tο mάιο του δες, πήρα μέρος σε μια συνωμοσία που στόχο...

Tο Mάιο του 1974, στη Mαδρίτη, και για δύο εβδομά-δες, πήρα μέρος σε μια συνωμοσία που στόχο είχε ναανατρέψει το καθεστώς του Φράνκο. Eπικεφαλής τηςήταν ένας γνωστός στρατηγός, για τον οποίο κυκλο-φορούσε η φήμη ότι κατά τη διάρκεια των λίγων ημε-ρών της πορτογαλικής επανάστασης είχε αρχίσει ναδέχεται ανώνυμους φακέλους που περιείχαν ως μοναδι-κό μήνυμα ένα μονόκλ: Kανείς δεν το θυμάται πια, ό-μως ο στρατηγός Aντόνιο ντε Σπινόλα, πρωτεργάτηςτης εξέγερσης του Aπριλίου, χρησιμοποιούσε μονόκλ,πράγμα που του έδινε την όψη συνωμότη περασμένωνεποχών, ενός αναχρονιστικού στρατιωτικού που ηγεί-το, όχι της αιμοσταγούς τεχνοκρατίας ενός πραξικο-πήματος χιλιανού τύπου, αλλά ενός ειρηνικού φιλελεύ-θερου κινήματος.

H ισπανική συνωμοσία, παράλληλη με την πορτο-γαλική, διαφορετική όμως από αυτήν, είχε δεχθεί μιαανέλπιστη ώθηση από τα χαρμόσυνα γεγονότα της25ης Aπριλίου, που για τους ανθρώπους της γενιάςμου είναι τόσο αλησμόνητα όσο και τα γεγονότα της11ης του χιλιανού Σεπτέμβρη, λίγους μήνες νωρίτερα,στα τέλη του καλοκαιριού του ’73: Oι σφαγές και τοστοίβαγμα στο στάδιο του Σαντιάγο μας θύμιζαν ότι οι

φασίστες στρατιωτικοί που στήριξε και προστάτεψε τοΣτέιτ Nτιπάρτμεντ δεν είχαν τον παραμικρό οίκτο· ταγεγονότα της Λισαβόνας μας δίδαξαν το αντίθετο. Kαισ’ αυτή την περίπτωση πρωταγωνιστές ήταν οι στρα-τιωτικοί, ωστόσο έφεραν τη δημοκρατία αντί να τηνανατρέψουν. Aίφνης, στην Πορτογαλία φάνηκε ότι α-κόμη και τα πιο τολμηρά όνειρα για ελευθερία μπορού-σαν να εκπληρωθούν, ότι μια δικτατορία πιο παλιά καιπιο απολιθωμένη ακόμη και από την ισπανική μπορού-σε να σβηστεί απ’ τον κόσμο μέσα σε μια νύχτα, όπωςείχε καταρρεύσει η μοναρχία του Aλφόνσου του 13ουέναν άλλον Aπρίλη σχεδόν μισό αιώνα πριν, δίχως θα-νάτους, δίχως ταραχές και καταστροφές, εν μέσω ενόςπερήφανου και ομόψυχου πανηγυρισμού.

Aκόμη θυμάμαι τη στιγμή που διάβασα την είδηση,ένα συννεφιασμένο απόγευμα, που όπως το φέρνω τώ-ρα στο μυαλό μου θύμιζε περισσότερο Mάρτιο, δίπλασε ένα περίπτερο της Γκραν Bία όπου σταμάτησα νααγοράσω την Iνφορμαθιόνες. Mπορούσα να περάσωβδομάδες χωρίς να φάω ένα πιάτο ζεστό φαΐ ή να περ-πατήσω χιλιόμετρα για να εξοικονομήσω τις δύο πεσέ-τες του εισιτηρίου του μετρό, ένα πράγμα όμως πουδεν μπορούσα να στερηθώ ποτέ ήταν μια πρωινή καιμια απογευματινή εφημερίδα, εξοργίζοντας έτσι το φί-λο μου, συγχωριανό και συγκάτοικό μου Pαμόν Tοβάρ,τον επονομαζόμενο και Pαμονάθο ή Tοβάριτς, ο οποίοςθεωρούσε αυτή την καθημερινή σπατάλη τόσο ακατα-νόητη όσο και την ιδιοτροπία μου να πληρώνω για να

10 ANTONIO MOYNIOΘ MOΛINA

κάνω μπάνιο στην πανσιόν δυο φορές τη βδομάδα καιόχι κάθε δεκαπέντε μέρες, όπως όριζε ο δικός του κα-νόνας υγιεινής. Eκείνο το απόγευμα της 26ης Aπριλί-ου, παρά την πείνα που είχα, ο τίτλος και η φωτογρα-φία της πρώτης σελίδας, όπου εικονιζόταν ένα άρμαπεριτριγυρισμένο από κόσμο που πρόσφερε γαρύφαλλαστους στρατιώτες (Nossas armas sao cravos*, διαβά-ζαμε αργότερα στα πανό: H επανάσταση μας έκανε ναμάθουμε πορτογαλικά), μου χάρισαν μια στιγμή ευτυ-χίας, μια ανακούφιση στο στήθος, μια ελεύθερη πνοή,σαν να μην είχε γίνει στην Πορτογαλία το πραξικόπη-μα αλλά στην ίδια την Iσπανία. Bάδιζα, θυμάμαι, στοπεζοδρόμιο σαν αποβλακωμένος απ’ την πλευρά τουμεγάρου της Tηλεφωνικής Eταιρείας, τόσο απορροφη-μένος από την εφημερίδα που έπεσα πάνω σε κάποιον,τόσο ενθουσιασμένος με την αφήγηση εκείνης της στερ-νής νύχτας της τυραννίας στην Πορτογαλία, με τα άρ-ματα που πλησίαζαν με τα φώτα σβηστά στη Λισαβό-να, με τις ραδιοφωνικές εκπομπές που έπαιζαν έναρυθμικό και εύθυμο τραγούδι του Xοσέ Aλφόνσο,Grandola, vila morena, ώστε, όταν ήρθα αντιμέτωποςμε το αντιπαθητικό και συνοφρυωμένο πρόσωπο τουανθρώπου με τον οποίο είχα συγκρουστεί, κόντεψα, α-ντί να του ζητήσω συγγνώμη, να τον αγκαλιάσω καινα του μεταδώσω την είδηση με τον ίδιο επιφυλακτικόενθουσιασμό που αναμφίβολα τη μετέδιδε από στόμα

O ΦYΛAKAΣ TOY MYΣTIKOY 11

* Όπλα μας τα γαρύφαλλα, πορτογαλικά στο κείμενο.

σε στόμα ο κόσμος το ίδιο εκείνο πρωί σε όλους τουςδρόμους των πορτογαλικών πόλεων. Σε τελική ανάλυσηη Πορτογαλία βρισκόταν τόσο κοντά που η επανάστα-σή της σχεδόν μας αφορούσε κι εμάς, και το ίδιο κιό-λας Σαββατοκύριακο πολλοί κόκκινοι Iσπανοί έτρεξανστη Λισαβόνα για να γιορτάσουν την πρώτη ελεύθερηΠρωτομαγιά μέσα σε μια πυρετώδη ατμόσφαιρα πουπαλλόταν από ύμνους και κόκκινες σημαίες. Mπορού-σε ο Φράνκο και η θλιβερή αυλή του να παραμένουναιώνια στο περιθώριο των καιρών, ήταν δυνατόν ναδιαρκέσει για πολύ ακόμη μια φασιστική δικτατορίαπεριστοιχισμένη από δημοκρατικές χώρες; Ωστόσο τοερώτημα εκείνων των ημερών ήταν κατά βάθος πιομύχιο, πολύ πιο προσωπικό, πέρα και έξω σχεδόν απόφρονήματα ή πολιτικά επιχειρήματα: Θα μπορούσεκανείς να είναι τόσο πολύ κακότυχος στη ζωή του ώ-στε να την αφήσει να κυλήσει ολόκληρη μέσα σ’ αυτήτη θλίψη, σ’ αυτή τη βουβή συντριβή, αυτή την ατε-λεύτητη πλήξη του φρανκισμού, αυτό το φόβο που δενήταν πια ούτε μαρτύριο ούτε έπος, τόσο ανεξάλειπτος,σαν μια ασθένεια, σαν ένα απόστημα ηθικό;

Δεν ξέρω πού πήγαινα εκείνο το απόγευμα όταν α-γόρασα την εφημερίδα, σίγουρα κάπου που πρόσφερανδουλειά, διανομή διαφημιστικών μάλλον, μια που έψα-χνα διαρκώς εργασία στις μικρές αγγελίες, και το κα-λύτερο που είχα καταφέρει να βρω, εκτός από τις πε-ριστασιακές δακτυλογραφήσεις που μου έδινε ο Aτα-ούλφο Pαμίρο, ήταν μια πρόταση να εκτρέφω στο σπί-


τι τσιντσιλά ή μανιτάρια ή, πάλι, να μοιράζω διαφημι-στικά στην είσοδο του υπόγειου. Tο θέμα είναι ότι επέ-στρεψα στην πανσιόν και ανέβηκα τρέχοντας τις σκά-λες τριών ορόφων πλημμυρισμένων από τη μυρωδιάσαλαμιών και λουκάνικων –στο ισόγειο υπήρχε ένααλλαντοπωλείο– για να αναγγείλω την είδηση στο φί-λο μου Pαμονάθο, θύμα κι αυτός της ανεργίας, ο οποί-ος προκειμένου να αποταμιεύει ενέργεια έμενε ολόκλη-ρα απογεύματα ξαπλωμένος στο κρεβάτι, σε απόλυτοσκοτάδι, τόσο ακίνητος που η σπιτονοικοκυρά τον πή-ρε για πεθαμένο κάποτε που μπήκε στο δωμάτιο, πι-στεύοντας ότι δεν ήταν κανένας από τους δυο μας μέ-σα, αποφασισμένη το δίχως άλλο να κατασχέσει κάτιως εγγύηση για το νοίκι των μηνών που της χρω-στούσαμε. Tον βρήκα να κοιμάται ή, μάλλον, να ’ναιβυθισμένος σ’ ένα λήθαργο που δεν διέφερε πολύ απότη χειμερία νάρκη της αρκούδας, τον σκούντηξα μέχριπου ξύπνησε, του έβαλα την πρώτη σελίδα της Iνφορ-μαθιόνες στο πρόσωπο, που αξύριστο έμοιαζε ακόμηπιο αγροίκο, πιο στρογγυλό και πιο τραχύ, με μια όψηδύναμης και υγείας ακατάβλητης από τις στερήσεις.Πάνω στο κομοδίνο υπήρχε ένα τεύχος του περιοδικούNτιέθ Mινούτος και τα ποιήματα του Mάο Zετόνγκ,που τότε ονομαζόταν Mάο Tσε Tουνγκ και έχαιρε με-γάλου κύρους, όχι μόνον ως πολιτικός ηγέτης αλλάκαι ως ποιητής και φιλόσοφος. Kαθώς ο Pαμονάθο, ε-κτός από κινεζόφιλος, ήταν και λίγο φαντασμένος,στην αρχή δεν έδωσε σημασία στην είδηση, μέχρι που


την αμφισβήτησε κιόλας, κοιτάζοντάς τη με τη δυσπι-στία που του ενέπνεαν όλες οι αστικές εφημερίδες, συ-μπεριλαμβανομένης και αυτής, που ήταν η μοναδική ό-χι εντελώς και σε εξευτελιστικό βαθμό φασιστική εφη-μερίδα και η οποία χαρακτήριζε όποιον την κρατούσεστο δρόμο τόσο αναμφισβήτητα όσο μια σημαία, μια γε-νειάδα ή ένα τεύχος του Tριούνφο: Για τον Pαμόν Tο-βάρ, Pαμονάθο ή Tοβάριτς, προσηλυτισμένο πρόσφαταστο μαοϊσμό, όλος ο αστικός τύπος ήταν εξίσου παρα-πλανητικός και κάλπικος – λέξη που είχε μάθει τελευ-ταία από την κινεζόφιλη νεαρή με την οποία έβγαινε.Σήκωσε λοιπόν τους ώμους, μου είπε ότι όλα αυτά ή-ταν μια παγίδα της δεξιάς, της φυσικής συμμάχου τωνσοσιαλφασιστών και ότι νύσταζε πολύ, γύρισε πλευρό,σκεπάστηκε με το σεντόνι μέχρι τα ρουθούνια και έμει-νε να κοιτάζει τον τοίχο χωρίς να ανοιγοκλείνει τα βλέ-φαρα, αναμφίβολα για να εξοικονομεί την ελάχιστη α-παιτούμενη ενέργεια για την κίνησή τους. Δεν θα μπο-ρούσε βέβαια να διανοηθεί ότι λίγες βδομάδες αργότεραθα βρισκόταν και ο ίδιος μπλεγμένος μαζί μου σε μιασυνωμοσία παρόμοια με την πορτογαλική, ούτε ότι μιααπερισκεψία του θα συνέβαλε στο να καθυστερήσει γιαπολύ ακόμη η άφιξη της δημοκρατίας στην Iσπανία, ε-μποδίζοντάς μας να απολαύσουμε τη μεγαλειώδη γιορ-τή της ελευθερίας στην οποία είχαν επιδοθεί οι Πορτο-γάλοι. Eμείς δεν πυρπολήσαμε τα κτίρια της ασφάλειαςούτε ρίξαμε απ’ τα βάθρα τα αγάλματα του δικτάτοραούτε πέσαμε σε παραλήρημα χαράς τσαλαβουτώντας


στα συντριβάνια. Eμάς όλα αυτά μας έφτασαν με πιοαργό ρυθμό, τα γνωρίσαμε πιο ψηλαφητά, στάλα στά-λα, με δισταγμούς και υπαναχωρήσεις, με την ίδιαβραδύτητα προϊστορικής χελώνας με την οποία πέθανεεπιτέλους ο στρατηγός Φράνκο, με τρομοκρατίες καιδιώξεις και εγκλήματα που δεν έπαψαν ποτέ, χωρίςσχεδόν να αλλάξουν ούτε τα πρόσωπα ούτε οι φωνέςαυτών που κυβερνούσαν, χωρίς να έχουμε ποτέ τη χαράνα ξεκινήσουμε απ’ την αρχή, να τα διαγράψουμε όλακαι να ζήσουμε μια νέα εποχή: τη χαρά ή την πλάνη,το ίδιο είναι. Oύτε για τους Πορτογάλους άλλαξε ο κό-σμος, έτσι όπως πίστευαν και όπως πιστεύαμε κι εμείςμαζί και μέσα από αυτούς, αλλά τουλάχιστον έζησαν ε-κείνες τις λίγες νύχτες ενθουσιασμού, ύψιστης κραιπά-λης και ελευθερίας, εκείνο το όνειρο που χτίζεται απότα ίδια τα υλικά της πραγματικότητας.

Δεν θέλω να πω φυσικά ότι ο Pαμονάθο ήταν ο υ-παίτιος για την αποτυχία στην Iσπανία μιας επανά-στασης αντίστοιχης με την πορτογαλική. Aκόμη καιστην περίπτωση που θα ήταν έτσι, το φταίξιμο στηνπραγματικότητα δεν θα ήταν δικό του αλλά δικό μου,αφού εγώ ήμουν που του εμπιστεύθηκα, αντίθετα μεόσα είχα ορκιστεί, όχι μόνο την ύπαρξη της συνωμο-σίας αλλά και ορισμένα ονόματα των δημοσίων προσώ-πων που εμπλέκονταν σε αυτή μέχρι και την πιθανήημερομηνία που θα γίνονταν οι στρατιωτικές κινήσεις.Στα δεκαοκτώ μου χρόνια εκείνη την εποχή, είχα ήδηένα ελάττωμα που με έχει ζημιώσει πολύ έκτοτε, πε-


ρισσότερο όσον αφορά το σεβασμό προς τον ίδιο μουτον εαυτό παρά τη σχέση μου με τους άλλους, και τοοποίο ενέκειτο, και έγκειται, στο γεγονός ότι δεν είμαιικανός να κρατήσω ένα μυστικό, παρότι καυχιέμαι ότιείμαι άνθρωπος επιφυλακτικός που δεν αρέσκεται σεπροσωπικές εκμυστηρεύσεις. Eίναι ψέμα. Όλα σχεδόντα μυστικά που μου έχουν εμπιστευθεί στη ζωή μουήταν τελείως ασήμαντα, η αλήθεια είναι όμως ότι δενπροσπάθησα ή δεν μπόρεσα να σεβαστώ κανένα, μολο-νότι κάθε φορά ορκιζόμουν, πιστεύοντάς το μάλιστα α-πόλυτα, ότι δεν θα επαναλάμβανα ποτέ τις εξομολογή-σεις που μου είχαν γίνει. Aν ήμουν ιερέας θα παρέβαινασυστηματικά το απόρρητο της εξομολόγησης. Ποτέδεν στάθηκα ικανός να σωπάσω, ούτε καν μπροστάστα παιδιά μου όταν με ρωτούσαν τι δώρο τους είχααγοράσει για τα γενέθλιά τους ή για τα Xριστούγεννα.Πάντοτε υποστήριζα, και σ’ αυτό η γυναίκα μου ήτανσύμφωνη, ότι ήταν προτιμότερο τα παιδιά να μην ξέ-ρουν τίποτα μέχρι εκείνη τη στιγμή, διότι έτσι κρα-τούσαν ατόφιο το όνειρο, ήταν όμως ανώφελο, είναισαν μια ακατανίκητη παρότρυνση ματαιοδοξίας, σανμια ξέφρενη επιθυμία να αισθανθούν εκ των προτέρωνευγνωμοσύνη για τις θυσίες που κάναμε για χάρητους, ένα μειονέκτημα όπως η ακράτεια ούρων, προςστην οποία, ειρήσθω εν παρόδω, έχω επίσης μια τάση.

Mία και μοναδική φορά στη ζωή μου κατείχα έναμυστικό που ήταν στ’ αλήθεια πολύτιμο, που μπορούσε,όπως λένε, ν’ αλλάξει τον ρουν της ιστορίας της Iσπα-


νίας, πράγμα που ήταν εν γνώσει μου, και ορκίστηκα ό-τι θα το κρατούσα, και με έκαιγε σαν πυρωμένο σίδεροκαι δεν με άφηνε να κοιμηθώ. Πέρασαν τρεις μέρες μέ-χρι να το πω σε κάποιον και αν αντιστάθηκα τόσο δενήταν επειδή διήρκεσε επάξια τρεις μέρες η πάλη μέσαμου, αλλά επειδή ο Pαμονάθο έλειπε για τουρνέ στην ε-παρχία με την πίστα των συγκρουόμενων όπου δούλευετότε, και εκτός από αυτόν δεν υπήρχε κανείς άλλοςστη Mαδρίτη που να τον εμπιστευόμουν. Kανείς, εκτόςαπό τον Aταούλφο Pαμίρο φυσικά, που εκείνη την επο-χή ήταν ο φίλος μου, ο προστάτης μου και το αφεντικόμου, και που είχε κάτι πάνω του που τον έκανε να μοι-άζει με πατέρα ή δάσκαλο μεγαλόψυχο κι αυταρχικό,και ο οποίος ήταν επίσης εκείνος που μου είχε εμπι-στευθεί το μυστικό και είχε απαιτήσει αυστηρά να τοφυλάξω.

Eίναι αλήθεια ότι ο ρόλος μου στη συνωμοσία ήτανμηδαμινός και ότι δεν έφτασα στο σημείο να έρθω σεεπαφή με κανέναν σχεδόν από τους συνωμότες, όπωςεπίσης είναι προφανές ότι η απόπειρα απέτυχε, τίποτεόμως απ’ όλα αυτά δεν απαλείφει το γεγονός ότι έτρε-χα πάνω-κάτω στη Mαδρίτη για να μεταφέρω μηνύ-ματα, ούτε ότι διέτρεξα κάποια στιγμή τον κίνδυνο ναμε συλλάβουν. Oύτε βέβαια οι αμφιβολίες που κι ο ίδιοςτρέφω όλα αυτά τα τελευταία δεκαεννιά χρόνια σχετι-κά μ’ εκείνη την περιπέτεια δεν κατορθώνουν να απα-λύνουν την ανάμνηση του τρόμου που πέρασα τότε,και δεν σβήνουν την έξαψή μου ούτε τον ενθουσιασμό


μου και το θαυμασμό που ένιωθα για τον άνθρωπο πουμου είχε κάνει την τιμή να με συμπεριλάβει στους συ-νωμότες –εμένα, έναν πεινασμένο έφηβο, μοναχικό καικάπως μονομανή– και ο οποίος όχι μόνον με μύησεστα μυστήρια της παρανομίας αλλά και στις πολυτε-λείς απολαύσεις του ουίσκυ, του αστακού και των νυ-χτερινών ταξί.

O άνθρωπος αυτός –περιττό να πω ότι το πραγμα-τικό του όνομα δεν ήταν Aταούλφο Pαμίρο, δεν μουφαίνεται όμως ότι θα ήταν φρόνιμο να αποκαλύψω τηνταυτότητά του, ή ότι έχω το δικαίωμα να το κάνω–πέθανε εδώ και επτά ή οκτώ χρόνια, μόλις που είχεσυμπληρώσει τα εξήντα, στο άνθος της ζωής του. Πά-ντοτε έλεγα στη γυναίκα μου, «Πρέπει να σε πάω στηMαδρίτη να γνωρίσεις τον Aταούλφο», αλλά μεταθέτεικανείς τα πράγματα από χρόνο σε χρόνο, φορτώνεταιμε δουλειές και παιδιά και ξαφνικά συνειδητοποιεί ότι ηεπίσκεψη που ανέβαλε τόσες φορές έχει ακυρωθεί πλέονοριστικά. O Aταούλφο πέθανε από εγκεφαλικό ανεύρυ-σμα, ένα πρωινό του Φεβρουαρίου, στην οδό Aλφόνσου12ου, που του άρεσε τόσο πολύ, απέναντι από το πάρκοτου Pετίρο, αλλά με τη ζωή που έκανε θα μπορούσε ναείχε πεθάνει εξίσου από καρκίνο των πνευμόνων, ηπατι-κό κώμα ή έμφραγμα του μυοκαρδίου. Δεν τον είχα ξα-ναδεί από τότε που έφυγα από τη Mαδρίτη, λίγο ώςπολύ κυνηγημένος, στα μέσα Mαΐου του ’74. Έμαθα,από κοινούς φίλους, ότι χώρισε και ξαναπαντρεύτηκεμια γυναίκα κατά πολύ νεότερή του κι ότι ο δεύτερος


γάμος του τον έκανε ευτυχισμένο, επέσυρε την άνευ ό-ρων εχθρότητα των παιδιών του και συνέπεσε με μια ε-παγγελματική άνθηση που μέσα σε λίγο καιρό τον έκα-νε πλούσιο.

H είδηση με ξάφνιασε, μεταξύ άλλων επειδή τον θε-ωρούσα πολυεκατομμυριούχο, παρά το γεγονός ότι τοσπίτι και το γραφείο του ήταν σε ένα μικρό και σκο-τεινό διαμέρισμα της οδού Kιντιλιάνο. Στα δεκαοκτώμου χρόνια και στο στάδιο της πικρής ανέχειας πουβρισκόμουν, οποιοσδήποτε έκανε άνετη ζωή μού φά-νταζε προύχοντας: Aκόμη και στους ενοίκους τηςπανσιόν που απολάμβαναν ατομικό δωμάτιο απέδιδα υ-πέρμετρα κοινωνικά προνόμια. O Aταούλφο Pαμίρο ή-ταν ο πρώτος άνθρωπος που γνώρισα που πήγαινε πα-ντού με ταξί, έπινε επώνυμο ουίσκυ και κρασί και έ-τρωγε αστακό και χαβιάρι. Mαζί με τον Aταούλφο, καιμε δικά του έξοδα, μπήκα για πρώτη φορά σε νυχτερινόκλαμπ και σε μπαρ με κονσομασιόν, και είδα εκείνεςτις χυμώδεις και ημίγυμνες γυναίκες με το λευκό δέρ-μα, που το πλησίασμά τους και μόνον έκανε τα πόδιαμου να τρέμουν, να τον χαιρετούν με τ’ όνομά του, νακάθονται στα γόνατά του και να μοιράζονται μαζί τουτα ποτήρια με τη σαμπάνια. Tα μεγάλα πράσινα χαρ-τονομίσματα εκείνης της εποχής, σ’ ένα πράσινο χρώ-μα τόσο έντονο κι από ένα χαρτί τόσο σκληρό που έ-τριζε, ξεχύνονταν από τις τσέπες του –απ’ όλες τιςτσέπες του, του παντελονιού του και του σακακιούτου– σαν να πολλαπλασιάζονταν χαρούμενα μέσα τους,


και εγώ τον έβλεπα να ξοδεύει και ευγνωμονούσα τηγενναιοδωρία του προς εμένα και σκεπτόμουν ότι μ’ έναελάχιστο τμήμα του κεφαλαίου που σκόρπιζε ο Aταούλ-φο εγώ θα μπορούσα να πληρώσω ένα ολόκληρο εξά-μηνο.

Ποτέ όμως δεν ένιωσα φθόνο ή ταξική ζηλοτυπία,πράγμα που αισθανόταν για τον Aταούλφο ο φίλος μουTοβάριτς, ο οποίος είχε φτάσει από το χωριό μου στηMαδρίτη δυο μήνες μετά από μένα, όχι για να σπουδά-σει, εφόσον είχε σταματήσει το σχολείο στα δώδεκακαι πήγαιναν έξι χρόνια που δούλευε ως μηχανοτεχνί-της, αλλά για να βγάλει το ψωμί του από την πρώτηδουλειά που θα του παρουσιαζόταν, θεωρώντας ότι ο-πουδήποτε θα τον εκμεταλλεύονταν λιγότερο απ’ ό,τιστο συνεργείο αυτοκινήτων που άφησε, γεμάτος ακόμημουντζούρες από γράσο στα νύχια και τις φαρδιές πα-λάμες του και καπνιά μηχανουργού ή καρβουνιάρη σταπυκνά γένια του.

Tον Pαμονάθο τον γνώριζα από τα ποδοσφαιράκιατης λέσχης των νέων της Kαθολικής Eκκλησίας. Ήτανκάπως κοντόχοντρος, άγαρμπος, πολύ δεμένος, μ’ έναπρώιμο διπλοσάγονο, παχύ λαιμό, στρογγυλή κοιλιάκαι χέρια εργατικά που είχαν πάντοτε στα νύχια ίχνηαπό τα γράσα του συνεργείου. Mας έφερε αμέσως κο-ντά μια συγκεχυμένη αριστερή κλίση και μια διακαήςεπιθυμία να βλέπουμε κόσμο. Tα κυριακάτικα απογεύ-ματα σεργιανούσαμε πάνω-κάτω στην οδό Nουέβα μετα χέρια στις τσέπες, τρώγοντας σποράκια και σχεδιά-


ζοντας βήμα προς βήμα την επανάσταση, χωρίς να πα-ραλείπουμε αναγκαστικές κολεκτιβοποιήσεις, δίκες μεσυνοπτικές διαδικασίες και εκτελέσεις παραδειγματι-σμού. O Pαμονάθο (τον κολάκευε το γεγονός ότι τον α-ποκαλούσαν Tοβάριτς μέχρι που στη Mαδρίτη πια έγινεκινεζόφιλος) ήταν οπαδός των λαϊκών δικαστηρίων καιτων πυρπολήσεων των εκκλησιών που δεν μπορούσαννα χρησιμοποιηθούν σαν αποθήκες ή γκαράζ: Πιο ήπιοςεγώ ή επηρεασμένος από κάποιον κληρικό της αριστε-ράς ή από τις αοριστίες σχετικά με το χριστιανισμό καιτο μαρξισμό που κυκλοφορούσαν στα δημοσιεύματα τουK.K., άφηνα να εννοηθεί ότι κάποιοι πιστοί θα μπορού-σαν να ταχθούν στο πλευρό της επανάστασης, κι αυτότου ανέβαζε το αίμα στο κεφάλι και τροφοδοτούσε τιςυποψίες του ότι στην πραγματικότητα ήμουν ένας ά-θλιος ρεφορμιστής.

Tην παραμονή της αναχώρησής μου για τη Mαδρί-τη, το γιορτάσαμε μαζί πίνοντας ένα ολόκληρο μπου-κάλι Bαλδεπένιας με μεζέδες από τηγανητό χοιρινό καιελιές τσακιστές σε μια ταβέρνα που ονομαζόταν «Aπόεδώ δεν περνώ», οι πελάτες της οποίας κατέληγαν πά-ντοτε, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, να επιβεβαιώνουνμια τέτοια ονομασία. Στην έξαψη του μεθυσιού ο Pαμο-νάθο με έβαλε να του υποσχεθώ ότι θα τον βοηθούσα ναεγκατασταθεί στη Mαδρίτη όταν επιτέλους θα το έ-παιρνε απόφαση να το σκάσει από το σπίτι των γονιώντου και μου ορκίστηκε με τη σειρά του ότι τη στιγμήπου θα του χαμογελούσε η τύχη θα μοιραζόταν την ε-


πιτυχία του μαζί μου: Σκεπτόμουν, όχι αδικαιολόγητα,ότι οι πιθανότητες που είχα να ευημερήσω ως φοιτητήςστη Mαδρίτη ήταν περιορισμένες κι ότι η εμπειρία τουστη ζωή, πιο μεγάλη και πιο γνήσια από τη δική μου–στο κάτω κάτω εδώ και έξι χρόνια έβγαζε το μεροκά-ματο–, θα ήταν πολύ χρήσιμη και για τους δυο μας, ό-ταν τελικά θα κατορθώναμε να ξανανταμώσουμε. Iσχυ-ριζόταν ότι οι φοιτητές δεν ήμασταν ικανοί για τίποτα,ούτε καν για την επανάσταση, με βάση τα όσα είχαμεδει λίγα χρόνια νωρίτερα στα πανεπιστήμια της Γαλ-λίας και της Aμερικής και ότι η αποχή από τη χειρω-νακτική εργασία μαλθάκωνε τη θέληση με τον ίδιο α-κριβώς τρόπο που έκανε απαλά τα χέρια. Γι’ αυτό καιυποστήριζε την άποψη ότι οι φοιτητές έπρεπε υποχρε-ωτικά να κουρεύονται γουλί καθώς και να στέλνονταικάθε τόσο να δουλέψουν στα χωράφια ή τα εργοστάσια,όπως στην Kίνα του Mάο, χώρα που ο Pαμονάθο θαύ-μαζε πολύ και προτού ακόμη συνδεθεί μ’ εκείνη τηνκοπέλα που στο τέλος αποδείχτηκε ότι ήταν μέλος τουFRAP* και που τα πρωινά του Mαΐου του ’74 τον έ-παιρνε από το χέρι και τον πήγαινε στην Πλάθα ντεNεπτούνο για να δουν την κόκκινη σημαία να κυματί-ζει πάνω από τη στέγη του ξενοδοχείου «Παλάς», ό-που στεγάζονταν αρχικά τα γραφεία της πρεσβείαςτης Kίνας, η οποία είχε μόλις συνάψει διπλωματικέςσχέσεις με την Iσπανία του Φράνκο.


* Frente Revolucionario Antifascista y Patriótico: Aντιφα-σιστικό και Πατριωτικό Eπαναστατικό Mέτωπο.

/ColorImageDict > /JPEG2000ColorACSImageDict > /JPEG2000ColorImageDict > /AntiAliasGrayImages false /CropGrayImages true /GrayImageMinResolution 300 /GrayImageMinResolutionPolicy /OK /DownsampleGrayImages true /GrayImageDownsampleType /Bicubic /GrayImageResolution 300 /GrayImageDepth -1 /GrayImageMinDownsampleDepth 2 /GrayImageDownsampleThreshold 1.50000 /EncodeGrayImages true /GrayImageFilter /DCTEncode /AutoFilterGrayImages true /GrayImageAutoFilterStrategy /JPEG /GrayACSImageDict > /GrayImageDict > /JPEG2000GrayACSImageDict > /JPEG2000GrayImageDict > /AntiAliasMonoImages false /CropMonoImages true /MonoImageMinResolution 1200 /MonoImageMinResolutionPolicy /OK /DownsampleMonoImages true /MonoImageDownsampleType /Bicubic /MonoImageResolution 1200 /MonoImageDepth -1 /MonoImageDownsampleThreshold 1.50000 /EncodeMonoImages true /MonoImageFilter /CCITTFaxEncode /MonoImageDict > /AllowPSXObjects false /CheckCompliance [ /None ] /PDFX1aCheck false /PDFX3Check false /PDFXCompliantPDFOnly false /PDFXNoTrimBoxError true /PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 0.00000 0.00000 0.00000 0.00000 ] /PDFXSetBleedBoxToMediaBox true /PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 0.00000 0.00000 0.00000 0.00000 ] /PDFXOutputIntentProfile () /PDFXOutputConditionIdentifier () /PDFXOutputCondition () /PDFXRegistryName () /PDFXTrapped /False

/CreateJDFFile false /Description > /Namespace [ (Adobe) (Common) (1.0) ] /OtherNamespaces [ > /FormElements false /GenerateStructure false /IncludeBookmarks false /IncludeHyperlinks false /IncludeInteractive false /IncludeLayers false /IncludeProfiles false /MultimediaHandling /UseObjectSettings /Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (2.0) ] /PDFXOutputIntentProfileSelector /DocumentCMYK /PreserveEditing true /UntaggedCMYKHandling /LeaveUntagged /UntaggedRGBHandling /UseDocumentProfile /UseDocumentBleed false >> ]>> setdistillerparams> setpagedevice

tο mάιο του δες, πήρα μέρος σε μια συνωμοσία που στόχο...

Documents