ระบบการเพมผลผลตขาว System of Rice Intensification (SRI)

เอกสารเรอง ระบบการเพมผลผลตขาว System of Rice Intensification (SRI) นไดรวบรวมขอมลจากองคกร Association Tefy Saina (ATS) ประเทศมาดากสการ และขอมลจากประเทศศรลงกา เปนหลก นอกจากนไดรบขอมลเกยวกบการควบคม-ก าจดปและหอยจาก เครอขาย Honeybee ประเทศอนเดย และจาก Mindanao Baptist Rural Life Center, ประเทศฟลปปนส ทางสมาคมเทคโนโลยทเหมาะสม (ATA) ไดมสวนส าคญในการแปล ส าหรบฉบบปรบปรงน ไดเพมเตมขอมลจากเอกสารของคณะกรรมการคาทอลคเพอการพฒนา (คพน.) และประสบการณการท านาโยนกลาและการทดลองปลกขาวแบบตนเดยวของอาจารยเชาววช หนทองทงนและทงนนเอกสารเลมนส าเรจลลวงไดดวยดนน ตองขอขอบคณทานอาจารยพฤกษ ยบมนตะสร อาจารยประจ า คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม อาจารยทรงวฒ พรหมขดแกว และเจาหนาทสงเสรมและบรการสงคม สภาครสตจกรแหงประเทศไทย เปนอยางสง ททานไดชวยเหลอในเรองการตรวจเอกสารและเรยบเรยงใจความของเอกสารเพอใหผอาน อานแลวเขาใจงาย ไดใจความ ปจจบนไดมการวจย และทดลองในพนทตางๆ พอสมควร ทางคณะผเรยบเรยงเอกสารระบบการเพมผลผลตขาว System of Rice Intensification (SRI) จงขอขอบคณทกทานทมสวนรวมในเอกสารเลมนเปนอยางสงมา ณ โอกาสน

บทน า เกษตรกรของประเทศไทยสวนใหญเปนรายยอย มพนทท านาเฉลย 5 ไร วตถประสงคของ

การปลกขาวจงปลกเพอบรโภคและจ าหนาย แนวทางการผลตจงเนนการลดความเสยง และใหความ ส าคญกบเสถยรภาพของการผลต นอกจากนการเลอกใชพนธขาวมกจะเลอกขาวทมคณสมบตในการหงตมดดงนนขาวขาวพนธหอมมะล 105 และขาวเหนยวพนธ กข.6 จงเปนพนธขาวทไดรบความนยม กระบวนการผลตโดยอาศยปยเคม ไมไดท าให ผลผลตขาว เพมขนมากนก แตกลบท าใหตนทนการผลตเพมสงขนอยางมาก

ระบบการผลตขาวแบบ SRI หรอ System of Rice Intensification เปนวธการทถกพฒนาโดย Fr. Henri de Laulanie,S.J. ในขณะทท างานในประเทศมาดากสการ ระหวางป 2502 - 2538 เพอปรบปรงการผลตขาวและยกระดบความเปนอยของเกษตรกรในประเทศดงกลาว ตอมาวธการดงกลาวนไดมการขยายผลโดยหลายองคกร โดยเฉพาะ Association Tefy Saina ทประเทศมาดากสการ และศนย CIIFAD ของมหาวทยาลยคอรเนล เอกสารภาษาไทยนแปลจากฉบบภาษาองกฤษซงเรยบเรยงโดย Professor Dr.Norman Uphoff ผอ านวยการศนย CIIFAD

ระบบการผลตขาวแบบ SRI ใหความส าคญกบศกยภาพทแทจรงของตนขาว ดงนนในการปลกจง พยายามทจะสรางสภาพแวดลอมใหมทเออตอการแสดงศกยภาพของตนขาวอยางเตมท ตงแตการเตรยมกลา อายกลา ทระยะ 8-12 วน(2ใบ) ลกษณะของการเตรยมดน วธการยายปลกแบบตว L แทนการปกด า ใชหนงตนตอหลม ระยะระหวางหลมทเทากน และการจดการน าโดยปลอยใหหนาดนแหงและเปยกสลบกนจนกระทงถงระยะกอนออกรวงเลกนอยจงปลอยน าทวมประมาณ 1 – 2 ซม.

งานวจยและการยนยนผลในพนทเกษตรกรจากหลายประเทศพบวา ระบบการผลตขาวแบบ SRI สามารถเพมผลผลตไดอยางมากโดยไมตองใชปจจยการผลตเพมขนจากเดม เพยงแตปรบเปลยน วธการปลก ผแปลเหนวาวธการนเปนทางเลอกหนงของการเพมผลผลตโดยไมตองเพมตนทนการผลต และคดวาเหมาะสมกบเกษตรกรรายยอย ทมวธการปลกขาวแบบนาด า จงไดน า วธนมาทดลองในประเทศไทย และประยกตใชใหไดผลทดมากทสด ซงหวงวาทานทอานคมอนและน า ไปปฏบตแลว โปรดชวยแสดงขอคดเหน และชวยปรบปรงเอกสารตลอดจนวธการผลต เพอความกาวหนาและความผาสขของเกษตรกรไทย

ความเปนมา ท าอยางไรจะชวยใหตนขาวเจรญเตบโตดขนและใหผลผลตมากขน ระบบการเพมผลผลตขาว

(S.R.I.) ไดชวยใหชาวนาหลายรอยคนในมาดากสการเพมผลผลตไดอยางนอยหนงเทาตว หากมการจดระบบอยางดใหแกตนขาว ดนและน า ผลผลตอาจเพมเปน 1,280–1,600 กก.ตอ ไร หรอมากกวา นนได เอกสารนเปนการแนะแนว เสนอแนวคดพนฐานและแนวทางปฏบตทจะท าใหการปรบปรง ผลผลตเปนไปอยางทกลาวขางตน ขอมลนหาใชเปนสตร ซงจะตองปฏบตตามอยางเปนกลไกไม แต

เปนเสมอนเครองชทาง ส าหรบเกษตรกรใชทดสอบและประเมนผลวธใหมๆ ทจะชวยใหตนขาวเจรญเตบโตใหผลผลตมากขน หากเอกสารเลมนและวธทเสนอแนะชวยใหผลผลตทานเพมขนเราหวงวาทานจะถายทอดแนวความคดและแนวทางปฏบตนไปสเกษตรกรอนๆ เพอทกครอบครวและชมชนจะเจรญรงเรองและมนคงยงๆขนไป

เอส อาร ไอ ( S.R.I.) พฒนาขนในมาดากสการ โดยชาวฝรงเศสชอ อองร เดอ โลลาน ซงท างานรวมกบเกษตรกรและเพอนรวมงานชาวมาลากาซ ระหวาง พ.ศ. 2504 ถง พ.ศ. 2538 เพอ ปรบปรงวธผลตขาว ดวยความปรารถนาทจะใหชาวมาลากาซมชวตความเปนอยทดขนและมความสขมากขน บดน ระบบดงกลาวไดรบการศกษาและประเมนผลจากนกวทยาศาสตรและเกษตรกร ผปลกขาวจากหลายๆประเทศ

เอส อาร ไอ ( S.R.I.) เรมจากหลกปรชญาทวาตนขาวตองไดรบความเคารพและจนเจอประหนงสงมชวตทมศกยภาพ ศกยภาพนจะน ามาใชไดกตอเมอเราอ านวยสภาวะทดทสดทเออตอการเตบโตของพช หากเราชวยใหพชเจรญเตบโตดวยหนทางใหมทดกวา พชกจะตอบแทนความพยายามนนกลบคนเปนหลายเทา เราจะไมปฏบตตอพชเยยงเครองจกรนอยๆ ทถกบงคบใหท าสงทฝนธรรมชาตของตนเอง

สงทเกษตรกรนบรอยในมาดากสการ ตลอดจนประเทศอนๆทวโลกปฏบตกนมานบรอยๆปเพอใหขาวเจรญเตบโต กลบท าใหศกยภาพตามธรรมชาตของตนขาวลดลง ระบบใหมทจะใชขยายผลผลตขาวน เปนการเปลยนแปลงวธการปฏบตระบบเดม เพอน าศกยภาพส าคญในตนขาวออกมาใชเพอเพมผลผลต ผลผลตทเกษตรกรแตละคนท าได ขนอยกบปจจยหลายประการ ไดแก การหวานเมลดอยางระมดระวงในเวลาอนเหมาะสม การเตรยมดนและจดการดนในนา การควบคมน า คณภาพดน และพนธขาวทจะใชปลก มความเหมาะสมตอสภาพการเจรญเตบโตหรอไม

อยาซอทงเมลดพชและปยเคมใหมเพมเตม ขอนจ าเปนส าหรบเกษตรกรทประสงคจะไดผลผลตเพมขนจ านวนมาก โดยผลผลตจะเพมอยางมาก หากปลกขาวดวยหลกการ เอส อาร ไอ ( S.R.I.) ซงมโครงสรางตางจากวธอนๆ ทงยงใหหนอจ านวนมากกวาเดม และใหรากทแขงแรงและหนาแนนซงสามารถดดซบอาหารจากดนไดมากขน ยงกวานน ตนขาวจะผลตเมลดขาวไดมากขนดวย เราสามารถท าใหตนขาวมโครงสรางใหม และใหผลผลตมากขนเชนนไดเสมอ แตศกยภาพนไมอาจดงออกมาไดดวยวธการจดการทดทสดเพยงอยางเดยว

การปฏบตตามหลกการของ เอส อาร ไอ ( S.R.I.) เมอเกษตรกรปฏบตตามหลกการ เอส อาร ไอ ( S.R.I.) ผลผลตเพมขนอยางทไมเคยไดมา

กอน เราขอยกตวอยางนาย โอโนเร อาร เกษตรกรซงเรมท างานกบเทฟ ไซนา (TEFY SAINA)ในฤดกาลผลตป 1994/1995 โดยใชวธการ เอส อาร ไอ ( S.R.I.) ปลกขาวบนพนทเพยง 1.5 ไร และ ไดผลผลต 1,500 กก/ไร ในปแรก เมอเทยบกบ 320-480 กก/ไร ในฤดผลตกอน ปตอมา เขาขยายพนท เปน 12.5 ไร และ 25 ไร ในเวลาตอมาและยงคงไดผลผลตสงขน 2,032 กก และ 2,190 กก / ไร

ผลการศกษาในประเทศศรลงกาพบวาขาวในระบบ เอส อาร ไอ มลกษณะดงน 1. มระบบรากทแขงแรงและแทงลกลงไปในดนไดมาก 2. ใน 1 ตารางเมตรปลกขาว 16 ตน (หลม) 3. ขาว 1 หลมจะแตกหนอเฉลยประมาณ 26 หนอ 4. ในพนท 1 ตารางเมตร มรวงขาว ประมาณ 400 รวง 5. หนงรวงมเมลด 396 เมลด เปนเมดด 340 เมลด (86%) และเมลดลบ 54 เมลด (14%) 6. หนงรวงไดน าหนกขาวประมาณ 5.75 กรม

หลกการปฏบตของระบบ เอส อาร ไอ เพอใหไดผลผลตสงอยางไมนาเชอ เกษตรกรควรปฏบตดงตอไปน

ก. การพฒนาของระบบรากและกระตนการแตกหนอ

1. ยายตนออนเมออาย 8 - 12 วน หรอมใบเลกๆสองใบแทงออกจากเมลดขาว หากทานปลกตนกลาทแกกวา หรออายราว 3- 6 สปดาห ศกยภาพในการผลตหนอจะลดลง

2. ปลกตนกลาทละตน แทนการปลกเปนกระจกๆ ละ 3 – 4 ตนหรอมากกวานนอยางทนยมท ากน

เมอปลกตนกลาหลาย ๆ ตนขนรวมกน รากแตละตนจะท างานแขงกน ซงเปนปญหาเดยวกนกบ เมอตนขาวอยใกลกบวชพชซงจะเกดการแยงอาหาร น า และแสงแดด

ภาพแสดงการปรบตวของตนขาว ข. ธาตอาหารส าหรบตนขาว

ในระบบ เอส อาร ไอ เนนการใชปยอนทรย เนองจาก เอส อาร ไอ ใหผลผลตสง จงจ า เปนตองมการทดแทนสารอาหารในดนทถกใชไป

ดนทอดมไปดวยปยคอกและปยหมกจะมโครงสรางทด ท าใหรากพชเจรญเตบโตในดนไดด ซงปยคอกจะปลอยสารอาหารไดชากวาปยทวไป ในระยะยาวจะท าใหตนพชไดรบประโยชนจากแหลงอาหารนมาก รากตนขาวทสมบรณแขงแรง สามารถดงสารอาหารจากปยหมกและปยคอกไดด ค. การควบคมน า

กอนขาวจะตงทองควรปลอยใหพนนาแหงสลบกบเปยก แตผวดนตองมความชนประมาณ1– 2 เซนตเมตรอยางสม าเสมอ ทเปนเชนนเพราะ ขาวไมใชพชน า หากขาวไมไดอยใตน าจะเจรญเตบโตไดดกวาและขาวสามารถดงออกซเจนจากอากาศไดโดยตรง และเมอดนไมไดอมน าท าใหรากขาวงอกยาวออกไป เพอหาอาหาร แตหากอย ในน ารากขาวตองสรางถงลมเลก ๆ เพอดดออกซเจนจากผวดนซงท า ใหการสง อาหารไปสหนอและใบถกรบกวน ง. การก าจดวชพช

ก าจดวชพชครงแรกหลงปลก 10 – 12 วน และอก 14 วน ควรก าจดวชพชอกครง กอนทขาวจะคมพนทได ควรมการก าจดวชพชอยางนอย 3 ครง

การจดการใหทนาขงน าและแหงสลบกนท าใหมวชพชมาก ควรมการก าจดเพอไมใหวชพช แยงอาหารกบตนขาว ไดมการพฒนาเครองก าจดวชพชแบบกลไกงาย ๆ ทเรยกวาคราดหมน ซงในขณะทท าการก าจดวชพชจะเปนการพรวนดนไปในตวซงชวยเพมอากาศในดน และซากวชพชจะกลายเปนปยหมกส าหรบตนขาว * พนท 1 ไร ใชเวลาในการก าจดวชพช 10 วน * การก าจดวชพชแตละครงชวยเพมผลผลตขาวไดถง 400 กโลกรมตอไร ซงถอวาคม การเนาเปอยของซากพชในสภาวะน าขงท า ใหเกดกาซมเทนซงกอใหเกดความรอนขนไปในชนบรรยากาศ ท าใหโลกรอนขน ดงนนการท านาแบบเอสอารไอนนเปนการรกษาสงแวดลอมเพราะไมขงน าในนาจงชวยลดการเกดกาซมเทน

เทคนคการท านาแบบ เอส อาร ไอ ก. การเตรยมทนา

ในระบบ เอส อาร ไอ แนะน า ใหมการใชปยอนทรยเปนหลกเพอรกษาความอดมสมบรณของดน ดงนน การไถนาทนททเกยวขาวเสรจจะดทสด มนจะชวยฆาแมลงและศตรพชอน ๆ แม วชพช จะเตบโตแตกจะถกท าลายไปขณะท าให ดนเปนโคลน

- อยาปลอยใหน าทวมนานอกฤดกาลท านา ไมเชนนน ดนจะขาดอากาศ และแมลงศตรพชทเปนอนตรายจะเขามาอาศย การท าใหดนเปนโคลน

ก าจดวชพชอยางระมดระวงระหวางการไถคราด ถอนวชพชทไมตายออกทงรากใหหมดแปลง

จดส าคญ (ในการก าจดวชพช) ในการก าจดวชพชครงแรกแตเนน ๆ ภายใน 10–15 วนหลงการปกด า นนส าคญมาก

อยาลมปกตนกลาทดแทนตนทตายหรอเสยหาย ใชน าใหนอยทสด

เปนการใหออกซเจนแกรากตนกลา ออกซเจนกบราก

ตนขาวหายใจดวยราก และออกซเจนใหพลงงานแกตนขาว การใหออกซเจนแกรากสงผลดอยางยง ตอการเตบโตของตนขาว และจ าเปนตอการเพมผลผลตใหอยในอตราสง ซงอาจจะสงไดถง 1.28 ตนตอไร หรอมากกวานน

- ขาวจะหายใจล าบากหากโดนน าทวม - ตนขาวจะสลบเพราะขาดอากาศหายใจ - รากจะไมงอกเตมท - จะเกดกรดขณะทตนขาวยอยอาหาร - เนอเยอของรากจะกลายรป (เปลยนสภาพไป) - ตนขาวตองการใหน าทวมตน ๆ กตอเมอเรมออกรวง จนถงระยะแรก ๆ ทขาวเรมตงทอง

การปรบปรงคณภาพดน • ปยหมก โดยทวไปการท า ปยหมกมขนตอนยงยากและตองพลกกองปยหมก ปจจบนมวธการท า ปยหมกโดยไมตองพลกกองปยหมกแตจะวางทอนไมใผไวในกองปยหมกเปนชนเพอชวยในการระบาย อากาศและความรอนและควรเตรยมปยหมกไวลวงหนาอยางนอย 2 - 3 เดอน • ปยพชสด มขอดคอไมตองขนยายเหมอนปยหมกเพยงหวานเมลดพนธปยพชสดและเมอไดเวลากท า การไถกลบ ปยพชสดทนยมไดแก โสนอฟรกา ใชเมลดพนธ 3 กก.ตอไร และท าการไถกลบเมออาย 50 – 60 วน สวนถวเขยวใชเมลดพนธ 7-8 กก.ตอไรและไถกลบเมออาย 40 – 45 วน

• ปรบพนทใหเรยบและท า รองน าทขอบคนนาเพอความสะดวกในการระบายน าเขา-ออก • ปลกพชตระกลถวหลงการท านาเพอเสรมรายรบและชวยปรบปรงดน จากประสบการณท านาแบบ เอส อาร ไอ เนนการใชปยหมกเพราะปยหมกมสวนประกอบของธาตอาหารหลายอยางทจ าเปนตอการเจรญของพช นอกจากจะไดรบจากซากพชแลวยงไดรบจากซากสตวอกดวย การไถกลบปยพชสดในชวงทออกดอกหรอใกลออกดอกเพราะเปนชวงทปยพชสดไดมการสะสมอาหารในตวมากทสดและในชวงทปยพชสดขนควรระวงไมใหววควายเขามาในแปลงนา การปรบทนาและการท า ดนใหเปนโคลน ส าหรบตนกลาออน ๆ ไมจ าเปนตองใหโคลนลกนก ใหมน านอย ๆ - โคลนไมควรเละเปนน า แตควรเหนยวขน ไมมน าขง - ทนาควรราบเรยบสม าเสมอ เพอใหน าแผไปถงตนกลาไดทกตน - เรมท าใหดนเปนโคลนไปพรอมกบเพาะตนกลา และท าไปเรอย ๆ ใหเสรจตอนจะ ปกด าพอด

ข. การเพาะกลา ควรเพาะกลากอนปลก 8 –12 วน การเตรยมแปลงกลาใหท า เหมอนแปลงผกใหมการผสมปยคอกหรอปยหมกเพอใหดนรวนซย

เมอถอนกลาไปปลกรากขาวจะไดการกระทบกระเทอนนอย

ภาพแปลงเพาะกลาขนาด 3 X 2 เมตร ซง 1 แปลงเพาะเมลดได 250 - 300 กรม ดงนนถามพนท 1 ไร ใชเมลด พนธขาว 1 กโลกรมตองเพาะในแปลงเพาะขนาดน 4 แปลง

• แชเมลดพนธนาน 12-24 ชวโมงในน าอน 35-40 องศาเซลเซยสจะดทสดหรอตามแบบทเคยท ามา • หวานเมลดพนธในโรงเพาะช า ใหหวานไวหลาย ๆ วน เพอใหแนใจวาจะมตนกลาออนๆ มากพอท จะปลกตลอดระยะเวลาของการปกด า • โรงเพาะช า ควรจะเลกและอยใกลแปลงทจะปลกขาวมากทสด • แปลงเพาะขนาด 2 X 3 ตารางเมตรใชเมลด 250 - 300 กรม ดงนนถามพนท 1 ไร ซงตองใชเมลดพนธ 1 กโลกรม จงตองใชแปลงเพาะขนาดน 4 แปลง หลงหวานเมลดคลมดวยฟางหรอใบกระถนหรออน ๆ ทเหมาะสม • อยาใหน าทวมโรงเพาะช า แตใหมความชนในดนเหมอนในโรงเพาะช าพนธผก ท าทางระบายน า เลก ๆ เพอใหน าไหลออก • ในวนหนง ๆ ฝนควรจะตกอยางเพยงพอ หากวนไหนฝนไมตก ใหรดน าเชาเยน อยารดน าขณะท แดดรอนจด

การเตรยมเมลดพนธ • ใชเมลดพนธประมาณ 1 กโลกรมตอไร • แชเมลดพนธขาวตามทเคยท า มา หากมปญหาเรองบวขอแนะน า ใหแชเมลดพนธขาวดวยน าสะเดา • เมลดพนธ 250-300 กรม เพาะในพนท 6 ตารางเมตร 1 กโลกรมเพาะในพนท 24ตารางเมตร ใหมการรดน าวนละครง(หากฝนไมตก แตถาฝนตกตองระบายน าออกไปไมใหขงอยในแปลงนา)

ค. การขนยายกลาออกจากแปลงเพาะช า อยางระมดระวง • ถอนตนกลาทละ 2-3 ตนเทานน ใหขนยายไปยงแปลงปลกขาวทนท แลวปกด า ไมเกนครงชวโมง หลงจากถอนตนกลา ทงน เพอไมใหรากตนกลาแหง • ถอนตนกลาเบา ๆ ตรงโคนตน ใชเครองมอเลก ๆ เชน เกรยง ขดใหลกถงใตราก ซงจะเปนการ รบกวนตนกลานอยทสด • คอยระวงอยาใหตนกลาหลดออกจากเมลดพนธ และใหมดนเกาะรากไวบาง • ใหถอนตนกลาและขนยายอยางเบามอ อยาใหช า อยาลางราก อยาทงไวกลางแดด เทานยงไมนบ วาเนนมากพอ เพราะตนกลาออน ๆ เปนสงมชวตทบอบบางมาก หากตนกลาไดรบการ สมผสเบา ๆ การเตบโตจะไมชะงก และใบจะไมเหลอง

จดส าคญ (ในการเพาะช า) เพาะเมลดพนธไวหลาย ๆ วน

– อยาสรางโรงเพาะช าบนดนเคม หากทนาเคมใหปกด า เมอตนกลามใบ 3-4 ใบ(15-17วน) – ใหโรงเพาะช า แหงเกอบสนท แตใหดนชนไว – ถอนตนกลาเบาทสดเทาทจะท าได - อยาลมวาตองไมใหตนกลาหลดออกจากเมลดพนธ

ง. การด านาหรอปกด า ใหตนกลาอยหางกนพอสมควรและปกด าทละตน • กลาทจะด า มอายประมาณ 8 – 12 วน หรอ มใบ 2 ใบ • ในการปลกใหปลายรากอยในแนวนอนอยางสม าเสมอ (ปลายรากจะชอนไชลงดนไดงายและเปน การประหยดพลงงานท า ใหขาวตงตวไดเรว) • ในการถอนมาแตละครงปลกใหหมดภายใน 15-30 นาท เพอชวยลดความเครยดใหกบตนขาว • ปลกในระยะหางไมนอยกวา 25 เซนตเมตรเทา ๆ กน • ปลกเปนรปสเหลยมจตรสเพอความสะดวกในการก าจดวชพชระหวางแถวและระหวางตน ภาพ การปลกขาวแบบ เอส อาร ไอ หลกการ : ปกด าตนกลาขณะทเพงแตกใบได 2 ใบ กลาวคอ - ระหวาง 6 และ 11 วน หลงจากแชเมลดพนธในน าอน และอากาศชน - ระหวาง 7 และ 13 วน หากทนาสงกวาระดบน าทะเล 500-1,000 เมตร - ระหวาง 8 และ 15 วน หากทนาสงกวาระดบน าทะเล 1,000-1,500 เมตร หากปกด า ตนกลานอกเหนอจากระยะเวลาทกลาวมาน ตนขาวทจะงอกในแตละกอจะมจ านวนนอย เวลา 8-10 วน เหมาะทสดในทกสถานการณ แตเกษตรกรควรทดลองดวา ควรใชระยะเวลาเทาใดจงจะไดผลผลตมากทสดในสถานการณของตน (เชน หากสภาพ ดนเคมขอแนะน า ใหปกด า เมอตนกลาแตกใบ 3-4 ใบ) ง.1 ปกตนกลาทละตน นคอกญแจส าคญ การปกตนกลาทละหลายตน จะท า ใหตนขาวแยงอาหารและแสงแดดกน ปกตนกลาแยกกน ทละตน อยาปกเปนก า ๆ ทละหลายตน ง.2 ปกตนกลาเปนรปตาราง (40 x 40 หรอ 33 x 33 หรอ 25 x 25 ตารางเซนตเมตร) -ใหตนกลาแตละตนอยหางกน เพอใหรากไดแผกวางและไดรบแสงแดดมากขน - หาเชอกมาผกปม ทก 40 หรอ 33 หรอ 25 เซนตเมตร เพอบอกระยะ ขงเชอกทผกปมแลว นไวทดานหนงของแปลงขาว - ปกตนกลาลงตรงทมปมเชอก แรงงาน 1 คน ปกด า คนละ 2-4 เมตร - เสรจแลวยายเชอกไปขงขนานกบตนกลาแถวแรก และใหหางจากแถวแรก 40 หรอ 33 หรอ 25 เซนตเมตร แรงงานทอยกลางกลมควรเปนคนดแลใหการปกกลาเปนแถวแนวไมบดเบยว

ง.3 ขอควรจ า ในการปกด า เปนรปตาราง 1. เพอใหปกด า ในแนวดงไดเรวขน ใหขงเชอกทผกปมแลวอกเสน ใหตงฉากกบเชอกเสนแรกโดยขง ตรงกลางแปลงปลกขาว 2. การปกตนกลาใหหางกน 40 x 40 เซนตเมตรจะเรวกวาปกหางกน 25 x 25 เซนตเมตร และ เหมาะกบแปลงใหญๆ นอกจากนน ยงงายตอการก าจดวชพช เนนการประหยดเมลดพนธ ท าใหขาว แตกกอใหญกวา ซงเปนเปาหมายและเปนหลกฐานพสจนขอไดเปรยบของการปลกขาวแบบมาลากาซ 3. การปกตนกลาเปนรปตาราง โดยมชองวางกวางและสม าเสมอ ท าใหเกษตรกรก าจดวชพชไดสอง ทศทาง คอเปนมมฉาก ตอนแรกขนลงตามแนวตง แลวซายขวาแนวนอน ง.4 ปกด า อยางเบามอ - ใชนวหวแมมอกบนวชจบโคนราก - ปกตนกลาลงในโคลนเบา ๆ

- อยาปกตรงลงไปแบบน u แตใหปกเฉยง ๆ แบบน L - ทงน เพอใหรากงอกแผไปตามแนวนอน ไมงอกชขนขางบน - อยาปกลกเกนไป อยาใหลกเกน 1 – 2 เซนตเมตร - เผอตนกลาไวปกทขอบแปลง เอาไวแทนตนกลาทอาจตายหรอเสยหาย

จดส าคญ (ในการปกด า ) อยาปกลกเกนไป – ตองไมลมทจะเผอตนกลาไวปกทขอบแปลง เอาไวแทนตนกลาทตายหรอเสยหาย

จ. การควบคมน า ในแปลงนา จ.1 การระบายน า การท า ใหนาแหงตองใหน าสามารถออกจากนาได น าทไหลเรวจะเอาออกซเจนออกไปมากกวาน าทคอย ๆ ไหลออก หรอคอย ๆ ลดลง - ท าความสะอาดคคลองระบายน า ขดเซาะออกใหกวางขน - การวางทอ หรอขดครอบแปลงจะคมคาเพราะท า ใหน าไหลออกงายขน จ.2 ใชน าใหนอยทสด - ขณะด านา ใหใชน าแตนอย ใหมากพอทจะท า ใหดนเปนโคลนเทานน - ขณะทขาวแตกกอ ปลอยใหแปลงขาวแหงลงไปในเนอดน (ดขอตอไป) ไมตองกงวลเรองรอย แตกบนผวโคลน - ใหน าทวมเฉพาะตอนทขาวเรมออกรวง ปลอยใหน าทวมตน ๆ จนถงระยะทขาวเรม ตงทอง ใหน าสงเพยง 1-2 เซนตเมตร อยาใหมากกวานน อยาใหน าทวมนากอนขาวจะเรมออกรวง - ทนททตนขาวเรมลลงเพราะน าหนกของเมลดขาว ใหปลอยน าออกจากนา จนกวาจะแหงและถง เวลาเกบเกยว

จ.3 การท านา ใหนาแหง (2-3 เดอนแรก) เมอตนกลาเรมแตกหนอ (เดอนแรก) ตนขาวตองการเพยงความชน และการท า ใหแหงกม

ผลดตอการเพมผลผลต ตอไปนคอวธการพนฐาน 3 วธ ทควรใชตามแตสภาพภมอากาศและสภาพการระบายน าออกจากนา

- เลอนเวลาการทดน าเขานา หลงจากปกด าแลว และระหวาง 2 เดอนแรก อยาเพงทดน าเขา นา ใหรดน ากอนการก าจดวชพชเทานน เพอใหดนรกษาความชนไวได (ระหวางนดนควรจะคอน ขางเปยก) วธนดทสดและงายมาก

- จดการใหนาแหงชวคราว ทกสปดาห หรอเมออากาศอ านวย ท าใหนาแหงครงละ 2-6 วน - ใหทดน าเขานาสง 2 เซนตเมตร ทกเชา ทกวน อยางสม าเสมอ และปลอยใหนาแหงใน

ตอนบาย

ขอควรจ า ในการท าใหนาแหง 1. การจดการน าในรปแบบนชวยลดการสญเสยพลงงานความรอนจากดวงอาทตย ซงถกผวน านง ในนาสะทอนออกไป ขาวกเชนกนกบพชอน ๆ ยอมเตบโตอยางรวดเรวหากไดรบความอบอนมากขน ดงนน หากนาขาวไมถกน าทวมจะดกวาจะไดอมความอบอนไดมากขน ในขณะเดยวกนกไดออกซเจนแกรากมากขนดวย 2. นอกจากนน การประหยดน ากเปนสงทด และการใชเวลานานในการท า ใหนาแหงจะชวยลดกาซ มเทนดวย 3. ใหระมดระวง หากนาขาวเคมหรอเปนทราย

จดส าคญ (น า) การท า ใหนาแหงนน ตองใหแหงลกลงไปในดน และมรอยแตกบนผวโคลน แตอยาลมทดน า

เขานาทนททขาวเรมออกรวง ในชวงทตนขาวเจรญเตบโตไมควรใหมน าขงในแปลงนาแตมการใหน าโดยการปลอยน าเขา

ออก ในบางครงควรปลอยทนาใหแหงจนดนแตก การปลอยใหผนนาแหงเชนนชวยใหขาวไดรบแสงแดดอยางเพยงพอ เปนผลใหขบวนการสงเคราะหแสงมประสทธภาพสงแตเมอขาวเรมออกรวงใหขงน าไวในแปลงนา 1 – 2 เซนตเมตร และปลอยน าออกกอนท าการเกบเกยว 20 วน

ฉ. การดแลรกษา • การก าจดวชพช เนองดวยระบบ เอส อาร ไอ ใชกลาตนออนปลกระยะหางพอสมควรอกทงไมม การขงน าในแปลงนาซงสภาพทนาเชนนเหมาะแกการเจรญเตบโตของวชพช ดงนนควรมการก าจด วชพชอยางนอย 3 ครง เกษตรกรหลายคนใชเครองทนแรงในการก าจดวชพช ทผลตจากโรงงาน หรอประดษฐขนมา บางทานถอนดวยมอถาถอนดวยมอ เมอถอนแลวจะเหยยบฝงตนวชพชลงใน แปลงนาเพอเปนปยตอไป

ตารางเวลาในการก าจดวชพช

ครงท อายขาว (วน) 1 10 2 25-30 3 55-60 4 แลวแตความเหมาะสม

•ในการก าจดวชพชตองใชเวลาและแรงงานมากพอสมควร แตในการก าจดวชพชแตละครงชวยใหผล ผลตเพมขนในระดบทคมกบการลงทน เพราะท าใหอากาศเขาไปในดนไดมากซงเปนเหตใหรากขาว ไดรบออกซเจนโดยตรงมผลตอการเจรญเตบโตของตนขาว

ประโยชนในการก าจดวชพช แสดงประโยชนของการก าจดวชพชโดยกลาวถงผลผลตทเกษตรกรในแอมบาโทวาก ซงใช

หลกการ เอส อาร ไอ (S.R.I.) ในฤดกาล 1997– 1998 ไดรบ แลวเปรยบเทยบผลผลตกบจ านวนวชพชทก าจดออกไป ภายใตเงอนไขการเจรญเตบโตในชมชน (ซงเปนทสงและดนถายเทน าไดด) การจ ากดวชพชมากกวา 2 ครง ใหประโยชนอยางยง ท าใหไดผลผลตเพมขนประมาณ 320 ตอไร ตอการก าจดวชพชแตละครง เกษตรกร 2 รายไมก าจดวชพชเลยไดผลผลต 960 กโลกรมตอไร ขณะทเกษตรกร 8 ราย ก าจดวชพช 1 ครงเทา นน ไดผลผลต 1,232 กโลกรมตอไรสวนเกษตรกร อก 27 ราย ก าจดวชพช 2 ครงไดผลผลตใกลเคยงกนคอ 1,184 กโลกรมตอไร แตเ กษตรกรจ านวน 24 รายซงก าจดวชพช 3 ครงไดผลผลตเฉลย 1,456 กโลกรมตอไร และเกษตรกร อก 15 รายทก าจดวชพช 4 ครงไดผล 1,880 กโลกรมตอไร ขอมลนเ ปนเหตผลใหเ ชอมนไดวา การก าจดวชพชมากครงเทาทก าหนดขนต าไวจะใหผลผลตดกวา

• การควบคมและก าจดศตรพช ปญหาโรคและศตรพชดจะปรากฏนอยในไรนาทใชระบบ เอส อาร ไอ ( S.R.I.) อาจเปน

เพราะการท าแปลงนาใหชนนอยลง เปนทรกนดวาตนพชทแขงแรงและสมบรณกวาสามารถตานโรคและศตรพชไดดกวา เกษตรกรทท านาแบบ เอส อาร ไอ มวธการควบคมปองกนและก าจดศตรและโรคพชดงน

- แมลงและโรคบางชนดใชสารธรรมชาตเชนสะเดาในการปองกนและก าจด - ปใชเมลดมะขาม, ดอกทองกวาว, ยอดมนส าปะหลง ,กบดก - หอยเชอรใชกบดกและสารซาโปนนทมในสมนไพร - การใชน าสกดชวภาพ

ภาพแสดงการก าจดวชพชในนาขาวดวยเครองทนแรงอยางงาย

• การใชน าสกดชวภาพ - น าสกดชวภาพจากพช(ผกบง,หนอไม,หยวกกลวย,และพชตระกลถวอนๆทมการเจรญ เตบโตเรว) ใหมการฉดพนชวงทขาวเจรญเตบโต - น าสกดชวภาพจากผลไม(กลวย,ฟกทอง,มะละกอ,ฯลฯ)ใหมการฉดพนชวงขาวทองและเปนรวง - น าสกดชวภาพจากปลาพนเพอชายเพมธาตไนโตรเจนในชวงทขาวเจรญเตบโต • การจดการหลงออกรวง

เอส อาร ไอ ( S.R.I.) เนนความพยายามใหตนพชเจรญเตบโตอยางมนคงและกระตนใหรากและหนอ งอกจ านวนมาก ๆ ในระหวางการเจรญเตบโต เราจะมาดกนวา ควรจะจดการอยางไรกบตนขาว ระหวางสปดาหและเดอนตอๆ มา กลยทธการจดการน าควรเปลยนทนทเมอดอกเรมออก โดยคงระดบน า ในแปลงนา (ประมาณ 2 เซนตเมตร)

• การใชแรงงาน เหตผลประการหนงทเกษตรกรปฏเสธไมใชหลกการ เอส อาร ไอ ( S.R.I.) กคอ ตองใช

แรงงานมาก นเปนเรองจรงในแงทวาการเพมผลผลตขาวตองอาศยงานทตองท า และความพยายามในการจดการทมากขน อยางไรกตาม ความตองการแรงงานทเพมขนส าหรบวธการ เอส อาร ไอ ( S.R.I.) ไมไดหมายความวาจะตองลงทนจางคนงานเพมขน ในอกแงหนง เกษตรกรจะพบวาวธการ เอส อาร ไอ ( S.R.I.) ใชแรงงานนอยกวา

1. แรงงานทเพมขนบางสวนส าหรบวธการ เอส อาร ไอ ( S.R.I.) กเพอใชในการเรยนร ซงเปน การลงทนทนาจะไดผลตอบแทนคนในฤดแรก 2. ผลการศกษาพบวา ตองใชแรงงานท างานเพมขน 2 ใน 3 สวน ของเวลาปกตในปแรกและปท

สอง แตเมอเกษตรกรเรมคนเคยกบวธการแลว กจะรสกผอนคลายกบวธการเหลานน (โดยเฉพาะ การยายปลก) ความตองการแรงงานกจะลดลง หนงในสามสวน

3. ขอแตกตางทเดนชดในแงของการใชแรงงานตามวธของ เอส อาร ไอ ( S.R.I.)กบวธปลกขาวแบบ ทใชอยทวไปคอ ตองใชแรงงานอยางหนกเพอการเกบเกยว แตกไมมเกษตรกรคนใดบนวามผลผลตขาวทตองขนจากนามาสหลายรอบเหลอเกน เพราะนนหมายความวา ครอบครวจะมรายไดเพมมากขนจากแรงงานทลงทนไป

4. หากเกษตรกรมกจธระอนตองท า จนแรงงานไมเพยงพอทจะใชเพอ เอส อาร ไอ ( S.R.I.) กยง คงคมคาทจะจางแรงงานภายนอกมาชวย

บทสรป 1. นายเดอ โลลานเปนผพฒนาวธ เอส อาร ไอ ( S.R.I.)รวมกบเกษตรกร เพอนและนกศกษา วตถประสงค เพอปรบคณภาพและความมนคงของชวตของประชาชนใน มาดากสการซงเลยงชพจากความอดมสมบรณของดน ประชาชนอนๆกจะไดประโยชนดวยหากผลผลตขาวมมากและราคาถกลง 2. ขนตอนส าคญทจะท า ใหวธ เอส อาร ไอ ( S.R.I.)ส าเรจคอ เกษตรกรตองไตรตรองถงการปลกขาวดวยวธใหมทตางออกไป แมวาความเขาใจและวธการปลกขาวแบบเดมไดชวยเลยงประชาชนนบพนลานคนมานานนบศตวรรษ แตดวยวธการจดการแบบใหมเกษตรกรสามารถไดรบผลผลต จ านวนมากขน คอจากทกเมลดทหวานลงไป โดยปฏบตตามวธอยางระมดระวงและจดเตรยมสภาพการปลกทดกวา 3. ปจจบน ยงคงมการทดลองตอไปเพอปรบปรงวธ เอส อาร ไอ ( S.R.I.)ส า หรบการปลกบนทสงซงไมมระบบชลประทาน การทดลองทซาฮามนา พบวาแตละเมลดใหผลผลตมากขน 16 เทาเมอเทยบกบแบบไรเลอนลอยทเผาแลวยายทปลกไปเรอยๆ ซงปฏบตกนโดยทวไป ในระหวางฤดกาล ค.ศ. 1997-98 มการทดลองปรบปรงวธปลกแบบ เอส อาร ไอ ( S.R.I.)บนทสง โดยใชปยคอกแทนการใชไฟเผา และปลกในระยะหาง 30 x 30 ซ.ม.ตอเมลด และใชพชตระกลถว(ตนเทโฟรเซย และ โครเทลาเรย)ทตดมาถมดน เพอกนวชพชขน ปรากฏวาไดผลผลต 0.64ตน ตอไร เราคดวาวธนอาจเปนประโยชนตอการปลกพชอนๆไดดวย

สรป 1. เลกปกด า ในแปลงทถกน าทวมนานเกนไป (ทดทสดคอปกด า กอนทกลาจะครบ 4 ใบ ไมเชนนนขาวจะไมคอยแตกกอ 2. ขณะถอนกลา อยาลางรากตนกลา (รากจะแหง ปลอยใหดนเกาะรากไวดกวา) 3. ขณะถอนกลา อยาฟาดตนกลา (ท าอยางนกเหมอนกบฟาดหวเดก) 4. เมอถอนกลาแลวใหรบปลก อยาทงไวถง 24 ชวโมง, 48 ชวโมง หรอแมแต 3 วน (กลาจะเหลองและเฉา ใหปกด าภายใน 30 นาทหลงจากถอนกลาจะดกวา นอาจจะเปนจดส าคญทสดกได) 5. อยาปกตนกลาลกเกนไป (หากปกลกเกน 2 เซนตเมตร กลาจะจ าเปนตองสลดรากของมนออก แลวงอกใหมขนขางบน และการเตบโตของตนกลากจะชาไปอก 2-3 สปดาห) 6. อยาปกตนกลาก าละ 3-8 ตน ( ตนเดยว กพอแลว และดกวาดวย หากปกเปนก า ๆ ตนกลาจะแยงอาหารและแสงสวางกน) 7. อยาก าจดวชพชดวยมอ หรอถงกบไมก าจดวชพช (ใหใชเครองก าจดวชพชทใชดวยมอ ซงม ประสทธภาพมากกวา นอกจากนน ยงใหออกซเจนแกดนและราก และท าใหไดผลผลตเพมขน อก 160 กก. ตอ ไรดวย) 8. อยาทดน าเขานาขณะทขาวก าลงแตกกอ (รากและดนจะขาดออกซเจนอยางหนกใหขยนจดการ เรองน า และปลอยใหดนแหงลงไปลก ๆ ระหวางทขาวก าลงแตกกอ)

ผลตใหมากขนดวยทรพยากรทนอยลง : หนทางใหมในการเพาะปลกขาว Achieving More with Less : A new way of rice cultivation ดร. นอรแมน อพฮอฟฟ ศาสตราจารยดานรฐศาสตรและการพฒนาชนบท ด ารงต าแหนงผอ านวย การสถาบนอาหาร เกษตรกรรมและการพฒนานานาชาตของคอรแนล (CIIFAD) ซงเปนสถาบน วจยทมงเนนการแกปญหาความอดอยากและการพฒนาชนบททวโลก ไดกลาวเกยวกบระบบการเพม ผลผลตขาววา เปน ระบบการปลกขาวทใชน านอยกวาปกตครงหนงแตใหผลผลตเพมขนเปนเทาตวโดยไมตองพงปยเคม ยาฆาแมลงหรอเมลดพนธขาวจเอมโอ และนอาจเปนการปฏวตครงส าคญของโลก เปนการปฎวตระบบการผลตขาวทมเครอขายของชาวนาชาวไรเปนก าลงขบเคลอนส าคญ

หนงในวกฤตการณโลกทมการถกเถยงกนมากคอปญหาความมนคงดานอาหาร (Food security) เนองจากจ านวนประชากรมนษยยงคงเพมสงขนอยางตอเนองในขณะทพนทเพาะปลกส าคญหลายแหงของโลกประสบกบภยธรรมชาตและสภาพภมอากาศทเปลยนแปลงจนท าใหผลผลตลดลงและเกดภาวะขาดแคลนอาหารในหลายภมภาค บางประเทศเกดความวนวายถงขนจลาจล การเพมผลผลตดานการเกษตรจงเปนความทาทายทสดอยางหนงของนกวทยาศาสตรดานการเกษตร แตทงนทผานมานบตงแตการปฎวตเขยว (Green Revolution) มาตรการในการเพมผลผลตมกเนนแตเฉพาะดานการพฒนาสายพนธ และมงใหเกษตรกรพงพาเทคโนโลยจากภายนอกโดยเฉพาะปยเคมและยาฆาแมลง รวมทงระบบชลประทาน ซงแมจะสามารถเพมผลผลตไดมหาศาลกจรงแตสงผลใหเกดปญหาสงแวดลอมตางๆตามมามากมาย และกไมไดท าใหชวตความเปนอยของเกษตรกรรายยอยสวนใหญดขนเทาใดนก

การปฏวตระบบการผลตขาวทดร.นอรแมนพดถงคอระบบการเพมผลผลตขาว หรอ System of Rice Intensification (S.R.I.) ซงเปนระบบการปลกขาวทไดรบการพฒนาขนครงแรกโดยนกพฒนาชมชน และกลมเกษตรกรในประเทศมาดากสการ ดร.นอรแมนเชอวาระบบการปลกขาวแบบนจะสามารถเพมผลผลตขาวซงเปนอาหารหลกของคนกวาครงโลกไดอยางมประสทธภาพและชวยพฒนาความเปนอยของเกษตรกรไดดวย เขาเปนหนงในนกวชาการทเปนหวเรยวหวแรงส าคญในการสงเสรมระบบการเพมผลผลตขาวดงกลาวใหเปนทรจกและมการน าไปทดลองปฎบตไปทวโลกโดยเฉพาะในหมเกษตรกรรายยอยทมฐานะยากจน ดร.นอรแมนสรปหลกการ S.R.I. ใหฟงวา “ระบบการเพมผลผลตขาวแบบนถกพฒนาขนมาจากวธการท านาแบบดงเดมทตกทอดกนมาหลายชวคน แตเปนระบบการปลกขาวทใชน านอยและสามารถเพมผลผลตไดโดยไมตองพงเทคโนโลยขนสง หวใจส าคญของ S.R.I. อยทการเขาใจถงศกยภาพโดยธรรมชาตของตนขาวแตละตน ระบบนจงปฎรปการจดการตนกลาและสภาพแวดลอมเพอพฒนาระบบรากของตนขาวใหแขงแรงและเสรมสรางภมคมกนตามธรรมชาต เมอจดการสภาพแวดลอมทกอยางไดลงตว ผลส าเรจทเหนไดชดๆคอผลผลตทเพมมากขนหลายเทาและยงลดการใชน าและปยลงไดเกอบครงหนง” ขอแตกตางทส าคญของวธนกคอการยายตนกลาตงแตยงเลกมากๆและใชตนกลาแคหลมละตน โดยปลกอยางทะนถนอมหางๆกนแทนทจะปกหลมละหลายๆตนตามวธการเดมๆ สวนน าในนากไมใชการทวมขงแตแครกษาใหมความชมชนตลอด ปรากฎวาผลผลตโดยเฉลยของแปลงทดลองอยทไรละ 1.28 ตน “ผลทออกมานาประทบใจมากครบ นาขาวทดลองใหผลผลตเพมขนถงสเทา ประหยดน าไปไดกวาครง และใชเมลดพนธขาวแคประมาณหนงในสบจากทเคยใช ” นอรแมนพบวาจดเดนทส าคญของระบบการปลกขาวแบบ S.R.I. คอตนขาวจะมระบบรากทแขงแรงและใหญโตกวาวธปกตแบบมาก การยายตนกลาตงแตยงเลกและปลกอยางทะนถนอมท าใหรากตนขาวไมช า การปลกเพยงหลมละตนและเวนระยะหางกนกท าใหตนกลาสามารถรบแสงแดดและเตบโตไดเตมทโดยไมตองแยงกนเอง เปนหลกการเดยวกบเกษตรกรรมธรรมชาตทนอกจากจะเนนความรความเขาใจเกยวกบธรรมชาตของพชนนๆแลว ยงตองสรางสภาพแวดลอมทงดน น า แรธาตหมนเวยนใหสมดล เมอรากสมบรณตนขาวกมขนาดใหญขน มรวงมากขนและใหผลผลตมากขน นอกจากนคณภาพของดนกดขนเพราะวธการดงกลาวเนนการใชปยอนทรยและการไถกลบเพอก าจดวชพชและชวยใหดนมการระบายอากาศดขน อปสรรคส าคญของวธ S.R.I.

1. “มนฟงดดเกนไป” จนหลายคนไมเชอวาจะเปนไปได นกวทยาศาสตรการเกษตรหลายตอ หลายคนกคดอยางนนจงไมคดทจะน าไปทดลองอยางจรงจง

2. แรงตานจากนกวชาการดานขาวบางกลมโดยเฉพาะจากสถาบนวจยขาวนานาชาต(IRRI) ซงเปนหวหอกของการปฏวตเขยวหรอการเพมผลผลตดวยการพฒนาสายพนธขาว

3. เปนเรองไมงายทจะเปลยนเทคนคการปลกขาวทมมาอยางยาวนานจนกลายเปนธรรมเนยม ปฏบต เชนการใชน าทวมนาเพอปองกนวชพช การใชเมลดพนธท านาน าตมไรละ 25 – 30 กก.

ดร.นอรแมนเองกรสกเคลอบแคลงไมแตกตางจากนกวชาการคนอนๆในทแรก แตจากการทเขาไดศกษา เขารสกวาวธการดงกลาวสอดคลองกบหลกวทยาศาสตรชวภาพและการเกษตรเชงนเวศ (Agro-ecological approach) นนคอเมอพชไดใชศกยภาพทมอยในตวใหเตมทกยอมใหผลผลตทสงขน วธการดงกลาวยงประยกตเอาความรความเขาใจเกยวกบดนและน ามาใชในการจดการการเกษตรอยางเหมาะสม จากประสบการณและขอมลทมการทดสอบมากขนเรอยๆในหลายๆพนททวโลกท าใหเชอมนกบวธดงกลาว “ผมคดวาวธการนจะชวยแกปญหาความไมเทาเทยมไดอกดวย เพราะชาวนาชาวไรทมทนาขนาดเลกจะไดประโยชนสงสดจาก S.R.I. ระบบนชวยใหพวกเขาไดผลผลตสงสดจากพนทเพาะปลกทมจ ากด และยงลดการใช น าซงในหลายพนทเปนทรพยากรทขาดแคลน ลดรายจายจากคาเมลดพนธและคาปย” “ไมมสตรส าเรจตายตวส าหรบ S.R.I. เพราะแมพนทตางๆจะใชหลกการเด ยวกน แตชาวนายงตองอาศยความรความเขาใจเกยวกบดนและระบบนเวศธรรมชาตในแตละทองทมาปรบปรงในรายละเอยดจงจะประสบผลส าเรจสงสด จะวาไปแลวการทดลองเพอพฒนาเทคนคทเหมาะสมจากการปฏบตในแตละพนทนเอง ทเปนกระบวนการเรยนรทชวยใหชมชนเขมแขง มการสรางเครอขายทท าใหเกดการแลกเปลยนความร การขยายตวของขบวนการ S.R.I. เรมตนจากกลมคนรากหญาเหลาน” นอรแมนเชอวาเกษตรกรรากหญาและหนวยงานทน าหลกการนไปทดลองปฏบตจะเพมจ านวนขนอกหลายเทาตวในอนาคต และหลกฐานจากภาคสนามจะเปนบทพสจนขอกงขาตางๆไดเอง เขาเสรมวาวธการนไมไดจ ากดเฉพาะส าหรบเกษตรกรรายยอยขนาดเลกหรอเฉพาะการปลกขาวเทานน แตยงสามารถปรบใชกบระบบการผลตขนาดใหญและพชผกชนดอนๆไดดวย ผลการทดลองเบองตนในรฐโอรสสาของอนเดยพบวาเกษตรกรทน าเทคนคการจดการน าแบบ S.R.I ไปประยกตใชในการปลกผกสามารถเพมผลผลตในระดบทนาพอใจ นอรแมนบอกวาสงทเขาอยากเหน จากหลกการ S.R.I. กคอการเพมผลผลตทางการเกษตรอยางมประสทธภาพโดยไมท าลายสงแวดลอม เขายงเชอวาระบบการปลกขาวทเนนการผสมผสานภมปญญาทองถนและความรทางดานนเวศวทยาแบบนจะชวยใหเกษตรกรรบมอกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศไดดขนโดยเฉพาะในบรเวณทอาจตองประสบกบภยแลงยาวนานและบอยครงขน นอกจากนระบบการปลกขาวทไมใชน าขงยงจะชวยลดการผลตกาซมเทนซงเปนกาซเรอนกระจกส าคญอกตวหนงทสงผลใหเกดภาวะโลกรอน ดร.นอรแมนในวยใกล 70 ยงคงตงหนาตงตาท างานอยางแขงขนและออกเดนทางเยยมเยยนเครอขาวชาวนา S.R.I.อยางสม าเสมอ แมจะท างานหนกแตนอรแมนยงอารมณด มแววตาและรอยยมทเหมอนเดกๆ กอนจากกนเขาทงทายวา "ทสดแลวการปฏวตขาวอาจจะไมไดแกปญหาทกอยางในโลก แตถาเราสามารถแกปญหาการขาดแคลนอาหาร และปรบปรงความเปนอยของชาวนาชาวไรใหดขนได ผมวาโลกนกยงพอมความหวง”

ขนตอนการเพาะกลาการท านาแบบตนเดยว โดย อ.เชาววช หนทอง

จากประสบการณเกอบ 10 ป ในการสงเสรมเกษตรอนทรยและการผลตปยอนทรย เปนทปรกษา กรมพฒนาทดนดานเกษตรอนทรยและการผลตปยอนทรย และกวา 3 ป ทไดสงเสรมระบบการ ท านาโยนกลา จนเปนทแพรหลายไปทวประเทศ จนไดรบฉายาวาเปน “วศวกรชาวนา”

ในปลายป พ.ศ. 2554 ไดเกดมหาอทกภย น าทวมใหญใน อ.ทาวง จ.ลพบร วนหนงไดสงเกตขาวขนมาเองตนเลกๆ หนงตน ในกระถางทปลอยทงไว และขาวตนนนไดแตกกอ ออกรวง ถง 185 รวงและไดเกบเกยวไดน าหนกประมาณ 1 กโลกรม ซงถาค านวณเชงวศวกร กจะพบวา ในพนท 1 ไร หรอ 1600 ตารางเมตร เมอปลกหางเปนระยะ 0.50 x 0.50 เมตร จะใชพนธขาวจ านวนเพยง 6400 เมลด หรอ ประมาณ 0.2 กโลกรมตอไร แตท าใหไดผลผลตถงประมาณ 6 ตนตอไร ซงเมอค านวณเชงทฤษฎแลว มความเปนไปได กเชอวาในทางปฏบตกยอมมความเปนไปได หรออยางนอย ไดประมาณ 50 เปอรเซนต จากทฤษฎ กจะท าใหไดผลผลตประมาณ 3 ตนตอไร จงไดเรมท าการทดลองปลกขาวในระบบตนเดยวมาอกหลายรน กใหผลเปนทนาพอใจ

จากการวเคราะหดนในกระถางซงมขนาดเสนผาศนยกลาง 2.50 เมตร มพนทประมาณ 5 ตารางเมตร เปนแปลงใชขยายพนธแหนแดงและคดพนธขาว พบวาดนมอนทรยวตถ 8 เปอรเซนต มธาตอาหารหลก ไนโตรเจน : ฟอสฟอรส : โพแทสเซยม เทากบ 0.3 : 1.8 : 0.5 สาเหตทดนม ฟอสฟอรสสงนน เนองจากในการเลยงขยายแหนแดง ตองใชแหลงฟอสฟอรสเปนอาหารของแหนแดง เชน มลคางคาว มลหม กระดกปน และรอคฟอสเฟต ซงพอจะประมาณไดวา ฟอสฟอรส มผลท าใหขาวแตกกอไดเปนจ านวนมาก

รนท 2 ทดลองปลกหาง 50 X 50 ซม. ไรละ 6400 ตน ใชพนธขาว 0.2 กก./ ไร

ปลกแบบตนเดยว (S.R.I) ใหผลไมแตกตางจากเดมนก

ขนตอนการปลกขาวตนเดยวแบบประยกต

1. โรยดนเหนยวบดละเอยดรองกนหลมประมาณครงหลม แลวหยอดเมลดพนธขาวหลมละ 1 เมลด ลงในถาดนาโยนกลา (434 หลมตอถาด) ถาระยะหางการปลก 0.5x0.5ม. ใช 15 ถาดตอไร

2. โรยดนเหนยวบดละเอยดปดทบหนาจนเตมหลม ปาดดนใหเสมอขอบปากหลม แลวจงน าถาดไปวางเรยงบนพนทโลง ลาดเอยงเลกนอยหรอเปนเนนหลงเตา น าไมขง ใชตาขายพลาสตก (สแลนท) คลมไว 5-6 วน รดน าวนละ 2 ครง เชา-เยน

3. หลงเอาสแลนทออก คอยๆ รดน าตออก 4 – 5 วน หรออายขาว 8 – 12 วน น าเอากลาขาวไปปลกได โดยยกถาดพรอมตนกลาไปแปลงนาและดงตนกลาออกมาปกด าทนท

4. ยายตนกลาออนเมออาย 8-12 วน หรอมใบเลกๆ2-3ใบแทงออกจากเมลดขาว หากปลกกลาตนทแกกวา หรออายราว 3-6 สปดาห ศกยภาพในการแตกหนอจะลดลง

5. ใชเชอกขงท าแนว โดยแตละแนวหางกน 0.50 , 0.40 หรอ 0.30 ม. และท าปมเครองหมายตามแนวเชอก ใหหางเทากบระยะหางระหวางแนว เมอปกด าแลวจะท าใหระยะหางตนขาวเปนรปสเหลยมจตรส

6. ปลกทละตน อยางทะนถนอม โดยด าใหลก 1 – 2 ซม. เมอปลกกลาหลายๆตนขนรวมกน รากแตละตนจะท างานแขงกน ซงเปนปญหาเดยวกนกบเมอตนขาวอยใกลวชพชซงจะเกดการแยงอาหาร น า และแสงแดด

7. เจาหนาทเกษตรจงหวดลพบร รวมกนปลก รวมกนพสจน เมอวนท 21 มถนายน 2555

8. ด านาขาวตนเดยว ครงแรกในชวต ทกคนส ๆ ๆ

9. ใชกลาขาวตนเดยว อาย 8 – 12 วน หรอมใบเลกๆ 2 – 3 ใบ

10. เทคนคการใชน าควบคมวชพชโดยเรมเตมน าสง 5 ซม. หลงปกด า3 – 4 วน นาน 20–25 วน

11. ในแปลงนาทใชเทคนคน านอย มวชพชขน ใช Rotary Weeder ก าจดหญาในรองขาวและยง ชวยพรวนดนใหขาวอกดวย

12. ใชแหนแดงปลอยในนาขาวหลงปลก 10–15 วน อตรา 10–20 กก.ตอไร ใชเวลา10-15 วนจะขยายตวเตมพนท จะชวยคลมวชพช เปนปยพชสดและปยชวภาพ(สาหรายเขยวแกมน าเงน)

13. แหนแดงชวยรกษาความชมชน ยามฝนทงชวง ยอยสลายเปนปยอนทรย (พชสด) ทปลกพรอมขาวได เปนอาหารปลา, เปด และการใชเทคนคเลยงเปดไลทงในนาขาว จะชวยก าจดหอยเชอร

14. การใชเทคนค เปยกสลบแหง แกลงขาว ท าใหรากขาวไดรบออกซ เจน แตกกอดขน และยงชวยแกปญหานาหลมไดดอกดวย