swai chetna april 2012
DESCRIPTION
Swai Chetna April 2012TRANSCRIPT
;t?-u/sBk (1) ngq?b-i{B 2012
@;/tk# ;[;kfJNh gzikp d/ T[d/FK ns/ fBFkfBnK dk soiwkB
g[;se - bVh-6
ngq?b-i{B 2012
E-mail : [email protected]
w[Zy ;zgkde
vkH fFnkw ;[zdo dhgsh
098158-08506
;zgkdeh wzvb
vkH fJzdoihs f;zx r'r'nkDh
098159-85559
;H uwe"o f;zx
084273-00575
;bkjeko p'ov
gq'H pbd/t f;zx w[ZNk (e?B/vk)
;H ghHghHn?;H fYb'I
;H iro{g f;zx (e?B/vk)
;H gofwzdo f;zx
;H G[fgzdo f;zx pZph (e?B/vk)
uzdk (d/F)
gqsh ekgh L 10 o[gJ/
gzi nze L 50 o[gJ/
fszB ;kb L 100 o[gJ/
uzdk (ftd/F)
;bkBk L 20 $ (US)fszB ;kb L 50 $ (US)
uzd/ ns/ fuZmh gZso bJh
;H doFB f;zx ftodh d\so fJzukoi
@;/tk# ;[;kfJNh gzikp
Fjhd Grs f;zx wkoehN
(g[okDk fJzgo{tw?IN Nq;N d\so
;kjwD/ p; ;N?Iv, w'rk.
sseok
1H ;zgkdeh
• f;Zfynk d/ w{b wzst s'I GNeD dk d"o 2
2H nBw'b y}kBk
• ;[gfBnK dh f;oiDk ;t/N wkoNB 3
3H wkBth u/sBk
• Gkos ~ gqrsh dh BjhI, ftek; dh b'V
Xow gkb 7
• ;kv/ ftek; dh tZvh tiQk jB ;kv/ fto'Xh
vkH ;[fozdo wzv 9
• ;t? u/sBk dh gfjbh g"VhL frnkB ebk
vkH fJzdoihs f;zx r'r'nkDh 11
• r[Z;/ ~ ekp{ fet/I eohJ/
vkH fFnkw ;[zdo dhgsh 13
4H w?I fet/I u/sB j'fJnK ;`dhg 16
5H w[bkeks
• B"itkB gqfsGk ~ ftfrnkB tZb gq/fos eoB dh b'V
g'qH okU 17
6H f;js
• fpBK yzv d/ fwZmk wj[ok vkH dbihs f;zx 20
7H :[teK dk fjZ;k
• :[tk wzuL B"itkBK dh ftuko uouk 21
• BtK ;t/ok niw/o f;zx
• ;[BZyhnK BkoK i'rk f;zx
• fJj d[BhnK j' rJh b[ZND #s/ uoB fbykoh
• tkfenk jh pV/ tZv/ fdb tkb/ B/ gzikph
owBgqhs e"o 24
• T[gG'rsk ;ozyD pbihs e"o 26
8H ;kfjs Xkok
• e"w d/ rZdko ¥ pbokw nrotkb
• wiw/pki¥;shF d[p/ (vkH) • rT{ wksk¥nBtzs e"o
• uwseko ¥ fFnkw ;[zdo nrotkb
9H e?ohno
• gVQ oj/ ftfdnkoEhnK bJh wkfgnK dhnK f}zw/tkohnK
;toB f;zx G`r{ 29
10H ;t?-u/sBk dh ;whfynk 32
w?rihB Bkb i[V/ ;ko/ ekoieosk nkBo/oh
jB ns/ @;/tk# ;[;kfJNh gzikp d/ T[d/FK bJh
r?o ;oekoh ;z;Ek ftu fpBK fe;/ ;/tkcb d/
ekoiFhb jB.
nkgDhnK ouBktK f;ZXhnK JhHw/bH okjhI th G/i
;ed/ j'.
;t?-u/sBk (2) ngq?b-i{B 2012
;zgkdeh-
f;Zfynk d/ w{b wzst s'I GNeD dk d"oL
f;Zfynk d/ w{b ftu eh j?< fJ; d/ bJh ne;o tos/ iKd/ eEB jBL ftfdnk thukoh sK
goT[gekoh iK sw;' wk fi:'sorw/I, fiBQK dk noE j? f;fynk, b'eK d/ Gb/ bJh j? iK fJj wB[^y ~
jB/o/ ftu'I eZY e/ ukBD tZb b? e/ ikD dk T[gokbk j?. f;fynk ~ n;hI ‘sh;oh nZy’ th efjzd/ jK. d'
nZyK ;ko/ ikBtoK e'b jB. fJBQK d'jK nZyK Bkb ikBto ns/ wB[^y nkgD/ ;kjwD/ dk fdqF d/yd/ jB.
fco T[j ;kjwD/ B}o nk oj/ T[; jkbks w[skpe fBoD? eod/ jB fe T[BQK B/ nZr/ fe; soQK dk edw
g[ZNDk j?. i/eo nZr/ e'Jh nkcs j? sK eh c?;bk b?Dk j? s/ i/eo okj gZXok j? sK eh eoBk j?. go wB[^yK
ftu sh;oh nZy fdwkr dh ftF/Fsk eoe/ j?. fJj fdwkr Gkt/I ikBtoK dh fJe tZvh Fq/Dh e'b j?, go
fdwkr Bkb, nkb/-d[nkb/ d/ toskfonK dk ftFb/FD eo ;eDk, f;oc wB[^y ~ nkT[Idk j?. fJj
ftF/Fsk f;oc s/ f;oc wB[^y dh j? fe T[j iKu-gVskb eo ;e/ fe fJj toskok fJ; soQK feT[I j?< fJj
feT[I dh gqftosh, fJj fifrnk;k s/ fJ; fifrnk;k Bkb i[V/ ;tkb dh Gkb tkbk r[D wB[^y e'b j?.
fJ; s'I th nZr/, T[; ;tkb dk itkp jkf;b eoe/, T[; tosko/ ~ NkbD iK fBnzsqD eoB d/ T[gokb/
dh wB[^y d/ jh fjZ;/ nkJ/ jB. fJj ;G e[M sh;oh nZy okjhI jh ;zGt j'fJnk j?.
sh;oh nZy-f;ybkJh ns/ ftfdnk dh d/D j?. fJj ftXhts ;e{bh gVQkJh s'I T[¦go dh rZb j?. fJj
f;ybkJh pZu/ d/ iBw s'I jh wK-fgT[ tb'I F[o{ j' iKdh j?. fJj gVQkJh, n;b ftu, wB[^y ~ wB[^ysk d/ bV
bkT[D dh gVQkJh j?. fJj gVQkJh wB[^y ftu ;dhth edoK-ehwsK dk p{Nk brkT[D dh j?.
ni'e/ ;w/I ftu id'I n;hI, ekbi-:{Bhtof;Nh dh gVQkJh, T[¦u f;fynk iK seBheh gVQkJh dh rZb
eod/ jK sK fJj ;k~ o'}rko Bkb i'Vdh j?. fJj ;k~ uzrk ekohro sK pDkT[Idh j?. fJj gVQkJh io{oh
BjhI fe jo ftnesh ~ uzrk wB[^y th pDkt/. fJj f;fynk d/ w{b wB'oE, jB/o/ ftu'I ukBD d/ okj tZb
gkt/ ns/ d{;fonK bJh GbkJh d/ ekoi tZb u/sB eo/.
i/eo ni'e/ gfog/y ftu, wB[^yh gVQkJh ~ fJ; ;zdoG ftu d/yhJ/ sK fJj ftnesh ~ pk}ko ftu
fJe t;s{ dh soQK fteD bJh fsnko eodh j?. ni'e/ ;w/I ftu jh ;e{bh gVQkJh d/ o[MkB s/ Mksh wko
e/ d/yhJ/ sK gsk ub/rk fe d;thI s'I pknd jo ftfdnkoEh vkeNo, fJzihBhno iK ekwo; ftu nZr/
gVQD dk ukjtkB j[zdk j?. vkeNoh ftu th ekovhnkb'fi;N, nkoE'ghve, fBT[okb'fi;N ns/
fJzihBhno ftu th ezfgT{No fJzihBhno nkfd dk e'o; eoB ftu, efjD s'I Gkt fiE/ g?;k tZX j?.
pk}kotkd ns/ f;fynk ~ f;ZX/ s"o s/ i'V fdZsk frnk j?. id'Ife wB[Zy ~ ;wMD d/ ftF/, fit/I
wB'ftfrnkB, doFB, ;wki ftfrnkB, okiBhsh, GkFk iK ;kfjs pj[s fgZS/ ofj rJ/ jB.
;r'I fJ; d/ T[bN gVQkJh d"okB jh, w[Bkc/ ewkT[D d/ r[o dZ;D/ F[o{ j' iKd/ jB, BjhI sK pk}kotkd
sK f;yk jh fdzdk j?. ;t/o s'I Fkw se, gVQkJh d/ wzst s'I d{o j[zd/ j'J/, sh;oh nZy ~ pzd eoB d/ jh gkm
gVQkJ/ iKd/ jB. j"bh j"bh fJ; soQK brdk j? fe w[Bkck jh ;Zu j?. fbpk; jh ;Zu j?. ueku"IX nZyK okjhI
jB/o/ ~ uwek e/ fdykT[D dk B}kok jh ;Zu j?.
id'I fe ;Zu fJj j? fe fJj f;fynk d/ w{b wzst s'I GNeD dk t/bk j?. ;Zu fJj j? fe ;kvk jo ekoi
dk e/Ido wB[Zy j'Dk ukjhdk j?, go nZi w[Zy e/Ido pk}ko j?. fi; ~ th n;hI ftek; efjzd/ jK, T[; ftu
wB[Zy rkfJp j?.
vkH fFnkw ;[zdo dhgsh
;t?-u/sBk (3) ngq?b-i{B 2012
nBw'b y}kBk
;[gfBnK dh f;oiDk;t/N wkoNB
nZi d/ ;z;ko ftu n;hI i' th uh} pDh t/y oj/ jK
fJj edh fe;/ Bk fe;/ dk ;[gBk j' r[}fonk j?. fe;/ th
d"o d/ ftnesh dk ;[gBk nkgD/ s'I nrb/ d"o ftu fe;/
n;zGt uh} ~ ;zGt pDkT[D dk fojk j?. fJj ;dk jh
;zGt s'I goQ/ dk fojk j?. i/eo fe;/ d"o d/ b'eK ftu
;[gB;k}h dh ewh ojh j[zdh iK T[BQK d/ ;[gB/ ;hws oj/
j[zd/, ;zGt s'I go/ d/ Bk oj/ j[zd/ sK ftek; dh ;zGktBk
th ;hws j' e/ ofj iKdh. go wB[^y dk ihtB ;dk jh
tbtb/ Gog{o fojk j? ns/ T[j fJe ;[gBk ;k} e/, fJe
we;d Ekg e/ T[; dh fdFk fBoXkos eoe/ GftZy tZb
nfjw g[bKxK gZ[Ndk nkfJnk j?.
e[M gkT[D bJhL
¸ ;[gB;k} pD'
¸ we;d Ekg'
¸ fdFk fBoXkos eo'
¸ ezw ftu i[ZN ikT[
f}zdrh Gkt/I fezBh th tZvh j't/, tes dh popkdh
Bkb fizBh ukj/ S'Nh pDkJh ik ;edh j? ¸ikB;B
;[gfBnK dh edh ;wK-;hwk fBoXkos BjhI jz[dh,
fJBQK dh g{osh jh fJBQK dh ;wK-;hwk jz[dh j?. i/eo
s[jkv/ bJh tes dk e'Jh wjZst BjhI sk s[;hI nkgD/
;[gfBnK dh f;oiDk BjhI eo ;e'r/ feT[Ife tes dh
popkdh s[jkv/ bJh n?Bh f}zdrh SZv/rh jh BjhI fe
s[;hI nkgD/ ;[gB/ dh g{osh bJh tes eZY ;e'. jo
BtK fdB s[jk~ s[jkv/ we;d dh g{osh d/ B/V/ b? e/
iKdk j?. e/tb nksw-ftFtk; ns/ fdqVsk Bkb
nkgD/ ;[gB/, nkgD/ we;d s/ gfjok d/D Bkb jh s[;hI
fJ; ~ ;keko eo ;ed/ j', fJj jh fJ; ~ ;keko eoB
dh e[zih j?. i' n;zGt j? T[j jh sK s[jkvk ;[gBk j'
;edk j? feT[Ife ;zGt sK f;o/ b^r u[Zeh iK b^r ikD
tkbh uh} j?. n;zGt ~ ;keko eoB ~ nkgDk ;[gBk
pDkT[D ns/ brB Bkb T[; T[d/F dh g{osh bJh i[ZN
ikD tkb/ jh ekw:kp j[zd/ jB. id'I ikr/ T[d'I ;t/ok.
nfj;k; oZy',
¸ f}zdrh pj[s BjhI gJh j?,
¸ ;[gB/ dh g{osh dh e'Jh ;wK-;hwk BjhI,
¸ tes dh ehws ;wM'
¸ tes popkd Bk eo'
¸ we;d dh g{osh ~ Nhuk pDkT[
¸ nkgD/ ;[gB/ s/ gfjok fdT[
¸ brB Bkb i[ZN ikT[
¸ id'I ikr/ T[d'I ;t/ok
ekw:kph dk ojZ; fJj j? fe nkgD/ Nhu/ ~ ;dk
;kwQD/ oZy'. ¸ fv}okJhbh
nkgD/ ;[gB/ ~ ;dk fXnkB ftu oZy', fJ; s/ B}o
oZy'. ;G e[M G[bk e/ noiB tKr nkgDh fBrkj wZSh
dh nZy s/ fNekT[, wZSh dh nZy s'I fpBQK ;z;ko dk pkeh
;G e[M G[bk fdT[, ft;ko fdT[ e/tb Nhu/ ’s/, beF ’s/
B}o oZy' ns/ fJ; dh gqkgsh bJh g{ok skD bk fdT[.
fBozso nZr/ tXd/ oj'. fJ; ;z;ko ftu jo/e t;s{
;zebg Fesh s/ fBoGo j?. wzf}b s/ g[ZiD bJh okj d/
ezfvnK ~ sK u[rD dh b'V j? go okj ftu fpyo/ c[ZbK
d/ BjhI Nfjed/ prhfunK d/ wkbe pDBk j?. s[;hI nZr/
tXd/ ikT[, s[jkvh okj ftu fBozso c[Zb fyVd/ ikDr/,
fyVd/ ofjDr/ ns/ nkyo s[;hI gkT[r/ fe s[;hI c[ZbK
Bkb r[b}ko fJe Nfjed/ prhu/ ftu g[Zi rJ/ j', s[;hI
nkgDk ;[gBk gk fbnk j?, s[;hI wzf}b ;o eo bJh j?,
s[;hI ekw:kph gk bJh j?, s[;hI \sfj:kp j' e/ b'eK
ftueko X"D neVk e/ yVQ/ j'.
Nhuk ;dk ;kwQD/ oZy'
¸ B}o ;[gB/ ’s/ oZy'
¸ ;[gB/ ~ Nhuk fwZE'
¸ okj d/ ezv/ u[D'
¸ okj d/ c[Zb Bk u[D'
¸ fBrkj prhu/ s/ oZy'
gVQ', go ;'u' f}nkdkl p'b' xZN, go ;[D' f}nkdk.
nkgD/ we;d dh g{osh bJh, nkgDh fiZs bJh,
ekw:kph bJh, nkgDh wzf}b s/ g[ZiD bJh s[jk~ gVQB
dh b'V sK j? jh tZX ;'uD dh th b'V j?. xZN p'bD ns/
tX/o/ ;[DB dh b'V j?. fJ; Bkb p[ZXh shpo j[zdh j? ns/
;'u/, ;[D/ ns/ T{D/ ftukoK dk wzEB jh wzf}b dh sbkF
bJh u[D/ s[jkv/ okj dh do[;sh dk }kwB pD/rk. s[;hI
;t?-u/sBk (4) ngq?b-i{B 2012
nkgD/ ;[gB/ ~ ;'u-ftuko dh e;"Nh s/ goy e/ nkgD/
nzdo nksw ftFtk; g?dk eoB d/ okj g? iKd/ j'.
¸ gV'Q, go ;'u' f}nkdk
¸ p'b' xZN, go ;[D' f}nkdk
¸ ;[D/, ;'u/, T{D/ ftukoK dk wzEB eo'
¸ ;[gBk ;'u ftuko dh e;"Nh s/ goy'
nksw ftFtk;, nksw-frnkB ns/ nksw-
;ziw, f;o\ fJjh fszB uh}K ihtB ~ gow-Fesh
gqdkB eodhnK jB ¸N?fB;B
id'I s[jkvk e'Jh ;[gBk j[zdk j? sK s[;hI T[;~
gkbd/ j' ns/ fJ; ~ ftef;s eoB bJh fdFk u[Dd/ j',
;/X fdzd/ j' ns/ nzs ftu fJjh eoBk s[jkvh ekw:kph
dk ok} pD iKdk j?. s[jkvk nksw-frnkB, s[jkvk
nksw-;ziw s[jk~ gow-Fesh gqdkB eod/ jB s/
s[;hI ekw:kph d/ gE s/ nrq;o j' iKd/ j'. s[jkv/ ;[gB/
jh jB i' s[jkv/ ihtB dh popkdh d/ fto[ZX s[jkvk
etu pDd/ jB. fJ; ekw:kph dk f;jok s[jkv/ f;o
s[jkvh fbnkes, fBg[zBsk ns/ :'rsk ns/ e[M BtK
eo ftykT[D dk ;zebg jh pzBQdk j?. fi;dk e'Jh ;[gBk
BjhI T[;dk e'Jh ihtB BjhI. fiZE/ e'Jh ukjBk jh BjhI,
brB jh BjhI, ;[gBk jh BjhI, u/Ne BjhI, T[E/ fe;/
:sB dk j'Dk n;zGt j?, :sB j' jh BjhI ;edk, :sB
ehsk jh BjhI ik ;edk ns/ i' :sB BjhI eo ;edk
T[;~ d{finK d/ ;jko/ s/ ihDk gJ/rk, s/ i' d{finK d/
;jko/ ihD bJh w}p{o j'J/rk T[;~ ihtB ftu ;dk
ngwkB d/ x[ZN jh ghD/ g?Dr/.
¸ ;[gB/ dh fdFk fBoXkos eo'
¸ nksw ftFtk; g?dk eo'
¸ ;[gBk ihtB dh popkdh fto[ZX etu j?
¸ d{finK dk ;jkok SZv'
wB[^y nkgD/ jkbks BjhI u[D ;edk, go ftuko
sK u[D ;edk j?.
wB[^y d/ Gkt/I fJj jZE ftu BjhI j? fe T[j nkgD/
jkbks nkgD/ w[skfpe u[D ;e/ go fJj fBo;zd/j T[;d/
jZE ftu j? fe T[j nkgD/ ftuko u[D ;e/, gkb ;e/ ns/
fJBQK ftukoK Bkb T[j nf;ZX/ o{g ftu nkgD/ jkbks d/
fBowkD bJh ;k}rko okj u[D ;edk j?, t;hbk pDk
;edk j?. nkgD/ ;[gfBnK dh ;koEesk ns/ fJBQK dh
g{osh bJh ;zebg Fesh g?dk eoB tk;s/ s[jk~
nkgDh ;'u ~ f;oiDkswe pDkT[Dk gJ/rk.
f;oiDkswe ;'u fe;/ ezw ~ Bt/I ns/ p/jso
Yzr Bkb g{ok eoB dk fBt/ebk Yzr j?.
s[;hI fe;/ th EK ftuo oj/ j't', ekoios j't',
s[jkvh ekw:kph dk JhBkw fJ;/ Bkb :ehBh pD/rk fe
s[;hI T[; ;fEsh ftu, T[; wkj"b ftu, T[; jkbks ftu
fe;/ ezw ~ p/sjo Yzr Bkb fBGkT[D bJh fejV/ Bt/I
okj b^Gd/ j'. f;oiDkswe ;'u dh :'rsk ~ j'o
ftef;s eoB bJh nkgD/ ftu fJj nkswftFtk;
g?dk eoBk gJ/rk fe fJzi j' ;edk j?, fJzi ehsk ik
;edk, fJzi eoB Bkb ;\bsk fwb/rh, fwb ;edh j?.
s[jkvh f;oiDkswe ;'u s[jkv/ ftu fJj ftFtk; g?dk
eo fdzdh j? fe fJzi ehsk ik ;edk j?, s[;hI fJzi eo
;ed/ j'. id'I s[jkvk Go';k pZM iKdk j?, ftFtk; j'
iKdk j? fe s[;hI fJzi eo ;ed/ j' sK s[jk~ uko-u[c/o/
ukBD dk nfj;k; j' iKdk j? ns/ fJ; o"FBh ftu
s[jk~ y[d-pk-y[d T[j okj ;[ZM iKdk j? fijVk s[jk~
ekw:kph d/ okj b? ikt/rk, fijVk s[jkvh wzf}b dk
gzX j?, i' wzf}b s[jkv/ ;[gB/ ~ ;keko eo/rh, T[j wzf}b
ukBD-w[Bko/ tKr s[jk~ B}dhe jh ftykJh d/D b^r
g?Idh j?. f;oiDkswe ;'u Bkb g?dk j'fJnk fJj
nksw-ftFtk; jh j? i' s[jkv/ fdwkr ~ T[; okj ’s/
s'o b?Idk j? fijVk s[jkvh ekw:kph dk ;[Bfjok gzX j'
fB^pVdk j?.
fe;/ th fdFk ftu j'o nrKj s'I tXd/ ikDk,
fiZsd/ ikDk, ;\b s[o/ ikDk, ekw:kph jk;b eod/
ikDk fJ;/ f;oiDkswe ;'u dk jh f;ZNk j?.
f;oiDkswe ;'u fe;/ th pj[s/ p[ZXhwkB ftnesh dh
ikrho BjhI j?, fe;/ Bkb goDkJh j'Jh BjhI j?, fe;/ dh
th r[bkw BjhI j?, }oyohd BjhI j? pbfe nkgD/ ftt/e
Bkb e'Jh th fJ; ~ B^E gk ;edk j?. id'I s[;hI e[M
nfijk eoB dh ;'ud/ j' i' s[jkv/ nkgD/ t;hfbnK s'I,
nkgDh geV s'I, nkgD/ x/o/ s'I pkjok j't/ sK s[jkvh
;'u fBFu/ jh f;oiDkswe j[zdh j?. f;oiDkswe ;'u
dk noE fe;/ ezw ~ Bt/I, p/jso ns/ nkgD/ fBt/eb/
Yzr Bkb eoBk j?.
y[d nkgD/ s/ fiZs jk;b eoBk ;G s'I tZvh fiZs
j?. id'I s[;hI nkgD/ ftt/e, nkgDh ftt/e p[ZXh Bkb
;jh GktBktK d/ tZ; j' e/ e[M BjhI eod/ sK s[;hI ][d ~
fiZs b?Id/ j', ][dh ~ fiZs b?Id/ j', nkgD/ nkg ~ nkgD/
tZ; ftu eo b?Id/ j', gokJ/ tZ; ftu BjhI ofjzd/, w}p{o
BjhI ofjzd/, ;[szso j' iKd/ j', c/o s[;hI GktBktK d/ tZ;
j' e/ th e[M BjhI eod/, GktBktK d/ tZ; s'I pkjo fBeb
;t?-u/sBk (5) ngq?b-i{B 2012
iKd/ j' s/ s[;hI ][d ~ fiZs b?Id/ j'. s[jkvh fJjh fiZs ;G
s'I tZvh fiZs j? i' s[jkv/ bJh nrKj s'I nrKj fiZsK d/
do nkgD/ nkg y'bQD b^r g?Idh j?. fe;/ ekoi ~ eoB
s'I gfjbK id'I s[;hI fJj ftFtk; pzBQ bt' fe s[;hI fJj
ezw eo ;ed/ j' sK ;wM' nkgDh fBokFk ’s/ gko gk
fbnk j?, ][d ~ fiZs fbnk j?, tZvh fiZs jk;b eo bJh
j?.
fiZE/ ukj T[¶E/ okj
id'I s[jkv/ ftu ukjBk g?dk j' rJh, u/Ne g?dk j'
rJh, u/Ne b^r rJh, s[jkvh ukj, ]kfjF shpo o{g
XkoB eo rJh s[jkvk Go';k s[jkv/ ftu pZM frnk,
s[jk~ ftFtk; j' frnk fe s[;hI fJj eo ;ed/ j',
s[jk~ :ehB j?, s[jkvk fBFuk pZM frnk j? sK ;wM'
s[;hI nZXk ezw g{ok eo fbnk j?, nZXk n"yk ;\o s?n eo
fbnk j?, ekw:kph jk;b eo bJh j?. s[;hI nZX/ ;\b j'
u[Ze/ j'. feT[Ife id'I s[;hI fJj ftFtk; eo b?Id/ j' fe
s[;hI fJj ezw eo ;ed/ j' sK s[jkvk wB, s[jkvk
fdwkr, s[jkvh BhM T[;/ fdFk ftu ezw eoB b^r g?Id/
jB ns/ s[jkvk fdwkr T[; ezw ~ B/go/ ukVQB d/ wkor
~, T[; ;/X ~, wzf}b s/ gZ[iD d/ Bt/I YzrK ~ sbkF
eoBk F[o{ eo fdzdk j?. id'I s[;hI fJj ftFtk; eo bt'
fe e'Jh ezw s[jkv/ t; ftu BjhI, fJj eoBk s[jkv/ bJh
n;zGt j? sK s[jkvk fdwkr th T[;/ fdFk ftu joes
ftu nk iKdk j?, wzf}b s/ g[ZiD tkbk okj sbkF eo
b?Idk j?. e/tb ftFtk; jh f;oiDkswe FeshnK g?dk
eodk j?. ftFtk; pZM ikD eoe/ jh s[;hI T[;ko{ Yzr
Bkb ;'uDk F[o{ eo fdzd/ j'.
i' ftnesh fBFuk eo ;edk j?, T[; tk;s/ e[M
th n;zGt BjhI.
id'I fJZSk-Fesh gqpb j't/, ftnesh fBFuk eo
bt/ sK e[M th n;zGt BjhI ofj iKdk, okj nkgD/ nkg
jh fBeb nkT[Idh j?, s/ s[;hI T[; okj s/ uZbe/ ;fji/ jh
nkgDh wzf}b s/ g[Zi iKd/ j', ekw:kp j' iKd/ j', ;\b
j' iKd/ j'. d[opb fJZSk-Fesh tkb/ ~ ;kwQD/ fd; ojh
okj th BjhI ;[ZMdh. T[;~ ;wM jh BjhI g?Idh, gsk jh
BjhI b^rdk fe ;kwQD/ fd; ojh okj jh T[j ;[Bfjok gzX
j? fi; B/ T[;~ wzf}b tZb b? ikDk j?, wzf}b s/
g[ukT[Dk j?, T[; d/ wZE/ ekw:kph dk f;jok pzBQDk j?,
;\bsk dk jko gfjBkT[Dk j?. T[j d[fuZsh ftu cf;nk
j'fJnk d'okj/ s/ jh yVQk ofjzdk j?. d[okj/ s/ yVQ/ ofjD
tkb/ Bkb'I fJj fBFu/ jh p/jso ofjzdk j? fe T[j fe;/
fJe okj s/ ub gJ/, fJ; Bkb T[j d[okj/ dh d[fuZsh s'I
pu ;edk j? s/ |bs okj dh gSkD eoe/ ;jh okj dh
u'D eoB ftu ;woZE j' iKdk j? ns/ ;wK ofjzd/ |bs
okj ~ SZv e/ ;jh okj g? iKdk j?. i/eo ukj j? sK ;jh
okj fBFfus o{g ftu fwb iKdk j?. d'okj/ s/ yVQ/ ofjD
Bkb fe;/ th okj ’s/ uZb g?Dk fBFu/ jh p/jso ;kfps
j[zdk j?.
i/eo n;hI fvZrd/ jK sK tX/o/ uzrh soQK ;\bsk
Bkb uZbD dk r[o f;Zy iKd/ jK.
uZbDk f}zdrh j?, ;koh ekfJBks rsh ftu j?,
pqfjwzv dh e'Jh th t;s{ rqfj, T[grqfj, uzB, ;{oi ns/
y[d pqfjwzv e'Jh th nuZb BjhI. ;G e[M rsh ftu j?,
rshwkB j?, ;G e[M fJe d{i/ d/ ;zdoG ftu rshwkB
th j?. fJ; pqfjwzv ftu e'Jh th t;s{ ;fEo BjhI j?. ;G
e[M ukb ftu j?, t/r ftu j?, nkgDh EK s'I nrKj ik
fojk j?. fgSKj BjhI ik fojk. rsh s'I fpBK e'Jh ftek;
BjhI jz[dk, fgZSb-rsh ftu e'Jh ftek; BjhI j[zdk.
rsh s'I fpBK e'Jh spdhbh BjhI jz[dh, e'Jh spdhbh j'
jh BjhI ;edh ns/ spdhbh fBozso nrq;o j'D ftu
j?, nrKj uZbd/ ofjD ftu j?, rshwkB ofjD ftu j?.
rsh jh j? i' g[okD/ ~ pdb e/ Bt/I B]-fF] tkbk BtK
o{g fuZsodh j?, BthB fBo{gD eodh j?. fe;/ t;s{ dk
;fEo j'Dk T[; dh w"s j?. w"s ;fEo j' ikD dk jh d{ik
BK j?. rsh ihtB j?, ihtB rshwkB j?. i' t;s{
joes ftu j? T[j ihfts j?. joes jh s[jk~ ;jh okj
fdykT[Idh j? ;jh fdFk ;[MkT[Idh j?. ;jh okj, ;jh
wkor, ;jh fdFk jh s[jk~ T[; okj s/ gk ;edh j? i'
s[jkvh rsh jh d/ ;edh j?. fJj rsh i/eo s[jkvh
f;oiDkswe ;'u tZb'I fBoXkos ehsh fdFk tZb
fBozso nrq;o j? sK fJj fBFu/ jh s[jk~ T[; w[ekw s/
b? ikJ/rh i' s[jkv/ ;[gB/ d/ nB[o{g s[jkvh
f;oiDkswe ns/ jK-gZyh ;'u B/ s[jkvk n;b Nhuk
fwZfEnk j?. rshwkB ;z;ko ftu Nhu/ Gkt/I pdbd/ ofjzd/
jB go nkgD/ Nhu/ dh gqkgsh tZb nrq;o ftnesh
nkgD/ fBFfus Nhu/ iK T[; s'I nrb/o/ fwZE/ Nhu/ s/ g[Zi
;edk j?.
rshwkB ftnesh dh fJj ftvztBk edh th BjhI
j' ;edh fe T[j Nhu/ s'I T[ob/ gk;/ jh rshjhD j' e/,
g;s j' e/ jB/o/ dhnK yz[xoK ftu ;"I ikt/.
BhIdo nkgD/ beF dh gqkgsh s'I pknd u?B dh
r'd ftu Bt/I ;[gfBnK dh sbkF dk wz}o j?. rshwkB
;t?-u/sBk (6) ngq?b-i{B 2012
wB[^y edh fB`dok dh nkr'F ftu BjhI ik ;edk feT[Ife
fJj g{oB o{g ftu rsh d/ fto'X ftu j?, ihtB d/
fto'X ftu j?. rshwkB t;sK d/ t/r ftu fyD-gb dk
nzso j' ;edk j? go rsh wkB ns/ iVQ t;sK dh d{oh
ftu fBozso tkXk j[zdk ofjzdk j? ns/ fJj Jhoyk
nkyoeko fJ; pqfjwzv ftu d'jK ftueko nkg; ftu
w[Ze iKdh j?. id'I d' j'IdK nkg; ftu j'Id ofjs j'
iKdhnK jB sK s[;hI BjhI efj ;ed/ fe fejVh j'Id
fe; s'I ftSV rJh j?. fJ; bJh s[jk~ fJj fBFuk
eoBk jh g?Dk j? fe rshwkB t;s{ d/ w[ekpb/ tX/o/
f;oiDk dh gqshe tX/o/ g{iBhe j?, feT[Ife ihtB jh
rsh j? ns/ rsh jh ihtB j?.
brB s'I fpBK fe;/ ftu th wjkB gqfsGk g?dk
BjhI j[zdh.
brB fJe soQK dh u/Ne j?, ;zrokw j?, fJBebkp
j?, g[okD/ ftu'I BtK g?dk eoB dh soehp j?, sdpho j?.
brB e/tb T[; wB[^y ftu jh j' ;edh j? fi; dk
ftFtk; j? fe T[j jo n;zGt ezw ~ eo ;edk j?. ;zGt
ezw eoB bJh tX/o/ brB dh b'V BjhI j[zdh. e/tb
n;zGt ezw ~ eoB bJh tX/o/ brB ntZFe j?, brB
iK u/Ne fJe f;oiDkswe wB dk ;{yw o{g j?. ;'u s'I
nrKj fBeb e/ ftuko ~ ;zebg Fesh d/ sfjs fJe
;[gB/ ftu Ykb e/ T[; w{os eoB dh fJZSk-Fesh jh
fJB;kB ~ T[; gow wzf}b s/ b? iKdh j? i' gkopqjw dh
fvT[Yh dh fBnkJhI j?, ;\bsk j?, beF j?, s[jkvk Nhuk
j?, wzf}b j?.
nkB``d fwbdk j? nkgDhnK FeshnK ~ ezw ftu
bkT[D Bkb.
;fEo iK iVQ t;s{ ftu ftek; dhnK e'Jh
;zGktBktK w"i{d BjhI j[zdhnK. pqfjwzv rshwkB j?,
ns/ fJ; rsh ftu'I b^yK-b^yK ;z;ko g?dk j'J/ jB. e[M
t;sK rshwkB jz[d/ j'J/ jh nkgD/ X[o/ d[nkb/ uZeo eZY
ojhnK jB. X[ok ihtB dk gohukfJe j? go nkgD/ jh
X[o/ d[nkb/ x[zwd/ ofjDk ihtB dk gohukfoe BjhI.
ihtB ;t? s'I d{o fe;/ f;oiDkswe ;[gB/ ~ ;keko
eoB bJh rshwkB j'D dk BK j?. nkgD/ X[o/ d[nkb/
x[zwD tkbh t;s{ rshwkB BjhI jzdh. nkgD/ X[o/ Bkb'I
N[ZN e/ fe;/ Bt/I okj uZb e/ nkgD/ ;[gB/ ~ ;keko eoB
dh shpo fJZSk jh rshwkB j'Dk j?. fBozso rsh jh
beF gqkgsh dk wkor j?. id'I Fesh, T{oik fe;/ fdFk
tZb ikD bJh shpo o{g XkoB eodh j? sK nkB`d dk
nB[Gt j[zdk j?. nkB`d dh nt;Ek ftu'I jh gowkB`d dh
;fEsh dh gqkgsh j[zdh j?. ;\bsk gowkB`d dh jh
;fEsh j?. ;\bsk gqkgsh bJh nkgDhnK FeshnK ~
ezw ftu bkT[Dk g?Idk j?. fJj FeshnK fe; ezw ’s/
bkT[DhnK jB fJj fBFuk s[jkvh f;oiDkswe ;'u
eodh j?. f;oiDkswe ;'u dk nkXko s[jkvk ;[gBk j?
ns/ ;[gB/ ~ ;keko eoB dh brB s[jkv/ ihtB dk ;ko
j?. ihtB iVQsk dk BK BjhI iVQsk ftu'I fBebD ns/
rshwkB j'D dk BK j?. iVQsk ftu'I fBebD bJh
;[gB;k}h jh T[¦sw ns/ nzsw ftt;Ek j? i' s[jkv/
ihtB ~ b?nwJh ns/ b'nwJh pDkT[D ftu ;owZE j?
ns/ s[jkvh ;\bsk dh }kwB th. fJ;/ okj ’s/ ub e/
s[;hI nkgDh wBukjh wzf}b gk ;ed/ j'.
ihtB ftu fBozso sk}rh ns/ g{oh fdbu;gh
sK jh g?dk j' ;edh j? i/eo nzdo{Bh ftek; fBozso
j[zdk oj/.
jo t;s{ ftef;s j[zdh j?, ftek; eodh j?.
fBofizd t;s{ dk ftek; Bkb e'Jh ;zpzX BjhI j[zdk,
e'Jh foFsk BjhI, e'Jh Bksk BjhI. fBofizd t;s{ ftu
y'ok nkT[Idk j?, T[j xNdh j?, T[j ysw jz[dh iKdh j? s/
nzs ftu nkgDh j'Id r[nk fdzdh j?. f;oiDk Fesh s'I
fpBK ;[gB;k}h th fBofizd t;s{ jh j[zdh j?. fJj
;[gBk ;zebg-Fesh s'I fpBK edh th ;keko BjhI j'
;edk. fJ; tk;s/ nzdo{Bh ftek; pVk jh }o{oh j?.
nzdo{Bh ftek; d/ Bkb jh ;[gBk;k}h dk f;ZXk ;zpzX
j[zdk j?. fi; gZXo dk ftek; j[zdk j? wB[^y dk ;[gBk th
T[;/ d/ nB[o{g j[zdk j? ns/ T[; dk Nhuk th T[;/ Xoksb
’s/ fNfenk j[zdk j?. fij' fijk Xoksb j[zdk j? T[;/ soQK
dk ftek; fe;/ t;s{ dk j' ;edk j? feT[Ife iVQK
Xoksb d/ nB[o{g jh rfjohnK j' ;edhnK jB.
s[jk~ th nkgD/ w;fsFe ~ }oy/} pDkT[D bJh,
nkgDk nzdo{Bh ftek; fBozso eoB bJh ;[D/, ns/
Ekg/ ftukoK dk wzEB eoBk gJ/rk. wzEB dk Gkt
nkgD/ nkg ftu fWnkFhb j'Dk j?. i' ftnesh
fWnkFhb j'D dh ftXh ngDkT[Idk j? T[j jh f;ZN/ eZY
;edk j?. id'I s[;hI fes/ ezw ’s/ b^rD iKd/ j' sK
gfjbK fJjh goy ehsh iKdh j? fe eh s[;hI fJ; ezw ~
eo ;e'r/, eh s[jk~ fJj ;wM ftu g? ikt/rk, eh s[;hI
fJ; ~ ][d jh eo bt'r/ iK s[jk~ ;wMkT[Dk gJ/rk.
fJ; go] s'I s[jkv/ pko/ fJ; Bshi/ s/ g[Zfink ik ;edk
j? fe s[;hI fWnkFhb ftnesh j'.
Y Y Y
;t?-u/sBk (7) ngq?b-i{B 2012
Gkos ~ gqrsh dh BjhI, ftek; dh b'V
w[ZYbhnK }o{osK dh g{osh ][d-p-][d j' ikJ/rh
Xow gkb
nkw s"o s/ ‘nkofEe ftek;’ ns/ ‘nkofEe
gqrsh’ FpdK dk gq:'r fJe jh noE ftu ehsk iKdk
j?. go fJBQK d'jK ftu ekch p[fBnkdh nzdo j?, fi; ~
;wMDk }o{oh pDdk j?. ‘gqrsh’ Fpd dk wsbp f;oc
d/F dh nkwdB iK T[sgkdB ftu j'D tkbk tkXk j?,
ukj/ fJ; dk bkG nkN/ ftu b{D fizB/ b'eK ~ jh j't/.
idfe ‘nkofEe ftek;’ fJe pj[gZyh gqfefonk j?, fi;
ftu ;wkfie YKu/, b'e fgqnk ftukoXkoktK ns/
okFNoh ;z;EktK ftu wjZstg{oB gfotosB j[zd/ jB.
fJ; d/ Bkb nkofEe gqrsh jz[dh j?, n;wkBsktK
xNdhnK jB ns/ b'eK dk ihtB gZXo T[¦uk j[zdk j?.
d/F ftu'I rohph dk gZXo xNdk j?. fJ; soQK nkofEe
ftek; fJe ftnkge gqfefonk j?, fi; ftu nkofEe
gqrsh ~ th Fkwb ehsk iKdk j?.
Gkos e'b e[dosh s/ wkBth ;kXBK dh ewh BjhI.
e[dosh tzB-;[tzBsk fisBh ;kv/ w[be ftu j?,
d[BhnK ftu j'o fes/ BjhI b^Gdh. uhB s'I pknd
wkBth ;kXB th ;kv/ w[be e'b tX/o/ jB. fe;/ th
w[be dh iBsk T[; w[be d/ ftek; ftu o[ektN BjhI
pDdh, ;r'I d/F d/ ftek; dk fJe wjZstg{oB ;kXB
j[zdh j?. pFos/ T[; ~ nkgDh ;woEk nB[;ko s/ nkgDh
gqfsGk fdykT[D dk w"ek fwb/. ;k~ nk}kd j'fJnK 60
toQ/ s'I th f}nkdk j' u[Ze/ jB go n;hI nfijh jkbs
g?dk BjhI eo ;e/, fi; ftu jo fJe ~ nZr/ tXD dk
w"ek fdZsk ik ;e/.
fJj mhe j? fe nk}kdh s'I pknd d/ fJBQK 60
tfoQnK ftu n;hI :'iBkpzdh dk okj nyfsnko eoe/
pj[s gqrsh ehsh j? fi; d/ f;ZN/ ti'I gqrsh dh do, i'
nk}kdh d/ ;w/I 2-3 gqshFs ;h, j[D fJj 8 gqshFs s'I
th tX/o/ j' u[Zeh j?. ;kv/ okiBhshtkB s/ BhshtkB
Gkos ~ 2020 se fte;s d/FK d/ ;zx ftu Fkwb
eoB bJh ;kwokih d/FK Bkb jo soQK dk ;wM"sk eoB
bJh fsnko jB. ;kv/ d/F ftu ftd/Fh pj[-okFNoh
ezgBhnK dh Gowko, nfij/ ;wM"fsnK dk jh Bshik j?.
go eh fJ; T[¦uh gqrsh do dk nkw nkdwh ~ e'Jh bkG
gj[zu fojk j?< fJ; ;pzXh e[M gfjb{ ftukoB :'r jB.
i/eo Gkosh :'iBkpzdh d/ fJfsjk; ’s/ B}o wkoh
ikt/ sK Gkosh BhshtkBK B/ gZSwh Yzr dh :'iBkpzdh
~ fpBK d/F d/ b'eK dhnK w[ZYbhnK b'VK tZb fXnkB
fdZfsnK bkr{ ehsk. :'iBkpzdh d"okB, gfjbK
;wkitkdh :'iBkpzdh s/ fco n?bHghHihH (fbpo
bkfJi/FB gqkJht/NkfJ}/FB, rb'pbkfJi/FB) Bhsh d/
BK j/m tZv/ gqki?eNK s/ Ffjoh nkXko ;zouBk w[jZJhnk
eotkT[D ftu eo'VK o[gJ/ you ehs/ rJ/. fJ; soQK
g/Iv{ y/so dh bkrs s/ tZv/ FfjoK ftu tX/o/ ;j{bsK
gqdkB ehshnK rJhnK.
fJ; fJesoch T[¦Bsh Bkb FfjoK ftu ftfdne,
f;js ;j{bsK s/ B"eohnK d/ tX/o/ w"e/ g?dk j'J/, fi; B/
Gkosh iBsk ftu g/Iv{ y/so s'I Ffjoh y/so tZb nktk;
dh gqftosh g?dk ehsh. Ffjoh y/so ftu tX/o/ ntk; B/
Ffjoh y/so ftu rzdhnK p;shnK ~ iBw fdZsk. fJ;
soQK FfjoK ftu fJe gk;/ sK FkB ;"es dh f}zdrh
ihT[D tkb/ b'e ofjzd/ jB s/ d{i/ gk;/ T[j rohp b'e
j[zd/ jB i' ;kok fdB fwjBs w[FZes eoB s'I pknd th
nkgD/ r[}ko/ i'rk th BjhI ewk ;ed/. fJBQK b'eK dh
rohph fJBQK ~ r?o-;wkfie ezw s/ ngokX eoB tZb
T[sFkjs eodh j?. FfjoK ftu rzdhnK p;shnK ftu
ofjD tkb/ nfij/ b'e d/F dh T[¦uh gqrsh dh do ’s/
gqFB fuzBQ brkT[Id/ jB.
ni'eh Gkosh noEftt;Ek dh fJ; T[¦uh gqrsh
do ftu, y/sh y/so, fi; ftu d/F dh 55 gqshFs feos
Fesh gqrsh do ftu e/tb 18H5 gqshFs :'rdkB d/
ojh j?. idfe d{i/ y/soK ftu ezw eoB tkbk 45
gqshFs feos Fesh 81H5 gqshFs :'rdkB d/ ojh j?.
fJ; s'I n;hI Gkos ftu nkofEe n;wkBsk dk nzdk}k
brk ;ed/ jK. Gkos dh fJ; T[¦uh ftek; do dk bkG
e/tb tX/o/ nkwdB tkb/ 10 gqshFs b'eK ~ jh j' fojk
j?. d{i/ FpdK ftu fJj fejk ik ;edk j? fe d/F d/ 10
gqshFs b'eK dk ;[Zy nokw 90 gqshFs iB;zfynk ~
d[Zy sebhcK d/ e/ fwb fojk j?. 90 gqshFs iB;zfynk
wkBth u/sBk
;t?-u/sBk (8) ngq?b-i{B 2012
d/ fjZ;/ dh o'Nh, eZgVk s/ wekB nkfd ;j{bsK dk nkB`d
e/tb 10 gqshFs b'e jh b? oj/ jB. eh rohp b'eK dk
fJBQK ’s/ e'Jh jZe BjhI j?<
fJj nzeV/ j'o th j?okB eoB tkb/ jB id n;hI
d/yd/ jK fe d/F dh 77 gqshFs iB;zfynk dk jo
ftnesh jo o'} 20 o[gJ/ s'I th xZN T[g:'r eodk j?.
fJBQK ftu'I 41 gqshFs iB;zfynk nfijh j? fe T[j jo
o'} 15 o[gJ/ s'I th xN yk e/ r[}kok eodh j?. d/F ftu
90 gqshFs s'I th f}nkdk fdjkVh eoB tkb/ w}d{oK
ns/ 75 gqshFs s'I f}nkdk ;t? fBoGo ezw eoB tkb/
b'e th fJ; rohp nkdwh (nkw nkdwh) dh F/qDh ftu
nkT[Id/ jB. fJ; nkw nkdwh dk eZd n?Bk p"Dk j' frnk
j? fe d/F dh T[¦uh gq;sh dh do T[; d/ T[¦go dh jh b`x
ojh j?. fJ; ~ sK fJ; dh fGDe th BjhI b^r ojh.
d/F dh iB;zfynk dk fJj 77 ch;dh Gkr
nkgDhnK w[ZYbhnK b'VK g{ohnK Bk j'D eoe/ gVQkJh-
fbykJh s/ f;js ;j{bsK tZb fXnkB BjhI d/ ;edk.
fJj b'e e/tb nkgD/ you/ dk e/tb 2 gqshFs fjZ;k jh
gVQkJh ’s/ you eod/ jB. d/F dh e[Zb nBgVQ
iB;zfynk ftu 86 gqshFs Gkr fJBQK rohp¥nkw b'eK
dk jh j?. fJ; iB;zfynk ftu 86 gqshFs d/ eohp
nB[;{fus iksh s/ nB[;{fus ephfbnK d/ b'e jB s/
e[Zb nBgVQsk dk brGr 92 gqshFs Gkr nB[;{fus
ikshnK s/ nB[;{fus ephfbnK Bkb ;pzXs j?. d/F d/
fgzvK ftu ni/ th nfij/ xo jB fiBQK ftu ghD bJh
gkDh, BjkT[D X'D bJh pkEo{w, b?NohB s/ fpibh
nkfd dk e'Jh gqpzX BjhI j?. g/Iv{ y/so d/ ;oekoh ;e{bK
ftu uzrh nkXko ;zouBk s/ nfXnkgeK dh ewh, fJBQK
~ fBxko tZb b? e/ ik ojh j?, fiBQK ftu tX/o/ eoe/
nB[;{fus ikshnK s/ gSVhnK Fq/DhnK nkfd d/ pZu/
gVQd/ jB.
Gkosh BhshtkBK B/ 90t/I djke/ ftu n?bHghHihH
dh Bhsh bkr{ ehsh. fJ; gZS/ fJBK d/ fdbK ftu shih
d[BhnK d/ d/FK bJh jwdodh j?. T[j ;kv/ tor/ d/F dh
p/o[}rkoh, g{zih dh ewh ~ d{o eoBr/ s/ ‘G[rskB s/
pkeh’ dh ;fEsh ;[XkoBr/, go nfijk e[M th d/yD ~
BjhI fwfbnk. ;r'I fJ; Bhsh d/ nXhB fJE/ nkJhnK
pj[-okFNoh ezgBhnK B/ ;kv/ jh d/F dh nkofEe b[^N
ehsh j?. d/F dh p/o[}rkoh s/ nkofEe n;wkBsk g?dk
ehsh j?.
d/F ftu ftFtheoB dk bkG th ;kv/ d/F d/ nwho
tor ~ jh j'fJnk j? fijVk fJ; ftFtheoB d[nkok
g?dk ehshnK u[D"shnK ~ gqtkB eoB dh fjzws oZydk
j?. go d{i/ gk;/ ;kv/ d/F dh brGr fszB-u"EkJh
iB;zfynk sK G[Zy B`r Bkb bV ojh j?, T[; ~ fJ; dk
eh bkG j' ;edk j?. d/F dh 70 gqshFs iB;zfynk dk
fgzvK ftu ofjDk, 35 gqshFs iB;zfynk dk nBgVQ
j'Dk, n?uHvhHnkJhH (jhT{w?B fvt?bgw?IN fJBv?e;)
ftu 127tK ;EkB j'Dk, Ub`fge y/vK ftu ;kvh wkVh
ekor[}koh, eo}/ d/ Gko j/m fe;kBK tZb'I ehshnK
iKdhnK y[de[FhnK, B"itkBK ftu tZX oj/ BfFnK dk
o[MkB, fvZr fojk ftfdne fwnko, Go{D jZfsnk s/
m^rh u'oh d/ wkwb/ fJ; tXdh j'Jh gqrsh dh do dh
uwe dwe ~ fcZek gk fdzd/ jB.
fJj f;ZNk eZfYnk ik ;edk j? fe Gkos dh T[¦uh
gqrsh do dk d/F dh fszB-u"EkJh s'I th tX/o/
iB;zfynk ~ e'Jh bkG BjhI j' fojk. fJ; B/ d/F ftu
p/o[}rkoh s/ rohph d/ gZXo ~ tXkfJnk j?. nkofEe
n;wkBsk ftu tkXk ehsk j?.
fJ; soQK dh gqrsh fJe soch j?, i' ;w[Zu/ d/F d/
fjZs ftu BjhI j?. ;kv/ d/F ~ e/tb gqrsh dh BjhI, ;r'I
ftek; dh b'V j?, fi; Bkb ;ko/ b'eK dk Gbk j't/, T[BQK
dk ihtB gZXo T[¦uk j't/, rohph xZN j't/, d/F d/
;wkfie YKu/, b'eK dh otkfJsh ftukoXkok nkfd ftu
ftfrnkBe Yzr Bkb gfotosB j'D. fJ; bJh ;G s'I
gfjbK ;k~ nkgDh o[}rko Bhsh ftu gfotosB eoB
dh b'V j?, feT[Ife d/F d/ f}nkdkso rohp b'e nfij/
ezw eoB ftu b^r/ j'J/ jB, fiBQK s'I T[BQK ~ fYZv GoB
i'rk t/sB th BjhI fwbdk. T[BQK d/ ezwK ftu e'Jh
;wkfie ;[oZfynk BjhI Bk jh GftZy ftu T[¦Bsh dh e'Jh
nk; j?. d/F dh iBsk ~ nkNk-dkb iK T[j nfijhnK
uh}K w[cs d/D dh EK ;k~ fJBQK bJh o[}rko dk gqpzX
eoBk ukjhdk j?. nkgDhnK w[ZYbhnK b'VK sK fJj
nkgD/ nkg jh g{ohnK eo b?Dr/. fJ; bJh d/F ftu
pj[-okFNoh ezgBhnK dhnK ekotkJhnK ’s/ e[M jZd
se o'e brk e/ iK T[BQK Bkb ;wM"s/ eoe/ d/F ftu S'N/
gZXo d/ T[d:'fre :{fBN F[o{ ehs/ ikD/. fiBQK ftu
feos gqXkB seBhe dh tos'I eoe/ tZX s'I tZX o[}rko
d/ w"e/ g?dk ehs/ ikD. fJ; d/ Bkb jh ;t? fBoGo ezw
eoB tkb/ b'eK ~ ftZsh s/ seBheh ;jkfJsk d/D d/
Bkb-Bkb uzrhnK wkoehfNzr ;j{bsK th d/DhnK
ukjhdhnK jB. fJ; Bkb jh d/F d/ pj[s tZv/ Gkr d/
;[gfBnK ~ woB s'I pukfJnk ik ;edk.
Y
;t?-u/sBk (9) ngq?b-i{B 2012
;kv/ ftek; dh tZvh tiQk jB ;kv/ fto'Xh
vkH ;[fozdo wzv
n;hI ;G fiE/ th nZi g[Zi/ jK, fJE/ gj[zuD ftu ;kv/
nkgfDnK B/ sK ;kvh ;jkfJsk ehsh j? go fJ;dh fdFk
;kv/ fto'XhnK B/ jh fBoXkos ehsh j?. n;hI sK UBK
fuo fJe irQk jh yVQ/ ofjzd/ jK fizBk fuo ;kvhnK fto'Xh
;fEshnK ;k~ T[E'I fjZbD bJh wip{o BjhI eo fdzdhnK.
gfjbh B}o/ t/yD ~ sK ;kv/ fto'Xh ;k~ nkgD/
d[FwD B}o nkT[Id/ jB. T[j ;kv/ ihtB wkor ftu
dhtko dh soQK yVQ/ brd/ jB. ezv/ pD e/ fybo/ ikgd/
jB. gqzs{ ;k~ wro'I ;wM nkT[Idh j? fe i/ T[j nfijk Bk
eod/ sK nb`x dhtkoK gko eoB ns/ fpyV/ ezfvnkb/
okjK ~ ;cbskg{ope rkj[D dk tZb j'o n;K feE'I
f;ZyDk ;h< skjhUI sK n;hI ejhJ/ Gkt/I Bk ejhJ/ go
nzdo'I ;k~ gsk j[zdk j? fe ;kv/ fto'Xh B/ jh ;k~ yV's dh
;fEsh ftu'I eZfYnk j[zdk j?.
i/ fe;/ fcbw ftu ybBkfJe Bk j't/ sK jho' d/ r[DK
~ T[Gkfonk jh BjhI ik ;edk. fJ; soQK ;G tZv/ tZv/ jho'
tZv/ tZv/ ybBkfJeK dh jh d/D jB. iK fJt/I efj bt' fe
tZvhnK ;wZf;nktK Bkb BfiZm b?D d/ ;Bw[Zy jh tZv/ pD/
jB. wkVh Nhw Bkb y/v y/v e/ e'Jh th Nhw iK fyvkoh
tZvk eZd BjhI eZY ;edk.
T[j' jh tZv/ tZv/ ekoBkw/ eoB d/ ;woE j'J/ jB
fiBQK d/ fto'Xh iK fto'Xh ;fEshnK n;kXkoB ;B iK
pVhnK ikpo ;B. G?VhnK jkbsK jh wB[^y ~ wkVh
;fEsh ~ ;fjD:'r ns/ BfiZmD:'r pDkT[IdhnK jB.
jzfYnk tofsnk jh efj ;edk j?, “T[J/ w{oyk! w?~ eh
vokT[Dk< w?I t/y/ B/ fJj ;ko/ ezw.”
wB[^y ;zeN d/ ;fwnK ftu jh tZX fuzsB eodk j?
ns/ ;zeN d/ w"e/ jh wB[^y ~ nkgD/ gokJ/ dh gSkD eoB
d/ ;woZE pDkT[Id/ jB. ;zeN ftu jh wB[^y ;zeN ftu'I
fBebD dhnK fpjsohB soehpK ;'uD d/ :'r j[zdk j?.
go d{i/ gk;/ ;zeN wB[^y ~ ifjws th brdk j?. sK jh
wB[^y ed/ th ;zeN ~ fgnko BjhI eodk. fJ; ftu'I jw/Fk
fBebDk b'udk j?. go ;zeN ftu'I fBebD dh :'rsk i'
f;oc ;zeN g?D Bkb jh g?dk j' ;edh j?, n;b ftu wB[^y
bJh nB[Gt ns/ ;{M-p{M gZy'I todkB th ;kps jz[dh j?.
;kv/ fto'Xh ;k~ nkgDh :'rsk goyD dk wzu
w[jZJhnk eod/ jB. id fe;/ ftnesh iK w[be T[s/
bVkJh m'; fdZsh iKdh j? sK T[; ~ T[; T[s/ ekp{ gkT[D
ftu jh nkgDh bVB :'rsk, w[jkos ns/ j";b/ dk gsk
brdk j?. oks jh ;kvk jB/o/ s'I vo d{o eo ;edh j?. sK
jh efjzd/ jB fe fi; ezw s'I th vo brdk j?, T[; ~ eo
e/ t/y bU. fi; EK s'I G?n nkT[Idk j? T[E/ ik e/ d/y bU,
vo nkgD/ nkg d{o j' ikt/rk.
fto'X ftu'I ftek; e[dos dk th nNb B/w j?. uzr/
Gb/ phi ~ i/ T[rkT[Dk j? sK }whB ftu dZpDk }o{oh j?.
T[; ~ T[go ~ T[rkT[D bJh T[; ~ j/mK ~ dZpDk
nfBtkoh j?. T[; dh T[gobh fSZb ~ s'VB ns/ rkbD
bJh jkbks g?dk eo e/ n;hI t/yD ~ sK T[; T[s/ }[bw
eo oj/ ikgd/ j[zd/ jK go n;b ftu T[; d/ g[zroB bJh
okj gZXok eo oj/ j[zd/ jK.
T[j' gzSh T[vD :'rsk oZyd/ jB fiBQK dk ;oho jtk
d/ ftgohs jkbsK g?dk eoB dh :'rsk oZydk j?. T[j'
iht gkDh ftu s?oBK ikDd/ jB fiBQK dk fi;w gkDh ~
T[bN fdFk ’u XZeD d/ ;woZE j?. nfsnzs w[Feb
e[dosh jkbsK B/ jh gotk;h gzShnK ~ j}koK whb
b`whnK T[vkDK GoB dh gq/oBk ns/ :'rsk pyFh j?.
i/ ;kv/ T[ukoD nzr (p[ZbQ, dzd, }[pkB, rÿ/ dk eK
nkfd fiBQK dh wdd Bkb n;hI p'bd/ jk) ;oho d/ nzdo'I
pkjo ~ nk ojh jtk ~ Bk o'eD sK n;hI e[M th BjhI p'b
;ed/. jtk ~ tZy tZy EktK s/ tZy tZy YzrK Bkb o'eDk
jh tZy tZy gqeko dhnK X[BhnK fBebD dk ;o's j?.
Bo wkdk dh ;ohoe gqfeosh e[dos B/ fJe d{i/ d/
ftgohs pDkJh ikgdh j?. fto'Xh ;?e; nkgDk ikgdk
j?. Bo wkdk dk w/b t/yD ~ fizBK fto'X ftu G[rsdk
iK ;orow ikgdk j? iK fizBK fpyVk wkor brdk j?
T[Bk jh tX/o/ ;[jktBk ;co j' fB^pVdk j?.
gkDh ~ trd/ ofjD bJh rowh dh th b'V j?, BjhI
sK poc pD ikt/rk. gzikp d/ izfwnK ~ fB^s w[fjzwK
tkb/ wkj"b B/ jh gzikphnK ~ izri{, fB^vo, nDyhb/,
f;js bJh u/szB ns/ nk}kdh g;zd pDkfJnk j?.
rowh d/ fto'X ftu fust e/ jh wB[^y B/ gZy/ pko/
;'funk j't/rk. ;odh T[s/ ekp{ gkT[D ftu'I jh nZr g?dk
eoB dh ekY fBebh j't/rh. fpwkoh jh ;k~ szdo[;sh d/
wjZst d/ noE ;wMkT[Idh j?. wkVhnK jkbsK dk fsZyk
nfj;k; jh wB[^y ~ uzr/o/ ihtB bJh bVB dk pb
pyFdk j?.
fe;/ seV/ fto'Xh Bkb gzrk b? e/ pzdk jko T[gozs
th f;o u[Ze e/ s[o ;edk j? id fe ew}'o ~ fuZs eo e/
th pzdk gfjb'I Bkb'I th BhtK j' frnk wfj;{; eodk j?.
fizB/ fe;/ B/ tZX XZe/ ykX/ j[zd/ jB, T[Bk jh T[; dk
;t?-u/sBk (10) ngq?b-i{B 2012
nB[Gt ftFkb ns/ v{zxk j[zdk j?. frnkB ihtB dk
;fji nzF sK jh pDdk j? i/ nB[Gt T[s/ nkXkfos j't/
BjhI sK fJj T[gob/ wB'I ;[Dh ;[DkJh rZb tork j[zdk j?
s/ XZe/ pzdk pj[sh tko fto'XhnK dh feogk Bkb jh yKdk
j?. fijVk ;koh T[wo ‘wK dk bkvbk’ ofjzdk j? T[; ~
ihtB bJh nfs }o{oh sby ;ukJhnK dh Ekj B;hp
BjhI j[zdh.
w/o/ fJe fwZso dk efjDk j? fe w?I ihtB Go T[;
nkgD/ f;XKse ‘fwZso# dk XzBtkdh ojKrk, fi; B/ w?~
fJe tko ;" o[fgnk j[dkok d/D s'I }bhb ehsk ;h.
feT[Ife T[; fdB s'I w?I rzGhosk Bkb ;'uDk F[o{ ehsk fe
nkofEe s"o ’s/ nkgD/ g?oK f;o j'Dk th pVk }o{oh j?.
fJjh rzGho tshok T[; dhnK eJh gqkgshnK dh tiQk
pfDnK jkbKfe eJh ;kb T[j T[; pzd/ ~ B\os dh B}o
Bkb jh t/ydk fojk ;h.
f}nkdkso tXhnk ;kfjs w[Feb ;fEshnK dh jh
g?dktko j[zdk j?. izr nkw eo e/ wB[^ysk bJh }fjws j?
go ;{ophoK dh ykD th fJj' jh j?. ;wki GkJhukfonK
ftub/ ;zeN jh tXhnk ;kfjs ~ f;oiD d/ jkbks g?dk
eod/ jB s/ b/yeK dk gq/oBk ;o's pDd/ jB.
S'N/ j[zfdnK wK fgU dk bkv ns/ fMVe Mzp Bkb'
Bkb ubd/ jB. f;oc bkv bvkT[Id/ oj/ wkg/ eJh tko
wro'I nZyK ’u x;[zB d/ d/ o'Id/ t/yhd/ jB. ;kv/ fgzv d/
b'eK ftu gZNh tkbk ‘N[zvk wk;No’ fJe fwZE pD u[Zek j?.
b'e efjzd/ jB fe ‘N[zv/ wk;No dhnK gVQkJhnK gzi
iwksK nZi d/ phHJ/H gfVQnK dk w[ekpbk eodhnK jB.
T[j T[s'I T[s'I pVk ;]s ;h s/ ftu'I ftfdnkoEhnK d/
GftZy bJh p/jZd ;[fjod. nfXnkge dh fMVe p[Zs xkV/
d/ jE"V/ dh ;ZN torh j[zdh j?. fijVk tkX{ gZEo SKr
SKr e/ ftu'I FkBdko w{osh eZY b?Idk j?.
fiBQK dk gq/w fBoftxB ftnkj ftu pdb frnk.
fBnkD/ j' rJ/. T[j' j'o b'eK tkbh x?I; x?I;. T[BQK dhnK
eEktK BjhI pDhnK. eEktK d/ gkso BkfJe f;oc
fto'XhnK dh pd"bs jh pD/.
eJh tko sK e'Jh fe;/ d/ y[Zv/ ;/e e/ wro'I ej/rk,
w/ok s?~ wkoB dk e'Jh fJokdk BjhI ;h, w?I sK s?~ t?;/ th
f;oc nrKj dh wZs d/Dh ;h. jo fJB;kB dh ;[Gkte
ew}'oh nkgDhnK ewhnK ’s/ godk gkT[D dh j[zdh j?.
b/feB ;kv/ fto'Xh brdh tkj f;oc ;kvhnK ewhnK ~
T[Gkod/ jB. eJh tko sK ;kv/ r[DK ~ th n"r[D pDk e/
g/F eod/ jB. n;hI pj[s ;ko/ rbs ezwK s'I fJ; bJh
toi/ ofjzd/ jK fe fes/ fto'XhnK d/ jZE ftu gquko dk
B[esk Bk nk ikt/. fJ; soQK ;kv/ fto'Xh ;kv/ w'fYnK
T[s/ p?m/ ;[u/s gfjo/dkoK torh G{fwek fBGkT[Id/ jB.
nkgDhnK f;csK gqukoB ~ sK n;hI nkg jh pE/o/
seV/ jK ns/ ;kvhnK ew}'ohnK ~ T[GkoB dk f}zwk
fto'XhnK B/ b? fbnk j?. s/ fJ; soQK fJe ;zs[bB pfDnk
ofjzdk j?. ftuko/ fto'Xh ;kv/ Gb/ dk fJj ezw nkgDk
ekch ;wK you eo e/ eod/ jB. fijVk th wB[^y e[M
eodk j? T[; d/ fJ; ;z;ko ftu fto'Xh }o{o pDBr/. T[Ii
th i' mhe Bk b^r/, T[; dk fto'X eoB dh gqftosh wB[^y
ftu pugB s'I jh jz[dh j?. go fto'X ykso jh fto'X
eoBk fJe BKj gZyh gqftosh j? id fe f;jswzd ftek;
bJh fto'X }o{oh j?.
T[Ii e[dos B/ jo wB[^y ~ nkgD/ c?;fbnK, o[uhnK
ns/ BhshnK dk nkg/ fto'X eoB dk r[D th pyfFnk j?.
fijV/ ;zihdrh Bkb fJ; dh tos'I eoBk ikDd/ jB,
T[BQK ~ pkjob/ fto'XhnK dh ‘wdd’ dh b'V jh BjhI j?.
id ;kvk wB fe;/ ezw eoB b^frnK d'fuZsh dh nt;Ek
ftu jz[dk j? sK T[d'I fJj ;k~ nkgk gVu'b tZb ~ XZe
fojk jz[dk j?.
fJj T[t/I jh j? fit/I efjzd/ B/ fe fiBQK ~ nkgDh
jk;'jhDh ;fEsh T[s/ nkg/ jZ;Dk nk ikt/, T[BQK ~ fco
;koh T[wo d{finK e'b'I Fow;ko BjhI j'Dk g?Idk.
f;nkfDnK B/ sK fJE'I se fejk j? fe ;G e[M wB[^y d/
nzdo jh j?. fi; B/ nkg/ ~ ;wM fbnk T[; B/ ;G e[M
;wM fbnk. ;kv/ nkgfDnK dk fto'X ;kv/ Gb/ dh GktBk
Bkb rV[Zu ns/ n;fjwsh dh ;[o tkbk j[zdk j?. id fe
;kv/ fto'XhnK dk fto'X wzdGktBk d/ wB'oE Bkb ;kvk
B[e;kB eoB d/ we;d bJh j[zdk j?. go i/ sk;ho t/yhJ/
sK d'jK dh fJe' fijh jz[dh j?. wsbp fe d't/I jh fJe iK
d{i/ sohe/ Bkb ;kv/ bJh ckfJd/wzd ;kps jz[d/ jB.
nkgfDnK tb'I nf;jwsh iK fprkfBnK tb'I ehsk
fto'X jh ;k~ nkgD/ nzsowB ftu w[V Mksh wkoB tkb/
gk;/ w'V e/ fbnkT[Idk j?. s/ n;hI nkgDh fdFk do[Z;s
eoB dh e'fFF eod/ jK. pj[s ;ko/ ezw pzdk nkgD/
fto'XhnK tb'I fdZsh u[D"sh ekoB y[zde ftu nk e/ T[BQK
dh p'bh ftnkj[D iK T[BQK dk w{zj GtkT[D bJh th eodk
j?.
;?IeV/ w{oy ;kEhnK dk fe;/ d/ ihtB ftek; bJh
UBk wjZst BjhI fizBK fJe f;nkD/ ns/ n;{bh fto'Xh
dk j?. nkU fto'XhnK dk jw/Fk p[ok ;'ud/ ofjD dh pikJ/
wB jh wB T[BQK d/ edh edh F[eor[}ko th j' fbnk
eohJ/ fe T[BQK B/ ;kv/ nzdo BthnK fdFktK d/ ;oc bJh
fuDr th irkJh ns/ ;k~ nkgDk pukn eoB dk
nf;ZX/ Yzr Bkb pb jh BjhI pyfFnk, ;r'I dkn g/u th
f;ykJ/.
Y Y Y
;t?-u/sBk (11) ngq?b-i{B 2012
Gkosh gozgok ftu ;'bQK ebktK dk ftF/F f}eo
nkT[Idk j?. g{oB F];hns ~ ;'bQK ebk ;zg{oB fejk
iKdk j?. fit/I ;'bQK nkB/ dk o[gJhnk, ;'bQK nkB/ yoh
rZb Fpd gqubs j?. fJ;/ soQK uzdqwK dhnk ;'bQK
ebktK jB, fJ;sohnK d/ ;'bQK fFzrko jB ns/
;BksB rzqEK ftu g{ik d/ ;'bQK ;wkB fby/ jB. fJ;/
gqeko ;zg{oB F];hns dh e;tZNh ;'bQK ebktK ftu'I
gfjbh ebk ‘frnkB ebk’ j?. j[D frnkB ebk ;zpzXh
j'o thukohJ/ sK wjkB e'F d/ eosk B/ frnkB dk Gkt
fdZsk j?, ‘ikDBk, p'X, ;wM, fJbw nkfd.’ fJ; ;pzXh
j'o ft;sko ftu ikJhJ/ sK frH feogkb f;zx ih B/
‘;w noE e'F’ ftu frnkB d/ ;w noEh Fpd ;wMkJ/
jB, “ftfdnk, nBGT[, nBzGT[, nDp'X, ;[fpfdnk,
r:kB, fCnkB, u/sBsk, ikB, ikBDk, gqekF, p/d,
p'X, ftp'X, t/d nkfd.”
fJe rZb ;gZFN j? fe ekdo dh e[dos dhnK ;w{j
i{Bk ftu'I wB[^y frnkB eoe/ jh ;q/FN s/ T[¦sw j?.
;ko[esktbh ftu gzfvs jofdnkb ih B/ pj[s ;[zdo
fbfynk j?L
fB`dqk, G'iB, G'r, G?-J/j g; g[oy ;wkB>
Bo r:kB fBi nfXesk-r:kB fpBk g;{ ikB>
Gkt ;"Dk-ykDk-G'r eoBk s/ voBk, fJj sK gF{ s/
wB[^y ftu ;wkBsk j?. j[D wB[^y ftu tX e/ fJe' jh
r[D j?, T[j frnkB j?. i/eo wB[^y gk; frnkB BjhI
sK fco “r:kB fpBk g;{ ikB” tkbh rZb j't/rh.
frnkB eoe/ jh e'Jh fJB;kB fe;/ y/so ftu uzr/
co} fBGk ;edk j?.
;G s'I gfjbK fBi dk frnkB Gkt nkgD/ nkg
pko/ ikBDk fe w?I eh jK, feT[I jK. fco ;oho pko/
frnkB, y[oke s/ g[Fke dk frnkB, wB dk frnkB,
nkb/ d[nkb/ dk frnkB, ;wki, ;z;ko, wkg/, ekdo,
e[dos, szdo[;sh, T[sFkj, nkFktkd, T[dw, feos,
dfJnk, co}, nfXeko, ftZfdnk, y[Fh, ;[Zy, fwZsosk,
d';sh nkfd ;G frnkB ’s/ nXkos jB. fJ;/ bJh
nfrnkBsk dh jB/o/ Bkb s[bBk ehsh rJh j? ns/
frnkB dh gqekF Bkb. nfijk jh o{ge ;qh r[o{ BkBe
;t? u/sBk dh gfjbh g"VhL frnkB ebk
vkH fJzdoihs f;zx r'r'nkDh
d/t ih B/ nkgDh pkDh ftu fusfonk j?L
dhtk pb? nzX/ok ikfJ>
p/d gkm wfs gkgk ykfJ>
T[rt? ;{o B ikg? uzd>
ij frnkB gqrk;[ nfrnkB[ fwN`s[> (gzBk 791)
fJ; dk Gkt noE j? fe fit/I dht/ dh o"FBh Bkb
jB/ok d{o j' iKdk j?, fJ;/ soQK Xow g[;seK d/ gkm s/
frnkB nB[;ko Ybh j'Jh wZs gkgK dk Bk; eo fddh
j?. nrb/oh gzesh ftu dZf;nk j? fe fit/I id ;{oi
T[rtdk Gkt gqekFwkB j[zdk j? sK uzdqwk nb'g j'
iKdk j? s/ fJ;/ gqeko fiE/ frnkB dk gqekF j' iKdk
j?, T[E/ nfrnkBsk dk jB/ok fwN iKdk j?.
frnkB dh wfjwk eofdnK jh Grs epho ih B/
fJFkok ehsk j?L ‘ephok ijk frnkB[ sj Xow j?’ Gkt
Xow iK co} T[E/ jh ;jh Yzr Bkb fBGd/ jB fiE/
frnkB j? ns/ fiE/ frnkB j?, T[E/ Xow fB&G ;edk j?,
feT[Ife Xow dk noE g[zB, B/eh, Gbk, uzfrnkJh s/
ihtB iku th j?. dkBFtoK dk sZs frnkB j?,
‘p}[orh pk neb-B pk ;kb’ Gkt p}[orh-neb iK
frnkB dk BkT[I j?, fJj fe;/ wB[^y dh T[wo d/ ;kbK dh
frDsh dk BkT[I BjhI j?. frnkB fJe nEkj Fesh j?.
fJj th ;Zu j? fe frnkB Ffjd dhnK wZyhnK tKr
;dhth fJeZso eoB dh gqfefonk j?.
;kv/ ;wki dh ;G s'I tZvh sok;dh fJj th j? fe
pj[sk tor E'VQk fijk frnkB gqkgs eoe/ fco nZr/
frnkB gqkgsh d/ wkor s'I gk;/ jN iKdk j? iK T[B/ e[
T[¦go jh jzeko j' iKdk j?. fco T[jh rZb fe jT[w? iK
jzeko jw/FK j[zdk th nfrnkBsk ftu j?. gzikph dk
nykD fJ;/ ;zdoG ftu j?, ‘fNzvK gZE Bk ikDdk w/ok
wZxhnK dk T[;skd’ nX{ok frnkB nkgD/ bJh th s/
;wki bJh th ysoBke j[zdk j?. ikrdhnK o{jK ;dk
ekoiFhb j[zdhnK jB. gzikphnK ftu ns d/
ysoBke BfFnK d/ ;/tB dk ekoB eJh tko fJj'
ikgdk j? fe fJj nkgD/ ;oho gqsh ikrqs BjhI jB.
Gkt frnkB BjhI j?. nfrnkBsk ftu p[ohnK s/
G?VhnK nkdsK ~ jho'fJ}w ;wM oj/ jB. nihp
;t?-u/sBk (12) ngq?b-i{B 2012
fe;w d/ jkoB, No?fce fB:wK dh T[b`xDk, c'eN
o;wK ’u \i{b youh, xNhnk fe;w d/ rhsK dk F'o,
w'pkJhbK ~ c?FB ;wMDk, ntkokrodh s/ p[o/ ezwK
T[¦go th c]o eoBk ;G nfrnkBsk dh w{zj p'bdh
s;tho j?. u/sB s/ f;nkD/ b'e f;oc M'ok jh eo ;ed/
jB, i' eo oj/ jB. pj[s/ wkg/ fuzsk ’u rq;s jB.
;wkfie edoK ehwsK fdB' fdB fBtkD tb ik
ojhnK jB. fJeZbk feskph frnkB iK fvrohnK jh
frnkB BjhI j[zdhnK ;r'I fe;/ fyZs/ dk nkbk d[nkbk
iK edoK ehwsK Bkb ;wki ~ wkfgnk iKdk j?. pkpk
p[ZbQ/ Fkj B/ fJ;/ gq;zr ftu fbfynk j?L
gVQ gVQ nkbw ck}b j'fJT[I-
go nkgD/ nkg ~ gfVQnk Jh BjhI.
Gi Gi wzdo w;hs/ tVdK-
go wB wzdo ftu tfVnk Jh BjhI.
frnkB ebk j? fe nkgD/ nkg ~ gVQBk, nkg/ dk
ftek;, nkg/ dh u/sBk. Gb/-p[o/ dh gfjukD, bkG-
jkBh pko/ ;'uDk s/ ftF/F eoe/ wB[^yh ihtB dh ehws
;wMDh s/ nkgD/ ekoi gqsh ;gZFN j'Dk j?. pj[sk
ftfdnkoEh tor Beb ftu yus j'e/ GftZy dh
spkjh eo p?mk j?. BF/Vh tor nkgD/ ;oho rtk p?mk
j?. ;wki d/ nkr{ b'e gdkoEtkdh d"V ftu nkgDh
fJZ}s s/ j'Id eb`es eo p?m/ jB. fGqFNkuko
wkBf;esk B/ nkg' nkgD/ b`w/ eZdK ~ p"D/ eo fbnk
j?. fwbktNy'oh B/ jo fJe ~ FZeh pDk fdZsk j?. ihj~
fJe ftF/F tor frnkB efj fojk j? fJj ;G s'I tZvk
nfrnkB j?.
fJ; s'I nZr/ uZbhJ/ sK e'Jh wB[^y fe;/ th y/so dk
j't/-tgkoh, bbkoh, f}whdkoh, fyvkoh iK ebkekoh
;G v{zx/ frnkB d/ w[Ek} jB. p/;[ok ebkeko pj[sk
;wK BjhI ubdk, p/ckfJdk t;s ibdh nkgDh j'Id
rtk b?Idh j?. p/ n;{bk ;wki soZeh ftj{Dk j[zdk j?.
nro e'Jh frnkB ftu tkXk eo bt/ sK ‘eos eos
nfGnk; ;/ iVQ ws j's ;[ikB’ tkbh rZb j' iKdh j?.
frnkBtkB B\ostkdh BjhI j[zdk, ;ops d/ Gb/
dh b'uk eodk j?. n"eVK ~ fyV/ wZE/ ;theko eo/rk-
nkFktkdh s/ uVQdh ebk tkbk j't/rk. nfrnkBsk
jo w[Feb dh iVQ j?. frnkB jo skb/ dh e[zih j?.
T[bMDK nfrnkBhnK bJh j[zdhnK jB, fJjBK d/ jZb
frnkBtkB eZYd/ jB. F/y ;kndh ~ fe;/ B/ g[ZfSnk
fe J/Bk frnkB feE'I gqkgs ehsk<
T[j efjzdk B/sojhDK s'IHHHHHfeT[Ife id se T[j
Xosh wkg BjhI b?Id/ nrbk edw BjhI g[ZNd/. gfjbK
s'b' fco p'b' nykD th frnkB dk B[esk j?.
frnkBtkB bJh N{D/ NkwD, Xkr/ sths, fdB fdjkoK
d/ Gow, epoK wVQhnK dh g{ik, iks gks d/ Gow, G{sK
gq/sK dh ebgBk, BF/, c?FBgq;sh, c'eN nvzpo,
ftykt/ dk ihtB ;G ftnoE j[zdk j?. nZvhnK u[Ze e/
ckjk ;dk nfrnkBh jh b?Id/ jB.
frnkB nkg/ dk ftek; j?. ;t? dh u/sBk j?. fJe
;'u j? fe nZi BtK eh f;Zfynk j?. frnkB n;hw j?.
fJj wB BhtK j't/ sK jh wZs T[¦uh j[zdh j?. frnkB j't/
sK wB ;fEo ofjzdk j?. ;qh r[o{ BkBe d/t ih B/ fdqVQ
eotkfJnk j?, “frnkB ek pXk wB[ oj?” Gkt wB d/
fNekT[ bJh frnkB s'I pr?o nXko jh e'Jh BjhI j?.
p[fonkJhnK tZb wB[^y s/ fBtkDK tZb gkDh nkg/ jh
tfj iKdk j?. go uzfrnkJhnK tZb wB[^y B/ ikDk j't/
s/ T[funkJhnK tZb gkDh B/ sK soZdd eoBk gt/rk.
fJ; bJh ;t? d/ ftek; dh gfjbh g"Vh frnkB ebk j?.
fJ;/ ~ Grs epho ih B/ fJT[I fpnkB ehsk j?L
“fij wzdfo dhge[ gorkf;nk nzXeko[ sj Bk;k>”
Gkt fi; fjod/ o{gh wzdo ftu frnkB o{gh dhge dk
gqekF j' ikt/ T[E'I nfrnkBsk o{gh jB/ok nkg jh B^;
iKdk j?.
Y
• fJe GNekT[ ftuko L f}zdrh dh gqkgsh sedho, j'o b'eK iK fe;/ d?th Fesh Bkb s?n j[zdh j?.
• ezw jh f;oc s?n eo/rk fe s[;hI ekw:kp j't'r/ iK n;\b, fJeZbh ;'u BjhI. jK, nkgDh fsnkoh
ftu Bkekw:kph ~ ep{bD bJh fsnko oj'. fJj th ezw dk fjZ;k jh j?.
• ftT[Ispzdh ykbh ekri tKr j?, id'I se T[; ~ w/jBs dh fbys BjhI fwbdh.
;t?-u/sBk (13) ngq?b-i{B 2012
r[Z;/ ~ ekp{ fet/I eohJ/vkH fFnkw ;[zdo dhgsh
d';s'! w?I r[Z;/ Bkb s[jkvh ikD-gSkD eotkT[Idk
jK. j' ;edk j? s[;hI fJ; ~ gfjb'I jh ikDd/ j'. t?;/ w?~
T[whd j? s[;hI fJ; ~ fJe nZXh tkoh }o{o fwb/ j't'r/.
id'I fe;/ ~ r[Z;k nk fojk j[zdk j?¸ T[; tes
ftnesh fe; soQK dk toskT[ eo fojk jz[dk j?. s[;hI
fXnkB Bkb i/ B'N ehsk j't/rk sK T[; d/ ;oho dk jo
nzr, fdwkr, fdb, y{B, wk;g/FhnK, fJBQK d/ ezw ftu
fit/I jbub wu ikt/. s[;hI d/y'!
-ftnesh r[Z;/ ftu ezp fojk j?. t?;/ sK ;kohnK
wk;g/FhnK jh fJ; jkbs ftu b``x ojhnK jz[dhnK jB
go j'Im, fujo/ s'I ;gFN d/yd/ j'. ipkV/ eZ;/ iKd/ jB.
w[ZmhnK pzd j' iKdhnK, i/eo d/y ;e' sK fdb dh XVeD
s/i j' iKdh j?. T[; d/ p'b, nktk} ns/ Fpd th n;fji
j' iKd/ jB. T[j efjzdk j?- ‘eZ[s/ d/ g[Zs! dhIjdk BjhI!
nzBQk j?I. nZyK B/ fe fNZu pNB.’
t?;/ nkgK nkw s"o s/ efjzd/ jK s/ fJ; ~
fJfsjk;e-ftfrnkBe gfog/y s'I th ;'uhJ/-;wMhJ/ sK
gsk uZb/rk fe nkdwh fJe ftt/eFhb, nebwzd, soe
s/ ;{Mp{M Bkb rZb eoB ns/ c?;bk b?D tkbk gqkDh j?.
go r[Z;/ ftu nkfJnk wB[^y brdk j? fe soejhD j?.
r[Z;/ pko/ fJj th ikDekoh j? fe r[Z;k ed/ th fpBk
ekoB s'I BjhI j[zdk s/ Bkb jh fJj th fejk iKdk j? fe
fJj ed/ th uzrk BjhI jz[dk.
r[Z;/ dk fgS'eV gsk j? s[jk~. r[Z;k iht irs dk
gqfWse r[D j? iK gqshfWnk j?< r[Z;k fe;/ tosko/ dh
gqshfWnk j?. id'I nkb/-d[nkb/ ftu s[jk~ ;[yktK
nfj;k; BjhI j[zdk. id'I s[jk~ n;[oZfynk dk ;kjwDk
eoBk g?Idk j?. S'Nh-w'Nh jkbs ftu iht fyZMdk j? s/
fco tZvh ;fEsh ftu r[Z;/ jz[dk j?. e[Zs/ ~, rK-wZM iK
x'V/ ~, fJE'I se fe ;Zg-F/o, gzSh ;G d/ fttjko ftu
r[Z;k j?. fJj iht d/ ihtB-f}zdrh Bkb i[fVnk gZy j?.
fJj nu/s tkgodk j?. iht d/ fdwkr ~ ;[B/jk iKdk j?,
;oho d/ jkow'B} joes ftu nkT[Id/ jB s/ ekoi j'
fBpVdk j?. fJj c?;bk J/Bk sZscN j[zdk j? fe gb ftu
jh tkgo iKdk j?. n;hI nkgD/ nkg ftu iK nkb/-
d[nkb/, i/eo B}kok d/fynk j't/ sK fJ; ~ wfj;{; eo
;ed/ jK. e'Jh s[jkv/ Bkb s/i ;e{No S{j e/ b`x iKdk
j?, s[;hI fJe fwzN ftu nZr-pp{bk j' e/, rkÿK eZYD
b^rd/ j', p[ok-Gbk p'bd/ j'. fJj eh gqshfWnk j?< fJj j?
fe s[;hI wod/-wod/ iK ;ZN yKd/ j'J/ pu/ j'. s[jk~ puD
dk nfj;k;, s[jkv/ wB ftu F[eokB/ dh GktBk pknd
ftu nkT[Idh j?. b'e nfj;k; eotkT[Id/ B/, ‘S'V' r[Z;k.
F[eo eo' pu rJ/. Bkb/ T[; dk th e;{o BjhI ;h, T[; B/
gk;/ s'I fe;/ ~ pukT[Id/-pukT[Id/, fJe' dw ;e{No w'V
fbnk.’ tr?ok. n;hI r[Z;k j[zd/ jK. fco ftFb/FD eod/
jK. n;hI iht irs d/ j'o gqkDhnK s'I tyo/ jK fe n;hI
;fEsh dk ftFb/FD eod/ jK. fJj fJe ftF/F gZy
i[fVnk j?, wB[Zy dh ftek; bVh ftu.
eh fJj ftFb/FD, ;fEsh ~ ikDBk-;wMDk, i'
pknd ftu j[zdk j?, ;fEsh Nb ikD s'I pknd tkgodk
j?, eh fJj gfjbK BjhI j' ;edk sK i' r[Z;k ekp{ ehsk ik
;e/<
r[Z;/ ~ ekp{ j/m eoB pko/, dkoFfBe ftuko jB fe
id'I r[Z;k nkt/ T[d'I m`vk gkDh gh bt' (FkfJd r[Z;/ ~
row ;[Gkn Bkb i'Vd/ jK, sK eoe/) iK fJe s'I d; se
frDsh frD bt', iK nfijk e[M j'o! go ;'u' fe eh fJj
;zGt j?< r[Z;/ dh gqshfWnk sK gsk jh BjhI ubD fdzdh.
sK eh fco, r[Z;/ ~ ekp{ eoB dk itkp Bk ftu j?<
r[Z;k don;b, wkBt ftfrnkB ns/ wB'ftfrnkB
dhnK y'iK okjhI fJj do;kT[Idk j? fe r[Z;k T[d'I nkT[Idk
j? id'I e'Jh jwbk j't/, e'Jh nkgks ;fEsh j't/ s/ T[;
;fEsh Bkb BfiZmD bJh fJe'dw c?;bk b?Dk j't/. ;'uD
dk tes BjhI j[zdk. fdwkr d/ ;'uD tkb/ e/Ido se,
;[B/jk iKdk }o{o j?. ;'uD tkbk fjZ;k, soe-ftsoe
eodk j?, ftuko-uouk eodk j? s/ fco c?;bk b?Idk j?. s/
fJ; s'I pknd ;[B/jk tkg; nkT[Idk j? fe fJj Yzr
ngDkT[. fJ; d/ Bkb jh ;kv/ ;oho ftu fJe FkoNeZN j?
i' ;fEsh d/y e/ sscZN c?;bk b?D tkb/ e/Ido ~ ;[B/jk
fdzdk j? s/ fco wkoe[ZN, rkbQK, fdb dh XVeD s/ ;kj dk
s/i j'Dk nkfd ;G e[M tkgo iKdk j?. id'I se fdwkr
d/ seoFhb e/Ido s'I tkg; ;[B/jk nkT[Idk j?, ;G e[M j'
u[Zek j[zdk j?. fco ftnesh ;'udk j? s/ ftFb/FD s'I gsk
ubdk j? fe mhe ehsk iK rbs.
wsbp fJjh j'fJnk fe i/eo d'j/I okj jh ngDkJ/
iKd/ jB sK fBFfus jh ;koN eZN okj jh f;o/ uV/rk,
rbs iK mhe, fJj pknd ftu d/fynk ikt/rk.
;t?-u/sBk (14) ngq?b-i{B 2012
;tkb fco T[E/ j? fe eh nfijk e'Jh okj BjhI fe
fJ; dk ftFb/FD ;w/I f;o j' ;e/<
fJ; ;ko/ fgS'eV ~, r[Z;/ dh ekoigqDkbh ~
ikDB-;wMD dk wsbp j? fe e'Jh jZb b^fGnk ikt/,
feT[I i' nkgK fJj th efjzd/ jK fe r[Z;k ed/ th uzrk
BjhI j[zdk.
r[Z;/ ~ fBnzfsqD ftu oZyD, fJ; ~ ekp{ eoB d/
sscZN Yzr sohe/ ekoro BjhI jB. id'I n;hI r[Z;/ dh
pDso, ekoigqDkbh, fJ; d/ ezw eoB dk o{N gsk brk
fbnk j? sK fJ; d/ wZd/B}o jh jZb j? fe n;hI ;koN
;oeN okj ~ T[sFkfjs Bk eohJ/. fJ; ~ T[s/fis j'D
s'I o'ehJ/. fJj e'Jh ;kXkoB ezw BjhI j?. fJ; d/ bJh
ukjhdk sK j? fe ;koN ;oeN tkb/ okj ~ pzd eo fdZsk
ikt/ sK i' ;kvk fdwkr tkbk ftFb/FDh okj jh ezw
eo/.
;oho ftfrnkB dk fJj sZE th fXnkB wzrdk j? fe
fi; nzr s'I ezw Bk bt', T[j wo w[Ze iKdk j? s/ fi; fjZ;/
s'I tZX ezw bt' T[j ftef;s j' iKdk j?.
fJ;/ f;XKs ~ jh ;[u/s o{g ftu ngBkT[D dh b'V
j?. ;kv/ e'b d'j/I o{N jB. S'Nk-tZvk. ;kv/ e'b ftFb/FD
dh ;woEk th j?. fJ; ;woEk Bkb i[V/ frnkB dk
ckfJdk fbnk ikDk ukjhdk j?.
wjkB dkoFfBe no;s{ B/ fejk j?, ‘e'Jh th r[Z;/
ftu nk ;edk j?- fJj ;"yk ezw j?. go ;jh ftnesh
Bkb r[Z;/ j'Dk, b'VhIdh jZd se r[Z;/ j'Dk, mhe ;w/I s/ r[Z;/
j'Dk s/ ;jh wzst¥ezw bJh r[Z;/ j'Dk s/ mhe Yzr Bkb
r[Z;/ j'Dk, ;"yk BjhI j?. no;s{ efjzdk j? fe r[Z;k nk
iKdk j?. j' ;edk j? fe fe;/ yk; ;fEsh ftu fJj io{oh
j't/ s/ wip{oh j't/. T[j fJ; ~ ikfJi r[Z;k th efjzdk j?.
r[Z;k ukj/ ikfJi j? iK BikfJi, go T[; ~ mhe
soQK w?B/i eoBk, j[D n;hI f;Zy ;ed/ jK.
fJe tkoh fco, fJ; rZb ~ d[jokT[Id/ j'J/ fe r[Z;k
nk ikt/ s/ fco NkbD dh e'fFF eoBk w[Ffeb j?. jK,
o'}wok dhnK e'fFFK Bkb fJe ;[u/s f;ybkJh Bkb, fJ;
~ xZN ehsk ik ;edk j?.
fJj ;[u/s e'fFF th pugB s'I jh F[o{ j'Dh ukjhdh
j?. fi; soQK fe gfjbK fejk fe r[Z;/ dh ekoigqDkbh
;kv/ fdwkr ns/ j'o gqDkbhnK Bkb i[Vh e[dosh fWnk
j?. fi; soQK n;hI nkgD/ ;oho ~ ;ztkoB bJh fizw
pDkJ/ jB, :'rk dh rZb eod/ jK, y/vK ~ T[sFkfjs
eod/ jK, T[;/ soQK wkBf;e gq;fEshnK, jkbsK, ekoBK
~ th ;[u/s o{g ftu fizw dh b'V j'Dh ukjhdh j?. ;k~
nkgD/ fdB dh ekoi gqDkbh ftu'I, fJe FKs e'B/ ftu
‘wkBf;e fizw’ dh ;EkgBk dh b'V j?. n;hI nkgDh nkg
~ szdo[;s oZyd/ jK, fizw iK eokN/ f;Zy e/ fsnkoh eod/
jK s/ fe;/ nB;[ykthI xNBk Bkb BfiZm ;ed/ jK. n;hI
sscZN fsnkoh Bk eo ;ed/ jK, Bk ;zGt j?. fJ;/ soQK
fJj T[vhe/ pr?o fe ;fEsh nD;[ykthI nkt/rh sK d/y
btKr/. BjhI. r[Z;/ ~ ;jh Yzr Bkb sK jh Bfifmnk
ikt/rk, i/eo gfjbK fsnko j'tKr/.
pugB dh fsnkoh dh rZb d/y'. fJe Gok B/ d{;o/
Gok ~ EZgV wkfonk. T[j o'Idk-o'Idk fgT[ e'b ubk
frnk. fgT[ ~ ;koh rZb ;[DkJh. T[; B/ T[; d/ Gok,
nkgD/ d{;o/ pZu/ ~ p[bkfJnk. fco S'N/ ~ fejk, ‘s{z wko
fJ; d/ EZgV’ T[; B/ EZgV wkfonk. fgT[ B/ fejk, ‘y[F’.
pZuk y[F j' frnk.
n;hI pZu/ ~ nu/s ;[B/jk d/ fdZsk fe r[Z;/ dk itkp
r[Z;k j?. f;ybkJh i' pugB ftu j'Jh s/ T[; dk n;o
id'I nZi fJj tkgodk j? sK p[ok brdk j?, s/ j? th. fJE/
fes/ ;kv/ nkb/-d[nkb/ c?bh fJj ;wM th ekoiFhb
ofjzdh j? fe r[Z;/ ~ eY d/Dk uzrk j[zdk j?. fJj GVk; w[Ze
iKdh j? sK mhe ofjzdk j?.
fJe ;ot/yD sfjs, sh;oh-u"Eh ebk; d/ pZfunK
(9-10 ;kb d/ pZu/) s'I d' ;tkb g[ZS/ fe s[jk~ ed/ r[Z;k
nkfJnk j? s/ r[Z;k feT[I nkfJnk (eh ekoB ;h) s/ Bkb
g[ZfSnk fe s[;hI T[; t/b/ eh ehsk. ;ot/yD dk Bshik
fJj ;h fe r[Z;k nkfJnk j? ;G ~ s/ pj[sks dk itkp
;h, r[Z;k T[d'I m`vk j'fJnk id'I se w?I T[; ~ e[ZN BjhI
fdZsk. T[jh ;wM fe e[ZN e/ s;Zbh j'Jh, y[Fh fwbh. wB
j"bk j' frnk. go fJj XkoBk mhe BjhI j?.
fJ; gqfWnk dk j'o gfjb{ d/y'! bVehnK ~ th r[Z;k
nkfJnk. T[BQK ftu'I pj[shnK dk itkp gsk j? eh ;h<
T[BQK B/ fejk fe T[BQK B/ o'Nh BjhI ykXh.
r[Z;/ dh pdbthI gqshfWnk dk fJj bVe/-bVehnK
dk \oe, eh ;ohoe j?< fdwkr dh pDso iK jkow'B}
eoe/ j? iK ihB} dk j?< BjhI. fJj \oe fJ; soQK dk
BjhI j?! fJ; \oe dk ekoB f;ybkJh j?.
fJE/ fJj rZb T[GkoB dh e'fFF j? fe r[Z;/ d/ gqrNkt/
~ ;[u/s f;ybkJh Bkb o'fenk-pdfbnk ik ;edk j?.
Gkt/I f;ybkJh d/ gZy s'I, fJj d'j/I tosko/ jh pj[s/
f;jswzd BjhI jB. bVfenK ftu r[Z;/ dh fJj
gqshfWnk, pdbk bT{ GktBk Bkb ik i[Vdh j? s/ n"osK
ftu ;po dk x[ZN Go e/ ihD se.
r[Z;/ dh rZb, iht irs Bkb i'V e/ ehsh sK T[E/
;t?-u/sBk (15) ngq?b-i{B 2012
fJe' jh gqDkbh j? r[Z;k gqrNkT[D dh. T[E/ i' fWnk j'Dh
j?, j' e/ ofjDh j?. ;fEsh NZb rJh. ezw mhe. wB[^yK ftu
r[Z;/ ~ ekp{ eoB d/ BK j/m, r[Z;/ ~ dpk fdZsk iKdk j?,
i'fe nu/s ftu fgnk ofjzdk j? s/ fco T[j p/u?Bh,
go/FkB, sBkT[ s/ wkBf;e o'rK se ik gj[zudk j?. fJ;
soQK bVehnK, r[Z;/ ~ gqrNkT[D dh pikJ/ dpkT[Dk
f;ZydhnK jB.
nkgK fit/I gfjbK f}eo ehsk j? fe r[Z;k fpBK
ekoB s'I BjhI j[zdk. ihtK ftu th BjhI. e[Zsk th fpBK
ekoB s'I BjhI tZYdk. nkgK e/Idoh B[es/ dh rZb ehsh
;h fe r[Z;k T[d'I nkT[Idk j? id'I s[jkvh ikB ~, F];hns
~ B[e;kB gj[zuD dk ysok j't/. fJj Gkt/I ;ohoe s"o s/
jwbk j't/ iK ;wkfie o[sp/ ’s/. s[jkv/ Bkb ftseok
j't/, BkfJB;kch j't/, p/fJB;kch j't/, s[;hI p/fJ}s j't',
nkgD/ fBFkB/ s/ Bk gj[zuD dh fyZM j't/, B"itkBK dk
efjDk j? fe i/ e'Jh T[BQK dh rZb Bk ;[D/. fJ; dk
gqrNktk s[;hI T[; T[wo d/ pZfunK ftu d/y'. B"-d; ;kb
d/ pZfunK B/ dZf;nk, ‘w?~ y/vD s'I o'fenk, w?~ Gok B/
g?If;b Bk fdZsh, w?~ NhHthH BjhI d/yD fdzd/, w?~ fyv"Dk
BjhI b? e/ fdZsk, w?~ ukeb/N nkfd BjhI fdZs/, w/o/ s'I
fow'N y'j fbnk nkfd.#
id'I fJ; ;ko/ gfog/y s'I n;hI ikD{ j' rJ/ jK fe r[Z;/
dh ekoigqDkbh fdwkr ftu j?, r[Z;/ dk e'Jh Bk e'Jh
ekoB j[zdk j?, s/ r[Z;k ed/ th uzrk BjhI j[zdk sK fBFfus
jh j[D n;hI ukj[zd/ jK fe r[Z;k Bk nkt/, nkt/ sK b'VhIdk
nkt/, B[e;kB gj[zukT[D tkbk Bk j't/.
ni'e/ fdqF tZb Mksh wkohJ/ sK r[Z;/ d/ pj[s/ ekoB
;wkfie jB. fJSktK dk g{oB Bk j'Dk, fe;/ Bkb
BikfJ} j'Dk, p/fJ}s j'DkHHHHfJBQK jkbksK d/ j[zd/ eh
fJj ;zGt j? iK fJj feE'I se ;zGt j? fe r[Z;k ekp{ ftu
oj/.
nkgK fJj ikfDnK j? fe n"osK i/ r[Z;k BjhI
gqrNkT[IdhnK iK r[Z;/ dh gqshfWnk BjhI fdzdhnK sK
fJ; dk wsbp jofr} BjhI fe T[BQK ~ r[Z;k BjhI
nkT[Idk. r[Z;/ d/ gqrNkT[D d/ iK FKs eoB d/ fJe j'o
sZE ~ T[BQK jkbksK Bkb i'V e/ d/y', ‘n"osK ftu wodK
Bkb'I T[dk;h o'r d' r[DK tZX j?. wodK ftu n"osK Bkb'I
Fokp dh tos'I tZX j?.’ fJj d'j/I jkbsK, fiE/ wod-n"os
d/ r[Z;/ d/ tZy tZy gqrNkt/ do;kT[IdhnK jB, T[E/ ;fEsh
~ Bk pdb/ ikD dh jkbs ftu, wkBf;e ftekoK tZb
th b? iKdhnK jB.
rZ[;/ s/ ekp{ gkT[D bJh nkgK rZb ehsh ;h, ‘w?INb
fizw’ dh. fJj wkBf;e s"o s/ fsnkoh j? fe r[Z;k nkt/ sK
GVeDk BjhI. fe;/ Bkb r[Z;/ BjhI j'Dk. fJBQK d'jK
;fEshnK bJh fe Bk fe;/ ’s/ r[Z;/ j'Dk j? s/ Bk fe;/ ~
r[Z;/ j'D ftu gkT[Dk j?, fJe ekoro Yzr j? fe ;fEsh ~
gfjbK s'I iKuD, GKgD dh seBhe ~ f;ZyDk. T[;
;fEsh ~ NkbDk iK T[; ;fEsh ~ gfjbK GKg e/ fdwkr
~ fsnko eoBk fe fJ; dk b'VhIdk eh itkp j't/. j'
;edk j? fe HHHub SZv! fJ; ’s/ fco rZb eoKr/! iK, fJ;
w[Zd/ s/ nk ik nkokw Bkb rZb eod/ jK! tr?ok! i' ezw,
ftFb/FD, fdwkr e[M ;wK gk e/ d/Idk j?, T[; ;fEsh ~
nrkT{I ikDB dh ebk ~ ngDke/, ;koN ;oeN ~
fBoT[sFkfjs eoBk s/ fdwkrh o;s/ ~ ;wk d/Dk sK i'
UBh d/o ftu T[j e'Jh okj b^G bt/.
;kjwD/ tkb/ ftnesh d/ (r[Z;/ fdtkT[D tkb/ iK
r[Z;k eoB tkb/) jkt-Gkt gSkD e/, nkgD/ nkg ~ FKs
oZyD dh ebk th f;ZyDh ukjhdh j?. fJ; dk fJe j'o
ckfJdk j? fe FKsfuZs fdwkr jh mhe ezw eodk j?. fJe
uzrk c?;bk b?Idk j?. r[Z;/ d/ ;w/I ;kok ;oho joes ftu
j[zdk j?, ;oho d/ jkow'B J/vohBkfbB tr?ok ;oho ~
;'uD s'I d{o b? iKd/ jB. fJj T[BQK d/ ekoi ftu j?, bV'
iK GZi'. fJ; bJh jZEK dhnK w[ZmhnK pDdhnK, dzd gh;/
iKd/ jB s/ b^sK ftu y{B dk d"ok tZX iKdk j?. jZEK-
dzdK Bkb jwbk eoB dh fsnkoh ns/ b^sK Bkb d"VD
dh. fJj d't/I gfjb{ jh iht-ftfrnkBe gfjb{ jB.
wB[^y fJ; s'I nZr/ j?. ftt/eFhb j?.
fJE/ id'I n;hI efjzd/ jK fe r[Z;k ekp{ BjhI ehsk ik
;edk sK T[d'I wsbp j[zdk J? fe id'I fJe tkoh nk ikt/
sK ekp{ eoBk w[Ffeb jz[dk j?. go fJ; s'I pukn ehsk
ik ;edk j?. fJj pukn d/ x/o/ ftu nkT[D tkbh ;fEsh
j?. fit/I fj\k}sh NhfenK dh soi s/.
fJ; bJh w?INb fizw dk wjZst j?. jo o'} fB:fws
fJj nfGnk; eoB dh b'V j?. T[; ftuko ~ brksko
d"VkT[D, u[D"sh d/D dh b'V j?, i' r[Z;k g?dk eodk j?.
r[Z;/ dh fJe j'o fcsos j?, T[;dk ;[Gkn j? fe fJj
id'I nk ikt/, ;oho n?vokBkfbB SZvdk j?. ;fEsh NZb
ikD d/ pknd th, fJj fJe'dw ;oho ~ ;[yktK BjhI
eodh. r[Z;k ofjzdk j?, feT[I i' n?vohBkfbB x[zw ojh
j[zdh j?. T[j ofj ofj e/ fyZMdk j?. xo d/ iK d';s-
foFs/dko efjDr/, ‘j[D ubk frnk T[j, ofjD d/ p;,
FKs j' ik.’ fJ; soQK dhnK fjdkfJsK ;r'I, ftnesh ~
j'o fyZM uVQkT[IdhnK jB s/ id'I fyZM uVQdh j?,
pkeh ;\k Ô× #s/à
;t?-u/sBk (16) ngq?b-i{B 2012
w?I fet/I u/sB j'fJnK;`dhg
w?I fet/I u/sB j'fJnk
w?I xo ftu fJeZbk ;h. w/oh wzwh f;zxkDhnK
j;gskb fty/ j?bgo d/ s"o s/ ezw eodh j?. T[j ;t/o/
jh nkgDh fvT{Nh ’s/ ubh rJh ;h. v?vh nkgDh S'Nh
fijh efonkB/ dh d[ekB s/ p?m/ j'J/ ;B, sd jh w/ok
d';s fwzN{ w/o/ e'b wbeV/ fijh nk p?mk. nkT[Id/ jh
T[;B/ fejk, “:ko ;zdhg s{z fJE/ fJeZbk p?mk eh eo
fojk j?I, pkjo nk s?~ tZyoh d[BhnK d/ B}ko/
tykJhJ/.” w?I g[ZfSnk T[j fejVh tZyoh d[BhnK j?< T[;
B/ cNkcN nkgDh i/p ftu'I fJe fuZN/ ozr dh g[Vh
eZYe/ w/o/ jZE s/ oZy fdZsh. w?I j?okB j' e/ g[ZfSnk, “fJj
eh j?<” T[;B/ MZN T[¦so fdZsk, “:ko, fJj T[; d[BhnK
dk gk;g'oN j?, fiE/ Bk e'Jh fceo j?, Bk ckek. p; n?F
Jh n?F j?. s{z fJe tkoh NokJh sK eoe/ t/y.” w?I fejk,
“Bk pkpk Bk! fJj ;G w?I BjhI eo ;edk.” w?I e[M vod/
j'J/ fejk idfe w?I ;wM BjhI ;h ;fenk fe fwzN{ fe;
d[BhnK dh rZb eo fojk j?, fiE/ Bk e'Jh fceo j?, Bk
ckek. go fwzN{ sK w/o/ yfjV/ jh g? frnk.
T[d'I jh w/o/ v?vh, d[ekB s'I i' fe ;kv/ rbh ftu
jh j?, xo nk rJ/. FkfJd T[jBK ~ G[Zy b^rh ;h. rZbK
ftu b^rD eoe/ w?~ gsk jh Bk b^rk ed d[gfjo j'
rJh j?. v?vh d/ nkT[D eoe/ fwzN{ ubk frnk.
d' fszB fdB pknd w?I fe;/ ezw p}ko frnk sK
fwzN{ w?~ fco fwb frnk. fJe j'o ;KM/ d';s d/ Bkb.
T[j fdB w/oh f}zdrh dk ;G s'I ekbk fdB ;h. w?I
T[jBK dhnK rZbK ftu nk frnk s/ Bk-w[okd ;w?e dk
;tkd uZy p?mk. p; T[; fdB s'I pknd w?I jo BikfJ}
ezw ehsk, fJ; G?Vh Bk-w[okd ;w?e d/ BF/ ~ g{ok eoB
bJh. ;kok ;kok fdB BFk eoe/ ;[Zs/ ofjDk. Bk
BjkT[Dk, Bk X'Dk, Bk e'Jh ezw, Bk Xzdk. ezw sK w?I
e'Jh eodk BjhI ;h, BF/ ~ g{ok eoB bJh g?;k feZE'I
nkt/ fJjh ;'udk ofjzdk. u'oh th eoBh F[o{ eo fdZsh.
xo fdnK dk thj j}ko o[gfJnk eZYe/ w?I fdZbh GZi
frnk, fpBk fe;/ ~ dZf;nK. T[¦E/ ik e/ w?I ;G s'I
gfjbK r[o{d[nko/ pzrbk ;kfjp frnk. wZEk N/fenk s/
g?;/ pzrbk ;kfjp nwkBsyks/ iwk eotk e[M g?;/ i/p
ftu oZy e/ fdZbh d/ p}ko x[zwD/ fBeb frnk. go
wkVh fe;ws fJe irQk ukj ghIfdnK w?~ ;w?e t/uD
tkfbnK B/ skV fbnk fe w?I BFJh jK. T[jBK B/ w?~
Go';/ ftu b?e/ w/o/ nwkBsyks/ iwQk eotkJ/ g?;/ th w/o/
e'b'I b?e/ w?~ ;w?e d/ fdZsh idfe T[j th fwbktNh
fBebh. Bk w/o/ e'b j[D g?;/ ;B s/ Bk jh BFk. s'N
brDh bk}wh ;h. w?I pj[s sVfcnk go eh eo ;edk
;h. n?;HNhHvhH s'I ngD/ xo c'B ehsk. w/oh wzwh dk o'-
o' e/ p[ok jkb ;h. w?I xo'I GZik i' ;h. wzwh B/ fejk,
“e'Jh rZb BjhI g[Zso! s{z fe;/ soQK xo nk ik, i' j'
frnk ;' j' frnk. s/o/ Bkb'I e[M th ehwsh BjhI j?.”
T[; fdB w?~ gfjbh tkoh nfj;k; j'fJnk fe wK dk
fdb fezBk ftFkb j[zdk j?.
fe;/ Xowh g[oF e'b'I wdd b? e/ w?I tkg; xo
gj[zfunk. wzwh, v?vh w?~ Xkj e/ fwb/, g[uekfonk,
;wMkfJnk s/ fJbki bJh vhHn?vheFB ;?INo fty/
dkyb eotk fdZsk. e[M ;wk gk e/ w?I fpb[eb szdo[;s
j' frnk. vhHn?vheFB ;?INo s'I S[ZNh b? e/ w?I xo tkg;
nk frnk. jo j\s/ w?I c"b'ng (d[pkok u?¦e) eotkT[D
bJh ;?INo fty/ nk fojk jK.
fJe fdB w?I wzwh Bkb xo dh ;ckJh eotk fojk
;h. w?~ ;w?e dh g[Vh i' w/o/ tZb'I jh b[ekJh rJh i' fe
FkfJd w?I nZi s'I 2-3 ;kb gfjbK b[ekJh ;h, b^G
rJh. wzwh B/ fejk, “Bkbh ftu o'VQ d/.” go w?I fejk,
“wzwh fJe g[Vh 2000 o[gJ/ dh j?, i/ s{z ej/I sK w?I fJj
t/u e/ g?;/ fbnk e/ s?~ d/ fdzdk jK.” go wzwh BjhI
wzBh. T[;B/ fco fejk, “o'VQ d/, fJj g[Vh fe;/ j'o dk
xo popkd eo/rh.” w?I g[Vh cVQh s/ Bkbh e'b uZbk
frnk. fJe tkoh w/o/ jZE ezp/ go w/o/ nzdo'I ntk}
nkJh, “o'VQ d/”. w?I g[Vh Bkbh ftu o'V fdZsh. w?I pj[s
y[F jK, nZi w?~ gsk j? ;t?-u/sBk dk ikrDk fe; ~
nkyd/ jB.
g/FeFL i;ftzdo e"o, ;kJhekb'fi;N ;tkwh
ftt/ekB``d vor vh nvheFB ;?INo, r[o{ BkBe d/t
j;gskb, nfwqs;o.)
;t?-u/sBk (17) ngq?b-i{B 2012
w[bkeks
B"itkB gqfsGk ~ ftfrnkB tZb gq/fos eoB dh b'V
g'qH okU
< fe;/ th w[be d/ fJfsjk; nzdo 60 ;kbK dk no;k
ekch b`pk no;k frfDnk iKdk j?. s[;hI Gkos dh
ftfrnkB Bhsh ~ T[;ofdnK B/fVT[I j' e/ d/fynk j?.
eh s[;hI w[be dh ftfrnkBe soZeh s'I ;zs[FN j' iK
eh s[;hI fJj wfj;{; eod/ j' fe ftfrnkB Bhsh dh
fdFk osk pdbD Bkb tX/o/ ;kofEe f;ZN/ fBeb
;ed/ jB.
Ø w?I Gkos dh ftfrnkB gqrsh ~ nk}kdh s'I jh
t/fynk j?. w?I fgSb/ 30 ;kbK s'I w[be dhnK c?;bk
eo{ ;z;EktK nzdo th Fkwb fojk jK. fJ; T[go fezs{
BjhI ehsk ik ;edk fe fJ; ;w/I Gkos e"wh s/
e"wKsoh gZXo ’s/ ;kfJz; s/ seB'b'ih ;pzXh
T[gobhnK ’u G{fwek fBGkT[D gZy'I tX/o/ b?; j?. gqzs{
fco th fgSb/ e[M e[ ;kbK nzdo ;z;ko Go ’u ;kfJz;
s/ seBkb'ih d/ ;o{g s/ w[ekpb/ fJzBk fsZyk
gfotosB nk frnk j? fe ;kvhnK oDBhshnK ’u
spdhbhnK eoB dh }o{os j?. e[ZM ftF/F ftfrnkB
Bhsh-fBod/FeK tZb fXnkB d/D dh b'V j?. ;kv/
tb'I ftfrnkB s/ seBkb'ih d/ y/so nzdo soZeh
eoB d/ pkti{d, ni/ th w[be nzdo p/jZd
gSfVnkgD j?. ;k~ G[ZbDk BjhI ukjhdk fe pzrb"o
f}bQ/ nzdo th 35 ch;dh s'I tX/o/ n"osK nBgVQ jB.
;kvh nkpkdh d/ tZv/ fjZ;/ ~ f;Zfynk jk;b eoB d/
iK f;oiDksfwe jzGfbnK bJh o[uh fte;s eoB d/
uzr/ w"e/ jh T[gb^pX BjhI jB. fJ;dk ;pzX fJeZbh
ftfrnkB Bhsh Bkb jh BjhI j? ;r'I fJ;dk e[M ;pzX
;wki dk ;w[Zu/ ftek; tZb Xko/ ;kv/ otZJhJ/ Bkb s/
fJ; gk;/ ~ w[ekpbsB fdZsh ik ojh wjZssk dh xkN
Bkb th j?.
< s[jkv/ efjD w[skpe fJXo-UXo ftfrnkB gqfsGk
d/ MbekfonK d/ pkti{d ;kv/ w[be nzdo ni/ th
p/jZd gSV/gD d/ f]Zs/ jB. Gkosh ftfrnkB fejV/
gZy'I gSfVnk j?. eh s[;hI fJ; ~ gqpzXB dh ;wZf;nk
jh ;wMd/ j'.
Ø ftfrnkBhnK dk ekoi Gkos nzdo jo fJe she
ftfrnkB dk ;zd/F gj[zukT[Dk s/ jo EK ftfrnkBe
g[Zm ukVQDh s/ ftfrnkBe B}ohnk fte;s eoBk
j?. Gkt/I fJe jZd se gqpzXB dh th ;wZf;nk j? gqzs{
fJ; ;wkfie fJBebkp nzdo uzr/ ftfrnkBhnK s/
f;ZfyneK dh Fw{bhns dh th }o{os j?.
< i/ s[;hI fgSb/ 60 ;kbK d"okB Gkosh ftfrnkB
dhnK gqkgshnK ftu'I e[M ~ fNZeDk j't/ fizBQK T[go
s[;hI wkD eo ;e' sK T[j fejVhnK jB.
Ø fgSb/ ;kbK dhnK eJh wjZstg{oB ftfrnkBe
gqkgshnK jB. eJh Gkosh ftfrnkBh fiBQK B/ G"fse
ftfrnkB, o;kfJD ftfrnkB, iht ftfrnkB nkfd
d/ w'joh y/soK nzdo ezw ehsk j?. fw;kb d/ s"o s/
ihHn?BH okwuzdoB dk gq/NhBK T[go ehsk ezw Gkos
dk fJe nfjw :'rdkB j?.
< ftfrnkBe soZeh d/ ;zpzX ’u Gkos dh uhB Bkb
s[bBk ehsh iKdh j?. s[jkv/ ftuko nB[;ko uhB B/
nfijk eh ehsk j? i' Gkos th eo ;edk ;h ns/
T[BQK tor/ iK T[BQK s'I th uzr/ f;ZN/ eZY ;edk ;h.
Ø fJj mhe j? fe n;hI nkgD/ w[be dh s[bBk ne;o
jh uhB Bkb eod/ jK. fJj fJ; ekoB j? feT[Ife 10-
15 ;kb gfjbK, Gkos w{b ftfrnkB s/ j'o y/soK
nzdo, uhB Bkb'I nZr/ ;h gqzs{ nZi uhB ;kv/ s'I nZr/
b`x frnk j?. uhB nzdo ftfrnkB Bkb i[VhnK
;z;EktK tX/o/ jB s/ ftfrnkB y/so nzdo tX/o/ b'e
ezw eo oj/ jB. T[BQK B/ ftfrnkB y/so nzdo tX/o/
g{zih fBt/F ehsh j'Jh j?. T[BQK dk ;z;ko ftfrnkB
nzdo :'rdkB pj[s f}nkdk tfXnk j?. ;z;ko
ftfrnkB y'i nzdo uhB dk fjZ;k 15 ch;dh j? id
fe Gkos dk 3 ch;dh s'I th xZN j?. fJ; s'I th nZr/,
uhBh Bk f;oc tX/o/ ftfrnkB y'i gou/ Skg oj/ jB
;r'I uhBh y'i gofunK dh n";s r[DtZsk th tX ojh
j?. ;k~ ;G id' ifjd eoBh g?Dh j?. fBo;zd/j ;k~
Gkos nzdo j'o tX/o/ y'i gZso SkgD/ g?D/ jB s/ j'o
tX/o/ uzr/ ezw eoBk g?Dk j?.
< Gkt/I ;w[Zu/ s"o ’s/ ;kfJz; s/ seBkb'ih T[¦go j' fojk
;kvk ]ou tXdk fojk j? gqzs{ ni/ th ek\h j/mK uZb
fojk j?. ftfrnkB soZeh d/ b'VhId/ gZXo se Bk
gj[zuD fgZS/ s[;hI czvK dh fJ; xkN ~ fezBK e[ d'Fh
wzBd/ j'.
Ø Gkos ’u ftfrnkB T[¦go you/ iKd/ czv jw/Fk jh
b'V bkb'I xZN oj/ jB. j[D fJ; ;w/I e[Zb xo/b{
;t?-u/sBk (18) ngq?b-i{B 2012
g?dktko (ihHvhHghH) dk f;o\ 1 ch;dh jh jB. ;k~
fJj BjhI G[ZbDk ukjhdk fe dZyDh e'ohnk tor/
w[be th e[Zb xo/b{ g?dktko dh ]k;h T[¦u gqshFssk
ftfrnkB ’s/ bkT[Id/ jB. dZyDh e'ohnk th Gkos d/
Bkb jh nk}kd j'fJnk ;h. i/ n;hI ;ZuhUI jh Gkos
nzdo ftfrnkBe ]'i dk s/ T[uoh f;Zfynk dk fwnko
T[¦uk u[ZeDk j? sK ;k~ ;kohnK ;z;EktK nzdo (ftF/F
eoe/ f;fynk y/so nzdo) p[fBnkdh YKuk ;j{bsK d/
;[Xko bJh pj[s f}nkdk fBt/F eoBk j't/rk. fJ;
ykso tX/o/ g{zih dh b'V j't/rh. fJ; s'I fpBK B"i[nkB
gqfsGk ~ ftfrnkB tZb gq/fos eoB s/ fyZuD bJh
th tX/o/ fBt/F eoB dh b'V j?.
< Gkos ~ ;z;ko nzdo ;G s'I tX/o/ ftfrnkBe wB[^yk
Fesh tkb/ w[be tZi'I g/F ehsk j? gqzs{ fJe gqGkt
fJj j? fe fJ; wB[^yk Fesh dk ek\h fjZ;k r[DtZsk
gZy'I ew}'o j?. fJ; p/i'Vsk ~ n;hI fet/I d{o eohJ/.
Ø fJj ;jh BjhI j? fe Gkos e'b pj[s tZvh ftfrnkBe
wB[^yk-Fesh j?. ;k~ fJj BjhI G[ZbDk ukjhdk fe
n;hI pok}hb d/ 10000 d/ w[ekpb/ ’u ns/ uhB d/
16000 d/ w[ekpb/ ’u e/tb 4000 ghHn?uHvhH ni/
g?dk eod/ jK. ;k~ tX/o/ frDsh ’u ;q/FN ftfrnkBh
fJzihBhno s/ j'o g/Fktko g?dk eoB/ g?D/ jB.
fJzihBhnfozr ’u n;hI jo ;kb brGr 4 b^y
ftfdnkoEh dk]b eod/ jK id fe fJ; d/ w[ekpb/
nwohek ’u 75000 dk]b j[zd/ jB gqzs{ f;Zf]ns
wB[^yk Fesh dh n";s r[DtZsk ew}'o j?. ;k~
;kvhnK ;z;EktK dh ns/ nkw s"o s/ nfXnkgB dh
r[DtZsk ~ ;[XkoBk j't/rk. fJZE'I se fe ;kvhnK
nkJhHnkJhHNhH torhnK uzrhnK ;z;EktK ~ th ;ko/
gZyK s'I j'o uzr/ok pDkT[Dk j't/rk.
< w{b ftfrnkB (Basic science) ftjkoe ftfrnkB
(Applied science) jZE'I s/}h Bkb wks yk fojk j?. eh
fJ;dk ;zpX e/tb o[}rko-wzvh d/ dpkn Bkb jh j?
iK fJ;dk e[M Bk e[M ;zpzX ;e{bK s/ ekbiK nzdo
ftfrnkB ~ gVQkJ/ ikD d/ Yzr sohfenK Bkb th
i[Vdk j?.
Ø w{b ftfrnkB s/ ftjkoe ftfrnkB tzv-Fpdktbh
~ jh w?I g;zd BjhI eodk. w/oh okfJ nB[;ko
ftfrnkB j? i' gfjbK jh ftjkoe pD u[Zfenk j? s/
ftfrnkB j? fi;B/ ftjkoe pDBk j?. w{b ftfrnkB
s/ ftjkoe ftfrnkB ’u b'V'I tX/o/ nzso d/yDk
c}{b j? s/ fJj th ;Zu BjhI j? fe n;hI ftjkoe gZy'I
pj[s uzr/ jK. don;b Gkosh y'i s/ ftek; d/
nkXko ’s/ j'fJnk ;Bnsh ftek; ek\h BjhI j?. fiZE/
e[M fB^ih y/so dhnK y'i s/ ftek; ;z;EktK uzrh
ekor[}koh fdyk ojhnK jB fit/I dtkJhnK d/ y/so
nzdo gqzs{ T[¦E/ fB^ih ;?eNo tZb'I ]'i s/ ftek; nzdo
fBt/F ekch BjhI fojk j?. j[D se ftfrnkB gpfbe
;?eNo d/ fBt/F ’s/ jh fBoGo j?. ftjkoe ftfrnkB
~ th gpfbe ;?eNo dk ;jkok j?, fw;kb d/ s"o ’s/
e/Idoh ftfrnkBe y'i ;z;Ek (;hHn?;HnkJhHnkoH)
nzdo. ni'ehnK jkbsK nzdo gq;zfre pD/ ofjDk
pj[s w[Ffeb j?. gpfbe ;?eNo dhnK ;z;EktK
nfijh y'i fet/I eo ;edhnK jB fijVhnK T[d:'rK
bJh s/ ftF/F eoe/ fB^ih ;?eNo d/ bkj/tzd j'D< fJj
fJe nfijk ;[nkb j? fi; ~ ;zp'Xs j'D dh b'V j? s/
fJ; pko/ ;ktXkBh Bkb ;'uDk j't/rk.
< ftfrnkB ’u o[uh irkT[D bJh s[;hI eh s}th}
fdUr/. nZi d/ ftfrnkB nfXnkgeK bJh e[M
B[;y/-;[Mkn.
Ø ;hBhno ftfrnkBhnK s/ nfXnkgeK ~ B"itkB
b'eK Bkb brksko fwbDk ukjhdk j? ns/ ftfrnkB
pko/ s/ ftfrnkB dh T[s;[esk irkT[D pko/
rZbpks eoBh ukjhdh j?. T[BQK ~ nfijhnK uzrhnK
feskpK fbyDhnK ukjhdhnK jB s/ f;Zfynk ;wZroh
fsnko eoBh ukjhdh j? fijVh pZfunK ~ y[d gVQB
’u wdd eo/. ;kv/ nfXnkgeK ~ ][d tX/o/ gq/fos s/
T[sFkjh j'Dk ukjhdk j?. nfXnkgeK bJh tZvh
frDsh ’u rowh s/ ;odh d/ ;e{b b^rD/ ukjhd/ jB
s/ pZfunK bJh tX/o/ ftfrnkB e?Ig brD/ ukjhd/
jB. g/Iv{ y/soK nzdo tX/o/ gVQkJh d/ w"e/ s/ tX/o/
gqfsGk y'i dh b'V j? feT[Ife w/ok :ehB j? fe Gkos
nzdo ftfrnkB s/ j'oBK f;oiBksfwe T[gokfbnK
bJh g/Iv{ y/so dh n;bh gqfsGk y'ih jh BjhI rJh.
< ni'e/ g/N?IN w[Zyh ftfrnkBe jzGfbnK ’u w"fbesk
(Innovation) dk wjZst j?. eh s[jkv/ ftuko nB[;ko
fJj w"fbe B}ohnk pZfunK nzdo w[ZY s'I jh GoBk
ukjhdk j? s/ fiT[I fiT[I pZuk tXdk j?, fte;s eoBk
ukjhdk j?.
Ø Gkos ~ g/N?IN s/ w"fbe y'i ;w/s ;G fe;wK dh
w"fbesk nzdo uzrh eko[[}rkoh fdykT[Dh j't/rh.
;wZf;nk fJj j? fe fJj e'Jh BjhI ikDdk fe fe;/ ~
f;oiDksfwesk fet/I f;ykT[Dh j?. jo fJe
ftnesh ~ w"fbe pDkT[Dk ;"yk BjhI j?. ;r'I b'V
fJ; rZb dh j? fe n;hI w[be nzdo nfijk
tksktoD, wkj"b g?dk eohJ/ fijVk w"fbesk
ftef;s eo/rk s/ FkfJd fJj' jh n;hI b'VhIdh jZd
se ehsk BjhI j?. ;kv/ ;hBhno ftfrnkBhnK s/
;t?-u/sBk (19) ngq?b-i{B 2012
nfXnkgeK ~ nfij/ Yzr Bkb ezw eoBk ukjhdk j?
fe B"itkBK nzdo'I jh w"fbesk ikr/.
< :{Bhtof;Nh f;Zfynk nzdo nkJ/ fBxko pko/ s[jkvk
eh ftuko j?.
Ø ;kvh :{Bhtof;Nh f;Zfynk u"okj/ ’s/ yVh j?. ;kohnK
:{Bhtof;NhnK dh jkbs fJzBh wkVh j? fe Gkoh
fBt/F s'I fpBK T[BQK dh jkbs ~ fe;/ soQK th
;[XkoBk ;zGt BjhI ikgdk. fJj ;jh w"ek j? fe n;hI
e[b xo/b{ g?dktko dk 6 ch;dh f;Zfynk T[¦go you
eohJ/ s/ fJ; ftu'I 2 ch;dh T[u/oh f;Zfynk ’s/ b^r/. s/
id w?I nkgDh ‘nkdoF ;z;Ek’ pBko; fjzd{
:{Bhtof;Nh tZb d/ydk jK sK ;ZuhUI jh j?okBh j[zdh
j? fe fJ; d/ pkBh wdB w'jB wkbthnk d[nkok
pDkJhnK rJhnK fJwkosK ni/ th nfXnkgB s/ y'i
ekoi bJh toshnK iKdhnK jB. ;k~
:{Bhtof;NhnK d/ yofunK bJh Gkoh fBt/F eoBk
j't/rk. i/ n;hI fJj BjhI eod/ sK fijVh wkVh w'Nh
eko[}rkoh :{Bhtof;NhnK eo ojhnK jB T[j th
iKdh oj/rh. ;k~ fJj th BjhI G[ZbDk ukjhdk fe
brGr 25 ;kb gfjbK Gkos nzdo tXhnk ]'i dk
50 ch;dh fjZ;k :{Bhtof;NhnK dk jz[dk ;h s/ nZi
FkfJd 10 \h;dh iK fJ; s'I th xZN j?.
< s[;hI T[¦u gkJ/ dh (Cutting Edge.) y'i d/ w[dJh j'.
Gkos nzdo fJj fezBh e[ j' ojh j?.
Ø jK, w?I T[¦u gkJ/ dh ftfrnkBe ]'i dk w[dJh jK. fJ;
dk ekoB j? fe nZi dk ftfrnkB eZbQ dh seBkb'ih
j?. i/ n;hI nZi d/ ftfrnkB ’u ;q/FN BjhI jK sK
GftZy dh seBkb'ih dhnK b'VK s/ g{ok T[soBk ;zGt
BjhI j't/rk. Gkos nzdo ;k~ nfijh T[¦u gkJ/ dh
]'i eoB tkb/ tX/o/ b'eK dh }o{os j? sK i' n;hI
pkeh d[BhnK Bkb w[ekpbk eoB d/ ns/ T[BQK ;hwktK
se :'rdkB gkT[D d/ ;woZE j' ;ehJ/ go
pdfe;wsh fJj j? fe Gkos nzdo gq:'rFkbktK dh
frDsh ns/ nfijh T[¦u gkJ/ dh y'i nzdo b^r/
ftfrnkBhnK dh frDsh pj[sh BjhI j?. fBo;zd/j,
fJ; ~ tXkT[Dk j't/rk.
< s[;hI w[be nzdo B?B'ftfrnkB s/ B?B'seB'b'ih y'i
d/ w'Yh j'. wB[^y iksh bJh B?B'seBkb'ih s'I GftZy
bJh fej' fijhnK nk;K jB. fJ; w'ou/ ’s/ Gkos feZE/
e[ yVQk j?.
Ø B?B'ftfrnkB s/ seBkb'ih fJe BtK ftFk j? s/
Gkos B/ ni/ fJ; dh F[o{nks jh ehsh j?. fJZE/ th
;kvk fBt/F nc;';Bke jh j?. ikgkB nzdo fJ; y/so
’u you j' oj/ 4 nop vkbo gqsh ;kb iK uhB nzdo
you j' oj/ eo'VK vkbo gqsh ;kb d/ w[ekpb/ ’u, n;hI
nZi se f;o\ 150 eo'V o[gJ/ d/D dk Go';k ehsk j?.
;k~ fJ; B?B'seBkb'ih ekoi bJh 1000 eo'V o[gJ/
d/D dk Go';k fdtkfJnk frnk ;h gqzs{ ni/ se ;k~
fJj oew B;hp BjhI j'Jh. fJ; y/so nzdo ezw eoB
dk ekoD fJj j? fe fJ; ]/so dhnK pj[s ;zGktBktK
bkj/tzd jB s/ id nfijk e[M tkgodk j? sK n;hI
;[Zs/ jh Bk ofj ikJhJ/ go fco n;hI T[j eohJ/ fijVk
j'o b'e eo u[Ze/ j'D. ;k~ BthI seBkb'ih s/ BthnK
t;sK ~ fte;s eoB ’u G{fwek fBGkT[Dh ukjhdh
j?. ;k~ fJj BjhI G[ZbDk ukjhdk fe Gkos fJ;/ soQK
gfjbK ‘;?whezveNo fJBebkp’ ’u gSV frnk ;h.
s/ fJj B?B'-fJBebkp ’u BjhI tkgoBk ukjhdk.
< fJj rZbK ubdhnK jB fe ;kvk w[be 21thI ;dh
nzdo ‘frnkB wjKFesh’ (Knowledge SuperPower) pD ikt/rk. eh s[jk~ fJj jk;b j'D :'r
Nhuk ikgdk j? id fe Gkos ;z;ko nzdo ;G s'I tZX
nBgVQ d/FK ftu frfDnk iKdk j?.
Ø ;z;ko frnkB tZb tZX fojk j?. ‘uzr/ GkrK’ ~ Gkos
fJe nfijk w[be j? fi; nzdo nkpkdh dk 60
\h;dh fjZ;k 35 ;kb dh T[wo s'I j/mK j?. fJ; bJh
;uhUI jh fJe d[BhnK ~ frnkB gqdkB eoB ’u
w'joh pD ;edk j? feT[Ife pkeh ;z;ko s/}h Bkb p[ZYk
j' fojk j?. fJzihBhno, ftfrnkBh, f\bk;co s/ j'o
;G fe;w d/ fuzse s/ ftukotkB Gkos u'I th g?dk j'
;ed/ jB. n;hI frnkB dk nkXko pD ;ed/ jK.
don;b n;hI frnkB dh wjKFesh pD ;ed/ jK,
fiZE/ ;ko/ w[be ;kv/ T[¦go fBoGo j'D. w/oh fJj fJZSk
j? fe nrb/ 20 ;kbK nzdo GKos nfijh G{fwek
fBGkt/. fJj fJ; eoe/ j? fe feT[Ife j'oBK y/soK
nzdo Gkos d/ B`po fJe pDB dh ;zGktBk ni/ BjhI
j?. frnkB d/ y/so nzdo Gkos B``po fJe pD ;edk
j? s/ nkgDhnK b'VK g{ohnK eoB d/ Bkb-Bkb
d[BhnK ~ wB[^y-Fesh w[jZJhnk eo ;edk j?.
< s[;hI Gkos dh 2020 dh fej' fijh s;tho d/yd/ j'.
Ø w?I Gkos ~ 2020 d/ ;kb nzdo fJe frnkB
wjKFesh pfDnk d/yDk ukj[zdk jK, Bk f;oc
ftfrnkB s/ seBkb'ih nzdo ;r'I ;ko/ f;oiBkswe
jzGfbnK s/ ;orowhnK nzdo th. Gkos frnkB
gqdkB eoB tkbk, frnkB ;KMk eoB tkbk s/
frnkB dh d[BhnK dh nrtkJh eoB tkbk e/Ido
pDBk ukjhdk j?.
Y
;t?-u/sBk (20) ngq?b-i{B 2012
fpBK yzv d/ fwZmk wj[okvkH dbihs f;zx
f;js
fwmk; fe; ~ g;zd BjhI< fwmk; fwbdh j? cbK
ftu'I. i/ fwmk; Bk j't/ sK T[; e[dosh cb ~ ;p}h fejk
iKdk j?. T[; ~ ;kV-G[zB e/ w;kb/ bk e/ ykXk iKdk j?.
go fwZmk cb sK t/y e/ jh o{j ][F j' iKdh j?. p/nzs cb
ns/ UBh jh fe;w dhnK yzvK d/ fwFoD. nkw tosh
iKdh yzv cb ftu'I BjhI, pbfe p{N/ d/ sD/ ftu'I nkT[Idh
j?¸o;dko rzB/ ftu'I. nfijh jh yzv yi{oK ns/ u[ezdo
ftu'I th g?dk ehsh iKdh j?. ehfwnkJh BK j? ‘;{eo'}’.
;oho d/ nzdo firo dh gqfefonk Bkb fJ; ~ r[b{e'}
ns/ rbkJhe'iB ftu pdb e/ ;zGkbh ns/ tosh iKdh
j?. yzv dk w[Zy ;'wk ;kvh y[oke d/ ftu fBFk;sk j?, fi;
~ firo s'V GzB e/ r[b{e'} pDk b?Idk j?. r[b{e'F ;oho
d/ jo ;?¦b ftu tosh iKdh j? ns/ T[; dh ;gbkJh bj{ d/
o;s/ nkT[Idh j?. r[b{e'} dh wksok ]{B d/ nzdo ;kXkoB
s"o ’s/ 80-120 fwbhrqkw gqshFs jz[dh j?.
ckbs{ y[oke ;oho d/ nzdo uoph dh Feb ftu iwQK
j' iKdh j?. FZeo-o'rhnK dh r[b{e'} wksok tX iKdh j?.
]{B ftu ;zs[bs wksok ftu r[b{e'} j'Dh ukjhdh j?. i/
f}nkdk xN ikt/ iK pj[s f}nkdk tX ikt/ sK p/j'Fh j'
iKdh j? ns/ w"s dk ]sok j[zdk j?.
jo FZeo-o'rh, jo fJ; o'r s'I vodk ftnesh ns/
w'Nkg/ s'I voB tkb/ ns/ ;Zuw[Zu jh w'N/ b'e nkgD/ f\eoK
dk fJbki yzv ~ SZv e/ ‘fpBK yzv d/ fwZmk’ tosD ~
gfjb d/Id/ jB. ‘;?eohB’ nZi s'I ;" ;kb gfjbK nkJh
;h¸fJe b?pkoNoh ftu g?dk ehsk |?o-e[dosh gdkoE.
fJ; ~ ykD iK ghD dhnK t;s{nK ftu fwbkD Bkb w{zj
nzdo fe;/ Xks[ i/jk p/;[nkd nkT[Idk ;h. dtkJh-
T[d:'r fpjso Bebh fwZm/ dh Gkb eod/ j'J/ gj[zu rJ/
‘n?;gkoN/w’ se. fJ;dk ;tkd ;kXkoB yzv d/ pj[s B/V/
s/V/ ;h. wB[^y bJh tos'I ftu fbnkT[D s'I gfjbK
u{fjnK ns/ j'o ikBtoK T[¦s/ N?;N eoB/ }o{oh jB. fJj
N?;N fBokFkiBe oj/. ]k; s"o T[¦s/ fdwk| dh jkBh j'D
b^rh ns/ ;oho d/ nzdo o;"bhnK pDB b^r rJhnK. fJj
]sok nwoheB n?¦cHvhHJ/H tZb'I n?;gkoN/w dh nkw tos'I
dh wz}{oh d/D ftu nfVZek pD rJh. fJj Ud'I dh rZb j?
id'I n?¦cHvhHJ/H dh e'Jh wkVh w'Nh ;k] ;h. nZi eZbQ sK
dtk T[d:'r s/ ][oke T[d:'r n?¦cHvhHJ/H ~ nkgDh w[Zmh
ftu oZyd/ jB. ]?o, p/nzs y'iK dk Bshik fJe' jh
;h¸n?;gkoN/w ]soBke j?, e?I;o ns/ p/nzs j'o
fpwkohnK g?dk eo ;edh j?. n?¦cHvhHJ/H nVh ojh, id'I
se vkBvb ow}c?bv w?dkB ftu BjhI nkfJnk. T[j
;hnob ezgBh dk uh\ ;h i' fJj fwZmk wj[ok pDkT[Idk
;h.
vkBbv ow}c?bv nwohek d/ gqXkB okBbv ohrB
dh Nhw ftu ;h. T[; B/ nkT[IfdnK jh n?¦cHvhHJ/H d/ uh\
~ T[sko e/ nkgDk fJe jZE m'ek brk fdZsk. ;'bK ;kbK
s'I bNedk e/; fJe fdB ftu ]sw eo fdZsk frnk ns/
nwoheB ;oeko B/ n?;gkoN/w ~ nkw tos'I bJh wz}{oh
d/ fdZsh. nZi fJj fwZmk wj[ok doiBK jh fe;w dhnK
;'Y/ dhnK p'sbK ns/ j}koK jh dtkJhnK d/ nzdo
tofsnk iKdk j?.
:kd oj/ vkBbv ow}c?bv Ujh wjK-g[oF j? i'
ikoi p[F dk 2001 s'I 2006 se oZfynk ;eZso fojk j?.
fJoke T[¦s/ jwbk eoe/ UE'I d/ s/b GzvkoK T[¦s/ ep}k
eoB ns/ nwoheh \"ih nZv/ pDkT[D dhnK ;ehwK ftu
w[Zy G{fwek fJ;/ dh jh ;h. prdkd d/ nikfJp xo ~
T[ikVB, p/r[Bkj e?dhnK T[¦s/ tfjFhnkBk }[bw eoB,
j[D se s/oK b^y s'I tZX wo/ ns/ eohp 50 b^y T[iV/
fJokehnK fgZS/ J/;/ jh oZfynk ;eZso dh FeshFkbh
gqtkBrh ;h.
fJj 77 ;kbk nzsookFNoh ngokXh foNkfJo j' e/
tkg; dtkJh ezgBh ftu ubk frnk j?. nwoheB ns/
nzsookFNoh f;js dk T[ikV{ ns/ ftFt FKsh dk
d[FwD, nkg uzrh f;js dk wkbe ns/ uVQdhnK ebK
ftu j?.
fwZm/ wj[o/ pko/ ni/ j'o pj[s e[M ikDB dh b'V j?.
r{rb ftu ik e/ fby' “aspartame dangers” ns/ p/nzs
tke\h gqkgs eo'.
nZi eZbQ fJe j'o }fjohbh t;s{ yzv dh EK T[¦s/
gqubs ehsh ik ojh j?. T[j j? ‘;{eokb'}’, i' eJhnK
BktK j/m t/uh ik ojh j? ns/ G'b/ b'e fJ; d/ MK;/ ftu
c; oj/ jB.
yzv s'I fpBK e[dosh fwZmk i' y/sh eoe/ g?dk ehsk
iKdk j? ns/ fi; s'I f;js ~ e'Jh ]sok BjhI j?, T[; dk
BK j? ‘;Nhthnk’. fJ; dh ekFs Gkos ftu th F[o{ j'
rJh j? ns/ wkoehN ftu osk wk;k fwbDk F[o{ j' frnk
j?. e'ek e'bk ns/ g?g;h tkb/ th ;Nhthnk ftu
fdbu;gh ftyk oj/ jB. Y
;t?-u/sBk (21) ngq?b-i{B 2012
:[teK dk fjZ;k
:[tk wzuL B"itkBK dh ftuko uouk
b'eszso eh j?<
b'eszso ekrih noEK ftu b'eK tb'I, b'eK bJh,
b'eK dh ;oeko j?. b'eszso j?- nkgDk B/sk u[DB dh
gqfWnk, fi; ftu wB woih dk B/sk u[fDnk ik
;edk j?, i' pj[frDsh d/ ftuko, T[BQK b'eK dh GbkJh
bJh gqrNkt/.
b'eszso T[j ;oeko j? fiE/ ;G ~ pokpoh dh
fBrkj Bkb d/fynk iKdk j?. e'Jh tZvk-T[¦uk BjhI.
;G ~ nk}kdh j't/. fe;/ iks, o/;, Xow ~ e'Jh ftF/F
nfjwhns BjhI fdZsh iKdh.
b'eszso b'eK dh ;oeko jzdh j?. fJj
fveN/NofFg s'I ewi'o j[zdh j?, go pj[s dk ckfJdk
jz[dk j?.
fJj ;oeko b'eK dhnK w[Zy ns/ io{oh b'VK ~ g{ok
eoB tkbh j[zdh j? s/ ;G ~ pokpo w"e/ fwbd/ jB.
b'eszso ftu rbs ~ rbs efjD dh y[ZbQ j[zdh
j?.
b'eszso ftu jo e'Jh fpBk vo 'I nkgD/ ftuko
gqrNk ;edk j?. d/F d/ c?;fbnK ftu fjZ;k b? ;edk j?
s/ nkgD/ jZe jkf;b eo ;edk j?.
b'eszso ;oeko d/F ~ ftek; tb b? ikD tkbh
j[zdh j?.
nkw s"o ’s/ fJj wzfBnk iKdk j? iK nzdkik brkfJnk iKdk j? fe B"itkB p"fXe s"o s/ gq'VQ
BjhI jz[d/, T[j c?;b/ b?D d/ :'r BjhI jz[d/, T[BQK ~ uzr/-p[o/ dh gSkD BjhI j[zdh nkfd, s/ fJ;/ bJh
pj[sh tkoh gfotko-;wki ftu T[BQK ~ e'Jh tZvh i[zw/tkoh BjhI fdZsh iKdh. id'I fe fJj XkoBK
ekch jZd se mhe BjhI j?. gfjbh rZb sK T[BQK d/ c?;bk b?D iK uzr/-p[o/ d/ gSkD dh rZb j?, fJj
gfjb{ th ;[u/s s"o ’s/ pZfunK ~, pugB s'I jh f;ykT[D/ ukjhd/ jB. fiE/ fes/ B"itkBK-feF'oK ~
i[zw/tkoh dk nfj;k; eotkfJnk iKdk j?, T[E/ T[j g{oh rzGhosk, ;[fjodsk Bkb fJ; ~ fBGkT[Id/
th jB.
fJ; ;'u ns/ ;wM ~ nzdki/ s'I nZr/, B"itkBK d/ o{po{ j' e/ ikDB dk T[gokbk j?¸:[tk nktk}.
fJ; :sB ftu, n?wHphHphHn?;H d/ sh;o/ toQ/ d/ shj ftfdnkoEhnK s'I b'eszso gqDkbh, T[; d/
T[d/F ns/ Gkos ftu w"i{dk b'eszso pko/ ftuko g[ZS/ rJ/. T[BQK shj ftfdnkoEhnK d/ ftukoK ~
s[jkv/ ;kjwD/ g/F ehsk ik fojk j?. ¸;zgkde
b'eszso n;b ftu T[jh jz[dk j? fiZE/ b'eK ~
;[fDnk iKdk j?.
B"itkB ftfdnkoEhnK d/ fJBQK ftukoK ftu
ftek;, ftukoK dh y[ZbQ, ;G ~ ;[fDnk ikD ns/ d/F d/
c?;fbnK ftu fjZ;k b? ;eDk w[Zy b^SD jB.
Gkos ftu b'eszsoL
id'I B"itkBK ~ fJ; ;tkb d/ o{po{ ehsk frnk
sK T[BQK ftu'I pj[fsnK dk gZy ;h fe Gkos ftu
b'eszso BjhI j? iK Bk d/ pokpo j?. e[M e[ ftfdnkoEh
wzBd/ B/ fe b'eszso j?, go fJ; ftu pj[s ;[Xko dh
b'V j?. seohpB 10 ch;dh ftfdnkoEhnK dk efjDk
;h fe b'eszso j? s/ T[j mhe j?.
fJBQK ftukoK ~ e[M tZy tZy fdqFNhe'DK s'I
fpnkB eofdnK B"itkBK B/ fejk¸ ;kv/ w[be ftu
;zftXkB j?, b'eszso dh gqEk th j?, go T[; dk ;zebg,
fi; soQK dk b'eszso j'Dk ukjhdk j?, T[; dh o{j
rkfJp j?.
b'eszso j?, fveN/NofFg s'I uzrk j?, go i'
ukjhdk j?, T[j BjhI j?.
b'eszso fe;/ th d/F dh okigqDkbh dk fJe
;otT[¦u wkvb j?, go nBgVQsk ns/ rohph ekoB
fJj ekoro BjhI j?.
;t?-u/sBk (22) ngq?b-i{B 2012
Gkos ftu b'eszso d/ bSDK ~ gSkDd/ j'J/,
B"itkBK B/ fejk fe b'eszso ftu b'e th ;[u/s BjhI
jB< nkgD/ fB^i se ;hws jB s/ jo e'Jh nkgDk ezw
eYtkT[D bJh foFts dk ;jkok b?Idk j?.
fGqFNkuko dh rZb ;ko/ B"itkBK B/ ejh fe T[j
w{b p[okJh j?. t'N gqDkbh pko/ th ;G B/ nkgD/ ftuko
do;kJ/ fe t'NK dk yohd/ ikDk, Fokp ns/ g?;/ d/
fJ;s/wkb Bkb, ftF/F eo rohpK ~ bbukT[Dk. fJ;
soQK ;r'I ;wki ~ ;/X d/D dh pikJ/, ;wki ~ e[okj/
gkfJnk iKdk j?.
u'D gqfWnk pko/ jh, fJj rZb T[¦Go e/ nkJh fe
u'DK d"okB tknd/ ehs/ iKd/ jB, go T[BQK ~ g{ok BjhI
ehsk iKdk. Gkos dk b'eszso fveN/NofFg tork jh
j?. fJ; ftu nwhoK dk p'bpkb j?. pokpoh BjhI j?, ;G
~ pokpo w"e/ BjhI fwbd/. ikshtkd, ekbkgB
torhnK p[okJhnK jB s/ i/ e'Jh nktk} T[mkt/ sK
T[; dh nktk} dpk fdZsh iKdh j?.
u'D gqfWnk s/ jh ;tkb yV/ eofdnK, fJe
B"itkB B/ fejk fe BK dh u'D gqfWnk j?. e'Jh th
pdb BjhI j?. ci{b d/, fBezw/ b'eK ~ u[DB s'I f;tk
e'Jh ukok BjhI j[zdk.
fGqFNkuko d/ Bkb-Bkb okyt/I eoB dhnK
BhshnK ~ th b'eszso dh ew}'oh dZf;nk.
b'eszso Gkos ftu ftT[gko pD frnk j?. d/F
dhnK BhshnK b'eK w[skpe BjhI jB. fJj e[M e[ yk;
tor se e/Ifdqs jB. nbhN tor jh oki eo fojk j?.
b'eszso ftu fGqFN, ;wrbo ns/ eksb b'e nk
rJ/ jB.
‘b'eszso j?, go fJ; ~ mhe eoB dh b'V j?’-
pko/ ftuko d/D tkb/ B"itkBK B/ fejk fe p'bD dh
nk}kdh j?, go fGqFNkuko pj[s j?. b'eK d/ nfXeko
jB, go fwbd/ BjhI jB. b'eszso okjhI d/F ftek; eo
fojk j?, e'fFFK j' ojhnK jB, ;ko/ jh fGqFN BjhI jB.
uzr/ gZy pj[s jB, B"itkBK ~ t'N d/D dk nfXeko j?.
Gkos fJe tZvk d/F j?, pj[s d/FK s'I uzrk
b'eszso j?. fgzv s'I b? e/ d/F Go se b'eszso gqfWnk
w"i{d j?.
s[jkv/ w[skpe b'eszso fej' fijk j't/L
u'D gqfWnk ~ b? e/ B"itkBK d/ ftuko ;h fe d/F
ftu w[Zy d' gkoNhnK B/, sh;oh BjhI. fJe pdb j'Dk
ukjhdk j?. eJhnK B/ fejk fe pj[shnK gkoNhnK th
mhe BjhI jB.
B/sktK d/ gVQ/-fby/ j'D dh rZb pj[s/ B"itkBK
dk ;o'eko ;h. gzi ;kbK bJh ;oeko ofjzdh j? s/ T[;
e'b gzi ;kbh J/Bh skes Bk j't/ fe T[j wBwkBh eo/.
T[; ~ ekp{ ftu oZyD bJh j'o th ndko/ ;orow j'D/
ukjhd/ jB.
B/sktK T[¦go ;]s ikpsk j't/. u'D ewhFB ~
skesto pDkT[D dh b'V j?. B/sktK dk f;oc ;hN
fiZsDk jh ekch BjhI, i[zw/tkoh th fBGkT[Dh ukjhdh
j?. i/eo e'Jh B/sk Bk eo/, T[; ~ tkg; p[bkT[D dk th
e'Jh Yzr j't/.
okiBhsh ftu B"itkBK dh Gkrhdkoh th j'Dh
ukjhdh j?.
fGqFNkuko d/ w[Zd/ ’s/, fi; soQK ;G B/ fejk fe
T[j ;kohnK ‘p[okJhnK dk fgT[’ j?, T[; d/ bJh pokpoh
dh rZb ejh. d"bswzd jh nZr/ Bk nkT[D.
b'eszso, b'eK bJh j? sK fBFfus jh, b'eK dh
;fjwsh Bkb ek~B pDB, b'eK ~ ;tkb g[ZSD dk
jZe j't/, d/F dhnK BhshnK ~ b'eK s'I S[gkfJnk Bk
ikt/, d/F dh ekoigqDkbh ftu gkodofFsk j't/, B/sk
b'e, nkw iBsk ftu ftFtk; g?dk eoB ns/ T[j e[M
e[ b'eK iK Xow-iks s'I nZr/ ;ko/ b'eK dh GbkJh bJh
ezw eoB.
B/sk b'e, fB^i s'I T[go, ;wki dh p/jsoh bJh
;'uD.
fJj rZb th ejh rJh fe b'e nkgDk B}ohnk
pdbD. fGqFNkuko d/ yksw/ bJh io{oh j? fe T[j y[d
th fJ; ftu Bk nkT[D.
Gkos fJe nwho d/F j?, T[; e'b pj[s jh e[dosh
;owkfJnk j?, go b'e rohp jB. d/F d/ ek~B,
BhshnK ns/ fB:wK dh xkN ekoB j?.
fJ; soQK B"itkBK B/ b'es`so d/ pj[w[yh gqGktK
ns/ b'eK dhnK b'VK w[skpe nkgD/ ftuko oZy/. ;G s'I
nfjw rZb fJj ;h fe fJj ftfdnkoEh ftfrnkB dh
gVQkJh ftu y[ZGD tkb/, w?vheb d/ ftfdnkoEh ;h.
fJ; uouk s'I fJj rZb th T[Godh j? fe B"itkBK ~
w"ek d/Dk ukjhdk j?, T[BQK ~ ;[fDnk ikDk ukjhdk j?
fe T[j n;b ftu eh ;'ud/ ns/ eh ukj[zd/ jB.
Y
;t?-u/sBk (23) ngq?b-i{B 2012
BtK ;t/ok ¥ niw/o f;zx
b'e ;t/o/ T[¦md/
BK oZp dk fXnkT[Id/.
oZp dh pyFh f}zdrh
;G F[eo wBkT[Id/.
wzBs wzrd/ oZp s'I
;[yh oj/ p;/ok.
uVQd/ ;{oi dh o"FBh
fJe BtK ;t/ok.
fuVhnK SZv e/ nkbD/
u'r/ ~ ikDk.
d/D nB'yh oZp dh,
;dk ;h; M[ektK.
;'B ;[fBjoh o"FBh,
j'fJnk d{o jB/ok.
uVQd/ ;{oi dh o"FBh
fJZe BtK ;t/ok.
sq/b c[ZbK s'I s[gedh
T[j~ j'o ;ikt/.
jfonkbh uko-u[c/o/,
w/o/ wB ~ Gkt/.
g"D ;[rzXh tZrdh
wfje/ uko u[c/ok.
uVQd/ ;{oi dh o"FBh,
fJZe BtK ;t/ok.
pZu/ gVB ;e{b/ iKd/,
pV/ b^rd/ ;'jD/.
fJj GftZy d/F dk
pV/ jho/ j'D/.
id w/o/ e'b'I b`xd/
fco :kd nkt/ T[d'I
pugB w/ok.
uVQd/ ;{oi dh o"FBh
fJZe BtK ;t/ok.
❀
;[B^yhnK BkoK ¥ i'rk f;zx
G[Zb rJhnK r[ZsK d/ Bkr pDkT[D/,
U i[bcK J/j/ oZydhnK y[ZbhnK.
b^e gsb/ s/ gkT[IdhnK ihBK Gkoh,
fgze ;{N dk g'uk uZeDk G[ZbhnK.
ozr-fpozr/ J/j/ eoe/ c?FB,
fteN'ohnk dh wjkokDh ~ gkT[IdhnK wkoK.
U nZi eZbQ dhnK,
;[B^yhnK BkoK.
J/j/ yKdhnK fB^s gh}/ poro,
ykDhnK G[ZbhnK wZyD wbkJh dhnK vbhnK.
fwZ;h o'Nh ~ jZE Bk bkT[IdhnK G[Zbe/,
uh}K j'o yKdhnK sbhnK.
ukj dh EK ghIdhnK B?¦; e?c/ dh e"ch,
feZE'I pzBQhJ/ wZMK p{ohnK nmkoK.
U nZi&eZbQ dhnK,
;[B^yhnK BkoK.
J/j/ ]kp i'VdhnK B/ nkgD/ T[¦s/,
wjZbK s/ pD/ T[¦funK whBkoK d/ Bkb.
oZs e[ZbhnK dh ;kV fdzdhnK B/,
;Zud/ nZrK fdnK nzfrnkfonK d/ Bkb,
efjD w'voB j' frnk i[wkBK jkfJ,
b?IdhnK BK T[¦ifVnK pkrK dhnK ;koK.
U nZi&eZbQ dhnK,
;[B^yhnK BkoK.
frZfXnK d/ fgV o'Id/ id B^udhnK,
ik e/ ftu eb^pK.
J/j/ wK d/ d[ZX ~ dkr bkT[IdhnK,
s/ fgU dhnK o'bD gZrK.
bk fdzdhnK B/ f}zdrkBh nkgDh b/y/,
T[BQK ’u i/VhnK fi;wK dhnK G[ZyhnK eNkoK.
U nZi&eZbQ dhnK,
;[B^yhnK BkoK.
S'Nh e'eoh tkfbnK, J/j/ ftZu fsqzMDK,
i[V e/ eZY dhnK Bk c[bekoh.
sqefbUI e'Jh s'V dhnK Bk szd,
gsk Bh feZE/ ;[ZNh uoZyVh fgnkoh.
fgZgbK dhnK ghIxK s/ b?IdhnK Bk M{N,
‘i'r, x[zwdhnK ftZu b?Iveo{}o ekoK.
U nZi&eZbQ dhnK,
;[B^yhnK BkoK. ❀
;t?-u/sBk (24) ngq?b-i{B 2012
fwjBs Bkb g{oh g?Dh BjhI
s/o/ bJh o'Nh ofjDh BjhI
J/ ezX rohph YfjDh BjhI
fiBK th wo wo N[ZNh ik
fJj d[BhnK j' rJh b[^ND ’s/
ftZu s{z th oÿe/ b[^Nh ikHHHHHHH
fizBk th o'Dk o'Jh ik
e'Jh w[Zb BjhI fwZNh w'Jh dk
pZ; nkgDK :Zek i'Jh ik
nrb/ dh ;zxh x[ZNh ik
J/ d[BhnKHHHHHHHHHHHHHHHHH
J/ d[BhnK c[eo/ pk}h T[J/
i/ xo'I ytkJhJ/ ok}h T[J/
eohI nk;Bk G?D Gok dh T[J/
fSso Bkb ;fjnk e[ZNh ik
J/ d[BhnKHHHHHHHHHHHHHHHHH
J/ jB M{m/ eJh fJsjk; fby/
;G e'b'I jh petk; fby/
ftu s{z th efjd/ ]k; fby/
rbhnK ftu toe/ ;[ZNh ik
J/ d[BhnKHHHHHHHHHHHHHHHHH
i/ s{z th j'Dk b^yhI T[J/
iZr t/y j/mbhI nZyhI T[J/
jE uoB i/p ftu oZyhI T[J/
rZbK Bkb BfjoK g[ZNh ik
J/ d[BhnKHHHHHHHHHHHHHHHHH
;wekbh ftnzrL
fJj d[BhnK j' rJh b[̂ND ’s/ ¥ uoB fbykoh
❀
tkfenk jh pV/ tZv/ fdb tkb/ B/ gzikph
Go{D jZfsnk ’u'I w'joh
owBgqhs e"o
Gkos ftu jh BjhI g{o/ ftFt ftu wzfBnk iKdk
j? fe gzikph pV/ tZv/ fdb tkb/ j[zd/ B/. tkfenk jh fJj
;Zu j?, fi; fj;kp Bkb gzikp ftu XhnK wkohnK ik
ojhnK jB sK fJj rZb ;" gqshFs mhe j' iKdh j?
feT[Ife ibkd dk fdb th fe;/ ~ w"s d/ xkN T[skoB
s'I gfjbK io{o j"ek b?Idk j't/rk, go fe;/ ~ d[BhnK
ftu nkT[D s'I gfjbK jh ysw eo d/Dk sK tkfenk
jh tZv/ fdb tkb/ dk ezw j? s/ T[;dk doik ibkd s'I
th T[¦go dk j' ;edk j?.
efjzd/ B/ gzikph fiZE/ iKd/ B/ T[¦E/ BtK gzikp t;k
fdzd/ B/, nkgDh fwjBs Bkb soZeh d/ Mzv/ rZvd/ B/ s/
nkgDk BK d[BhnK d/ jo/e e'B/ ftu uwek nkT[Id/ B/.
fJj ;Zu j? go i' gzikph gzikp ftu jh t;/ j'J/ B/
T[jBK B/ th nkgDk BK uwekT[D ftu e'Jh e;o
pkeh BjhI SZvh. T[jBK d/ :sBK ;dek ;kvk gzikp
nZi th fe;/ Bk fe;/ ezw ftu w'joh ofj e/ nkgDk Bk
ypoK ftu oZydk j?. fit/I nZieZbQ Go{D jZfsnk wkwb/
ftu gzikp dk BK frD/-u[D/ okiK ftu w'joh j?.
nZieZbQ ;kfJz; B/ fJzBh e[ soZeh eo bJh j? fe
fJB;kB gow fgsk s/ ;otFeshwkB gqwkswk ~ nzBQk
;wMD b^rk j?. feT[Ife g[okD/ ;fwnK ftu
nbNok;kT{Iv wFhBK j[zdhnK BjhI ;B. fJ; bJh
bVeh ~ iBw s'I pknd nchw tr?ok d/e/ iK T[;dk
rbk dpk e/ wko fdZsk iKdk ;h s/ T[j wk;{w pZuh
sVc-sVc e/ wo iKdh. go nZieZbQ n;hI wkvoB j'
u[Ze/ jK. nbNok;kT{Iv wFhBK dh wdd Bkb gfjbK jh
roG nzdob/ Go{D pko/ gsk brk b?Id/ jK fe T[j Bo j?
iK wkdk. gsk b^rD s/ fe Go{D pZuh dk j? sK n;hI
T[;~ roG nzdo jh ysw eo fdzd/ jK s/ ;wMd/ jK fe
gqwkswk ~ fejVk gsk b^rDk j?. w?I fJe w?r}hB
ftu Go{D jZfsnk ;zpzXh fJe b/y gfVQnk fi; ftu
Go{D jZfsnk ehsh fet/I iKdh j?. fJ; pko/ fbfynk ;h
fe e'Jh }fjohbk gdkoE ;fozi ftu Goe/ T[; ftukoh
p/e;{o fizd ~ bk fdZsk iKdk j? s/ T[j sVc T[¦mdh j?,
;t?-u/sBk (25) ngq?b-i{B 2012
i/eo ;fozi f;;Nw ekw:kp BjhI j[zdk sK d{ik ;kXB
fi;~ iZbkd f;;Nw dk Bkw fdZsk ikJ/ sK e'Jh
nDT[fuZs rZb BjhI j?. iw{o iK e?Iuh B[wk n"iko T[;
wK d/ roG nzdo fbiKd/ jB, T[; ;[ofyns e'mVh
ftu, i' T[j pZuh ;wMdh j? fe fJZE/ nkgDh wK d/ e[Zy
o{gh febQ/ ftu w?~ fe;/ pkjoh d[FwD dk e'Jh ysok
BjhI. sK T[; e?Iuh B[wk n"}ko dh geV ftu i' th
nkT[Idk j?, jZE g?o iK pKj, T[j T[;~ pkjo tZb
fyZudk j?. i/ fJ; soQK BjhI j[zdk sK fco T[jh iZbkd
tkbk ezw ‘N[eV/-N[eV/’. T[; B`BQh, fgnkoh s/ wk;{w
fizd ~ eJh N[efVnK d/ o{g ftu pkjo eZY e/ e{V/dkB
ftu ;[ZN fdZsk iKdk j?, s/ T[; wK ~ fejk iKdk j? fe
bT[ ih g{oh ;ckJh eo fdZsh. fJj ;G gVQ e/ e'Jh uzrk
fJB;kB sK }o{o X[o nzdo se ezp frnk j't/rk.
tkj! fezB/ ewkb d/ B/ fJj vkeNo fiBQk ~ oZp s'I
pknd dk doik fdZsk iKdk j? s/ fezB/ tZv/ fdb tkb/
B/ fJj wkg/ fizBK ~ oZp dk o{g fejk iKdk j?. eh
pD/rk fJ; ;wki dk< eh pD/rk fJBQK wk;{w s/
fBod'F XhnK dk< n;b ftu fJ; }[ow ~ o'eD bJh
nZieZbQ gzikp ftu fJe bfjo fijh uZb gJh j?. EK-
EK ;?whBko eotkJ/ iKd/ jB. NhHthH s/ pko-pko fJ;
pko/ pD/ ek~BK dk tfynkD ehsk iKdk j?. nkfyo
fJj fe; jZd se ;jkJh j[zd/ B/< w?I fgZS/ fij/ fJe
gq'rokw ftu nkgDK fbfynk rhs rkfJnk. fi;d/
p'b ;BL
fdb eo/ w/ok pkp[bk, ofjD xo ftu y[FhnK s/ y/V/.
T[Bk w?~ fgnko fwb/, t/ fizBK g[ZsK d/ ofjzBK J/ u[c/o/.
w/ok rhs ;[DB s'I pknd T[¦E'I dk wkj"b ekch
rwrhB j' u[Zek ;h. T[¦E'I d/ w[yh i' fe ekch gVQ/-fby/
;B s/ T[BQK dh p/Nh c"oB s'I nkJh j'Jh ;h. T[BQK B/
fejk fe n;hI sK nkgDh p/Nh Bkb fe;/ fe;w dk
ftseok BjhI eod/. sK w?~ pj[s wfj;{; j'fJnk fe
i/eo T[j nkgDh p/Nh Bkb uzrk ftjko eod/ jB iK
T[;~ p/N/ d/ ;wkB fgnko fdzd/ jB sK eh ;ko/ b'e
T[BQK tor/ jB, eh ;kfonK dh wkBf;esk T[BQK torh
j?. eh fJj fJ; f}zw/tkoh s'I w{zj w'VB tkbh rZb BjhI<
FkfJd fJ;/ bJh fJzB/ ;?whBkoK s/ gq'rokwK s'I pknd
th fJ; e[eow ~ m^b BjhI gkJh ik ;eh, fizBh g?Dh
ukjhdh ;h. i/eo fJ;/ soQK j[zdk fojk sK fJj e[eow
fe;/ fdB nkgD/ f;yo s/ gj[zu ikt/rk s/ fJ;dk
gqGkt ;ko/ b'eK s/ gt/rk Bk fe e[M fJe b'eK s/.
i/eo pZuhnK dh f}zdrh pukT[Dh j? sK gVQ/ fby/ b'eK
~ nZr/ nkT[Dk gt/rk. T[BQK ~ ;wkfie ;{M-p{M j? s/
T[j nkgD/ p/N/-p/Nh ftu nzso BjhI eod/. go jo
fJB;kB T[BQK tork BjhI j?. fJ; bJh ;orow j' e/
T[j fJBQK Bk;wM b'eK ~ ikro{e eoB. gVQ/-fby/ b'e
;wki d/ wkor doFe jz[d/ jB s/ T[jBK ~ nkgDhnK
f}zw/tkohnK s'I w{zj BjhI c/oBk ukjhdk. fJj' fij/ gkg
eoB tkb/ b'eK ~ oZp d/ efjo s'I vo wzBDk ukjhdk
j?, feT[Ife T[j eD-eD ftu w"i{d j? s/ ;kvh jo
joes s/ T[;dh B}o j?.
Y
n?vohBkfbB j'o g?dk j[zdh j?. fJ; soQK i/eo tksktoB pdb fdZsk ikt/ sK fXnkB ofjDk ukjhdk j? fe nfijh
e'Jh ;fEsh Bk ;kjwD/ nkt/ fe n?vohBkfbB g?dk j't/. n?vohBkfbB dk uZeo 72 xzN/ ftu g{oh soQK ykfoi j[zdk
j?. fJBQ/ ;w/I bJh fes/ d{o ub/ ikDk, wkj"b pdbD, ;fEsh ~ G[ZbD dh e'fFF eoBK, Gkt r[Z;/ d/ uZeo ~ s'VD
bJh fJj io{oh j?.
fJjh ekoB j? fe n;hI efjzd/ jK fe r[Z;k sK fJ; dh B^e s/ ufVQnk ofjzdk j?. fJe ;fEsh ;kthI BjhI j[zdh iK
n;hI T[; d/ bJh wdd BjhI eod/, d{;oh ;kjwD/ nk iKdh j? s/ d{;oh tkoh r[Z;/ ftu nkT[Dk, gfjb/ Bkb'I n;kB
j[zdk j? s/ E'Vk ;wK b?Idk j?.
;koh uouk ~ fJ; fJe B[es/ #s/ ;w/Nd/ j'J/ fe r[Z;k nk iKdk j?, eJh tkoh mhe th ikgdk j?. r[Z;k B[e;kB
th eodk j?. r[Z;/ ~ gqrNkT[D ns/ dpkT[D dh f;ybkJh th ;[u/s-nu/s ;kv/ ;wki ftu ubdh ofjzdh j?. n;hI
fJj th ;wMd/ jK fe r[Z;k fe;/ th ;wZf;nk dk jZb BjhI j?. i/eo ed/ ikg/ th fe r[Z;/ Bkb fJj ekoi j' frnk sK
T[j ekoi iK jZb th ;EkJh BjhI j[zdk.
n;hI nkgDh p[ZXh Bkb, soe Bkb ns/ r[Z;/ ~ ekp{ eoB iK ejhJ/ fJ; ~ soeFhb w'Vk d/D d/ ;woE jK.
nkgDh fJ; ;woZEk dk g{ok ckfJdk bJhJ/ s/ fe;/ th ;wZf;nk dk jZb r[Z;/ ftu BjhI fuzsB ftu GkbhJ/.
Y
ß;\k Ó× dk pkeh
;t?-u/sBk (26) ngq?b-i{B 2012
nkX[fBe :[Zr T[gG'rsktkd dk :[Zr j?.
T[gG'rsk d/ T[g:'r ns/ ;j{bs d/ bJh gqsh fdB
Bt/I Bt/I T[sgkd ns/ T[gG'rsk gdkoEK dh g{osh
ehsh ik ojh j?.
nZi eZbQ ;kv/ pk}ko T[gG'rsk w[yh p}koK dk
o{g b? u[Ze/ jB. T[gG'rsk dk wjZst fdB-fdB tZXdk
ik fojk j?. T[sgkdB fWnktK ftu tkX/ d/ Bkb eJh
T[sgkdeK B/ nkgDhnK t;s{nK dh fteoh bJh
nB[fus T[gktK dk gq:'r eoBk F[o{ eo fdZsk j?. fJj
T[gG'rsk ~ fe;/ Bk fe;/ soQK X'yk d/ oj/ jB. Gkos
ftu ni/ th pj[s b'e nBgVQ jB, fi; ekoB
T[sgkde ns/ ftT[gkoh b'e pj[s n;kBh Bkb X'yk
d/ oj/ jB. g/Iv{ y/soK ftu T[gG'rsk dk F'FD eoBk
nkw fijh rZb j?. feT[Ife T[¦E/ T[gG'rsk ~ nkgD/
nfXekoK ;zpzXh pj[s xZN ikDekoh j?. T[gG'rsktK
d/ F'FD eJh sohfenK Bkb ehs/ iKd/ jB fit/IL
fwbktN, xZN t}B, rkozNh dhnK FosK dk gkbD Bk
eoBk nkfdA T[sgkde nktkikJh d/ ;kXBK torhnK
fNekT{ t;s{nK d/ ekoiekb dh rkozNh s/ fteoh
fgZS'I w[cs w[ozws fJe ebgBk fijh b^rdh j?.
ftT[gkoh tor nkgD/ fdZs/ rJ/ Go'f;nK ns/ ehs/
rJ/ tknfdnK dh gotkj BjhI eodk pbfe nkgDh
f}zw/tkoh s'I d{o j'D dh e'fFF eodk j?. T[dkjoD ti'I
jo/e LPG f;b``vo ftu 14H2 feHrqkH r?; j'Dh
ukjhdh j?, gqzs{ eJh tko xZN t}B d/ f;b``voK dh
g{osh T[gG'rsktK ~ eo fdZsh iKdh j?.
w[es pk}ko noE ftt;Ek ftu T[gG'rsk ~
okik wzfBnk iKdk j?. T[;~ fJj nfXeko j? fe
fteoh bJh T[j yohd/ iK BjhI, t;s{ s'I ;[oZfynk dh
T[whd eo/. T[j fJj T[whd eodk j? fe uhi tXhnk
j't/. iK T[;dh ejh rJh r[DtZsk T[; ftu w"i{d j't/.
T[;~ nfXeko j? fe T[j ehs/ you nB[;ko T[;~
;[:'r ;/tk iK ;zs[FNh gqkgs j't/. T[gG'rsk d[nkok
i' t;s{ yohdh iKdh j?, d[ekBdko s'I T[;dk fpZb
gqkgs eoBk ukjhdk j?. pknd ftu T[gG'rsk dh
uh} ftu e'Jh yokph iK B[e; gkfJnk iKdk j? sK
T[gG'rsk ;ozyD
pbihs e"o
T[gG'rsk d[ekBdko ~ uh} tkg; eoB dk jZe
oZydk j?. go i/eo d[ekBdko nkgDh t/uh j'Jh t;s{
~ wzBD s'I fJBeko eodk j? sK T[gG'rsk fJ; ;zpzXh
fFekfJs eo ;edk j?. go i/ T[gG'rsk e'b yohdh
rJh t;s{ dh skohy, d[ekBdko dk BK, gsk, rozNh
nkfd pko/ ikDekoh j't/rh sK jh T[j T[sgkde ’s/
e'Jh ekotkJh eo ;edk j?. fJj ikDekoh ;ob ns/
wks-GkFk ftu j'Dh ukjhdh j?. fFekfJs eoB ;w/I
T[gG'rsk ~ e'Jh ch; BjhI d/Dh g?Idh. fJ; pko/
ikDekoh d/D bJh ;oeko ~ e[M e/Ido ;Ekfgs eoB/
ukjhd/ jB ns/ T[gG'rsktK d[nkok i' th e/; doi
eotkJ/ iKd/ jB T[jBK d/ c?;b/ T[;/ t/b/ iK xZN s'I
xZN ;w/I ftu ehs/ ikD/ ukjhd/ jB.
;oeko B/ T[gG'rsk ;zoyD bJh eJh ek~B bkr{
ehs/ jB. T[jBK ftu'I fJe T[gG'rsk nfXfB:w
1986 j?. fJj nfXfB:w Gkos ftu T[gG'rsktK d/
fJfsjk; ftu nfs-wjZstg{oB jB. fJ;/ soQK
T[gG'rsktK d[nkok fdZsh rJh ehws tkg; fdZsh
iKdh j?. jkBh, u'N, wkBf;e ghVk bJh T[fuZs
w[nkt}k fdZsk iKdk j?.
fJjBK T[go'es ;kohnK rZbK ~ j'o gqGktFkbh
pDkT[D bJh T[gG'rsk dk gfVQnk fbfynk j'Dk
pj[s io{oh j?. i/eo T[j gfVQnk fbfynk BjhI j't/rk
sK T[;~ nkgD/ nfXeko dh ;jh tos'I eoBh BjhI
nkt/rh. rqkjeK ftu ikro{esk g?dk eoB bJh
NhHthH ’s/ gq'rokw, GkFD, ;?whBko, nypkoK nkfd
ftu b/y Sgd/ jB.
nfXeko ns/ T[gG'rsk ;ozyD nfXfB:w 1986
’s/ d' fcbwK th pDkJhnK rJhnK. 15 wkou 2005
ftu ;oeko B/ T[gG'rh bJh fJe w[cs N?bhc'B ;/tk
dh F[o{nks ehsh j?. fJ;dk B`po 1600-11-4000 j?.
;zy/g ftu Gkos ftu T[gG'rsk ;ozyD dk
wjZst tZXdk ik fojk j?. ;oeko fJ; bJh ]k; s"o s/
:sBFhb j?.
Y
;t?-u/sBk (27) ngq?b-i{B 2012
;kfjs Xkok
e"w d/ rZdko ¥ pbokw nrotkb
eofcT{ ~ nZi d;tK fdB ;h.
fJ; d"okB d[ekBK sK eh, b'e wekBK dhnK fyVehnK
se y'bQD s'I esokT[D b^r/ ;B. nctkj ;h fe foiot
g[fb; d/ nkdwh fyVeh dh doko ftu'I th r'bh wko fdzd/
jB.
pZu/ s/ p[ZY/ sK dofeBko, e[Zs/ s/ u{j/ se pdjtk; j'
uZb/ ;B. Bk e[Zs/ d/ MgND ftu s/}h ojh ;h, Bk u{j/ d/ pu
e/ GZi fBebD ftu.
fJ; d/ pkti{d e[M b'e ;B fe b[e-fSg e/ jwfbnK
dhnK :'iBktK ftu wFr{b ofjzd/. up{sok j't/ iK u"gkb,
T[j fe;/ Bk fe;/ pjkB/ nkgD/ uko/ gk;/ rowh pDkJh
oyd/.
“;[D', nrbk jwbk GzrhtkV/ dh rbh B`po uko ’u
j't/rk.”
“wotkT[Dk n? eh< w?I ;[fDn? T[; rbh ’u b'eK e'b
pj[s n;bk n?.”
“e'Jh BjhI wo{rk. jwbk d[gfjo pkd ehsk ikt/rk.
fog'N fJj n? fe T[; rbh d/ ;ko/ wod jB/o/ Jh fgSb/ o;s/
fBeb iKd/ jB. Ffjo d/ d{i/ fJbkfenK ’u fdjkVh-
w}d{oh eoB pkd oks se fJe fJe eo w[Vd/ jB.”
“w?I fJj jwbk BjhI j'D d/Dk.” nukBe fJe ntk}
jtk ftu r{zih.
;kfonK dhnK fBrkjK T[; jwbk fto'Xh tZb x[zw
rJhnK. fJj wep{b ;h, GzrhtkV/ dh rbh B`po uko ftu
ofjD tkbk fJeZbk w[;bwkB.
“wep{bHHHe[M ;wM wep{b! ;kv/ w[;bwkBK dh ikB s/
dhB-JhwkB ]so/ ’u j?.”
“jK, feT[Ife s[;hI w[;bwkBK ’u fxo/ U.” wep{b
uhfenk, “w?I T[¦E/ wfj\{} nK. T[¦E/ Bk w/oh ikB ~ ysok n?
Bk dhB-JhwkB ~. rZbK rZbK ’u T[; rbh d/ wodK pko/ i'
dZ; fdZsk, T[; ~ G[Zb ikU Gok.” jZE i'V e/ T[j iwk GhV
nZr/ frVfrVkfJnk, “y[dk bJh w?~ s/ w/oh e"w ~ rZdko
Bk pDkU.”
“jwbk sK j'T{rk, wep{b-y[dk dh wo}h nfijh Bk
j[zdh sKHHHHeofcT{ ftu th s{z T[; rbh s'I fJ; rbh ’u fet/I
nkT[Idk<”
“w?I F'o wuk d{zrkHHHc'o; ~ dZ; d{zrkHHw?IHHHH.” wep{b
fuzxkfVnk.
“s{z F'o wukJ/Irk, c'o; p[bkJ/IrkHHHj? Bk<” fJ; tko
fJe B"itkB nZr/ nkfJnk, “e"w d/ rZdko, ;kb/ ewhB/
e[Zs/!” s/ T[;B/ eZ; e/ fJe EZgV T[jdh eBgNh T[¦s/ iV
fdZsk.
“wko' ;kb/ ~.”
“wko'.”
“wko'.”
“fJj sK wo frnk who ;kpQ!” wep{b dh bkF ~ g?o
d/ gzi/ Bkb f;ZXk eod/ j'J/ B"itkB p'fbnk, “;kbk fezBk
uhfenk s/ ed'I fJ;dk dw fBeb frnk, wkoe[NkJh ’u
gsk Jh BjhI b^rk.”
“jwb/ d/ tes S[ok x'g e/ fJ; ~ T[¦E/ ;[ZN nkT[Dk.”
who ;kjp p'b/, “scshF j'T{rh sK efj fdnKr/- GzrhnK
B/ wep{b ~ wko fdZsk. fJ; ]po Bkb B"itkB GVe rJ/
s/ j'F r[nk p?m/.HHH j[D ikU.”
Y
wiw/pki ¥ ;shF d[p/ (vkH)
“feT[I UJ/ ;kb/, s{z sK efj fojk ;h fe s/oh rK Gok
ih ~ t'NK fdtkT{rh. fJj s{z t'NK fdtkJhn?IHHH!” fJe
ekoieosk T[jd/ w{zj T[¦s/ sVksV EZgV iVdk j'fJnk
r[ookfJnk.
“T[¦b{ d/ gZm/, brd? s{z d{ih gkoNh s'I th g?;/ ykX/
B/HHH.” d{i/ B/ fgZm T[¦s/ x;[zB iVd/ j'J/ d'F bkfJnk. shi/
B/ g?oK Bkb m'eo wko, j/mK f;ZN T[jdh n"eks d;d/ j'J/
fejk, “tZv/ Gok, fJj T[; iks dk brd? i' bkV/ ~ th u{Bk
bkt/ s/ bkVh ~ th.”
fe;/ Bt/I ftF/FD Bkb u"Ek niwkfJF eo/, fJ; s'I
gfjbK jh fcbwh jho' tKr eZgV/ MkVdk j'fJnk T[j T[m
yVk s/ i?eN dh sfj ftZu'I fg;s"b eZY skDd/ j'J/ p'fbnk,
“e[ZfsU, j[D fe;/ fJe B/ th jZE bkfJnk sK ;kfonK ~ Y/o
eod{z. ezw dhJ/ Ubkd', w/o/ r'e[b dh rT{ wksk B/ dZ;' eh
rbs fejk, p'b' sKHHH.”
“t/y' eBQJhnk ih, s[;hI fejk ;h, id'I t'No wksk ~
g[ZSDr/, “pzv{ ih B/ j[D se fej' fij/ ezw ehs/ jB<” sK
T[j tko tko f;o fjbk e/ ej/rh- ‘pj[s uzr/, pj[s uzr/HHH.’
go T[jB/ T[bN ;ze/s fdZs/.”
“fJ;/ soQK nzeb ih, s[;hI fJj th fejk ;h fe b'eK
tZb'I g[ZSD ’s/ fe ‘fto'Xh gKv{ fejk nkdwh j?<” sK rT{
wksk fJzi n?eFB eo/rh fi; Bkb b'e ;wMD fe T[j fJe
Bekok, d[okukoh s/ ftGukoh j?. go T[jB/ nfij/ jktGkt
ftykJ/ fi; Bkb T[j fJe B/e nkdwh ;kps j'J/HHH.”
“s/ fWFD eBQJhnk, sd sK jZd Jh j'rh id'I b'eK B/
g[ZfSnk fe ftXkfJe pDB ’s/ pzv{ thok eh eoBr/ sK
;t?-u/sBk (28) ngq?b-i{B 2012
gbkfB`r nB[;ko fJe fJe ;tkb dk T[¦so nZyK BukT[Id/
j'J/ ;ekokswe d/Dk ;h. s[;hI dZ;' eh nfijk j'fJnk, T[j
sK gqFB eod/ jh f;zr wkoB b^rrh, s/ T[jdh fJ; fWnk
dk noE b'eK B/ fJj eZfYnk fe pzv{ tho ih ezw sK eoBr/
BjhI ;r'I ezw bJh efjD ’s/ f;zr wkoBr/HHH.”
“GkJh ;kpQ! n;hI ;'funk, ikBto n?, fJe irQk
rbsh eo{rk, go T[jB/ sK g{o/ J/ohJ/ ’u fJjh swkFk ehsk
s/ ikDd/ j' fJ;dk eh Bshik fBefbnk- gKv{ d/
ekoieosktK B/ fJ; tke ~ G[Dk e/ Xow-gq/wh iBsk ’u
fJj gquko F[o{ eo fdZsk- ‘:'r j? gKv{ GJhnk, efjzdh
r'eb dh rJhnkHHH.”
“UJ/ u[Zg, j' frnk ;G dk o'Dk-X'Dk. j[D w/oh ;[D',
rT{ wksk ;Zu p'bD tkbh j?, T[jB/ i' e[M fejk ;G ;Zu
fejkHHH.”
s/ fJ; ;gFNheoB d/ Bkb jh jtkJh ckfJo eo T[j
fJe wiw/pki dh pkJhe ;NkoN eo GZi yVk j'fJnk.
Y
rT{ wksk ¥ nBtzs e"o
oki{ Fow/ dk ;j[ok fgzv BdhUI gko ;h. fgzv ftu
pj[s/ xo pqkjwDK d/ ;B. rT{ rohp dh ofynk eoBh T[j
nkgDk gfjbk Xow wzBd/ ;B. oki{ Fowk T[;/ fgzv d/ fJe
;BwkB-:'r gq'fjs dk i[nkJh ;h. fgzv ftu T[;dh pj[s
fJZ}s ;h. fJe fdB b'eK B/ t/fynk fe oki{ fuZeV ftu
b^E gZE j'Jh rT{ ~ fje e/ Bdh ftu'I pkjo eY fojk j?.
GhV fJeZmh j' rJh. GhV ~ t/y e/ ;kj' ;kj j'fJnk oki{
dZ;D brk¸
rT{ wksk fuZeV ftu p[oh soQK c;h j'Jh ;h. w?I
t/fynk sK w?E'I ;fjD Bk j'fJnk. ikB i'y'I ftu gk e/ fJ;
~ pukn e/ fbnkfJnk jK. i/ w?I Bk t/ydk sK fJ; dk
puDk w[Feb ;h.
fgzv tk;h T[; d/ fJ; goT[gekoh ezw ~ t/y e/ pj[s
y[F j'J/. ;kfonK B/ T[; dh i? i? eko ehsh. T[; d/ fbpV/
egfVnK dh gotkj ehs/ pr?o T[; ~ i\hnK gk bJhnK.
ib{; dh Feb ftu oki{ ~ T[; d/ ;j[o/ xo fbnKdk frnk.
xo tkfbnK B/ id'I ;koh rb ;[Dh sK T[j th pj[s y[F j'J/.
T[;d/ fueV fueV j'J/ egfVnK ~ t/y e/ T[; dh xo tkbh
efjD brh, gfjb/ jZE w{zj X' e/, rzd/ egV/ pdb bt'.
egfVnK dk eh j?< X' e/ ;k\ j' ikDr/. GrtkB dk
F[eo eo', rT{ wksk dh ikB pu rJh j?.
gsBh T[; ~ pkj'I cV e/ xo d/ nzdo b? rJh ns/
efjD brh, czvo rT{ ;h. wo iKdh sK fejVk n;wkB N[ZN
g?Dk ;h. s[jk~ fJ; w[;hps #u g?D dh eh b'V ;h.
oki{ jZ;dk j'fJnk b'N g'N j' frnk ns/ p'fbnk,
-MZbhJ/! rT{ ~ pukD dh ejkDh xVBh sK w/oh
f;nk;s j?. n;b ftu w?I fJXo nkT[Dk ;h. Bdh s/
nkfJnk sK t/fynk e'Jh p/Vh BjhI j?. Bdh ftu gkDh pj[s
xN ;h. frN/ frN/ gkDh t/y e/ w?I s[o e/ jh Bdh gko eoB
br fgnk. ftueko gj[zfunk sK y'Gk jh y'Gk. fuZeV ftu
X;dk iktK. Bk nZr/ ikD i'rk, Bk fgZS/ w[VB i'r fojk.
nukBe w/oh B}o rT{ s/ rJh. ;'funk fJj }o{o fuZeV
ftZu'I b`x ikt/rh. ;[ w?I rT{ dh g{zS cV bJh ns/ fJ; ~
pkjo tb Xedk XeKdk feBko/ se g[i jh frnk. rT{ Bk
j[zdh sK w?I fuZeV ftu jh dp e/ ofj ikDk ;h.
gsBh T[; ~ ;k\ egV/ d/ e/ nkg jZE i'V e/- i? rT{
wksk dh- efjzdh GhV ftu nk obh.
Y
uwseko ¥ fFnkw ;[zdo nrotkb
pZu/ dh phwkoh ekoB rohp{ d' fdBK s'I fdjkVh eoB
BjhI ;h ik ;fenk. nZi pZuk e[ZM mhe j'fJnk sK xo ftu
okFB gkDh w[Ze frnk ;h. pZu/ ~ fgnkT[D bJh xo ftu
fJe s[gek d[ZX th BjhI ;h.
“ikU jZNh nkb/ ~ nky' i[nke fpwko j?, gkJhnk d[ZX
j[dko d/ d/. Gbe ~ d/ dKr/ T[jd/ ;ko/ g?;/.” gsBh B/ fejk
sK rohp{ rVth b? e/ s[o fgnk.
T[jB/ d[ekBdko e'b pZu/ dh phwkoh dk tk;sk d/, d[ZX
bJh p/Bsh ehsh sK T[j p'fbnk, “T[Xko-Brd sK pkd
dh rZb n?, w/o/ e'b sK ukj ghD i'rk d[ZX th j? Bh. ;kok
d[ZX b'e b?r/, GrtkB dh w{osh ~ fgnkT[D bJh. nZi sK
uwseko j' frn?, w{osh d[ZX gh ojh n?!”
“gZEo dh w{osh d[ZX gh ojh n?<” rohp{ j?okB ;h.
T[jB/ ;'funk¸ “GrtkB fezBk e[ d[ZX ghT{< n?vk feZvk e[
fYZv n?< wzdo ubd?I, F?Is T[E'I Jh w?~ w[zv/ i'rk d[ZX
fwbi/.” s/ T[j wzdo tZb ~ j' fbnk.
wzdo ftu GhV b^rh ;h. b'e e"bhnK rbk;K s/
rVthnK ftu d[ZX bJh esko ftu yV/ nkgDh tkoh dh
T[vhe eo oj/ ;B. fJe w'N/ bkb/ e'b tZvh ;koh rVth t/y
rohp{ B/ ik T[; e'b p/Bsh ehsh ̧ “i[nke phwko n?, G'ok
d[ZX d/ fdT[Ir/ sK E'vk Gbk j'T{.HHHw{osh ~ G'ok xZN fgnk
fdUHHH.”
bkb/ B/ T[j~ x{o e/ t/fynk s/ fejk, “w?I GrtkB
Bfws fbnKd? ;kok d[ZX. s?~ d/ e/ gkg dk Gkrh pDB?I.”
fe;/ ~ rohp T[¦s/ so; BjhI nkfJnk. nzs T[j j'o
fes/ e'fFF eoB bJh wzdo ftu'I pkjo nk frnk. wzdo d/
fgStkV/ tkbh GhVh fijh ;[zBh rbh ftZu'I b`xfdnK T[jB/
fJe j'o uwseko t/fynk. wzdo fgSbh Bkbh i' ;dk rzd/
gkDh Bkb Goh ofjzdh ;h, nZi d[ZX Bkb fuZNh j'Jh gJh ;h.
Y
;t?-u/sBk (29) ngq?b-i{B 2012
e?ohno
gF{ ns/ gzSh irs Bkb'I wB[^y dk tyo/tK T[;dh
fte;s j'Jh ;wM eoe/ j? ns/ fJj ;wM, f;Zfynk dh
;tkoh eoe/ wB[Zy se gj[zudh j?. fJ; ftfrnkB d/ :[Zr
ftu fiE/ n;hI ftfrnkB dhnK wB[^yh-f}zdrh ~ ;ob
pDk ojhnK u"sock b^GsK B'N eod/ ns/ wkD eod/ jK
T[E/ ni/ th ftFt ftu tZy-tZy ekoBK t; wB[^yh-;w{j
d/ tZv/ fjZ;/ ~ f;Zfynk dh b'n o[FBkn BjhI ;eh. gVQ/
ns/ nBgVQK ftu ;wM, fdZy ns/ ofjDh-pfjDh dk
tZvk gkVk, n;b ftu f;Zfynk ns/ nBgVQsk dk jh
coe jz[dk j?. f;Zfynk fiE/ ftnesh-ftF/F ns/ ;w{j
bJh, ;w[ZuhnK f}zw/tkohnK dk ;pZp pDdh j? T[E/
nBgVQsk, ftneshrs ns/ ;w{fje nfrnkBsk
pDdh j? i' ed/-ed/ ijkbs dk o{g th Xko b?Idh j?.
e[Zb fwbk e/ f;Zfynk, j? iK BjhI j? ftu, B{o ns/ jB/o
fizBk nzso j?. jEbk b/y ftfdnkoEhnK d/ wkfgnK ~
;zpzfXs j? fe T[j fJ; coe ~ xNkT[D ftu nfjw
:'rdkB gk ;ed/ jB, nkgD/ pZfunK ~ f;Zfynk dhnK
;cb fJekJhnK ftu pdb ;ed/ jB.
wkg/ j'D dk wkDL
T[wo d/ fJe gVkn ’s/ ik e/ wB[^yh ihtB gshnK-
gsBhnK d/ i'fVnK ’u tNdk j?, T[gozs wK dh e[Zy ’u'I
B{o T[gidk j? ns/ fco T[j d't/I (wksk-fgsk) xo ’u
iBw/ pkb bJh pDdhnK f}zw/tkohnK fBGkT[D bJh,
f}zw/tko jz[d/ jB. Gkt/I n;hI nkgDh shih iK u"Eh ghVQh
s'I pknd e[ZM BjhI ikDd/ j[zd/ go fJj ox{e[b-ohs j? i'
;dhnK s'I ubdh nkJh j? ns/ fJj b``wh bVh ;kv/ tD-
wkD; g[ofynk s'I th nrKj sZe iKdh j?. ;kv/ xo izw/
pkb ~ fJe xo fwbdk j?, n;hI T[; ~ ;'jD/ eZgfVnK
’u tb/Nd/ jK, ;[oy p[ZbK ~ Ffjd bk e/ y[F-nkwdhd
efjzd/ jK, e[Zb wB[^yh Fesh ns/ gqfWsh T[; dh nkosh
T[skoB ’u i[Ndh j?. n;hI T[; ~ fJe BKn fdzd/ jK,
gfjukD fdzd/ jK, w[pkoeK dk f;bf;bk ubdk j?, n;hI
T[; dh jo soQK Bkb ;zGkb eod/ jK, f;js dk fynkb
oZyd/ jK. fJe fB^ek wB[^y ;kv/ ;kjwD/ tZvk j' fojk j[zdk
j?. n;hI T[; bJh jo ekwBk eod/ jK ns/ jo ;w/I wkg/
j'D d/ wkD Bkb Go/-Go/ ofjzd/ jK.
gVQ oj/ ftfdnkoEhnK bJh wkfgnK dhnK f}zw/tkohnK
;toB f;zx G`r{
f;Zfynk gqsh fceowzdhL
fiT[I jh pZuk nkgD/ 3 toQ/ g{o/ eo b?Idk j?, T[j
s[oBk, d"VBk f;Zy u[Zfenk j[zdk j?. ;[oZfyns-;zGkb
bJh n;hI T[; bJh fJXo-T[Xo ikD dk }kpsk sfj
eod/ jK, nkgDh gfjo/dkoh tXkT[Id/ jK, Xkofwe ns/
;wkfie ;z;eko f;ykT[Id/ jK, T[; d/ fpjso GftZy dh
ikwBh bJh nkwdB d/ ;o's g?dk eod/ jK. fJj T[j ;wK
j[zdk j? id'I T[; ~ pkbgD dh pkdFkjh ’u'I eZY e/ nZyoK
d/ t; gkT[Dk jz[dk j?. fJE'I jh T[; dh f;Zfynk gqsh
fceo F[o{ jz[dk j? ns/ wkg/ fJe-;ko f;Zfynk dh nDj'Id
ekoB, nkg'-nkgDh ;woEk nB[;ko tZy-tZy ;e{bK
ftu, nkg'-nkgD/ pZfunK d/ dkyb/ eotkT[Id/ jB.
eh ukjhdk j? s/ eh j?<
nZi ftFt fJe fgzv pD frnk j?. fJ; fgzv d/
ftek; ~ ;fEo oZyD, j'o tXkT[D ns/ wB[^y-;w{j gqsh
fGzB-fGzB soQK dhnK f}zw/tkohnK fBGkT[D bJh ftFt
~ ftfrnkBhnK, fJzihBhnoK, vkeNoK, gkfJbNK,
gqpzXeK, we?fBeK nkfd fijh nB`s wB[^yh Fesh dh
b'V g?Idh j?. fJ; b'V dh g{osh bJh fte;s w[beK dh
so} ’s/ ;w/I-;w/I ’s/ ftfdnkoEh dh o[uh ns/ p"fXe
goy eoe/, T[BQK ftu T[es nB[;ko gqfsGktK fsnko
eoBhnK ukjhdhnK jB. nfijk BjhI j' fojk. nfijh
gqDkbh dh nDj'Id ekoB pkb-irs gqsh tZvk ngokX
fJj j' fojk j? fe ;zGktBk GohnK ebhnK ~ fyVB dk
tksktoB BjhI fdZsk iKdk. T[es d/ ;zdoG ftu ns/
j'o fezB/ jh ekoBK t; ftfdnkoEhnK dk gqfsGktK ti'I
fte;s j'Dk bkNoh-B[wk ;pZp pD u[Zek j?. fJj ekwBk
jh ehsh ik ;edh j? fe f;Zfynk d/ y/so ftu jo
ftfdnkoEh ~ nZr/ tXD d/ ;wkB w"e/ fwbD. jk;b
jkbsK ftu wkfgnK ~, nkgD/ pZfunK dh f;Zfynk gqsh
pj[s ;[u/s j'D dh b'V j?, pDdh gfjo/dkoh eoB dh
b'V j? sK fe nkgD/ pZfunK gqsh, fe;/ fe;w dk
gSsktk T[BQK d/ GftZy dk fjZ;k Bk pD/.
w"i{dk f;Zfynk ns/ u[D"shL
;e{b f;Zfynk Bkb ;pzXs f;Zfynk p'ovK B/
fte;s d/FK dh so} ’s/ w?fNqe gZXo se dhnK
gqhfynktK pzd eo fdZshnK jB go d{;o/ gk;/ pkjow[yh
;t?-u/sBk (30) ngq?b-i{B 2012
nkbk-d[nkbk fte;s d/FK fijk BjhI j?. ;kv/ d/F ftu
fiE/ tZv/ gZXo ’s/ gqpzXeh ns/ nfXnkgB gZXo ’s/
gqshpZXsk r[Zm/ bk fdZsh rJh j? T[E/ ftfdnkoEhnK bJh
fGzB-fGzB soQK d/ fyzvkn g?dk j' u[Ze/ jB. fJBQK fyzvktK
ftu w'pkJhb, N?bhth}B d/ Bk-t/yD:'r gq'rokw, rzdk
rhs-;zrhs, BF/, c?FB, nDukjhnK w[jZpsK nkfd
Fkwb jB. fJBQK ekoBK t; ftfdnkoEh tor dk tZvk
fjZ;k nB[FkFB ftu jh BjhI ofjzdk. nfij/
ftfdnkoEhnK bJh f;Zfynk pj[s fgZS/ ubh rJh j?.
ikfJdkd d/ tko; j'D ekoB bVek-tor nbroi j'
fojk j?, gVQkJh ftu'I fBeb fojk j?. wkBf;e gq/FkBh ns/
;ohoe dzY d/ BKn ’s/ f;Zfynk ftGkrK B/, nfXnkge-
tor e'b'I, pZfunK bJh T[BQK dh fpjsoh fjZs tosh
iKdh f;nkDh-;ysh th y'j bJh j?. fJBQK ekoB t;
pj[s/ ftfdnkoEh ;e{b-gqpzX ~ fNZu ;wMD b^r/ jB.
d[Zy dh rZb fJj th B'N j'Jh j? fe nfij/ nbroi
ftfdnkoEhnK dh E'VQh-pj[s itkpd/jh pdb/, pj[s/
wkg/ th T[BQK Bkb yVQ iKd/ jB. fJj ;G feT[I j' frnk
s/ fJ; dk jZb eh j?< fJj fJe rzGho s/ tZvk ftFk j?.
T[es d/ ;zdoG ftu f;Zfynk u[D"sh pDe/ ofj rJh j?.
gfjbK fby/ nB[;ko B{o pDe/ xo ~ o[FBkT[D tkb/
pkb dh nkGk wZXw g?Dh F[o{ j' iKdh j? ns/ nyho
;zGktBk Gfonk ftfdnkoEh GhV dk fjZ;k pDe/ ofj
iKdk j?. nfij/ ;fwnK ftu f;Zfynk tZvh u[D"sh j? fi;
~ ;theko eoe/ jh f;Zfynk Bkb fJB;kc ehsk ik
;edk j?.
wkg/ nkgDh f}zw/tkoh ;wMDL
n;hI Gkosh ;ZfGnkuko nzdo ofjzfdnK nkgD/
pZfunK ~ nkgD/ GftZy d/ tko; ;wMd/ jK. }o{oh j? fe
GftZy d/ Ffjoh wkD-wZs/ j'D, fiBQK Bkb wkfgnK dk
wkD jh Bk tX/ ;r'I T[j ;kv/ ;wki bJh th e[M eoB
tkb/ j'D. id'I jo wkgk nfijk ukj[zdk j? sK }o{oh j? fe
jo wkgk nkgD/-nkg ~, nkgD/ pZfunK ’s/ e/Idos eo/.
fJ; f}zw/tkoh ~ gqf;ZX ;'thns ftfdnk ftfrnkBh
;[y'wfb`;eh d/ fJ; eEB nB[;ko b?Dk ukjhdk j? “i'
e[ZM fJe wB[^y pugB ftu rtkT[Idk j? T[j itkBh ns/
p[Ykg/ ftu ed/ th g{ok BjhI ehsk ik ;edk.” pj[s
;ko/ wkg/ ;e{bK ftu ch;K d/ e/ jh nkgDk co} g{ok
j'fJnk ;wM b?Id/ jB, nfijk mhe BjhI. gVQkJh d"okB
wkg/ fet/I oZyD nkgD/ pZfunK dk fXnkB< e[ZM B[es/
j/m fby/ nB[;ko jBL
wkfgnK ~ ukjhdk j? fe T[j xo ftu nkgD/
pZfunK ~ gVQB bJh tXhnk wkj"b d/D, T[BQK bJh uzr/
ns/ tekoh ftfdne ndko/ u[DB, xo ftu f;jswzd
foFs/ :ehBh pDkT[D, nkgD/ pZfunK dh T[BQK d/ ;e{bK
ftu tZX s'I tZX jk}oh :ehBh pDkT[D, tZy tZy
w;fbnK ’s/ nkgD/ pZfunK ~ ;w/I ;w/I ’s/ tkoskbkg
eo', nkgD/ pZu/ d/ ;e{b Bkb okpsk oZy', xo ftu
o'}kBk nypko, ;w/I ;w/I fBebd/ uzr/ w?r}hB ns/
g[;seK fbnkT[Dk :ehBh pDkU, nkgD/ pZfunK ~ d/F
ns/ d[BhnK d/ toskfonK Bkb i'VB bJh N?bhth}B
’s/ ]poK, tkd-fttkd ns/ ftfrnkB nXkos gq'rokw
t/yD dh nkds gkU, nkgD/ pZfunK dh f;js dk
fynkb oZy'. T[es d/ ;zdoG ftu jo wkg/ ~ ukjhdk j?
fe T[j (pZu/ d/ o{g ftu) nkgDh ns/ ;wki dh g{zih
bJh, GftZy d/ fJB;kB bJh b'VhId/ p"fXe ftek; bJh
ns/ wB[^yh ;wki dh fpjsoh bJh nfjd bJ/ fe T[; d/
ezw dh gfjbh gfjb, pZfunK gqsh j't/rh.
Y
jo ;kb dh soQK, fJ; tko th feF'oK-B"itkBK dh F];hns T[;koh ;pzXh fJe ekoiFkbk ns/ e[M
ekbiK ftu b?euo bVh dk nk:'iB ehsk ik fojk j?.
ftF/F gjz[uL gq'H pbd/t f;zx w[ZNk ;wki wB'ftfrnkBh ns/ gzikph ezfwT[fBNh j?bE ;?INo e?B/vk d/ w[Zy gqpzXe
;fj:'r L iro{g f;zx, G[fgzdo f;zx, fBob/g f;zx ns/ j'o w?Ipo ;/tk ;[;kfJNh, e?B/vk :[fBN.
i' th B"itkB fJ; e?Ig iK b?euo ftu Gkr b?Dk ukj[zD T[j ;/tk ;[;kfJNh gzikp d/ d\so iK ;t?-
u/sBk sq?wkf;e d/ ;zgkdeh p'ov Bkb ;zgoe eoB.
;zgoe L c'BL 09815808506, 9815985559, 9888211988 Email : [email protected].
‘;/tk’ ;[;kfJNh gzikp tZb'I
;t?-u/sBk e?Ig ns/ b?euo bVh
24 s'I 30 ;szpo 2012
;kv/ gqshfBX
w'rk L ;H gofwzdo f;zx frZb w'pkfJb L 98882-11988
nzfwqs;o L ;H fJzdoihs f;zx r'r'nkDh w'pkfJb L 98159-85559
pNkbk L ;H r[ow[y f;zx w'pkfJb L 98765-24292
e[okbh L ;H pktk f;zx w'pkfJb L 98780-05828
w'jkbh ¥ uzvhrVQ L ;H nwBdhg f;zx w'pkfJb L 94631-18880
uwe"o ;kfjp L ;H ;toB f;zx Gzr{ w'pkfJb L 94174-69290
o'gV L ;H oDihs f;zx w'pkfJb L 93167-12833
yoV L ;H wfjskp f;zx w'pkfJb L 98556-22532
gfNnkbk L ;H nwoihs f;zx w'pkfJb L 98728-49401
;[bskBg[o b'Xh L ;H joihs f;zx w'pkfJb L 98552-36225
Fkje'N L ;H nzfwqsgkb f;zx w'pkfJb L 98555-98853
w[zpJh L ;H gofwzdo f;zx ;'Yh w'pkfJb L 93226-54811
cohde'N L ;qh dftzdo ;?ch w'pkfJb L 98780-15680
e?B/vk (Jh;N e';N) L ;H iro{g f;zx o{gh w'pkfJb L 001-647-200-6363
e?B/vk (t?;N e';N) L ;H G[fgzdo f;zx pZph w'pkfJb L 001-778-320-1836
fBT{}b?Iv L ;H csfj f;zx w'pkfJb L 0064-272-439-292
b[fXnkDk L ;H ;[yd/t f;zx bki
pfm``vk L ;H ;[ygkb f;zx
gkmeK d/ fXnkB fjs
;t?-u/sBk d/ gfjb/ uko nzeK ~ gkmeK tb'I p/jZd T[;ko{ ns/ GotK j[zrkok fwfbnk j?. e[M
nVuDK ekoB fJ; gZso dh gqekFBk ftu j'Jh d/oh bJh fywK d/ ikue jK. j[D fJj
;t?-u/sBk s?qwk;e o{g ftu gkmeK d/ ;fj:'r Bkb fBozso gqekFs eoB dk g{ok isB
ehsk ikt/rk.
fe;/ yokph ekoB ;kv/ gk; ‘;t?-u/sBk’ d/ e[M gkmeK d/ f;oBkftnK (addresses) tkbk
vkNk T[gbpX BjhI fojk. fijV/ gkmeK ~ ‘;t?-u/sBk’ dk e'Jh nze Bk fwb/ sK feogk
g{ote T[j nkgDk g{ok gsk, c'B B`̀po, Jh-w/b (nro j't/ sK) uzd/ d/ t/ot/ ;fjs ;zgkdeh
gs/ #s/ fuZmh, Jh-w/b iK c'B okjhI ;{fus }o{o eo d/D sK i' T[BQK ~ ‘;t?-u/sBk’
fBoftxB w[jZJhnk eotkfJnk ik ;e/. ;zgkde
;t?-u/sBk dh ;whfynkL
• Fbkxk:'r T[gokbk j?L
;t?-u/sBk iBtoh-wkou 2012 gVQB bJh fwfbnk. gzikph w?r}hBk ftu fJ; ftF/ ’s/ w/o/ fynkb nB[;ko
feXo/ th j[ZG e/ ekoi BjhI j'fJnk j?. fJ; ftF/ ’s/ w?r}hB ~ gfjb edwh efj btK sK e'Jh nfs-eEBh BjhI
j?. fJB;kB dk ;t? pko/ ikBDk jh ;G s'I }o{oh j? ns/ fB^i pko/ jh ;kvk ;wki u/szB BjhI j?. fJ; bVh ~ F[o{ eoB
’s/ w?I fJ; Fbkxk:'r T[gokb/ dh Fbkxk eodk jK s/ Bkb jh w[Zy ;zgkde, ;zgkdeh wzvb s/ ;bkjeko p'ov d/
thoK ~ tXkJh th fdzdk jK.
nrb/ nze dh T[vhe ftu
r[bpho f;zx psok, jKreKr
• wkBf;e G[Zy dh g{osh
gzikph b'e ;ohoe G[Zy dh g{osh bJh eZuh o'Nh ~ gotkB BjhI eod/ go pj[s/ b'e wkBf;e G[Zy dh g{osh
eZuhnK s/ ftnoE rZbK Bkb jh eod/ jB. ;t?-u/sBk gVQe/ wkBf;e G[Zy dh g{osh gZeh, oVQh o'Nh s/ o;dkfJe
y[oke Bkb j' rJh. vkH i;tzs f;zx B/eh, F/y ;kndh d/ ftuko, ;zgkdeh, ;\bsk dk okj, gq'H :Fgkb dh
w[bkeks, vkH dhgsh ih dhnK B"itkBK Bkb d' rZbK, vkH r'r'nkDh dk tfjwK Gowk ’u c;/ gzikph, r[ogqhs f;zx
s{o dh e'jK b`ph tkN, wfB`do no'Vk dh p'bukb dk Yzr, gofwzdo f;zx frZb dk w?I fet/I u/sB j'fJnk, vkH fos{
dhgsh dk ize c{v nkgD/ pZfunK ~ th gVQkfJnk, ftodh ih dk ;{uBk nfXeko n?eN, :[teK dk fjZ;k s/ ;kfjs
Xkok th pj[s tXhnk b^rk.
fJ; ftu feXo/ E'Vh fijh ftnzr ~ th irQk }o{o fdU. u/szB ;wki s[jk~ g{ok ;fj:'r d/t/rk. fceo Bk
eo'. ;'u tXhnk j?¸ rshFhb j' e/ uZb'HHHH!!
byftzdo f;zx NZbrVQ, fBT{:koe
• ;/tk gzikp fJe gq/oe Fesh
;t?-u/sBk (iBtoh-wkou 2012) okjhI ;/tk gzikp d/ T[d/F s/ BhshnK ikDB dk ;[Gkr gqkgs j'fJnk.
feF'oK s/ B"itkBK dh F];hns s/ ;otgZyh ftek; bJh ns/ e[dos gqsh pDd/ \o}K dh g{osh bJh s[jkvh ;'u
s/ w[fjzw ~ dkd fdzd/ jK. ikrd/ gzikphnK ~ w[pkoe ns/ ;[Zs/ j'J/ s/ ikrd/ x[okV/ wkofdnK ~ s[jkvh ;'u fJe
jb{Dk j?. n;hI fefBnK e[ ~ gq/o ;ed/ jK¸fJj tZyok ftFk j? go fJ; bJh T[dwFhb j'Dk ;kv/ co} jB. w?I fJ;
;[;kfJNh d/ d/F-ftd/F ftu ofjzd/ thoK ~ tXkJh fdzdk jK ns/ nk; eodk jK fe s[;hI ;opZs d/ Gb/ tkbh GktBk
Bkb, uVQdh ebk ’u ekoiFhb oj'.
r[owhs f;zx ;kX{tkbk, B}dhe sbtzvh GkJh, f}bQk L fco'}g[o
• ;t?-u/sBk gouk fwfbnk. B"itkBK ~ ;kjwD/ oZy e/ ehsk frnk fJj T[¦dw ;uw[Zu jh nZi d/ ;w/I dh b'V j?.
;t?-u/sB j'D pko/ n?bpoN; d/ ftuko ns/ vkH dhgsh dk b/y ;/X sK fdzd/ jB, go fJ; ~ nkgD/ nzdo
Xkfonk fet/I ikt/. fJ;/ soQK jh vkH r'r'nkDh dhnK rZbK tXhnk jB, go ;tkb gq?eNheb dk j?.
f;js ns/ ;kfjs d/ ekbw th tXhnk jB, go fJ; dk w?No e[M xZN j?. ¸d/ftzdo, }hok
• w?rihB tXhnk b^frnk. ;kv/ tor/ B"itkBK ~ e[M uzrhnK rZbK dk gsk ub/rk. B"itkBK dh w[Zy gqkpbw j?
fe T[j gVQ e/ feXo ikD. don;b e'Jh okj BjhI d;dk. fJ; w?rihB okjhI i/eo e?ohno pko/ iK B"itkBK
dhnK ;wZf;nktK ~ b? e/ e[M fbfynk ikt/ sK j'o tXhnk j't/rk. ftt/e, w'rk
• w?rihB gVQ e/ jfNnk jK. ;kok jh w?No fJe gq/oDk d/D tkbk j?. Gkt/I fJj w[Zy s"o s/ B"itkBK bJh eZfYnk
ikgdk j?, go fJj ;ko/ b'eK bJh tXhnk okj-d;/ok j' ;edk j?. pbihs, r[odk;g[o
• ;kv/ tor/ fgSV/ fJbkfenK ftu e?ohno e"I;fb`r dh xkN j?, i/eo fJj w?rihB fJ; ~ g{ok eo ;e/ sK tXhnk
rZb j't/rh. gtB e[wko, gfNnkbk