T. C. ANKARA VALİLİĞİ

İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜEğitim Şube Müdürlüğü

www.asm.gov.tr

ERGENLİK VE GENÇLİK DÖNEMİNDE SIK GÖRÜLEN

SAĞLIK SORUNLARI

AMAÇ

Ergenlik ve gençlik döneminde sık görülen sağlık sorunları

hakkında bilgi kazandırmak.

HEDEFLER-1

Ergenlik ve gençlikdöneminde görülen meme sorunlarını söyleyebilme, 

Adet döngüsü ile ilgili sorunları sayabilme, 

Erkek ergenlerde görülen üreme sistemlerine ilişkin sağlık sorunlarını söyleyebilme,

Ergenlik ve gençlik döneminde görülen deri ile ilgili sorunları sayabilme, 

Ergenlik ve gençlikdöneminde görülen ortopedik sorunları söyleyebilme, 

Ergenlik ve gençlik dönemindegörülen beslenme sorunlarını sayabilme, 

Ergenlik dönemi psikolojik sorun ve hastalıklarını söyleyebilme.

HEDEFLER-2

Ergenlerde Sık Görülen Sağlık Sorunları-1

Meme sorunları ve hastalıkları, Kızlarda adet döngüsü sorunları, Cilt problemleri

• sivilce, • terleme bozuklukları, • yağlanmalar,• kıllanma ile ilgili sorunlar,

Erkeklerde testis (haya), tohum kanalı (spermatik kord) ve torba ile ilgili (skrotal) sorunlar,

Ortopedik sorunlar; • duruş (postür) bozukluğu, • omurga eğrilikleri (skolyoz, kifoz), • diz ağrısı,

Beslenme ile ilgili sorunlar • aşırı şişmanlık-obezite • aşırı zayıflık

Psikolojik sorunlar ve hastalıklar.

Ergenlerde Sık Görülen Sağlık Sorunları-2

MEME SORUNLARI VE HASTALIKLARI

Meme Gelişimi-1

Ergenlik dönemi, meme gelişiminin olduğu dönemdir.

Meme gelişiminin başlamasına “Telarş” adı verilmektedir.

Kızlarda ergenliğin başlamasının ilk işaretidir.

Meme gelişimi cinsel gelişimin önemli bir parçasıdır.

Meme tomurcuğunun ortaya çıkması 9-10 yaşlarındadır.

Gençlerin %99’unda meme gelişimi 8-13 yaşlar arasında başlar.

Erken meme gelişimi (prematür telarş) meme gelişmesinin 8 yaşından önce başlamasıdır,

Meme gelişiminin 13 yaşına kadar başlamaması ise gecikmiş meme olarak adlandırılır.

Meme Gelişimi-2

Meme Sorunları ve Hastalıkları

Meme gelişim bozuklukları, İyi huylu meme hastalıkları, Fizyolojik olarak gerginlik, Büyüme ve hassasiyet, Meme ağrısı, Meme başı akıntıları, Meme kanserleri.

Memede Gelişim Bozuklukları

Birden fazla yerde meme gelişimi Birden fazla meme başı (genellikle

koltuk veya daha aşağısında) Memenin hiç gelişmemesi Meme başının oluşmaması Tek taraflı ya da çift taraflı olarak

memenin normalden daha fazla büyümesi

İyi Huylu Meme Hastalıkları

Memede Büyüme ve Gerginlik Meme Ağrısı Memede Kistik (Fibrokistik) Değişiklikler Fibroadenom: Meme bezlerinin iyi huylu

tümörü Meme Başı Akıntıları Enfeksiyonlar Meme Kanseri Jinekomasti: Erkek ergenlerde memenin iyi

huylu büyümesi

Adet Döngüsü Sorunları

Adet Öncesi Gerginlik Düzensiz Adet Kanamaları Ciltle İlgili Sorunlar

• Akne Vulgaris• Terleme Bozuklukları• Kıllanma Bozuklukları

Adet Öncesi Gerginlik-1

Duygusal Bulgular Sinirlilik, Depresyon, yorgunluk, Letarji, kızgınlık, Uykusuzluk ya da aşırı

uyku hali, Kişilik değişiklikleri,

anksiyete, Konsantre olamama, Ağlama ve sosyal

yalnızlık

Fiziksel Bulgular Baş ağrısı, Bacak ve göğüslerde

şişkinlik, İştah artışı, aşerme, Karında şişkinlik, Yorgunluk, Adale ve eklem ağrıları

Adet Öncesi Gerginlik-2

Tedavi1. Öncelikle eğitim, stresle başa çıkma

yollarının öğretilmesi, 2. Düzenli egzersiz (aerobik gibi) yapılması,3. Vitamin ve mineral desteği (B6 vitamini,

kalsiyum, magnezyum, E vitamini, karbonhidrat desteği),

4. Şikâyetler devam ederse sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

Rahmin şekil olarak herhangi bir bozukluğu yoktur.

Hormonların etkisiyle olan kanamadır. Nedeni, cinsel gelişmenin henüz tamamlanmamış

olması ve buna bağlı olarak yumurtlama olayının düzenli olmaması şeklinde açıklanmaktadır.

Ergenlik döneminde sık olarak görülmektedir. Düzensiz adet kanaması çok fazla ve uzun

sürerse, yaşamı tehdit edebilir.

Düzensiz Adet Kanamaları

Akne Vulgaris (Sivilce)-1

Görülme oranı kızlar ve erkeklerde eşittir. Erkeklerde 14-19 yaşta daha sık görülür ve

daha şiddetlidir. Kızlarda ise 10-17 yaşlar arasında daha sık

görülür, erkeklere göre daha hafif ve uzun sürelidir.

Deride kıl diplerindeki gözeneklerde kalınlaşma olur. Ergenlikte salgılanan hormonların etkisiyle artan yağ bezleri bu gözenekleri tıkar ve akne meydana gelir.

Akneler, mikrobik nedenlerle ortaya çıkmazlar ve kişiden kişiye bulaşmazlar.

Akneler içinde mikropların birikmesi iltihap oluşturabilir.

Mikroplu akneleri sıkmak mikrobun yayılmasına veya iz kalmasına, mikropsuz aknelerin de iltihaplanmasına ve yine iz kalmasına neden olabilir.

Akne Vulgaris (Sivilce)-2

Kız ve erkeklerin dış görünüşlerine çok önem verdikleri ergenlik döneminde ortaya çıkan akneler, ergeni psikolojik olarak da etkiler.

Aknesi olan bir ergenin yüzünü günde 1-3 kez suyla ve kuruluk oluşturmayacak bir sabunla yıkaması uygun olur.

Gerektiğinde bir hekime başvurarak akneler için ilaç tedavisi kullanılabilir.

Akne Vulgaris (Sivilce)-3

Erkek Üreme OrganlarınınHastalıkları

İnmemiş Testis: Hayaların Torba İçinde Olmaması

Skrotumda (torbada) Şişlik ve Kitle Testis Torsiyonu (Hayanın Kıvrılması ) Torbada Su Toplanması (Hidrosel) Haya Damarlarının Genişlemesi

(Varikosel) Testis (haya)Tümörleri

İnmemiş Testis

Çocuk anne karnında iken testislerin torbaya inmesi gerekir.

İnmemiş testis , testislerin torba içinde olmaması durumudur.

İnmemiş testisler bazen kasık bölgesinde olabilir.

Tedavinin 2 yaş civarında ameliyatla yapılmış olması gerekir.

Beş yaşından önce hormon tedavisi ile de başarı sağlanabilir.

İnmemiş Testis

Testis Torsiyonu-1 (Hayanın Kıvrılması)

Normalde testisler bir zar tabakasıile sarılıdırlar. Ancak bu zarın normal yapısının

bozulduğu durumlarda, testisler tohum kanalının etrafında kan dolaşımını etkileyecek kadar dönebilir.

Genellikle ani olarak gece başlar. Ağrı vardır. Kusma ve bulantı olabilir.

Testis Torsiyonu-2 (Hayanın Kıvrılması)

En sık 12-18 yaş arasında görülür. Testislerinde ani olarak şişlik ve ağrısı

olan her ergen acilen üroloji ya da çocuk cerrahisi uzmanı olan bir sağlık kuruluşuna başvurmalıdır.

Testislerin fonksiyonlarını korumak için acil ameliyat yapılmalıdır.

Torbada Su Toplanması-1 (Hidrosel)

Testislerin sarılı olduğu zar tabakanın yaprakları arasında normalden fazla miktarda sıvı toplanmasıdır.

Nedenleri;• Travma, • Işın tedavisi (radyoterapi), • Verem (tüberküloz)• Testis iltihabı (orşit)

Torbada Su Toplanması-2 (Hidrosel)

Hidrosel, testislerin kanlanmasını bozarak küçülmesine ve çalışmasının bozulmasına neden olabilir.

Ağrısız ve yumuşaktır, içi sıvı ile dolu (kistik) görünümü vardır.

Hayaların kan dolaşımı bozulmuş ise kitle veya görüntü rahatsızlık veriyorsa cerrahi tedavi önerilir.

Varikosel, testislerin toplar damar kapaklarının yeterince gelişmemiş olması ya da artmış baskı nedeniyle toplar damarların genişlemesidir

Çoğunlukla sol taraftadır. 10-15 yaşlarında görülme sıklığı artar. Varikosel geliştikten sonra yaşam boyu devam

etmektedir. Varikosele bağlı kısırlıktan korunmak, ergenlik

döneminde erken tanı ile sağlanabilir. Tedavisi ameliyattır.

Testis Damarlarının Genişlemesi(Varikosel)

Testis (Haya) Tümörleri

Genellikle 15-35 yaşları arasında görülür.

Sert (solid) yapıdadırlar. Nadir görülür, ancak erken tespit

edilmezse ölümcüldür. İnmemiş testis, testis tümörü riskini

10-40 kat artırmaktadır. Ağrısız ve testislerle ilişkili olan her

kitle tümör olasılığını düşündürmelidir.

Kendi Kendine Testis Muayenesi

Her erkek ayda bir defa testis muayenesi yapmalıdır.

Testis muayenesi için sıcak bir banyo ya da duş sonrası tercih edilmelidir; çünkü sıcak banyo testis üzerindeki deriyi yumuşatacağı için muayene daha iyi yapılabilir.

Kendi Kendine Testis Muayenesi

Muayene sırasında:

1. Penisi testislerden ayırarak, her iki testis de ayrı ayrı muayene edilir.

2. Testis, baş ve diğer parmaklar arasına alınarak yuvarlanır. Her iki elle bu işlem tekrarlanır.

3. Testislerde ele gelen ya da görülen herhangi bir kitle, şişlik olması ve testislerin büyüklük, şekil ve yoğunluğunda farklılık olması durumunda sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

ERGENLERDE SIK GÖRÜLEN ORTOPEDİK SORUNLAR

Duruş Bozuklukları-1

İyi bir duruş, kas ve iskelet sisteminin vücudu travmalara karşı en iyi şekilde koruyacak bir denge halidir.

Fiziksel ve duygusal stresler ayakta duruş şeklini olumsuz etkiler.

Hızlı uzama, jinekomasti, erken göğüs gelişimi gibi durumlar ergenlerde duruş bozukluklarına neden olabilir.

Eğitim ve motivasyon (boy aynasında duruşu düzeltme çalışmaları),

Germe egzersizleri, Kuvvetlendirme egzersizleri, Düzenli kontroller.

İyi Bir Ayakta Duruş Şekli İçin Öneriler;

Sırt ve Bel Ağrıları Ergen Skolyozu: Omurganın

kıvrılmasıyla birlikte kamburlaşmasıdır. C veya S harfleri şeklinde olabilir.

Ergen Kifozu: Omurganın normal kamburluğunun artmasıdır. En sık göğüs bölgesi omurlarında gözlenir. Vakaların yarısında anormal kamburlaşma (kifoz) bölgesinde ağrı yakınması vardır.

Ergenlerde Diz Sorunları-1

Ergenlerdeki hızlı bacak uzaması, diz bölgesindeki büyüme kıkırdakları ile gerçekleşir.

En sık karşılaşılan sorun büyüme ağrısıdır.

Büyüme ağrısı bacağın büyük kasının bacak iskeletindeki hızlı uzamaya ayak uyduramaması sonucu kemiğe yapışan kirişinin gerilmesi ve mikropsuz iltihabi bir olay meydana getirmesidir.

Dizin bükülmesini gerektiren hareketler ve pozisyonlar;• koşma, • atlama, • futbol, • bisiklete binme, • halk oyunları bacağın büyük kasının

kirişinin gerilimini artırır bu da ağrının artışına sebep olur.

Ergenlerde Diz Sorunları-2

Düztabanlık

Ayağın uzun kısmının normal kavisli halini kaybedip düzleşmesidir.

Tespiti oldukça basit bir işlemle yapılır. Ayak tabanı komple ıslatılır ve düz bir zemin

üzerindeki bir kağıda ıslatılan ayakla basılır. Çıkan şekilde iç kısımda kavisli bir ayak şeklinin olup olmamasına göre tanı konur.

Şayet düztabanlık varsa Ortopedi uzmanına yönlendirilir.

Sağlıklı ayakkabı tercih edilmelidir.

Ergenlikte Beslenme Sorunları

Anoreksiya Nervoza: Yemek Yememe Hastalığı

Bulimiya Nervoza: Yediğini İsteyerek Kusma

Hastalığı

Obezite: Aşırı Şişmanlık

Aşırı Zayıflık

Psikolojik Sorunlar ve Hastalıklar

Ergenlerde fiziksel ve cinsel büyümeye ve psikososyal gelişmeye bağlı sorunlar sık görülür.

• depresyon,

• kaygı bozuklukları,

• şizofreni,

• kişilik bozuklukları,

• internet bağımlılığı,

• davranış bozuklukları,

• yeme bozuklukları, • madde kullanım bozuklukları .

“Biz her şeyi gençliğe bırakacağız... Geleceğin ümidi, ışıklı çiçekleri onlardır. Bütün ümidim gençliktedir.” M. Kemal ATATÜRK