc quc gia, tc l ngoi giao gia quc gia v quc gia, gia quc gia v cc nh ch quc t, chnh sch th hai hng ti cc cng ty a quc gia.

Cn c vo nhng phn tch xu th pht trin ca th gii, quan im mi v i ngoi c th tm tt bng nhng im chnh sau y:

1. i vi cc quc gia, nht l cc quc gia nh nh Vit Nam, chnh sch i ngoi phi ph hp vi v th ca mnh. Chnh sch ny phi da trn mt nguyn tc n nh nhng cn phi c c cu cho php ng ph linh hot vi tnh hnh th gii lun lun bin ng nhanh chng. Nguyn tc ny khng bin quc gia mnh thnh mt nc c hi, nhng ng thi phi cho php quc gia tn dng mi c hi thun li pht trin.

2. Nguyn tc ngoi giao c th hin v m bo trc ht bi vic x l quan h vi cc cng quc. Chnh sch lm bn vi tt c cc nc khng th thay th tm quan trng sng cn ca chnh sch ngoi giao vi Hoa K, Trung Quc, Nga, Nht v EU. Chnh sch ng n s gip chng ta tip cn nhng c hi v tranh th c nhng yu t tch cc t cc lc lng quc 't v quc gia c th tc ng tch cc n s pht trin ca mnh.

3. i ngoi vi cc t chc quc t v tp on a quc gia v ngy cng c tm quan trng hn. Nu trong qu kh, mi nh nc ch c mt chnh sch i ngoi, thc cht l hot ng ca nh nc nhm i thoi vi cc nh nc khc cng phe hoc khc phe vi mnh, th ngy nay mi quc gia cn c hai chnh sch i ngoi: mt vi quc gia v mt vi cc cng ty a quc gia.

4. Ton cu ha l qu trnh khng th o ngc, do , cc bin php i ni cn c quan nim nh l qu trnh chun b cho cng cuc hi nhp. Mt khc vic thu ht ngun vn u t nc ngoi c tm quan trng v cng to ln i vi s nghip pht trin t nc.

5. Ngoi giao khu vc cn da trn c s nhng phn tch y , khch quan v c tnh d bo, trong phi lu rng cc nc lng ging va l i tc va l nhng i th cnh tranh trc mt v lu di.

6. Cng vi cc nhim v i ngoi, c cu v c ch hot ng ca chnh ph cng cn c thay i da theo cc tiu chun quc t.

Trong nhng im ny chnh sch ngoi giao vi cc cng ty a quc gia l ht sc mt v. N s gip chng ta t c hai mc ch chnh.

(i) Tn dng vn, cng ngh, trnh qun l v th trng pht trin kinh t, (ii) h tr gii quyt vn chnh tr. Qua , chng ta c th pht trin hoc m rng quan h vi nhng quc gia hay nhng lc lng m trong nhng iu kin c th khng th gii quyt trc tip gia cc quc gia.

Xy dng mt nn vn ha ngoi giao

Trc khi Chin tranh Lnh kt thc c th coi ngoi giao gia cc quc gia nh din ra trong th gii ca nhng ngi ic. Cc cng ng u a ra yu sch ca mnh nhng khng hiu hoc khng mun hiu i tc, hay ni ng hn khng mun tha nhn i tc. Thc t ngy nay i khc. Chng ta cn v buc phi hiu cc i tc, nm c nhng yu cu ca h. Ngy nay cc mu thun v xung t quc t cn phi gii quyt theo t duy ngoi giao mi. l mt nn vn ha ngoi giao gip cng ng cc quc gia hiu bit, thng cm v chia s quyn li cng nhau. l s hp tc v cnh tranh mang li thng li cho cc bn i tc.

Nhng thay i su sc ca th gii trong vi thp k gn y c bit l xu th ton cu ha v s gia tng nh hng ca cc quyn lc a quc gia i hi chng ta phi c t duy i ngoi mi.

Chnh sch i ngoi gia cc quc gia cn phi tnh n c im a cc v rng buc ln nhau ca th gii hin i di tc ng ca ton cu ha. Mt khc, bng cc chnh sch i ngoi khn kho trong quan h vi cc cng ty a quc gia, mt chnh ph c th bin h thnh ng minh ca mnh khng ch v kinh t m c v chnh t, phc v tt cho nhu cu pht trin t nc, ng thi hn ch s thao tng ca h. Trong bi cnh cnh tranh v hp tc v cng phc tp hin nay, chnh ph no, quc gia no tranh th c cc lc lng a quc gia s c sc cnh tranh ln thc hin thnh cng chnh sch pht trin kinh t ca mnh.

Ton cu ha v vn ha

Nguyn Trn Bt, Ch tch / Tng gim c, InvestConsult GroupSch Suy tng

08:53' PM - Th hai, 16/04/2007

Trn th gii cng nh Vit Nam ngi ta ni nhiu n ton cu ha nhng ch yu l ni v kha cnh kinh t. Ni nh th l phin din, mc d n c l do lch s. Trong th k va ri, sau khi mt lot quc gia c gii phng khi ch thuc a, nhim v quan trng nht t ra i h l pht trin kinh t, nng cao mc sng cho ngi dn. D nhin, khi th gii chuyn t "quc t ha" sang "ton cu ha", thut ng "ton cu ha kinh t c nhc n nh l mt xu th tt yu v tro lu ny v vn ang tr thnh ti si ni v nng bng trn ton th gii. Tuy nhin, cng ngy con ngi cng nhn ra mt tro lu ton cu ha khc, thm ch cn quyt lit hn, su sc hn, l ton cu ha v vn ha.

Cng ging nh ton cu ha ni chung, ton cu ha v vn ha c t rt lu v l kt qu ca s tng tc gia cc cng ng. N din ra song song vi ton cu ha v kinh t.

Chng ta u bit rng nhu cu trao i v bun bn l nhu cu t nhin ca cuc sng. Ton cu ha v kinh t l qu trnh bt u t xu th t nhin nh vy ca i sng kinh t. Ngi ta mang hng ha t lng ny bn sang lng khc trao i bun bn v chnh trong qu trnh y ngi ta thc hin ci gi l phi a phng ha qu trnh kinh t, tc l ngi ta ang thc hin giai on lm tin cho ton cu ha v kinh t. Trong cc qu trnh trao i hng ha nh vy, ngi ta thy rng hng ha ca lng ny bn cho lng khc phi tha mn nhng nhu cu hay nhng i hi v cht lng vn ha ca lng khc. Suy rng ra, hng ha ca nc ny bn sang nc khc phi cha ng nhng i hi v cht lng vn ha ca nc khc. Lon Coca- Cola bn Vit Nam vo dp tt c in hnh mt cnh o hay mt con rng chnh l mt trong nhng du hiu ca s chp nhn nhng i hi vn ha ca ngi tiu dng Vit Nam v hng ha. Nh vy, qu trnh ton cu ha v vn ha l mt qu trnh tt yu. Giao lu kinh t l tin ca giao lu vn ha, cn giao lu vn ha thc y nhn thc c v s khc bit ln s tng ng v vn ha. Ngy nay, khi ngi ta thc c rng vn ha va l mc tiu va l ng lc ca s pht trin, chng ta c th khng nh rng ton cu ha v vn ha l qu trnh tt yu, din ra song song vi ton cu ha v kinh t giai on u v vt trc n giai on pht trin sau ny.

1. Ton cu ha v vn ha trong bi cnh hin nay

1.1. Ton cu ha v vn ha xa v nay

Phi khng nh rng ton cu ha ni chung v ton cu ha v vn ha ni ring trong bi cnh hin nay khc xa so vi trc kia c v ni dung, ngha, quy m v tc . Tht ra, ni mt cch chnh xc, ton cu ha trc kia ch l khu vc ha. S giao lu c tnh cht khu vc c quy nh bi s hn ch ca cc phng tin, ca giao thng lc by gi v do , phm vi nh hng ca giao lu vn ha khng c tnh cht ton cu thc s. Ch n ngy nay nh s pht trin vt bc ca khoa hc - cng ngh, cc phng tin giao thng v thng tin hin i mi cho php con ngi vt qua cc gii hn khng gian v thi gian, to iu kin cho giao lu vn ha pht trin trn phm vi ton th gii. Loi ngi hng ngy c tip cn nhiu ngun thng tin v do , c thm nhiu dp trao i tip xc vi nhau, y mnh s giao lu v mi mt t kinh t mu dch, u t, du lch n vn ha ngh thut. Ln sng di dn t nc ny sang nc khc cng gp phn m rng hn na s giao lu trc tip v mnh m v c i sng vt cht v tinh thn ca nhiu dn tc. Cng nh nhng thnh tu ca khoa hc - cng ngh, th gii hnh thnh cc lc lng mnh c quy m ton cu. l cc cng ty a quc gia, xuyn quc gia, cc th ch quc t v i cng vi n l cc lc lng ph hoi nh khng b hay tn gio cc oan...

Cc cng ty a quc gia, xuyn quc gia ngy nay thm ch cn c sc mnh hn c nhng quc gia trung bnh, c kh nng nh hng to ln n nn kinh t th gii. ng thi, cc lc lng ph hoi xut hin v hot ng trn quy m ton cu, kt qu ca nhng xung t gia cc dn tc, cc sc tc, cc tn gio, m nguyn nhn su xa l s xung t v kinh t, chnh tr c che y di hnh thc ca s xung t v tn gio, cng phi c nhn nhn nh mt mt khc ca ton cu ha v vn ha. y l vn su sc nht, bc thit nht trong xu th ln ton cu ha m chng ta khng th ch xem xt thng qua cc lc lng th trng.

Nhiu ngi lo ngi rng trong thi i hin nay, khi ton cu ha v kinh t ang c tin hnh ngy cng r nt, cc nn vn ha do c nng lc khc nhau nn cc nc giu, bng tim lc kinh t, bng cn l hng ha ca mnh, c th s quy nh cc tiu chun vn ha ca hng ha, p t cho cc dn tc yu hn cc tiu chun vn ha ca n. Theo chng ti, mi lo ngi ny khng c c s. Khng mt nn vn ha no c th ln t nn vn ha no. Bi v con ngi tip nhn cc nh hng ca vn ha mt cch t nhin, mt cch t t v n c qu trnh chn lc. Hn na, bn lnh vn ha ca mi quc gia l kt qu ca s hnh thnh t nhin c chn lc qua mt qu trnh lch s di. Do , v bn cht, ton cu ha v vn ha ch gp phn thc y s hp tc v chn lc gia cc nn vn ha ch khng th gy p lc hay ln t bn lnh vn ha ca bt c nn vn ha no.

1.2. Ton cu ha v vn ha v tnh c lp vn ha ca mi quc giaNi n tnh c lp vn ha ca mi quc gia l mun nhn mnh n kha cnh chnh tr hay s trn vn v mt cu trc vn ha ca mi quc gia. Quan nim ny hin nay tr nn li thi do s m dn ca khi nim bin gii quc gia v s hnh thnh h gi tr ph qut ca ton nhn loi. Giao lu vn ha vn t xa xa l mt quy lut pht trin ca mi dn tc, trong my thp k gn y cng din ra trn mt quy m cha tng c. Trong bi cnh hin nay, dn tc no ng ngoi cuc giao lu vn ha v khng ch ng trong giao lu vn ha th s kh trnh khi suy thoi. Tuy nhin, nhiu ngi cng chia x quan im cho rng giao lu vn ha khng ch to iu kin cho s hiu bit v hc hi ln nhau m cn gp phn lm mt i nhng khc bit v vn ha v to ra nhng tiu chun vn ha chung nhn loi cng chung sng ha bnh. Chnh s khc bit v vn ha hn ch rt nhiu kh nng hp tc gia cc dn tc, do , giao lu vn ha - mt hot ng t nhin ca cuc sng - s o thi nhng g cn tr s giao lu v gn b gia cc quc gia v mt vn ha. Nhng giao lu vn ha khng ng ngha vi vic xi mn tnh c lp vn ha ca mi quc gia. Th gii lun lun tn ti nh s a dng bn sc ca cc cng ng bn cnh nhng gi tr ph bin. Chng no cc quc gia cn tn ti th s c lp v vn ha ca mi quc gia cng s vn tn ti. Tnh c lp vn ha ca mi dn tc khng ch c duy tr bi mun chnh tr ca cc nh lnh o m cn bi tnh a phng ca n.

Tuy nhin, trong mi quan h vi tnh c lp vn ha, giao lu vn ha i hi mi quc gia, mi dn tc phi c bn lnh, phi bit ch ng tip thu nhng gi tr vn ha mi, ng thi loi b nhng gi tr vn ha khng cn ph hp, trn c s la chn cc loi hnh vn ha cho ph hp. S hp th, nh hng ln nhau gia cc dn tc, cc khu vc, cc nn vn ha khin cho nhng tinh hoa vn ha t cc min khc nhau trn hnh tinh c kt t li thnh nhng yu t cu thnh nn vn ha chung ca nhn loi. iu ny c ngha l nn vn ha chung s tip nhn nhng nhn t tt p ca mi nn vn ha, phn nh nhng thnh tu m loi ngi t c t cc lnh vc khc nhau. Nn vn ha chung y ch c th pht trin trn c s ca s pht trin ngy mt tt p v phong ph ca mi nn vn ha dn tc.

1.3. Ton cu ha v vn ha v bn sc vn ha dn tc

Nu c lp vn ha nhn mnh n kha cnh chnh tr ca vn ha th bn sc vn ha nhn mnh n kha cnh truyn thng ca n. Bn sc vn ha l nhng c im phn bit dn tc ny vi dn tc khc v n c hnh thnh t nhin bi s tc ng ca nhiu yu t khc nhau nh a l, lch s v c nhng yu t ngu nhin. Bn sc vn ha dn tc ng vai tr quan trng trong i sng tinh thn cng nh vt cht ca con ngi. Vn ha hay l bn sc chnh l du hiu phn bit ngi ny vi ngi kia, cng ng ny vi cng ng kia, quc gia ny vi quc gia