t±m.pdf · havayolu taşımacılığı ve türk hava yolları Örneği konulu bu çalışma, ......

T.C

GÜMÜŞHANE ÜNİVERSİTESİ

İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ

İŞLETME BÖLÜMÜ

HAVAYOLU TAŞIMACILIĞI: TÜRK HAVA YOLLARI ÖRNEĞİ

BİTİRME TEZİ

FERİT SAĞLAMTUNÇ

Danışman: Yrd. Doç. Dr. İSKENDER PEKER

ARALIK-2014

GÜMÜŞHANE

i

ÖNSÖZ

Havayolu taşımacılığı ve Türk Hava Yolları Örneği konulu bu çalışma,

Gümüşhane Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İşletme Bölümü’nde

“Bitirme Tezi” olarak hazırlanmıştır. Çalışmamızda havayolu lojistiği incelenmiş, Türk

Hava Yolları şirket profili ele alınmış ve havayolu lojistiği adına faaliyetler ayrıntılı

olarak incelenmiş ve belirtilmiştir.. Çalışmamızda literatür uygulaması yöntemi

kullanılmıştır.

Tez danışmanım olan, hayallerimin sektöründe bu çalışma fırsatını sunan ve

çalışma süresince benimle ilgisini ve samimiyetini hiç eksik etmeyen sayın Yrd. Doç.

Dr. İskender PEKER’e, sevgili jüri üyesi hocalarıma, benden çalışmam süresince

desteğini hiç esirgemeyen öncelikle en yakın arkadaşım Mustafa DEMİREL’e ve tüm

tez çalışma arkadaşlarım olan Ceren EYÜBOĞLU, Uğur BİLİCELİ, Meryem

ŞAHBAZ, Elif TÜRE, Resul ÇAKIR ve bizi hiç yalnız bırakmayan Dilara

SARAÇOĞLU’na, en önemlisi hayatım boyunca hep yanımda olan ve beni her konuda

destekleyen canım aileme teşekkürlerimi sunarım.

Ferit SAĞLAMTUNÇ

ii

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ............................................................................................................................... i

İÇİNDEKİLER ................................................................................................................... ii

ÖZET................................................................................................................................... vi

GİRİŞ .................................................................................................................................. vii

BİRİNCİ BÖLÜM

A.LOJİSTİK NEDİR ? ........................................................................................................ 1

1. TAŞIMA TÜRÜNE GÖRE LOJİSTİK ÇEŞİTLERİ ................................................ 1

1.a. Denizyolu Taşımacılığı .................................................................................... 1

1.b. Karayolu Taşımacılığı ...................................................................................... 2

1c. Havayolu Taşımacılığı ....................................................................................... 4

1.d. Demiryolu Taşımacılığı .................................................................................... 5

1.e. Boru Hattı Taşımacılığı ..................................................................................... 7

1.f. Su Yolu Taşımacılığı ......................................................................................... 7

B.LOJİSTİĞİN ANA ve YARDIMCI FAALİYETLERİ ................................................... 8

1. Ana Faaliyetleri .......................................................................................................... 8

1. a. Taşıma ............................................................................................................. 8

1. b. Depolama ........................................................................................................ 9

2. Yardımcı Faaliyetleri .................................................................................................. 9

2. a. Stok Yönetimi .................................................................................................. 9

2. b. Paketleme ........................................................................................................ 9

2. c. Malzeme ve Ekipman ...................................................................................... 10

2. d. Üretim Planlama .............................................................................................. 10

2. e. Satın Alma ....................................................................................................... 10

2. f. Müşteri Hizmetleri ........................................................................................... 10

2. g. Yer Seçimi ....................................................................................................... 10

iii

2. h. Gümrükleme Hizmetleri .................................................................................. 10

2. i. Sipariş İşleme ................................................................................................... 11

2. j. Talep Tahmini .................................................................................................. 11

2. k. Elleçleme ......................................................................................................... 11

C. HAVAYOLU LOJİSTİĞİ NEDİR ? ............................................................................. 11

a.Havayolu Lojistiğinde Yasal Çevre ............................................................................. 14

a.1. Uluslararası Hava Limanları Konseyi (ACI) .................................................... 14

a.2. Avrupa Havayolları Birliği (AEA) ................................................................... 14

a.3. Avrupa Uçuş Emniyet Ajansı (EASA) ............................................................. 14

a.4. Avrupa Düşük Ücretli Havayolları Birliği (ELFAA) ....................................... 14

a.5. Avrupa Bölgesel Havayolları Birliği (ERAA) ................................................. 14

a.6. Federal Havacılık İdaresi (FAA) ...................................................................... 15

a.7. Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (IATA) ................................................ 15

a.8. Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) .................................................... 15

a.9. Eurocontrol ....................................................................................................... 15

a.10. Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü (DHMİ) ..................... 15

a.11. Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) ................................................... 16

b.Uluslararası Yolcu Taşımacılığı .................................................................................. 16

b.1. Uluslararası Yolcu Taşımacılığı Tarihçesi ....................................................... 17

b.2. Uluslararası Yolcu Taşımacılığı Uçakları ........................................................ 17

c.Uluslararası Kargo Taşımacılığı .................................................................................. 19

c.1. Uluslararası Kargo Taşımacılığı Tarihçesi ....................................................... 20

c.2.Uluslararası Kargo Türleri ................................................................................. 20

c3. Uluslararası Kargo Taşımacılığı Uçakları ......................................................... 21

d.Yer Hizmetleri Veren Kuruluşlar ................................................................................ 22

d.1.Uçuş Operasyon Hizmetleri .............................................................................. 23

iv

d.2. Yolcu Hizmetleri .............................................................................................. 23

d.3. Ramp Hizmetleri .............................................................................................. 23

d.4. Kargo ve Posta Hizmetleri ............................................................................... 23

d.5. Yük Kontrol ve Haberleşme Hizmetleri ........................................................... 24

d.6. Temsil ve Gözetim Hizmeti ............................................................................. 24

İKİNCİ BÖLÜM

A.TÜRK HAVA YOLLARI TARİHÇESİ ......................................................................... 25

B.TÜRK HAVA YOLLARI UÇAK FİLOSU ................................................................... 29

C.TÜRK HAVA YOLLARI HAVACILIK AKADEMİSİ ................................................ 30

D.TÜRK HAVA YOLLARI MARKA VE İŞTİRAKLERİ ............................................... 31

a. Türk Hava Yolları Kargo (TURKISH CARGO) ....................................................... 31

b. Türk Hava Yolları Teknik (TURKISH TECHNIC) ................................................... 32

c. Türk Hava Yolları Havacılık Ağır Bakım Onarım Merkezi (HABOM) ................... 33 d.Turkısh Ground Service (TGS)

d. Turkısh Ground Service (TGS) .................................................................................. 34

e. Turkısh DO&CO ........................................................................................................ 34

f. Turkısh OPET ............................................................................................................ 34

g. SunExpress Havacılık A.Ş. ...................................................................................... 35

h. Turkbine Teknik Gaz Türbinleri Bakım Onarım ....................................................... 36

i. Türk Hava Yolları Aydın Çıldır Havalimanı .............................................................. 36

j. Anadolu Jet .................................................................................................................. 36

k. Pratt&Whitney THY Teknik Uçak Motoru Bakım Merkezi Ltd. Şti ......................... 37

l. Goodrich THY Teknik Servis Merkezi Ltd. Şti .......................................................... 37

m. TCI Kabin İçi Sistemleri San. ve Tic. A.Ş ................................................................ 37

n. Uçak Koltuk Üretim San. ve Tic. A.Ş ........................................................................ 37

E.TÜRK HAVA YOLLARININ LOJİSTİK FAALİYETLERİ ......................................... 38

a.Coğrafik ve Pazarlama faaliyetleri .............................................................................. 38

v

b. Finansal faaliyetleri .................................................................................................... 39

c. Kurumsal faaliyetleri .................................................................................................. 42

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

A.LİTERATÜR UYGULAMASI ....................................................................................... 44

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

A.SONUÇ VE ÖNERİLER ................................................................................................ 50

KAYNAKÇA ...................................................................................................................... 53

ÖZGEÇMİŞ ........................................................................................................................ 59

vi

ÖZET

Lojistik sektörü, rekabeti her geçen gün artan yolcu ve yük taşımacılığından

oluşmaktadır. Yolcular ve işletmeler ulaşımlarında kolaylık sağlaması sebebiyle

havayolunu tercih etmektedirler. Bu tercih her geçen gün artan bir seyir izlemekte ve

havayolu taşımacılığı önemini artırarak büyük bir gelişme göstermektedir. Bu çalışma

lojistik sektörünün içeriğini ortaya koymakta, havayolu taşımacılığının artan rekabetini

ve gelişimini tanımlamakta, milli bayrak taşıyıcı firmamız konumunda olan Türk Hava

Yolları’nı tanımlamaktadır. Çalışmanın amacı havayolu lojistiğinin ayrıntılı olarak

incelenerek, Türk Hava Yolları’nın havayolu lojistiği açısından perspektifini ortaya

koymaktır. Çalışmamızda literatür uygulaması yapılarak kullanılan yöntem anlatılmıştır.

Çalışmamızın sonucunda havayolu lojistiğine dair yapılabilecek uygulamalar ve

faaliyetler belirtilmiş, Türk Hava Yolları’nın uygulayabileceği yeni uygulamalar tavsiye

edilmiş ve sonuç ve öneriler kısmında bu tavsiyeler belirtilerek çalışma tamamlanmıştır.

Anahtar Kelime; Lojistik, Havayolu

vii

GİRİŞ

Lojistik sektörü yolcular açısından ve işletmeler açısından önemli bir sektördür.

Her geçen gün artan yolcu sayısı, taşınacak yük ağırlığı; bunların gerçekleşmesi için

gerekli ulaşım araçlarının belirlenmesi ve temin edilmesi, ulaşım noktalarının

belirlenmesi ve ulaşımın gerçekleşmesi ciddi bir rekabet ortamı oluşturmuştur. Bu

rekabet zamanla hız kazanarak alternatif yollar aranmış; zamandan, rahatlıktan ve

maliyetten ötürü avantaj sağlayan havayolu taşımacılığı ortaya çıkmış; havayolu

taşımacılığı günümüzde lojistik sektöründe önemle yerini koruyan bir konuma

gelmiştir.

Bu çalışmanın birinci bölümde; lojistik sektörü tanımlanmış, yük türüne göre

lojistik çeşitleri ve taşıma türüne göre lojistik çeşitleri, lojistiğin ana faaliyetleri ve

yardımcı faaliyetleri, havayolu lojistiğinin oluşumu, tarihsel gelişimi, havayolu

taşımacılığı içinde yer alan yasal çevre, yolcu ve yük taşımacılığı yapılmasını sağlayan

uçaklar belirtilmiştir. Üçüncü bölümde ise Türk Hava Yolları şirket profilinden ayrıntılı

olarak bahsedilmiş ve lojistik faaliyetleri anlatılmıştır.

Çalışmanın son bölümünde ise; lojistik sektörü ile havayolu taşımacılığı ve

Türk Hava Yolları örneğini inceleyen literatür uygulamasına yer verilmiştir. Devamında

ise sonuç ve öneriler kısmi ile çalışma bitirilmiştir.

Çalışmamızın amacı havayolu lojistiğini tanımlamak, havayolu lojistiğinin

ayrıntılarını belirtmek ve Türk Hava Yolları’nın havayolu lojistiği faaliyetlerini

tanımlayarak şirket profilini göstermek, havayolu taşımacılığında ki Türk Hava

Yolları’na ait olan özellikleri ortaya koymaktır.

1

1. BÖLÜM

A.LOJİSTİK NEDİR?

Lojistik kelimesi Yunanca “Logos” kelimesinden türetilmiş olmakta ve ilk

olarak askeri birlikler için kullanımı gerçekleşmiştir. 1905 yılında Albay Chauncey

B.Baker tarafından “malzeme, ekipman ve personelin taşıma, tedarik, bakım ve

yenilenmesi” faaliyetlerini içeren askeri bir fonksiyonu tanımlama amacı ile

kullanılmaktadır. Askeri anlamda lojistik, “muharip unsurlara strateji ve taktiğine uygun

olarak gerekli olan ikmal maddeleri ile hizmet desteğini sağlamak için yapılan

faaliyetler” anlamını taşımaktadır.1

Lojistiği tanımlayacak olursak eğer; lojistikle ilgili tek bir tanıma

rastlamak çok zordur. Bu sektörün en çok tanınan ve en büyük profesyonel lojistik

organizasyonu olan Lojistik Yönetimi Konseyine (The Council of Logistics

Management:CLM) göre lojistik; müşteri isteklerini karşılamak üzere, hammaddenin

başlangıç noktasından, ürünün tüketildiği son noktaya kadar olan tedarik zinciri içindeki

malzemelerin, servis hizmetlerinin ve bilgi akışının etkili ve verimli bir şekilde, her iki

tarafa doğru hareketinin ve depolanması, planlanması, uygalanması veya kontrol

edilmesi işlemlerinin gerçekleştirilmesidir.2

Başka bir tanım yapacak olursak lojistik günümüzde; tedarik işlevinin yerini

almış olan, tedarik ile beraber, üretim aşamasında ve bitmiş ürünün müşteriye

ulaştırılması sürecinde, her türlü ürün, bilgi ve para akışının yönetilmesi ve kayıtların

tutulması ile ilgili bir işletme işlevi olarak karşılaşmaktayız. Lojistik ürünlerin

tedarikçilerden müşterilere akışına ilişkin tüm fiziksel akış faaliyetlerini içine alan,

kapsamlı bir tedarik, stok ve teslim uygulaması görevini gerçekleştirmektedir. Lojistik

ile benzer anlamda kullanılan, literatürde bazı farklılıkları da ortaya konan Tedarik

Zinciri Yönetimi (TZY) kavramı da benzer biçimde, tedarikçilerden müşterilere kadar,

ürün, bilgi ve finansal akışı düzenleyen yeni bir stok yönetimi ve uygulaması işlevi

görmektedir.3

A.1 TAŞIMA TÜRÜNE GÖRE LOJİSTİK ÇEŞİTLERİ

A.1.a Denizyolu Taşımacılığı

Denize, yola ve yüke elverişli gemi, TTK 932. Maddede düzenlenmiştir. Gövde;

genel donatım, makine, kazan gibi esas kısımları bakımından yolculuğun yapılacağı

1 Kemal G. Güven (2011), Lojistik Sektöründe Durum Analizi ve Rekabetçi Stratejiler, İstanbul Ticaret

Odası Yayınları, s.25 2 Birdoğan Baki (2004), Lojistik Yönetimi ve Lojistik Sektör Analizi, 1.Baskı, Trabzon; LegaKitabevi,

s.13 3 Orhan küçük (2004), Lojistik İlkeleri ve Yönetimi, 3.Baskı, Ankara; Seçkin Yayıncılık,s.33

2

sudan ileri gelen tehlikelere karşı koyabilecek bir gemi deniz taşımacılığına uygun

sayılmaktadır.4

Deniz taşımacılığı uluslararası taşıma alanında en çok kullanılan taşıma şeklidir.

Çok büyük miktarda kuru yük, likit ve gaz, konteynerlenebilen malzemeler denizyolu

ile taşınır. Hız faktörünün çok önemli olmadığı düşük değerli ürünlerin taşınmasında da

kullanılmaktadır. Yavaş olmasına rağmen güvenilirliği çok yüksektir. İlk yatırım çok

maliyetli olmasına karşılık olarak çok uzun yıllar görev yapabilmektedirler. En önemli

avantajı ise çok büyük miktarlarda ürün taşınmasına imkan verebiliyor olmasıdır.

Dünya ekonomisindeki mal taşımacılığının %90’ına yakın kısmı deniz taşımacılığıyla

yapılmaktadır.5

1999 yılı ve 2000 Mayıs ayı arasındaki dönem içerisinde dünya çapında 1.900

kargo gemisi ve 100 yolcu gemisi 89 Milyar $ maliyetle inşası gerçekleşmiştir. 2009

yılına kadar denizyolu altyapı yatırımları 44.2 Milyar $ ve senede ortalama 4.5 Milyar $

olarak gerçekleşmektedir.6

Denizyolu yük taşımacılığında hız, zaman ve giderler gibi faktörler dikkate

alınarak, her türlü yük için özel bir gemi inşa edilmekte olup yada gemi için taşıyacağı

yüke uygun özellikler eklenmektedir. Yük ve gemi türlerine göre denizyolu

taşımacılığını gruplandırıldığında, her yüke uygun yada gemiye taşıma şekli ortaya

çıkmaktadır. Buna göre denizyolu taşımacılığında kullanılan gemi türleri; tanker

taşımacılığı, RO-RO taşımacılığı, konteyner taşımacılığı, kombine taşımacılığı, dökme

yük taşımacılığıdır.7

A.1.b. Karayolu Taşımacılığı

Karayolu yük taşımacılığı, ücret karşılığında ticarete konu olan eşyanın bir

yerden bir yere taşınmasını karayolu ile sağlayan ve taşımacı ile gönderici arasında bir

sözleşme yapılması uygun görülen taşımacılık şeklidir.

Karayolu ağlarının çok geniş olması ve son zamanlarda bütün dünyada transit

yolların sayısının artmasına bağlı olarak en yaygın olarak kullanılan taşımacılık türü

olmaktadır. Oldukça esnek olan bu taşımacılık türünde yükleme ve boşaltma

kolaylıklarının bulunması, tarifeli yüklemelerin sıkça yapılabilmesi, kapıdan kapıya

4 Orhan Küçük a.g.e., s.261

5 Birdoğan Baki a.g.e., s.46

6 Atalay Çetinkaya, 2010, Türkiye’deki Limanların Lojistik Üs Olarak Değerlendirilmesi, İstanbul

Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 7 Adem Dursun ve Sercan Erol (2012), “Denizyolu Yük Taşımacılığı Sektöründe Faaliyet gösteren

Firmaların Finansal Yapı Analizi ”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü dergisi,

cilt:16,sayı:3, s.372

3

hizmet verilebilmesi ve kitle halinde taşımacılığa uygun olması bu taşımanın şeklinin

önemli kuralıdır. Buna karşılık kullanılan araçların akaryakıt, bakım ve yol giderleri ile

uluslararası taşımacılıkta transit olarak geçilen ülke sayısının artması karayolu

taşımacılığının yüksek maliyetle yapılmasına sebep olmaktadır. Karayolu yük

taşımacılığının fiziksel yük akışında rol oynayan üç temel öğesi vardır. Bunlar

sürücüler, araçlar ve yüklerden oluşmaktadır.8

Karayolu taşımacılığı, II. Dünya Savaşı’ndan sonra hızla gelişerek en kullanışlı

nakliye türü olmuştur ve tüm lojistik süreçlerde yer almaktadır. Kapıdan kapıya

taşımacılığa uygun olmakla birlikte karayolu taşımacılığının her çeşit karayolunda

gerçekleşebiliyor olması, kapsama alanına giren pazar alanı bakımından üstün olmasını

gerçekleştirmektedir.9

25 Şubat 2005 tarihinde yürürlüğe giren Karayolları Taşıma Yönetmeliği’nin,

yetki belgeleri, sözleşme sınırları bakımından sektörde yeni bir yapılanmaya yol açacağı

tahmin edilmektedir. Yönetmeliğe uygun olarak küçük firmaların istenen yüksek

teminatları ödeyememesi, şirketler arası birleşmeye sebep olacak ve büyük firmalar için

de yeni TIR alımları çözümünü getirecektir.10

Sigortalı taşıma yapma zorunluluğu,

taşıma maliyetlerini de artıracağından karayolunda yaşanan rekabet avantajını

azaltacağı tahmin edilmektedir. Bu durumun da yeni firmalar için birleşme sorunu,

büyük ve filo sahibi firmalar için bir rekabet avantajı oluşturması beklenmektedir.11

Ülkemizde 1.200 adet uluslararası karayolu taşımacılığı şirketi mevcuttur 12

ve

bununla birlikte eşya taşımacılığında dış ticaretimizde karayolu %11.3’lük bir orana

sahiptir.13

8Melis Ercan, (2006), Uluslararası Karayolu Yük Taşımacılığında Maliyetleme Sistemi ve Bir

Uygulama Örneği, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Muhasebe

Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 9 Birdoğan Baki, a.g.e., s.46

10 Muazzez Babacan (2014), “Lojistik Sektörünün Ülkemizdeki Gelişimi ve Rekabet Vizyonu”,

Dokuz Eylül Üniversitesi İzmir Meslek Yüksekokulu Pazarlama Programı, İzmir, s.8-14 11

Muazzez Babacan, a.g.e, s. 8-14 12

Mehmet Özbilgin ve diğerleri (2012), “Lojistik Sektöründe Yoğunlaşma Analizi ve Lojistik

Gelişmişlik Endeksi: Kocaeli Örneği, Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, Cilt: 4, S: 3, s.61-

71 13

Ömür Kanalcı (2014), “Türkiye ve Lojistik”, AR&GE Bülten, Araştırma ve Meslekleri Geliştirme

Müdürlüğü, s. 31

4

Taşıma modelleri arasında en fazla kullanılan mod olan karayolları 7 Trilyon $

olarak tahmin edilen küresel lojistik pazarında, 1 Trilyon $’lık pay sahibidir. Yan

sektörleriyle birlikte 400.000 kişiye istihdam sağlayan karayolu taşımacılığı, ulusal

ekonomiye yılda yaklaşık olarak 3 Milyar $ gelir getirmekte ve % 10 katkı sağlıyor

olmaktadır.14

Karayoluyla uluslararası eşya taşımacılığında geçiş belgeleri ile düzenleme

yapılmıştır. Ülkeler karayolu taşıması yapılan her ülkeye kendi önceliklerine göre ikili

ve transit geçişler için belirlediği geçiş belgelerini verir ve taşımalar, geçiş belgesi sayısı

ile sınırlı olmak mecburiyetindedir. Türkiye kara taşımacılığında geçiş belgesi sorunu

yaşamaktadır ve bu kota durumu ihraç mallarına olumsuz şekilde yansıyabilmektedir.

Türkiye gibi geçiş belgesi sorunu yaşayan ülkelerin kotaları bittiğinde taşımalar ancak,

sipariş iptallerine varan gecikmeler ve gümrük kapılarında beklemeler sonrasında ilave

geçici belge temini ile gerçekleşmektedir.

Kara taşımacılığında geçiş belgesi sorunu, Avrupa Birliği üye ülkelerine yönelik

taşımalarda Türk nakliyecilerin karşılaştıkları sorunların büyük kısmını oluşturmaktadır.

İhracatımızın %60’ı AB ülkelerine yöneliktir ve bu ihracatın ise %90’ı karayolu ile

taşınmaktadır. Bu güzergahta yaşanan kota sorunu sebebiyle taşımalar pahalı ve

gecikmeli olarak yapılmaktadır. 15

A.1.c Havayolu Taşımacılığı

Havayolu taşımacılığı diğer taşımacılık türlerine göre yeni sayılabilecek bir

taşıma türüdür. Günümüzün modern uçak ve helikopterlerinden önce havayolu

taşımacılığında balon ve zeplinler kullanılmıştır. Bu bakımdan insanoğlunun havada

uçabilmesi veya seyahat edebilmesi önce balonlarla başlamıştır ve günümüzdeki

modern halini almıştır.16

Havayolu taşımacılığı diğer taşımacılık türlerine göre en büyük avantajı yüksek

hızda taşıma işlemini gerçekleştirmesidir. İşçilik ve taşıma maliyetleri taşınan personele

14

İzmir’de Lojistik Sektörünün Mevcut Durumu ve Gelişme Potansiyelinin Analizi, İ.E.Ü Lojistik

Yönetimi Bölümü, İzmir Kalkınma Ajansı Projesi, Mayıs 2009, s. 34 15

İzmir’de Lojistik Sektörünün Mevcut Durumu ve Gelişme Potansiyelinin Analizi, a.g.e, s. 39 16

Murat Öztemiyeci, (1993), “Havayolu Taşımacılığı”, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi,

Organizasyon ve İşletme Politikası Anabilim Dalı,Yüksek Lisans Tezi, İstanbul

5

ve yüke göre bir değişkenlik göstermez. Ancak birim taşıma maliyeti yüksektir ve hava

şartlarından çok çabuk etkilenmektedir. Havayolu taşımacılığının iki önemli hizmeti

yük ve yolcu taşınmasıdır. Lojistiğin daha çok ilgilendiği hizmet olan yük taşımacılığı

kargo uçakları ile gerçekleştirilmektedir. Sürekli gelişen teknoloji sayesinde günümüzde

bir seferde çok yüksek tonajlarda taşıma işlemi gerçekleşmektedir; ancak 1988 yılında

Rus yapımı olan Antonov-225 modelindeki uçakla, 1988 yılından beri tek seferde

640.000 kg yük taşınabilmektedir ve bu uçak dünyada sadece bir tane olmakla birlikte

1988 yılından bugüne uçuşlarına aktif bir şekilde devam etmektedir.17

Dünyanın en büyük iki uçak üreticisi Boeing ve Airbus tarafından yapılan

değerlendirmelere göre 20 yıllık projeksiyon içinde yeni uçak yatırımları 1.4 Trilyon

$’dır ve bu rakam senelik olarak 70 Milyar $’a denk gelmektedir. 1999-2009 yılları

arasında küresel havaalanı projelerinin tutarı 108 Milyar $, senede ise bu tutar ortalama

11 Milyar $ olarak planlanmaktadır.18

2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanununda havayolu taşımacılığı, ticari

amaçla ücret karşılığında yolcu veya yük taşıyan işletmeler olarak ifade edilmiştir.19

Ülkemizin havayolu ulaştırması konusunda göstermiş olduğu gelişmeler, özellikle

yurt ekonomisinin kalkınma temposu içinde önemli bir yer edinmiştir. Ülkemiz Avrupa

ve Ortadoğu arasında en kısa transit yollardan birini oluşturmasına rağmen uzun süre

uluslararası havayolu taşımacılığı bakımından kullanılan güzergahların dışında kalmıştır

ve bu nedenle havayolu taşımacılığımız ilk şeklini Devlet Havayolları Umum

Müdürlüğü ile gerçekleşmiştir.20

A.1.d Demiryolu Taşımacılığı

Demiryolları düşük değerli, ağır malzemeler için kullanılmaktadır. 300-500

kilometreden daha uzun mesafelere hizmet etmektedir. Kapsadığı pazar alanı, karayolu

17

Hakan Keskin, 2012, “Lojistik, Teedarik Zinciri Yönetimi”, 5.Baskı, Ankara, Nobel Yayınevi, s.84 18

Atalay Çetinkaya, a.g.e., s.3 19

Ali İ. M. Aşkın (2013), “Türkiye’nin D-8 Ülkeleri İle Ticari İlişkilerinde Havayolu Taşımacılığının

Yeri”, Marmara Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Enstitüsü Ortadoğu İktisadi Anabilim Dalı, Yüksek

Lisans Tezi, İstanbul 20

Murat Öztermiyeci, a.g.e. s. 38

6

nakliyesine göre kısıtlıdır. Ülkemizde Devlet Demir Yolları tarafından demiryolları

taşımacılığı gerçekleştirilmektedir.21

Demiryollarının yeni bir ulaştırma sistemi olarak 19. yy’ın ortalarından itibaren

dünyada ilk defa kullanılmaya başlanması, Avrupa ve Amerika’da büyük bir gelişme

göstermesi ve bir dönemde adını vererek “demiryolu çağı” olarak anılmasına yol açacak

kadar önem kazanması, sanayileşme sürecinde pazar için kitlesel üretimin

yaygınlaşmaya başlaması, mal ve insan dolaşımının genişlediği ve kitlesel ulaştırma

biçimlerine gereksinim duyulduğu bir döneme denk gelmektedir.22

Sanayi devriminin

ivme kazandığı yıllarda yeni bir ulaştırma biçimi olarak ortaya çıkan demiryolları, bir

yandan oluşturduğu pazarla demir-çelik sanayisinin gelişimine ciddi katkılarda

bulunurken, diğer yandan da özellikle kömür, demir ve çelik gibi ağır ve hacimli

malların taşımacılığının daha ucuz, daha hızlı ve daha düzenli bir şekilde yapılmasına

neden olmuştur.23

Demiryolu taşımacılığında fiyatın belirlenmesinde etkili olan kısıtlar şöyledir:24

Malın cinsi,

Ölçütleri,

Tonajı ve taşıma mesafesidir.

Demiryolu ağımız tali hatlarla birlikte günümüzde 10.991 km’yi bulmaktadır.

Bu ağlardan sadece %4.4’ü çift ve daha fazla hatlardan oluşmaktadır. Şebekenin

%95’inde tek hat işletmeciliği yapılmakta olup; elektrikli hatlarımızın oranı %21 ile AB

ortalamasının oldukça altındadır.25

21

Birdoğan Baki, a.g.e., s.46 22

Vildan H. Akçay (2005), “Lojistikte Demiryolu Taşımacılığının Önemi” Marmara Üniversitesi

Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 23

Vildan H. Akçay a.g.e., s. 46 24

Hayri Bartuca (2006),” Orta Asya’ya Ulaşımda Demiryolu Alternatifi, Bölgesel Güçler ve

Türkiye”, İktisat ve Girişimcilik Üniversitesi, Türk Dünyası Kırgız-Türk Sosyal Bilimler Enstitüsü,

Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, Sayı: 8, Celabat- Kırgızistan 25

Lerzan Kasapoğlu ve Güldem Cerit (2009), “Türkiye’de İntermodal Konteyner Taşımacılığında

Demiryolu Ulaştırma Potansiyelinin Analizi, Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Dergisi, s.

64-65

7

A.1.e Boru Hattı Taşımacılığı

Boru hattı lojistiği, boru hattı yoluyla yapılan petrol ve doğalgaz gibi akışkan

ürünlerin taşınması işlemidir.

Boru hatları, geçtiği ülkelerde yapım aşamasında istihdama katkı sağlamakta,

ekonomiye canlılık kazandırmaktadır. Proje tamamlandıktan sonra da ilgili ülkeler bu

boru hattından belli bir istihdam katkısı ile dönemsel olarak büyük gelir elde

etmektedirler.26

Petrolün bulunması ile birlikte petrolün taşınması sorunu gündeme gelmiştir.

Başlangıçta elde edilen petrol kara, demir ve deniz yoluyla fıçılar ve benzeri kaplar

içinde taşınabilecek denli küçük miktarlardan oluşmaktaydı. Bu fıçılar hem yüklemede

kolaylık sağlıyor hem de biriktirme ve saklama amacıyla bizzat depo olarak

kullanılıyordu. Fakat yeni bulunan petrol yataklarında çok büyük miktardaki kaynaklar

bulundu.27

Bu bulgular, petrolün bulunduğu ülkelerde işleme ve tüketmeyi olanaklı

kılacak sanayileşme gerçekleşmediği için, bu olanakları oluşturmuş olan sanayi

ülkelerine taşınması gerekmiştir. Sanayileşmenin hızla artması, enerji ihtiyacının

artması, büyüyen ekonomiler vs. ile bu ihtiyaçlara cevap verme amacı ile büyük boru

hatları ile milletler arası ve kıtalar arası taşımacılık zorunlu hale gelmiştir. Boru hatları

ve tankerler ile deniz kirliliği azaltılmış ve bu alandaki yetersizlik çok önemli ölçüde

çözülmüştür.28

Boru hattı taşımacılığı tüm taşımacılık sistemleri içerisinde en yüksek sabit

maliyete sahip, ancak en düşük değişken maliyete sahip taşıma türüdür.29

A.1.f Su Yolu Taşımacılığı

Su yolu taşımacılığı, iç su yolları olan nehir ve derelerin derinlikleri, akış

süratleri ve güzergahları el verdiği durumlarda kullanılmaktadır. En eski ulaştırma

modelidir ve Nil nehri ve Amazon nehri üzerinden yapılan su taşımacılığı en eski

26

Orhan Küçük, a.g.e., s.268 27

Beril, P. Tandoğan, (2003), “ Boru Hattıyla Gaz ve Akaryakıt Taşımacılığında Kusursuz Sorumluluk

Halleri”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk (Medeni Hukuk) Anabilim Dalı,

Yüksek Lisans Tezi, s. 5, Ankara 28

Beril, P. Tandoğan, a.g.e. s. 5 29

Dursun Adem ve Erol Sercan, a.g.e., s. 367-382

8

örneklerinden birisi olmakla birlikte Osmanlı Devleti’nin de kullandığı Tuna nehri

üzerinden yapılan taşımacılık en ilginç örmektir. Bugün Tuna nehrindeki alt yapının

tamamlanması ile Karadeniz’den Kuzey Deniz’ine taşımacılık yapmak uygun şekle

gelmiş bulunmaktadır.30

B. LOJİSTİĞİN ANA VE YARDIMCI FAALİYETLERİ

Başlangıçta, sadece taşıma ve depolama hizmetini kapsayan lojistik faaliyetler,

lojistiğin kapsam ve alanının genişlemesi neticesinde, zamanla daha fazla alanı

kapsayacak şekle gelmiştir. Günümüzde lojistik; malzeme nakli ve işleme, talep

tahmini, üretim planlama, satın alma, müşteri hizmetleri, malzeme ve ekipman, geri

dönen malzemelerin taşınması, atıkların geri kazanılması ve imha edilmesi, kuruluş yeri

belirleme ve iletişim gibi faaliyetleri kapsayacak şekilde çok geniş bir boyuta ulaşmıştır.

Lojistik doğasında tahminleme, planlama, örgütleme, organizasyon, koordinasyon ve

kontrol unsurlarını barındırmaktadır. Lojistik, bir ürün veya hizmetin üretilmesi ve

dağıtılmasıyla ilgili olarak tüm faaliyetleri sevk ve idare etmektedir. Lojistikte amaç;

firmanın varlığını sürdürebilmesi için organizasyonu kalite, fiyat-zaman ve hizmet gibi

hayati pazar değişkenlerine karşı sağlam bir şekle getirmektir.31

1. Ana Faaliyetleri

1. a. Taşıma: Bir eşyanın bir yerden bir yere taşınması olarak bilinmektedir.

Nakliye ilk insanlardan başlayarak günümüze kadar çok farklı araçlar/vasıtalar ile

gerçekleşmiştir. İlk insanlar göçebe iken yanlarında basit birkaç eşyasını kendileriyle

birlikte götürürlerdi. Nakliyenin keşfi, gem ve eğer ile oluşmaya başlamıştır.32

Dağıtım,

yalın biçimiyle müşteriler için değer oluşturma sürecinin en önemli parçalarından biri

oalrarak tanımlanmaktadır. Sunulan bu değerin kapsamı ve zenginliği, firmaların

üretmiş oldukları ürünleri müşterilerine ulaştırabilmeleri doğrultusunda gerekli

organizasyonel düzenlemeleri yapma biçimleri ile aynı özellikleri göstermektedir.

30

Hakan M. Keskin , a.g.e., s.83-84 31

Hüseyin Çakırlar (2009), “İşletmelerin Lojistik Faaliyetlerinde Dış Kaynak Kullanımı: Trakya

Bölgesinde Faaliyet Gösteren İşletmeler Üzerinde Bir İnceleme”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler

Üniversitesi İşletme Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Edirne, s.18 32

Nakliyeilanı.net (12.10.2014), Nakliye Nedir?

9

Müşteriler tarafından beklenen değerin oluşturulamaması ise, beklentileri

karşılayabilecek güçlü dağıtım kanalları geliştirilememesiyle ilgilidir.33

1. b. Depolama: Depolar için, dağıtım merkezleri veya lojistik merkezler gibi

bir çok farklı terim kullanılmaktadır. Dağıtım merkezleri bazen kullanıma hazır malların

son kullanıcılarına doğru olan yollarında stoklandıkları yer olarak tarif edilirken, lojistik

merkezler arz zincirinin farklı noktalarında daha geniş bir ürün içeriğinin saklandığı

yerler olarak tanımlanabilmektedir. Depo, ürünlerin hammadde aşamasından üretim

ortamına, oradan da tüketim merkezlerine dağıtımına kadar olan bütün bir faaliyetler

dizisinin gerçekleştirilmesinde stratejik rol oynayan önemli birimdir. Kullanma sıklığına

göre kısımlara ayırma, sık kullanılan parçaların taşıma mesafelerini kısa tutacak şekilde

yerleşimler, depo binası yapısı, zemin kalitesi, araçların kolay hareket edebilmesi,

yangın, güvenlik, basit fakat etkili kayıt sistemleri vb. gibi üzerinde hassasiyetle

durulması gerekli konulardır.34

2. Yardımcı Faaliyetleri

2. a. Stok Yönetimi: Basit anlamda stoklarda bulunan varlıkların izlenmesi,

ilgili dönem için gerektiği kadar bulundurulması, bitmeden sipariş verilmesi

uygulamaları olarak tanımlanabilir.35

2. b. Paketleme: Taze ve işlenmiş gıdaların kalitesinin, depolama, taşıma ve

tüketimine kadar geçen süre içerisinde korunmasını sağlayan önemli bir muhafaza

uygulamasıdır. Her ürünün kendi özelliklerine uygun ambalaj materyalinin seçilmesi,

tasarlanması ve sevkiyatını kolaylaştırması, kalitenin korunması açısından büyük önem

taşımaktadır.36

33

Hüseyin Çakırlar a.g.e., s.25 34

Hüseyin Çakırlar a.g.e., s. 23-25 35

Orhan Küçük, a.g.e., s.76-178 36

Servet Özçandır ve Hasan Yetim (2010), “Akıllı Ambalajlama Teknolojisi ve Gıdalarda

İzlenebilirlik” Erciyes Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi Gıda Mühendisliği Bölümü, Gıda

Teknolojileri Elektronik Dergisi, Cilt:5, No:1, (1-11), Kayseri

10

2. c.Malzeme ve Ekipman: Üretim veya iç lojistik olarak bilinen sistem, gelen

malzeme ve parçaların mamüle dönüştürülmesi sırasında yapılan taşımaları kapsar.37

2. d. Üretim Planlama: İşletmenin mevcut kaynaklarını rasyonel kullanarak

istenen kalitede ürünlerin üretilebilmesi konusundaki karar sürecidir. Üretim

planlamasının temel amacı, belirli bir ürünün üretimini istenilen miktarda ve nitelikte

gerçekleştirilmesine yardımcı olmaktadır.38

2. e. Satın Alma: İhtiyaç girdilerinin nereden ve hangi firmalardan alınacağının

belirlenmesini kapsayan kararlar olarak tanımlanabilir. Kararın her iki yanı da lojistik

maliyetler üzerinde etkilidir. Malların alındığı yer, satın alınan malların tesise

getirilmesiyle ilgili maliyetler firmaya ait olduğu takdirde önem teşkil edecektir.39

2. f. Müşteri Hizmetleri: Müşteri hizmetlerinin tedarik zincirinin tamamı için

değer oluşturduğu ve bu şekilde en son müşteriye değer sunması söylenebilir. Müşteri

hizmetleri geleneksel pazarlama fonksiyonu ile lojistik fonksiyonları arasındaki ince

noktadır çünkü pazarlama ve lojistik çabalarının koordineli olarak en önemli odak

noktası müşterilere sürekli değer ve güven hissettirme olması gerekmektedir.40

2. g. Yer Seçimi: İşletmenin üzerinde kurulu olarak bulunacağı veya bulunduğu,

belli bir arazi parçasını ifade etmektedir. Kuruluş yerini sık sık değiştirmek hem parasal

hem de müşteri anlamında sorunlar ortaya çıkardığından dolayı olumsuz bir anlama

sahiptir.41

2. h. Gümrükleme Hizmetleri: Uluslararası ticaret yapan işletmeler için her bir

lojistik iş sürecinin en doğru şekilde planlanması, tasarlanması, izlenmesi ve

tamamlanması, tarafların birbirlerine karşı sözleşme ile teminat altına alınan

taahhütlerinin yerine getirilmesi anlamında büyük önem taşımaktadır. Ulusal sınırların

dışına yapılacak olan mal satımı ya da ulusal sınırların dışından yapılacak mal alımı, bir

37

Gülsen S. Çekerol (2007), “Lojistik Açıdan İntermodal Yük Taşımacılığı ve Türkiye Hızlı Tüketim

Ürünleri Dağıtımı için Bir Uygulama”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme

Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Kütahya 38

Küçük Orhan, a.g.e., s.118 39

Birdoğan Baki ve diğerleri, a.g.e., s. 29 40

Latif Oygür ve diğerleri (2012). “Lojistik Hizmetlerde Algılanan Hizmet Kalitesi Boyutlarının

Müşteri Tatmini Üzerindeki Etkileri”, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar Dergisi, Cilt:49, Sayı:

563, Adana 41

Orhan Küçük, a.g.e., s. 48-49

11

yandan hızla değişen mevzuata uyulmasını ve gümrükleme işlemlerinin tamamlanması

işlemlerini gerektirirken, diğer yandan da yurt içi ve yurt dışı taşıma, hammadde ve

malzeme planlama, tedarik etme, ürünü doğru yöntemlerle depolama, dağıtma,

paketleme, ambalajlama ve geri dönen malların değerlendirilmesi vb. lojistik iş

süreçlerini kapsamaktadır. 42

2. i. Sipariş İşleme: Lojistik iş süreçlerinde kritik nokta, müşteri siparişlerinin

yerinde ve zamanında, müşteriyi tatmin edecek bir sonuçla tesliminin yapılmasıdır. O

nedenle bu sürecin en doğru teknik ve yöntemler ile yönetilmesi çok büyük önem arz

etmektedir.43

2. j. Talep Tahmini: Müşterinin talep ettiği ürünü, istenen miktarda, istenen

kalite ve çeşitlerde, doğru zamanda doğru fiyatla ve doğru yerde karşılama gücü ve

esnekliği etkin talep yönetimiyle yapılmaktadır. Bu nedenle talep yönetimi, bilgiye

bağlı olarak talebin maksimum düzeyde karşılanmasını, buna karşın gecikme süresinin,

giderlerin maliyet ve envanterlerinin en küçüklenmesini sağlamayı amaçlamaktadır.

Etkin bir talep yönetimi bilgi iletişimini gerektirmektedir. Bu nedenle karmaşık ilişkiler

zincirinin ve bu zincir içindeki halkalar arasındaki bilgi iletişiminin iyi yönetilmesi

gerekmektedir. 44

2. k. Elleçleme: Geçici depolanan eşyanın görünüş ve teknik özelliklerinin

değiştirilememesi koşuluyla aynı durumda muhafazalarını sağlamak üzere gümrük

idaresinin izni ve denetlemesi ile bazı işlemlerin uygulanmasıdır.45

C. HAVAYOLU LOJİSTİĞİ NEDİR?

İnsanoğlu tarih boyunca devamlı olarak çevresinde bulunan canlıları

gözlemlemiş ve onların hareketlerini anlamaya çalışmakla geçirmiştir. Deniz, göl ve

nehirlerde balıkların su altı yaşamlarını incelemiş ve onlar gibi suyun altında

kalabilmeyi düşünmüş, ayrıca kuşları incelemiş ve onlar gibi uçabileceğini

düşünmüştür. İnsanoğlu uçma girişimlerinde bulunmadan önce kendi yapmış olduğu

42

Emrah Akar (2011). “ İşletmelerde Lojistik Faaliyetler ve Bir Örnek Olay”, Trakya Üniversitesi

Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Yüksek Lisans Dönem Projesi, Edirne, s. 49-50 43

Hüseyin Çakırlar a.g.e., s. 22 44

Hüseyin Çakırlar a.g.e., s. 19-20 45

Hüseyin Çakırlar a.g.e., s. 24

12

objelerin yer çekimine direnç göstererek havada belirli bir süre asılı kalabilmesini

sağlamak için çok çalışmıştır. Tarihsel olarak kayda geçmiş olan ilk uçuş denemesini

Yunan filozof, matematikçi ve devlet adamı Aulus Gellius’un yazdığına göre M.Ö 428-

347 tarihleri arasında yaşamış olan “Archytas” gerçekleştirmiştir. Archtyas, kuş benzeri,

kendi eliyle sarmış olduğu bir pervaneye sahip olan bir objeyi 200 metre uçurmayı

başarmıştır ve bu makineye Yunanca Peristera (Güvercin) adını vermiştir.46

İnsanoğlunun ilk uçurduğu objelerden biri uçurtmadır. Tarihte bilinen ilk

uçurtmaları Çinliler icat etmişlerdir. Bu bağlamda kayda geçen ilk insanlı uçurtma M.Ö

200’lerde Çin’de bir prens olan Yunan Huangtou’nun kendisini uçurtmaya bağlayarak

düşman bölgesi üzerinde uçması ve düşman kuvvetlerini yarmak için askeri

hesaplamalarını havada uçurtma ile uçarken tespitini gerçekleştirmiştir.47

Öte yandan

1879 yılında Fransız Victor Tatin ilk kez hava basınçlı motor gücü ile uçan bir araç

yapmayı başarmıştır; 1.9 metre boyunda ve 2 kg ağırlığındaki bu model araçta iki

pervane mevcuttu. 1884’te La France, tam olarak kumanda edilebilen ilk zeplini icat

etmiştir. Böylece hava balonları üzerinde kontrol ve yönlendirme yeteneği

geliştirilmeye başlamış oldu.48

1903 yılında Wright kardeşlerin ilk motorlu uçağı başarı ile uçurmaları, hava

taşımacılığının başlangıcı kabul edilmektedir.49

Sivil hava taşımacılığı, posta

taşımacılığı ile başlamış ve gelişen uçak teknolojisi ile yolcu taşımacılığına yönelik

uçakların imalatı ile havayolu taşımacılığında kullanılmıştır.50

46

Cüneyt Mengü (2013). “ Turizm Endüstrisinde Havacılık; Gelişim-Sistem-Uygulamalar”, 1.

Basım, İstanbul: Yalın Yayınevi, s. 43 47

Cüneyt Mengü, a.g.e., s. 43-44 48

Cüneyt Mengü, a.g.e., s. 44 49

Anadolu Üniversitesi Yayınları (2007), “Eskişehir ve Çevre İllerinde Havayolu Yolcu Talebini

Yaratacak Faktörlerin Analizi”, Eskişehir: Sivil Havacılık Yüksekokulu Yayınları, s. 5 50

Ali İ. M. Aşkın, a.g.e., s. 19

13

1. Şekil : Wright Kardeşlerin yaptıkları ilk uçak

Dünyada ilk tarifeli uçuş, 1914 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde

Florida’da, ilk uluslararası ticari uçuş ise Fransa ile İngiltere arasında 1919 yılında

yapılmıştır51

ve bu uçuşlar dört koltuklu ve üstü açık uçaklarla yapılmıştır.52

Gerçek

anlamda hava taşımacılığının gelişimi 1950 yılında, önce uzun mesafeli uçuşlara olanak

sağlayan turbo pervaneli, daha sonrada 1958 yılında jet motorlu uçakların hizmete

girmesi ile varlığını göstermiştir. 1978 yılında hava taşımacılığının tam rekabete

açılması, sektörün hızlı gelişiminde önemli bir dönüm noktası olmuştur ve Avrupa’da

bu süreç yaklaşık 10 yıl sonra başlamıştır. 1997 yılında “3. Serbestleşme Hareketi”

sonucunda Avrupa’da ki bu havacılık süreci bitirilmiştir. Bu serbestleşme hareketi

havayolu sektöründeki rekabeti de ciddi şekilde hızlandırmış ve etkilemiştir.53

Ülkemizde havacılıkla ilgili ilk somut girişimler 1891 yılında başlamıştır. Hava

araçlarının etkili bir silah olarak kullanılabildiğini fark eden Harbiye Nazırı Mahmut

Şevket Paşa, yüzbaşı Süreyya Beyi balon ve uçak sağlanması ile bunlara ait bakım

tesislerinin kurulması ile görevlendirildiler. Bu emir doğrultusunda Osmanlı ordusunda

istihkam birliklerine bağlı olarak bir hava komisyonu kuruldu54

ve Yusuf Kenan Bey

adlı iki genç Türk subayı, havacı olarak yetiştirilmek üzere, Fransa’ya “Blenot” adlı

havacılık okuluna gönderildiler.55

Türkiye’de sivil hava taşımacılığının ilk adımları 1912 yılında bugünkü Atatürk

Havalimanının hemen yakınındaki Sefaköy’de, iki hangar ve küçük bir meydanda

atılmaya başlanmıştır. 1913 yılında Yeşilköy Tayyare Mektebi tamamlandı. Temel

eğitimini tamamlayan pilot Ord.Prof.Dr. Ali YAR dünyanın ilk üç uçak mühendisinden

biri olmuştur. 1914 yılında ilk hava postası taşındı ve aynı yılda Tayyareci Üsteğmen

Mithad Nuri, “Vasıta-i Tayyare” isimli ilk Türkçe teknik havacılık kitabını yazdı.56

1933 yılında sivil hava taşımacılığı, 5 uçaklık bir filo ile Türk Hava Postaları adı altında

51

Anadolu Üniversitesi Yayınları, a.g.e., s. 5 52

Ali İ. M. Aşkın, a.g.e., s. 18 53

Anadolu Üniversitesi Yayınları, a.g.e., s. 5-6 54

Melih Han Bilgin (1998), “Teknoloji Transferi ve Türkiye’de Havacılık Sanayii”, Hacettepe

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, s. 70 55

Melih Han Bilgin a.g.e, s. 70-71 56

Türk Hava Kurumu Uçak İmalat A.Ş, www.thk-ucak.com, 12.11.2014

http://www.thk-ucak.com/

14

yürütülmüştür.57

Bu kurum bugün var olan Türk Hava Yolları A.O’nın ilk yapı taşlarını

oluşturmaktadır.58

a. Havayolu Lojistiğinde Yasal Çevre

Uluslararası sivil havacılık faaliyetleri özellikle son 20 yıldır yaşanan

küreselleşme sürecinde dünya ekonomilerinin birbirlerine entegre olmasından

kaynaklanan bir serbestleşme, özelleştirme ve liberal ekonomi politikalarının ticari

havacılık faaliyetlerine indirgenmesiyle etkili olmuştur.59

Özel havayolu şirketleri ve

kuruluşlar dinamik pazar sürecinde artan şiddetli rekabetin de etkisiyle müşteri istek ve

beklentilerine uygun ürün üretme ve makul fiyata talep pazarına arz etme becerisini

göstermektedir.

a.1. Uluslararası Hava Limanları Konseyi (ACI): 1970 yılında kurulmuştur.

Sağlık, güvenlik, çevre ve havacılık mevzuatları ile ilgilenir.

a.2. Avrupa Havayolları Birliği (AEA): 1952 yılında kurulmuştur. AB ve diğer

uluslararası kuruluş ve sivil toplum kuruluşlarını kapsayan Avrupa tarifeli havayolları

temsilci kuruluşudur.60

a.3. Avrupa Uçuş Emniyet Ajansı (EASA): 2003 Avrupa Havacılık İdaresinin

yerine geçmiş ve görevi devralmıştır. Yeni uçakların ayrıntılı test edilmeleri için hibe

türü sertifika sağlar ve Avrupa hava sahasına giremeyen güvenilir olmayan taşıyıcıların

listesinin çıkarmakla yükümlüdür.61

a.4. Avrupa Düşük Ücretli Havayolları Birliği (ELFAA): 2002 yılında

kurulmuştur. Avrupa’daki düşük ücretli havayollarının çıkarlarını korumak ve düşük

ücretli havayollarını etkileyen hususlar hakkında üyeleri bilgilendirme görevleri vardır.

a.5. Avrupa Bölgesel Havayolları Birliği (ERAA): 1980 yılında kurulmuştur

ve amacı Avrupa bölgesel havayollarının temsilciliğidir.

57





Cüneyt Mengü, a.g.e., s. 157

15

a.6. Federal Havacılık İdaresi (FAA): 1958 yılında kurulmuştur. Uçak ve

havayolu güvenlik standartlarını uygulayan en yetkili ajanstır. Tavsiyeleri tüm dünyada

uygulanmaktadır. Amerikan uçaklarının karıştıkları yerel ve uluslararası kazaları

araştırma ve rapor hazırlama konusunda sorumludur ve yeni uçakların ayrıntılı test

edilmeleri için hibe türü sertifika sağlayıcısıdır.

a.7. Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (IATA): 1945 yılında kurulmuştur.

En geniş ağa sahip iki örgütten birincisidir. Uluslararası havayolu endüstrisi için

temsilci gruptur. Biletleme kod sisteminde standardizasyon sağlamaya çalışmaktadır.

Havayollarına daha karlı, güvenilir ve etkili olmaları için yardım ve fikir sağlar ve çevre

konusunda eğitim ve uzmanlık eğitimi ve desteği sağlar.62

a.8. Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO): 1947 yılında kurulmuştur.

En geniş ağa sahip iki örgütten ikincisidir. Güvenlik ve çevre konularında teknik

standart geliştirmeleri sağlar. Hükümetler arası kuruluşlar arasında havacılık

koordinasyonunu sağlar ve uluslararası havacılık mevduatını düzenlemekle görevlidir.

63

a.9. Eurocontrol: Hava trafiğinde emniyeti sağlamak için Avrupa’daki üst hava

sahasından tamamıyla sorumlu bir kuruluşa sahip olmak nihai amacıyla; 13 Aralık

1960’ta Belçika, Fransa, eski federal Almanya, Lüksemburg, Hollanda ve İngiltere

arasında Brüksel’de imzalanan “Hava Seyrüseferinin Emniyetine Yönelik İşbirliğine”

ilişkin “Eurocontrol Uluslararası Sözleşmesi” ile kuruldu. Sözleşme 1 Mart 1963’te

yürürlüğe konuldu. Amacı, Avrupa hava sahasında emniyet, etkinlik ve uyumun

sağlanmasına yönelik çaba sarf etmektir.64

a.10. Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü (DHMİ): Türkiye

Havalimanlarının işletilmesi ile Türkiye Hava sahasındaki hava trafiğinin düzenlenmesi

ve kontrol görevi, Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğünce

yapılmaktadır. Türk Sivil Havacılık sektörünün altyapısını oluşturan tesis ve

62



Gökay Bulut (2012), “Eurocontrol (Avrupa Hava Seyrüsefer Emniyeti Teşkilatı) Bünyesinde

Geliştirilen Tek Avrupa Hava Sahası ve Benzeri Düzenlemelerin Ege Hava Sahası Sorunların

Etkileri”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, Doktora

Tezi, Ankara, s. 39

16

donanımıyla, 1933 yılından bu yana değişik isim ve statülerle hizmetlerini

yürütmektedir. Kuruluşun ana statüsü ile belirlenen amaç ve faaliyetler; sivil havacılık

faaliyetlerinin gereği olan hava taşımacılığı, havalimanlarının işletilmesi, meydan yer

hizmetlerinin yapılması, hava trafik kontrol hizmetlerinin ifası, seyrüsefer sistem ve

kolaylıklarının kurulması ve işletilmesi, bu faaliyetler ile ilgili diğer tesis ve

sistemlerinin kurulması, işletilmesi ve modern havacılık düzeyine çıkarılmasını

gerçekleştirmektir.

Üstlenmiş olduğu görevlerini Uluslararası Sivil Havacılık kural ve standartlarına

göre yapmak zorunluluğunda olan DHMİ Genel Müdürlüğü bu doğrultuda; uluslararası

hava ulaşımında can ve mal emniyetini sağlamak ve düzenli ekonomik çalışma ve

gelişmeyi temin maksadıyla yürürlüğe konulan Sivil Havacılık Anlaşmasına göre

kurulan “Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı ICAO”nun üyesi olarak bulunmaktadır.

Ayrıca “Hava Seyrüseferinin Emniyeti için Avrupa Teşkilatı (EUROCONTROL)”

Uluslararası Havalimanları konseyi başta olmak üzere ilgili Uluslararası kuruluşlarında

üyesi konumundadır.65

a.11. Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM): Dünya Sivil Havacılığının

hızlı bir gelişme göstermesi, ulusal çıkarlarımızın korunması ve uluslararası

ilişkilerimizin düzenli bir şekilde yürütülmesi ve denetlenmesi için 1954 yılında

Ulaştırma Bakanlığı bünyesinde kurulan “ Sivil Havacılık Daire Başkanlığı”, 1987

yılında “ Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü” olarak günün koşullarına göre yeniden

uyarlanmıştır.

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü, Ulaştırma Bakanlığının Ana Hizmet Birimi

olarak 5431 sayılı, Ulaştırma Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun

çerçevesinde görevini sürdürmektedir.66

b. Uluslararası Yolcu Taşımacılığı

Taşıyıcının, yolcu taşıma sözleşmesinde, yolcuya uluslararası standartlara uygun

olan bir bilet vermekle yükümlü olduğu,67

yolcuların uluslararası taşımacılığının

gerçekleşmesidir. Günümüzde tüm dünyada faaliyetlerine aktif olarak devam etmekte

65

Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü, www.dhmi.gov.tr, 13.11.2014 66

Kemal G. Gülen, a.g.e., s. 108 67

Orhan Küçük, a.g.e., s. 254

http://www.dhmi.gov.tr/

17

olan yaklaşık olarak 240 adet, ülkemizde faaliyetlerine aktif olarak devam etmekte olan

16 adet havayolu şirketi bulunmaktadır ve bunlardan bir kısmı kargo diğer kısmı ise

yolcu taşımacılığı yapmaktadır.

b.1. Uluslararası Yolcu Taşımacılığı Tarihçesi: Uluslararası yolcu taşımacılığı

ilk olarak zeplinlerle başlamıştır. İlk zeplinler askeri amaçlı olarak kullanılmış ve 1909

yılından itibaren sivil havacılıkta kullanılmışlardır. Sivil havacılıkta zeplinler kaza

yapmadan 1600 uçuş yapmışlar ve toplam 37.250 yolcu taşımışlardır.68

Günümüzde

hızla ilerleyen teknoloji ve artan yolcu sayısı ile birlikte, uluslararası yolcu taşımacılığı

çok ileri boyutlara ulaşmış ve büyümesini hızla sürdürmektedir.

2. Şekil: 1930’lu yıllardan zeplin

b.2. Uluslararası Yolcu Taşımacılığı Uçakları: Günümüzde yolcu taşımacılığında

kullanılan uçakların ana markaları, diğer bir deyişle sektörün liderleri Airbus ve Boeing

firmalarıdır.

Airbus serisi uluslararası yolcu uçakları;69

A320 SERİSİ: A318, A319, A320, A321

A330 SERİSİ: A330-200, A330-300

A340 SERİSİ: A340-200, A340-300, A340-500, A340-600

A350XWB SERİSİ: A350-800, A350-900, A350-100

A380 SERİSİ: A380-800 modelleridir.

68


www.airbus.com, 13.11.2014

http://www.airbus.com/

18

3. Şekil: Airbus A380-800

Boeing serisi uçaklar;70

B737 SERİSİ: B737-700ER, B737-700C, B737-800, B737-900ER

B747 SERİSİ: B747-400, B747-800

B757 SERİSİ: B757-200, B757-300

B767 SERİSİ: B767-300, B767-300ER

B777 SERİSİ: B777-200, B777-200ER, B777-200LR, B777-300,

B777-300ER

B787 SERİSİ: B787-800, B787-900, B787-10

Modellerinden oluşmaktadır.

70

www.boeing.com, 13.11.2014

http://www.boeing.com/

19

4. Şekil: Boeing B777-300ER

c. Uluslararası Kargo Taşımacılığı

ICAO ve IATA kurallarına bağlı olarak başta ülke ve taşıyıcı kısıtlamaları göz

önünde bulundurulmak üzere, emtianın (posta ve bagaj hariç) paketlenmesi,

etiketlemesi, evrakların uygun şekilde hazırlanması ve bir hava aracı ile sevk edilmesi

“Kargo Taşımacılığı” olarak adlandırılır.71

Havayolu kargo taşımacılığı, günümüzde

uluslararası ticari kargo hacminin %35’ine denk gelmekte olup havayolu endüstrisine

yaklaşık 60 milyar dolar gelir sağlayan bir faaliyet konumundadır. Kargo konusu aynı

zamanda küresel ölçekte 32 milyon kişiye iş ve 3.5 Trilyon $ ekonomik hareketlilik

sağlayan bir pazardır.72

Havayolu kargo taşımacılığında, yük taşıma sözleşmesinde, taşıyıcı yükletene

bir hava yük senedi vermekle sorumludur. Hava yük senedi aşağıdaki kayıtları

içermekle yükümlüdür:73

71

Cüneyt Mengü, a.g.e., s.99 72

Cüneyt Mengü, a.g.e., s.100 73

Orhan Küçük, a.g.e., s. 255-256

20

Hava yük senedinin numarası ile düzenlendiği gün ve meydan ismi

Taşıyıcının adı veya ticari ünvanı ve adresi

Yükletenin adı, soyadı veya varsa ticaret unvanı ve adresi

Kalkış, varış ve varsa aktarma yerleri

Taşıma ücreti ve ödeme şartları, ücretsiz taşımalarda buna dair kayıt

Taşımanın kanunda gösterilen sorumluluğunun sınırlandırılmasına ilişkin

hükümlerine bağlı olduğunu gösteren kayıtları içermesi zorunludur.

c.1. Uluslararası Kargo Taşımacılığı Tarihçesi: Havayolu kargo taşımacılığı,

küresel ekonominin durumu ile yakından ilişkili dinamik bir sektördür. Dünya

çapındaki ekonomik büyüme; ekonomik reformların serbest ticaret anlaşmalarının ve

ekonomilerinin bütünleşmelerinin bir sonucudur. 1990’lı yıllarda uluslar arası ticaretin

doğası çarpıcı bir biçimde değişmiş, bir zamanlar sadece ulusal menfaatleri için

çabalayan ilkeler, günümüzde büyük ticari bloklara katılmaya başlamıştır.74

Günümüzde

havayolu kargo taşımacılığı yapmakta olan yaklaşık 30 havayolu bulunmaktadır.

c.2. Uluslararası Kargo Türleri: Havayoluyla taşınabilecek kargolar;75

Genel Kargolar

Özel Kargolar

Tehlikeli Maddeler

Olmak üzere üç ana gruba ayrılmaktadır.

Genel Kargolar: Genelini tekstil ürünlerinin oluşturduğu, bozulma, kırılma

yaşanmayacak ve hassasiyet istemeyen kargolardır.

Özel Kargolar: Taşınması ve depolanmasında özel işlem gerektiren kargo

sınıfıdır. Bu kargoların taşınması için kabul, etiketleme, yükleme ve istif edilmelerinde

özel bir takım kurallar uygulanmalıdır.

Canlı Hayvanlar

Bozulabilir Gıda Maddeleri

Islak Kargolar

74

Milli Eğitim Bakanlığı (2011), “Ulaştırma Hizmetleri Alanı Havayolu Taşımacılığı”, Ankara, s. 22 75

Milli Eğitim Bakanlığı (2007), Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi

Havayolu Taşımacılığında Kargo Türleri”, Ankara, s. 2

21

Ağır Kargolar

Kıymetli Kargolar

İlaç Taşımaları

Cenaze Taşıması

Özel kargo sınıflarını oluşturmaktadır.

Tehlikeli Kargolar: Taşınmasında uzman ekip gerektiren, her türlü patlayıcı,

gaz, yanıcı sıvı, yanıcı katı, oksitleyici maddeler ve organik peroksitler, zehirli ve

bulaşıcı maddeler, radyoaktif maddeler ve aşındırıcılar maddeler tehlikeli maddde

sınıfına girmektedir.76

c.3. Uluslararası Kargo Taşımacılığı Uçakları: Sadece kargo taşıması için

dizayn edilmiş olan uçaklardır. Havayolu kargo taşımacılığında kullanılan uçaklar;77

Antonov Serisi: AN-225, AN-124, AN-12

Airbus Serisi : A330-200F, Airbus-Beluga,

Boeing Serisi : B737F, B747-8F, B757F, B767F, B777F

Lockheed C-5

ILYUSHIN IL-76

McDonnell Douglas MD-11 uçaklarıdır.

5.Şekil : Airbus- Beluga

76

Turkısh Cargo, http://www.turkishcargo.com.tr/kargo/ozel-kargo.aspx, 13.11.2014 77

Cüneyt Mengü, a.g.e., s. 102-103

http://www.turkishcargo.com.tr/kargo/ozel-kargo.aspx

22

6. Şekil: Antonov AN-225

d. Yer Hizmetleri Veren Kuruluşlar

Yer hizmetleri, iniş yapan uçakların yeniden sefere hazırlanması için inişte kapı

açılmasından, kalkış için uçak piste girene kadar geçen süreçte sağlanan her türlü

hizmetlere verilen hizmetlerin genel adıdır. Uçuşa hazırlık safhası uçağın ve

yolcularınuçuşa hazır konuma getirilmelerine kadar geçen uygulamalar dilimidir.78

Havayolları bu görevi daha önce sözleşme yaptıkları lisanslı handling şirketlerine

yaptırırlar.79

Söz konusu havaalanları yer hizmet türlerini; temsil ve barınma, yük kontrolü ve

haberleşme, birim yükleme gereçlerinin kontrolü, yolcu ve bagaj trafik, kargo ve posta,

ramp, hava aracının temizliği, yakıt ve yağ, uçak hat bakım, uçuş operasyonu ve

mürettebat yönetimi, ulaşım, ikram servisi, gözetim ve yönetim ile uçak özel güvenlik

hizmetlerinden oluşmaktadır.80

Günümüzde havayollarına her türlü yer hizmetleri hizmeti sağlayan 3 firma

vardır.

78

Ferhan Kuyucak ve Yusuf Şengür (2009), “Değer Zinciri Analizi: Havayolu İşletmeleri İçin genel

Bir Çerçeve”, Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi İİBF Dergisi, Sayı: 16, Karaman, s. 133-142 79

Cüneyt Mengü, a.g.e., s. 124-125 80

Ali Ö. Karagülle (2003), “ Havayolu Taşımacılık Sektöründe Faaliyet Gösteren Yer Hizmetleri

İşletmelerinde Stratejik Yönetim Modeli Uygulanması”, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler

Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı İşletme Yönetimi ve Organizasyon Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi,

İstanbul, s. 39

23

Bunlar;

Çelebi Hava Servisi

Havaş

Turkısh Ground Service (TGS) olarak bilinmektedir.

d.1. Uçuş Operasyon Hizmetleri: Kalkış meydanında kalkış hazırlığı ile başlar.

Uçuş için gerekli meteorolojik belgelerin (METAR), uçuş plan ve programının kaptana

teslim esilmesi, uçuş harekat planı hazırlamak, yakıt ikmali belgelerini hazırlamak,81

uçağın temizliği, boarding, catering hizmetinin koordinasyonu, yükleme planının (load

sheet) kaptana teslim edilmesi, push-back işleminin gerçekleştirilmesi işlemlerinden

oluşmaktadır.82

d.2. Yolcu Hizmetleri: Yolcu hizmetleri genel olarak taşıyıcının uçağı ve kara

taşıt araçlarının kalkış ve varış saatinden yolcuları ve bu saatlerle ilgisi olan diğer

kişileri bilgi sahibi etmek, gelen, geceleyecek, aktarmalı ve transit yolcularla bunların

bagajları için gerekli hazırlıkları yapmak ve havaalanında mevcut hizmetlerden

yolcuları haberdar etmek ile sakat yolcular veya refakatsiz çocuklar gibi özel ilgi

isteyen yolculara yardımcı olmak ve taşıyıcı tarafından istendiğinde yardımcı olacak

yetişmiş personel ve bu amaçla yapılmış tekerlekli sandalye vb. gibi özel malzemeleri

temin etmek veya temin edilmesiyle ilgili organizasyonların tamamının

gerçekleştirilmesi işlemleridir. 83

d.3. Ramp Hizmetleri: Uçağın apronda karşılanması, merdiven aracının

yanaştırılması, yolcu bagajlarının boşaltılması ve yüklenmesi, uçak içi temizliğin

yapılması, atık suyun çekilmesi ve temiz suyun depolanması, yakıt ikmalinin

gerçekleşmesi, uçağın yerdeyken enerji sağlaması için Air starter (yer güç ünitesi)

bağlanması işlemlerinin yapılmasıdır.84

d.4. Kargo ve Posta Hizmetleri: Kargonun indirilip bindirilmesi, nakli ve

olumsuz hava koşullarından korunması için gerekli önlemleri almak, gelen postayı

postahane postalarıyla karşılaştırarak kontrol etmek, postayı postanede posta alındıları

81

Ali Ö. Karagülle, a.g.e., s. 58 82


Ali Ö. Karagülle, a.g.e., s. 42 84

Cüneyt Mengü, a.g.e., s. 125

24

karşılığında posta yetkililerine teslim etmek, giden postayı postahane posta alındılarına

göre kontrol ederek posta yetkililerinden kabul etmek ve aktarmalı posta işlemlerini

yapmak ile ilgili fiziksel işlemlerdir.85

d.5. Yük Kontrol ve Haberleşme Hizmetleri: Hava aracı ile ilgili havaalanı

binası arasında uçuş evrakını taşımak ve teslim etmek ile yükleme talimatlarını,

yükleme formlarını ve taşıyıcının istekleri doğrultusunda hazırlamak ve imzalamak, yer

istasyonu ile taşıyıcı hava aracı arasında uygun haberleşme araçlarını temin etmek ve

bunların sağlıklı olarak işlemesini sağlamak ile taşıyıcıya tahsis edilmiş haberleşme

kodunu kullanarak veya imza yöntemiyle yer hizmet kuruluşunun gördüğü hizmetlerle

ilgili tüm mesajları göndermek ve almak işlemlerini kapsar.86

d.6. Temsil ve Gözetim Hizmeti: Taşıyıcı havayolu işletmesinin havaalanı

sınırları dahilinde fiziki ve yasal olarak temsil edilmesi demektir. Gümrük ödemeleri ve

gerekli durumda yakıt ikmali gibi işlemlerin koordinasyonunun sağlanması

işlemleridir.87

85

Ali Ö. Karagülle, a.g.e., s. 48-49 86

Ali Ö. Karagülle, a.g.e., s. 40-41 87

Ali Ö. Karagülle, a.g.e., s. 39-40

25

2. Bölüm

A. TÜRK HAVA YOLLARI TARİHÇESİ

Türkiye Cumhuriyetinin milli bayrak taşıyıcı firması olan Türk Hava Yolları;

kurulduğu dönemde ilk olarak Devlet Hava Yolları ismiyle kurulmuştur. 20 Mayıs 1933

tarihli 2186 sayılı kanunla kurulan ve ilk adı Havayolları Devlet İşletme İdaresi olan

THY, 1935 yılına kadar Millî Savunma Bakanlığı'na bağlı kaldıktan sonra 2744 sayılı

kanunla, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı'na bağlanmıştır.

O zamanlardaki ismiyle Devlet Hava Yolları İşletmesi, şimdiki adıyla Türk

Hava Yolları, 5 uçak ve 23 koltuk kapasitesi ile Ağustos 1933 tarihinde seferlere

başlamıştır.

1933 yılındaki filo:88

2 adet King Bird (5 koltuklu)

2 adet Junkers F-13 (4 koltuklu)

1 adet Tupolev ANT-9 (10 koltuklu) model uçaklardan oluşmaktaydı.

İlk genel yönetim merkezi Ankara'da kurulmuştur. İdarenin adı, 03.06.1938 tarih

ve 3424 sayılı kanunla, Devlet Hava Yolları Umum Müdürlüğü'ne çevrilmiş ve katma

bütçeli bir idare olarak Ulaştırma Bakanlığı'na bağlı hale getirilmiştir. Nihayet 21 Mayıs

1955 tarihli ve 6623 sayılı kanunla Devlet Hava Yolları Umum Müdürlüğü

kaldırılmış, “Türk Hava Yolları Anonim Ortaklığı” adı ile her nevî hava nakliyatı ve

buna müteferri yapmak ve hususî hukuk hükümlerine göre idare edilmek üzere

Hükûmete bir Anonim Ortaklık kurma yetkisi verilmiş oldu. 20 Şubat 1956 tarihinde

Esas Mukavelenâmesi'nin Bakanlar Kurulu'nca tasdik edilmesi, Ticaret Sicili'ne kayıt ve

ilan olunması ile Türk Hava Yolları Anonim Ortaklığı kurulmuş ve 1 Mart 1956

tarihinde faaliyete geçirilmiştir. Kuruluşundaki sermayesi 60 Milyon TL idi.89

İlk Türk havacılarından Feza Evrensev’in müdürlüğünü yaptığı kuruluşun ilk

bütçesi 180.000 liraydı ve 7 pilot, 8 makinist, 8 memur ve 1 telsizci olmak üzere 24

kişiden oluşmaktaydı. 1934 yılında Feza Bey’in yerine emekli pilot subay Ayni Bey

müdür oldu ve Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’na bağlı hale getirildi. Daha sonra Şevket

Arı genel müdür oldu ve alınan yeni uçaklarla filodaki uçak sayısı 8’e, koltuk sayısı

64’e ve bütçe ise 1 Milyon Tl’ye yükseltilmiş oldu. 1938 yılında “Devlet Hava Yolları

88

www.turkishairlines.com, 17.11.2014 89

www.turkishairlines.com, 17.11.2014

http://tr.wikipedia.org/wiki/Devlet_Hava_Yollar%C4%B1_%C4%B0%C5%9Fletmesi

http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=King_Bird&action=edit&redlink=1

http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Junkers_F-13&action=edit&redlink=1

http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Tupolev_ANT-9&action=edit&redlink=1

http://www.turkishairlines.com/


26

Umum Müdürlüğü” adı ile Ulaştırma Bakanlığı’na bağlandı ve emekli pilot Kurmay

Albay Ferruh Şahinbaş, sekiz yıl boyunca sürdüreceği genel müdürlük görevine

başlamıştır.90

1943 Yılında 6 adet “D-Haviland Domini” uçağı, 5 adet “Junkers 52” uçağı

filoya katıldı ve koltuk sayısı 185’e çıkarıldı. 1945 yılında iyi bir atak yılı oldu ve 30

adet “Douglas DC-3, 3 adet “ C-47” ile filoda ki uçak sayısı 52’ye, koltuk kapasitesi

845’e ve 3 kent olan sefer sayısı 19 kente ulaştı. 1945 yılında 18 bin olan yolcu sayısı,

alınan yeni uçaklarla 37 bine çıktı ve Devlet Hava Yolları Umum Müdürlüğü, Devlet

Hava Yolları İşletmesi Genel Müdürlüğü adını aldı ve genel müdürlüğe Emekli pilot

Albay Osman Nuri Baykal tayin edildi. 12 Şubat 1947 günü Ankara-İstanbul-Atina

uçuşu ile ilk yurtdışı seferini yaptı ve yolcu sayısını artırmak için ilan ve tanıtımlara

önem verilerek Türk Hava Yolları ismi duyuruldu. 1951 yılında 33 uçağı ve 720 koltuk

kapasitesi olan filoya Lefkoşa, Beyrut ve Kahire uçuş noktaları da eklenerek yurtdışı

seferleri artırılmaya başlandı.91

1953 yılı ilk hac seferlerinin başladığı yıl oldu ve hacca giden yurttaşlara daha

konforlu ve hızlı bir ulaşım sağlandı. Chicago Sözleşmesi92

’nde yapılmasına karar

verilen uluslararası havalimanı, İstanbul Yeşilköy’de tamamlanıp uluslararası hava

trafiğinin hizmetine sunuldu. 1953 yılı ilk hac seferlerinin başladığı yıl oldu ve hacca

giden yurttaşlara daha konforlu ve hızlı bir ulaşım sağlandı. Chicago Sözleşmesi’nde

yapılmasına karar verilen uluslararası havalimanı, İstanbul Yeşilköy’de tamamlanıp

uluslararası hava trafiğine açıldı. Liman, uluslararası standartlarda bir piste, modern

yolcu terminaline, bakım hangarlarına ve elektronik telsiz donanımına sahipti ve Rıza

Çerçel’in genel müdürlüğünde 21 Mayıs günü 6623 sayılı kanunla “Devlet Hava Yolları

Umum Müdürlüğü” ismi kaldırıldı ve bugünkü ismi olan “Türk Hava Yolları Anonim

Ortaklığı” ismine kavuşmuş oldu.93

1 Mart 1956 günü Türk Hava Yolları A.O. sermayesi 60 milyon TL olarak

kurulmuştur. Türk Hava Yolları, üyeleri arasında ticari, teknik, işletme ve ekonomik

alanlarda işbirliği sağlamak ve haksız rekabeti önlemek üzere kurulan IATA’ya

(International Air Transport Assocation/Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği) üyeliği

gerçekleşti. 1957 yılında yabancı sermayeye açılan THY, İngiliz Hava Yolları şirketi

BOAC’a (British Overseas Airways Corporation) %6,5 hisseyle ortak oldu. BOAC

90



1944 yılında ABD müttefik ülkeleri bir uluslararası havacılık konseyi oluşturmak ve havacılığa ilişkin

uluslararası kurallar oluşturmak amacıyla Şikago’da bir konferansa davet etmiştir. “Uluslararası Sivil

havacılık Konvansiyonu” olarak ya da kısaca “Şikago Konvansiyonu” olarak anılan bu konferanstan sivil

havacılığa ilişkin temel prensip ve düzenlemeler çıkmıştır. Bu düzenlemeler arasında ülkeler arasındaki

taşımacılık sözleşmelerine temel teşkil edecek sözleşme, Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO)’nün

kurulması ve uluslararası hava seyrüseferine ilişkin temel sözleşmeler sayılabilir.(Hanifi ASLANER,

2011) 93





27

Genel Müdürü Sir George Cribbett, Türk Hava Yolları İdare Meclisi üyeliği görevine

getirildi.94

Havayolu şirketlerine haberleşme hizmetleri sağlayan SITA (Airlines

Worldwide Telecomunication and İnformation Services) adlı uluslararası kuruluşa

üyeliği gerçekleşti. Filoda 19 adet DC-3 ve 7 adet Heron yolcu uçağı ile 8 adet C-47

kargo uçağı olmak üzere 28 adet uçak vardı ve akabininde 5 Viscount 794 uçağı filoya

dahil edilmiştir. Pistonlu motorlardan tepkili motorlara geçilerek sivil havacılık

tarihinde yeni bir dönem açılmıştır.Taşınan yolcu sayısı, 1956 yılına göre iki kat artarak

394.000 oldu. 1959 yılında Roma ve Atina satış büroları açıldı ve 6 adet F-27 uçağı

filoya katılarak Ankara-İstanbul-Roma hattına Frankfurt hattı da eklendi.95

1961 yılında Ankara-İstanbul-Viyana-Franfurt hattı açılarak haftada üç sefer

yapılmaya başladı. Mesut Manioğlu’nun tasarladığı “Kazı” amblemi birinci seçilip

kullanılmaya başlanmıştır. Bu dönemde uçak sayısı 34’e, koltuk sayısı ise 1.120’ye

yükseltildi. Brüksel, Münih, Tel Aviv, Amsterdam, Belgrad ve Tebriz hatları eklendi ve

İlk DC-9 uçağımız TC-JAA(kiralık) 18.08.1967’de envantere dahil edildi. 1 Eylül

tarihinde ilk yurtdışı “jet”seferleri Ankara-İstanbul-Brüksel olarak yapılmıştır. 1968

yılında 90 Milyon TL olan sermaye, 200 Milyon TL’ye çıkarıldı. 2. DC-9 uçağımız TC-

JAB 09.07.1968’de filoya dahil edildi. Filoya dahil edilen yeni uçaklar, yapılan

çalışmalar ve eklenenen yeni uçuş hatları ile sermaye miktarı %100 oranında artırılarak

200 milyondan 400 milyona çıktı. 24 personel ile 40 yıl önce başlayan yolculuk, 4.437

kişilik dev bir aileye ulaştı ve 5 Adet F-28 uçağınında filoya katılması ile uçak sayısı

26’ya yükselmiş oldu.96

Taşınan yolcu sayısı 1967’de 528 bin iken, 1973’te 2.5 milyonluk dev bir marka

olma yolunda ilerlemeye devam etmiştir. 4 Aralık günü Türk Hava Yolları’nın %50

ortaklığı ile Kıbrıs Türk Hava Yolları kurulmuştur. 3 adet McDonnell Douglas Dc-10

satın alınarak bu uçağın Avrupada’ki ilk müşterisi olunmuştur. 20 yıl önce yabancı

sermayeye açılmış olan THY, Maliye Bakanlığı’nın 17.02.1977 tarih vee 53315/6967

sayılı kararı ile tekrardan millileştirildi ve BOAC şirketinin hissesini Maliye Bakanlığı

kontrolü altına aldı. 1978’de Bağdat, Tahran, Dahran ve Tripoli hatlarıda açıldı ve 22

uçak ile 3.306 koltuk kapasitesine ulaşılarak taşınan yolcu sayısı 3 milyona ulaştı. Türk

Hava Yolları 1982’de 27 uçak, 3.909 koltuk ve 5.375 personelden oluşan uluslararası

bir havayolu kuruluşu olmuştur. 50. Yılında 3 kıtada, 4.037 koltuk kapasiteli 30 uçak ile

30 bin ton kargo ve 2.5 milyon yolcu taşımıştır. 1955’te 60 milyon TL, 1982’de ise 20

milyar TL olan sermaye, 1984’te 60 milyar TL’ye ulaştı ve Kamu İktisadi Kuruluşu

statüsüne geçmiştir.97

94









28

1985 yılında 4 adet Airbus A310’nun filoya katılması ile birlikte Uzakdoğu ve

Atlantik ötesi uçuşlar gerçekleşmiştir. Temmuz ayında sermaye büyüklüğü 150 milyar

TL’ye çıkarılarak Yeni Delhi, Kuala Lumpur ve Lyon hatları açılarak sefer noktaları

yırtdışında 42’ye çıktı ve dış hat yolcu sayısı 1 milyonu, toplam yolcu sayısı 3.5

milyonu aşmış oldu. Temmuz ayında sermaye büyüklüğü 150 Milyar TL’ye çıkarılarak

Yeni Delhi, Kuala Lumpur ve Lyon hatları açılarak sefer noktaları yırtdışında 42’ye

çıktı. Dış hat yolcu sayısı 1 milyonu, toplam yolcu sayısı 3.5 milyonu aştı. 1990 yılında

Türk Hava Yolları ve Lufthansa’nın eşit oranda hisseye sahip olduğu Sun Express

Havayolları kurulmuştur. Özelleştirme kapsamına alındıktan sonra %1.53'lük bölümü

halka açılmıştır. 1990’lı yıllarda iç hatlarda 14, dış hatlarda 55 olmak üzere toplam 69

noktaya uçuş gerçekleştirilmiştir. Uçakların iç ve dış tasarımları değiştirildi, uçuş ve yer

personelinin kıyafetleri yenilenerek ikram hizmetleri artırıldı.98

1995 yılında Airbus firması tarafından THY'ye "A340 uçaklarını dünyada en

etkin kullanan havayolu" ödülü verildi ve THY pilotları Airbus firmasında eğitmen pilot

olarak görev aldılar. 2005 yılında Airbus firmasından 36 adet A-330-200, A-321-200 ve

A-320-200; Boeing firmasından da 23 adet B-737-800 alarak toplam 59 uçağı filosuna

katarak tarihindeki en büyük satın almayı gerçekleştiren Türk Hava Yolları 23 yeni dış

hat açma kararı aldı. 23 Mayıs'ta Türk Hava Yolları Teknik A.Ş. ticaret unvanlı bir

şirket, %100 hissesi THY'ye ait olmak üzere, ağırlıklı olarak uçak teknik malzeme ve

komponentlerinden müteşekkil 271.325.800 TL ayni sermaye ile kurulmuştur ve

böylece Türk Hava Yolları %100 kendine ait teknik birimini kurmuş oldu.99

19 Haziran'da Türk Hava Yolları ISO 9001:2000 kalite belgesi almıştır. Haziran

ayında Türk Hava Yolları Genel Müdürü Temel Kotil, IATA Yönetim Kurulu'na

seçilmiştir. 4 Ağustos'ta Türk Hava Yolları Star Alliance'a girme kararı aldı ve 9 Aralık

günü THY ile Star Alliance arasında, THY'nin Star Alliance katılımını öngören

mutabakat protokolü düzenlenen bir törenle imzalanmıştır.100

Türk Hava Yolları’nın 2014 yılı ilk çeyrek konsolide mali tabloları

Borsa İstanbul’a bildirilmiştir ve bir önceki yılın aynı dönemine göre satışlar %43

oranında artarak 5,1 Milyar TL olarak gerçekleşmiştir.

Türk Hava Yolları bugün itibariyle 45 iç hat, 206 dış hat olmak üzere dünya

üzerinde 108 ülkede 248 şehir ve 251 havalimanına uçuş gerçekleştirmektedir ve

dünyanın en çok noktasına uçan havayolu olma özelliğine sahiptir. Avrupa’nın en genç

filosuna sahip olan Türk Hava Yolları’nın filosunda 192 dar gövde, 59 geniş gövde ve 9

kargo olmak üzere toplam 260 uçakla seferlerine devam etmektedir. Türk Hava Yolları

sahip olduğu coğrafi konum, network ağı, düşük maliyet yapısı gibi tüm rekabet

98







29

avantajlarını en etkin şekilde kullanmaya devam ederek dünyanın önde gelen havayolu

şirketlerinden biri olma hedefi doğrultusunda emin bir şekilde büyümeye devam

etmektedir.101

1933 yılında Türk Hava Yolları’nda ki personel sayısı 7 pilot, 8 makinist, 8

memur ve 1 telsizci olmak üzere 24 kişiden oluşan kadro 2014 yılında; 929 yönetici,

3.110 pilot, 6.533 kabin memuru-load master, 157 iş analisti, 42 müfettiş-avukat-

danışman, 253 mühendis-doktor, 1.268 uzman-dispecer-öğretmen-kontrolör, 738

teknisyen-sağlık memuru, 2.266 memur, 170 işçi, 2.475 yurtdışı personeli olmak üzere

toplam personel sayısı 17.941 kişidir.102

7. Şekil: THY Yönetim ve Organizasyon Şeması

B. TÜRK HAVA YOLLARI UÇAK FİLOSU

Türk Hava Yolları filosu dünyanın en genç filosudur. Hızla büyümeye devam

eden ve küresel bir marka olan Türk Hava Yolları 260 uçaklık bugünkü filosunu, 2020

yılında 420 uçak yapma hedefindedir.103

Türk Hava Yolları geçtiğimiz yıl 95 adet

Boeing104

ve 157 adet Aırbus olmak üzere 252 adet ile dünya havacılığının gelmiş

geçmiş en büyük uçak siparişini vermiştir.105

Verilen siparişlerin toplam parasal değeri

33.4 Milyar $’dır ve 252 adet siparişin tamamı 2020 yılında tamamlanacaktır.

101



http://www.haberturk.com/yasam/haber/938287-thy-2015te-avrupa-lideri-olacak, 19.11.2014 104

http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/23008232.asp, 19.11.2014 105

http://www.sabah.com.tr/ekonomi/2013/04/10/1-ayda-252-ucak ,19.11.2014



http://www.haberturk.com/yasam/haber/938287-thy-2015te-avrupa-lideri-olacak

http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/23008232.asp

http://www.sabah.com.tr/ekonomi/2013/04/10/1-ayda-252-ucak

30

Türk Hava Yolları’nın envanterinde ki 59 adet geniş gövdeli uçak, uzun menzilli

uçuşlar veya yolcu sayısının çok fazla olduğu seferlerde (İstanbul-Ankara) nadiren

kullanılmaktadır. Uzun menzilli uçuşlar, uçuş süresi 4 saati aşan uçuşlardır.106

Türk Hava Yolları envanterinde;107

A319-132/100 14 adet,

A320-200 33 adet,

A321-200 43 adet,

A330-200 16 adet,

A330-300 17 adet,

A340-300 5 adet,

A310 Cargo 3 adet,

A330-200F Cargo 6 adet,

B737-700 10 adet,

B737-800 88 adet,

B737-900ER 10 adet,

B777-300ER 15 adet

olmak üzere toplam 260 uçak bulunmaktadır.

Filoda yer alan B777-300ER, A330-300 ve A330-200 okyanus aşırı uçuşlarda

kullanılmaktadır. Ancak Türk Hava Yollarının en uzun uçuşu olan Los Angeles

uçuşunda B777-300ER ve A330-200 uçakları kullanılmaktadır. B777-300ER uçağının

tam yüklü uçuş menzili 13.450 km, A330-200 uçağının 12.500 km ve A330-300

uçağının uçuş menzili ise 10.500 km’dir.

C. TÜRK HAVA YOLLARI HAVACILIK AKADEMİSİ

Türk Hava Yolları, 1933 yılından günümüze kadar eğitime her zaman önem

vermiş, daha ilk yıllarından bu yana personelini yurt içinde ve yurt dışında yapılan kurs

ve seminerlerle desteklemiş ve bunu sürdürmüştür. İlk dönemlerde eğitimler pilot ve

makinistlere yönelik olarak gerçekleşmiş, geçen zaman içerisinde hava taşımacılığı

sektörünün giderek gelişmesiyle, eğitim ve çalışmalarını daha sistematik yürütecek bir

eğitim birimine ihtiyaç duymuştur.108

Önceleri Teknik Müdürlük bünyesinde Eğitim Şefliği kurulmuş, daha sonraki

yıllarda İşletme Müdürlüğü bünyesinde Yer Eğitim Şefliği ve Uçuş Eğitim Şefliği adı

altında iki birim daha hizmete açılmıştır. Her geçen gün eğitim öneminin artmasıyla,

İdare Meclisi 1966 yılında aldığı bir kararla Genel Müdür İdari Yardımcılığı’na bağlı

bir Eğitim Müdürlüğü kurulmuştur. 1972’de Gümüşsuyu’nda bir eğitim merkezi

106

Uçucu Ekip Uçuş Görev ve Dinlenme Süreleri ile Uygulama Esasları Talimatı (2014), Sivil Havacılık

Genel Müdürlüğü, 1. Kısım, 1. Bölüm, 19.11.2014 107


https://akademi.thy.com, 22.11.2014


https://akademi.thy.com/

31

açılarak modern eğitim uygulamasına geçilmiştir. Bu müdürlüğün, 1979’da Yeşilköy’e

nakli gerçekleşmiştir.109

Yeşilköy’de bir hangarda verilen eğitim, uçuş eğitimi ve yer eğitim olarak iki

ayrı kısımdan hizmet vermekteydi. Eğitmenler; Türk Hava Yolları bünyesinde çalışan

pilotlar, baş hostes ve kontrol hostesleri, meteoroloji uzmanları ve lisan hocalarından

oluşmaktaydı. Bu birim, 1982 yılında Eğitim Başkanlığına dönüştürülmüş ve böylece şu

anki diğer adıyla Türk Hava Yolları Havacılık Akademisi’nin kuruluşu

gerçekleştirilmiştir. Bu sayede idari, ticari ve teknik eğitimlerin yanı sıra yabancı dil ve

işbaşı eğitimleri de verilmektedir.110

1984’de Atatürk Havalimanı B kapısı yanında bulunan bugünkü binasına

taşınan Eğitim Başkanlığı, faaliyetlerini Eğitim Başkanlığı ve Uçuş Eğitim Başkanlığı

şeklinde iki ayrı koldan yürütülmektedir.111

Uçuş Eğitim Başkanlığı’nın 1998’de şu an halen faaliyetlerini sürdürdüğü

Florya’daki binasına geçmesiyle ise eğitim Başkanlığı, o zamandan bu yana

çalışmalarına ayrı olarak devam etmekte, 2008 yılından bu yana da Türk Hava Yolları

Havacılık Akademisi ismiyle bilinmektedir.112

D. TÜRK HAVA YOLLARI MARKA VE İŞTİRAKLERİ

a. Türk Hava Yolları Kargo (Turkısh Cargo)

Türk Hava Yolları’nın alt markası olan Turkısh Cargo, 2000’li yıllardan beri

artan ve hızla süregelen büyümesini sürdürmeyi başarmakta, kargo ve posta

taşımalarında 2012 yılındaki 469.036 tonluk hacmini 2013 yılında 567.771 tona

çıkarmıştır. Turkısh Cargo Avrupalı taşıyıcılar arasında sektörün yıldızı konumundadır.

Turkısh Cargo’nun filosunda 6 adet yeni nesil geniş gövdeli ve uzun menzilli Airbus

A330-200F kargo uçağı ile 3 adet A310-200F kargo uçağı bulunmaktadır. Turkısh

Cargo uçuş ağının gelişmesiyle birlikte Atatürk Havalimanı’nda 2013 Eylül ayında

10.500 m2’lik ilave depo sahasını kullanıma açmıştır. Ayrıca 43.000 m

2 kapalı alana

sahip olacak kargo terminali inşaatı devam etmekte olup, 2014 yılı 4. çeyreğinde

faaliyete alınması düşünülmektedir. İstanbul’da yapılacak olan 3. Havalimanında

150.000 m2 kapalı alana sahip bir kargo tesisi ile İstanbul’u bir lojistik merkezi haline

getirmeyi hedefleyen Turkısh Cargo, kargo hizmetlerini her geçen gün geliştirmeye

devam etmektedir.113

109

https://akademi.thy.com, 22.11.2014 110




http://www.turkishcargo.com.tr/, 22.11.2014





http://www.turkishcargo.com.tr/

32

8. Şekil: Turkısh Cargo, kargo yüklemesi

b. Türk Hava Yolları Teknik (Turkısh Technıc)

1912 yılında Mahmut Şevket Paşa tarafından Yeşilköy ile Sefaköy arasındaki

bölgeye yaptırılan ilk havaalanında 2 tanede uçak bakım hangarı bulunmaktaydı. 1935

yılında Ankara Güvercinlik havaalanında kurulan bakım hangarlarında, Devlet Hava

Yolları İdaresine uçak revizyon hizmeti verilmekteydi. 1945 yılındaki DC-3 uçaklarının

bakımları Ankara Etimesgut’taki Türk Hava Kuvvetleri’nin uçak ve motor

fabrikalarında yapılmaktaydı. 1940 yılından beri değişik uçak tiplerine ait motorların

bakım onarımının yapıldığı Tayyare Fabrikası, 1950’de Kayseri Hava İkmal Bakım

Merkezi’ne dönüştürüldü ve 1953 yılında tamamlanan Yeşilköy Uluslararası

Havalimanı, bakım hangarlarına da sahip olmuş oldu.114

1933 yılında Devlet Hava Yolları adıyla kurulan ülkenin ilk sivil havacılık

kuruluşu, 21 Mayıs 1955 tarihinde her nevi hava nakliyatı ve buna münferri işleri

yapmak üzere Türk Havayolları A.O adını alarak yeniden yapılandırılmıştır. 1957

yılında 28 uçaklık filodaki 3 adet DC-3 uçağının bakım ve revizyonları Yeşilköy

atölyelerinde gerçekleştirilmiş, motor revizyonu da yapılan tesisler kısa zamanda

modern bakım tekniklerine ulaşmış ve yabancı havayollarınada hizmet vermeye

başlamıştır. 1959 yılında, bakım atölyelerinin teknik bakım üssü haline gelmesi ile

114

http://www.thyteknik.com/, 24.11.2014

http://www.thyteknik.com/

33

Turkish Technic, Hava Kuvvetleri ve yabancı şirketlerin uçaklarının bakımlarının

yapılabilmesi için Lockheed Int. İle anlaşma yapılmıştır. Yeşilköy’de projesine başlanan

uçak bakım ve revizyon üssünün verimli çalıştırılabilmesi için personel eğitimlerine

başlanmış, 28 pilot, 9 mühendis ve 57 teknisyen Amerika’da, 62 teknisyen de Türk

Hava Yollarının eğitim kurumlarında eğitim görmüştür. 1999 yılının ilk ayında, filodaki

tüm uçakların bakım ve onarım işlemlerinin uluslararası standartlarda yapılmasına

imkan verecek ve modern teknolojisinin tüm gereklerine sahip 13.000 m2’lik kapalı alan

ve 67.200 m2’lik ek bina bölümü olan 2. Bakım Üssü hizmete geçmiştir.

115

23 Mayıs 2006 tarihinde %100 hissesi Türk Hava Yolları A.O’ya ait olarak

kurulan Turkish Technic A.Ş. kısa sayılacak bir sürede ünitelerini yapılandırarak

HABOM116

başta olmak üzere, THY Teknik’in başlattığı tüm projeleri aynı titizlikle

devam ettirmektedir.117

Üretici firmalarla yapılacak ortak girişimlerle bakım-onarım pazarından

ülkemizin daha fazla pay alabilmesi için projeler geliştiren Turkish Technic, 75 yıllık

Türk Hava Yolları kurumsal kültürünü ve yeni kurulmanın heyecanını bir arada

yaşayarak büyümesini sürdürmektedir.118

c. Türk Hava Yolları Havacılık Ağır Bakım-Onarım Merkezi (HABOM)

Turkish HABOM, 2013’de İstanbul Atatürk Havalimanı ve Sabiha Gökçen

Havalimanı içerisinde kurulu olan 2 ayrı hangar bakım merkezinde Türk Hava Yolları

şirketinin alt kuruluşu olarak, ticari uçaklara hat bakım, üs bakım, komponent ve uçak

tip eğitimleri hizmetleri verilmesi amacıyla hizmete açılmıştır.119

İstanbul Atatürk Havalimanı yerleşkesi EASA, FAA, SHGM ve diğer bölgesel

birçok otorite tarafından bakım ve eğitim hizmeti verme onayına sahip olan Turkish

HABOM’un Sabiha Gökçen tesisleri de SHGM ve FAA tarafından aynı yetkilere

hakimiyeti mevcuttur.120

İstanbul Atatürk Havalimanı yerleşkesindeki hangarlar boyutları itibariyle dar

gövdeli ve geniş gövdeli uçakların aynı anda bakımlarının yapılmasına açıktır. Bu

tesiste aynı anda 16 dar gövdeli uçak ya da 4 geniş, 8dar gövdeli uçak için bakım

hizmeti verilmektedir. Bu tesiste bulunan boya hangarı ile uçaklara özel boyama hizmeti

de verilmektedir. Sabiha Gökçen Havalimanı yerleşkesi içerisinde biri dar diğeri geniş

gövdeli olmak üzere 2 ayrı bakım hangarı mevcuttur. Geniş gövde hangarı henüz yapım

aşamasında olduğundan, bakım uygulamaları için yalnızca dar gövde hangarı hizmete

115

http://www.thyteknik.com/, 24.11.2014 116

Havacılık Ağır Bakım-Onarım Merkezi 117



http://www.turkishhabom.com/, 24.11.2014 120

http://www.turkishhabom.com/, 24.11.2014




http://www.turkishhabom.com/


34

açıktır. Dar gövde hangarında aynı anda 11 adet uçak için bakım hizmeti verilmektedir.

Turkish HABOM, 4 kıtada 18’den fazla havayoluna hizmet sunmaktadır.121

d. Turkish Ground Service (TGS)

Türk Hava Yolları A.O ve Havaş ortaklığıyla kurulan ve 1 Ocak 2010 tarihinde

sektörde yerini alan TGS Yer Hizmetleri A.Ş; İstanbul Atatürk, Ankara Esenboğa, İzmir

Adnan Menderes, Antalya, Adana, İstanbul Sabiha Gökçen, Milas-Bodrum ve Dalaman

Havalimanlar’ında olmak üzere toplam 8 istasyonda, anlaşmalı 118 havayoluna

sunduğu hizmetlerle faaliyetlerine devam etmektedir. TGS, yerli ve yabancı havayolu

şirketlerinin 516.000’e yakın frekansın üzerinde 5.500’ün üzerinde ekipmanı ve 8

binden fazla personeliyle yer hizmetleri kapsamında ki tüm faaliyetleri uluslararası

kalite standartlarında hizmet etmektedir. TGS, hizmet başlangıç tarihi olan 2010 yılında,

TÜV Thüringen ve MEYER adlı bağımsız denetim şirketleri tarafından, faaliyet

gösterdiği genel müdürlük ve altı istasyon denetimden geçerek, uluslararası bir kalite

yönetim standardı olan TS EN ISO 9001; 2008 Kalite Yönetim Sistemi belgesini almış

ve hizmet kalitesin resmileştirmiştir. 2012 yılı içerisinde de TS ISO 10002 Müşteri

Memnuniyeti Yönetim Sistemi, TS EN ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi ve TS 18001

İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi belgelerini almaya hak kazanmıştır. TGS;

Genel Müdürlük ile İstanbul, Adana, İzmir, Antalya, Ankara ve Sabiha Gökçen

İstasyonlarında İSAGO tescili kazanmıştır. “Engelsiz Havalimanı Kuruluşu” belgesini

2013 yılında Sabiha Gökçen, İzmir, Adana, Ankara, İstanbul, Bodrum, Dalaman ve

Antalya olmak üzere toplam 8 istasyonda sektörde ilk “Engelsiz Yer Hizmetleri”

ünvanına sahip kuruluştur.122

e. Turkish DO&CO

2007 senesinin başından itibaren Turkish DO&CO Türkiye’de dokuz adet İkram

Mutfağı işletmektedir. Bunlar Atatürk ve Sabiha Gökçen Havalimanları, Ankarai

Antalya, İzmir, Bodrum, Trabzon, Dalaman ve Adana’da bulunmaktadır. Bu ünitelerse

60’dan fazla ulusal ve uluslararası havayolu şirketine ikram hizmeti sunulmaktadır.123

f. Turkish OPET

Türk Hava Yolları A.O ve OPET Petrolcülük A.Ş.’nin %50’şer ortaklığıyla, 18

Eylül 2009 tarihinde 75 milyon dolarlık yatırım bütçesiyle kurulan THY OPET

Havacılık A.Ş., hava araçlarının ihtiyacı olan yakıtın depolanması ve uçağa ikmali

alanlarında faaliyetlerine devam etmektedir.124

121

http://www.turkishhabom.com/, 24.11.2014 122

http://tr.tgs.aero/, 24.11.2014 123

http://www.doco.com/, 24.11.2014 124

http://www.thyopet.com/, 24.11.2014


http://tr.tgs.aero/

http://www.doco.com/

http://www.thyopet.com/

35

Avrupa’nın lider hava yollarından biri olma yolunda ilerleyen Türk Hava

Yolları’nın havacılık alanındaki uzmanlığını OPET’in akaryakıt alanındaki köklü

geçmişiyle birleştirerek kurulan THY OPET, deneyimli ve konusunda yetkin insan

kaynağı ile birlikte odaklandığı “Koşulsuz Müşteri Memnuniyeti ve Yüksek Kalite”

anlayışıyla yurtiçi ve yurtdışı faaliyette bulunduğu her kategoride referans şirket olmayı

hedef edinmiştir.125

1 Temmuz 2010 tarihinde güçlü teknik altyapısı ve son teknolojiye sahip özel

donanımlı yakıt ikmal araçları ile jet yakıtı ikmaline fiilen başlayan THY OPET, 2010

yılı sonu itibariyle Türkiye genelindeki tüm havalimanlarında yakıt ikmali yapabilir

konumda bulunmaktadır. THY başta olmak üzere diğer ulusal ve global havayolu

şirketlerinin de yakıt ihtiyacını karşılamayı hedefleyen THY OPET, günümüzde tüm

meydanlarda faaliyetlerine devam etmektedir. Yurtiçinde ve yurtdışında yakıt ikmali

yapmakta olan THY OPET, Tüpraş ile birlikte kuzeyde Marmara Ereğlisi ve

Giresun’dan başlayıp, güneyde Antalya’dan Mersin’e kadar uzanan geniş hatta

konumlanmış olan OPET Akaryakıt Depolama Tesisleri kullanılmaktadır. THY OPET,

süregelen depolama tesis yatırımlarının tamamlanmasıyla, jet yakıtı depolama

kapasitesinde lider konumda bulunmaktadır.126

g. SunExpress Havacılık A.Ş.

SunExpress, dünyanın en önemli iki havayolu olan Türk Hava Yolları ve

Lufthansa’nın eşit ortaklığında 1989 yılında Antalya’da kurulmuştur. İlk uçuşunu

1990’da yapmış ve halen faaliyetlerini güçlü hissedar yapısından gelen Alman ve Türk

sivil havacılığının zengin bilgi birikiminden faydalanarak sürdürmektedir. Almanya

başta olmak üzere uzun süre Avrupa ile Antalya arasında turistik charter seferleri

düzenleyen SunExpress, 2001 yılında başlattığı Antalya-Frankfurt uçuşlarıyla,

Türkiye’nin yurtdışına tarifeli sefer düzenleyen ilk özel havayolu olmuştur.127

2001 yılından bu yana tarifeli uçuşlarının sayısını artıran SunExpress, 2006’nın

Mart ayında 2.merkezini İzmir’de açtı ve buradan iç hat seferlerine başlamıştır.

SunExpress, 2011 yılında Almanya’daki kardeş kuruluşu olan “SunExpress Almanya”yı

kurdu ve Almanya ile Türkiye arasındaki uçuşlarının yanı sıra Almanya’da Mısır’ın

Kızıl Deniz Bölgesi, İspanya’nın Kanarya Adaları ile Girit ve Rodos gibi Yunan

Adaları’na da turistik uçuşlar düzenlemektedir.128

SunExpress’in pek çok departmanı, açılışı 8 Haziran 2012’de gerçekleştirilen

“SunExpress Plaza” isimli binada görev yapmaktadır. Toplam 8.019 m2 alan üzarine

kurulu ve 87 ofis alanı, 12 toplantı, 10 briefing, 6 eğitim ve 1 simülatör odası ile 270

125

http://www.thyopet.com/, 24.11.2014 126

http://www.thyopet.com/, 24.11.2014 127

http://www.sunexpress.com/, 24.11.2014 128

http://www.sunexpress.com/, 24.11.2014



http://www.sunexpress.com/


36

kişilik oturma kapasiteli 1 oditoryuma sahip olan “yeşil” bina, çatısındaki güneş

panelleriyle kendi enerjisini üretebilmektedir.129

SunExpress, hedefleri doğrultusunda istikrarlı büyümesini sürdürerek, 10 tanesi

opsiyonlu olmak üzere 50 adet Boeing 737-800NG ve 737-8 MAX için Boeing ile

anlaşma yapmıştır.130

h. Turkbine Teknik Gaz Türbinleri Bakım Onarım

Zorlu O&M Enerji Tesisleri İşletme ve Bakım Hizmetleri A.Ş. ile ortak olarak

kurulan Türkbine, GE CF6-80C2 tipi uçak motorları ve enerji santrallerinde kullanılan

GE LM6000 tipi endüstriyel gaz türbinlerinin bakım, onarım ve revizyon faaliyetleri

görevini üstlenmektedir.131

2011 yılı içerisinde Türkbine Teknik adı ile kurulan yeni şirket, Turkish

Technic’in 30 yıllık tecrübesi ile Zorlu O&M’in 10 yıllık tecrübesini birleştirerek

sektörün en önemli ihtiyaçlarından biri olan fabrika seviyesi bakım ihtiyacını

karşılamaktadır.132

i. Türk Hava Yolları Aydın Çıldır Havalimanı A.Ş

2012 yılında %100 Türk Hava Yolları sermayesi ile kuruluşu gerçekleşmiştir.

Henüz faaliyetlerine başlamamış olan şirket; Aydın Çıldır Havalimanı’nın

işletmeciliğini yapmak, havacılık eğitimi vermek, sportif-eğitim amaçlı uçuşlar

gerçekleştirmek ve pist uzunluğuna uygun uçak tipleri ile yolcu taşımacılığına yönelik

faaliyetlerde bulunmak amacıyla kuruluşu planlanmıştır.133

j. Anadolu Jet

23 Nisan 2008 tarihinde geniş halk kitlelerinin ulaşım hizmetinden

yararlanmaları amacıyla Türk Hava Yolları’nın yeni bir iş modeli ile yapılandırıldığı

farklı bir ticari markası olarak hizmet vermektedir. Maliyet avantajlarının bilet

ücretlerine yansıtılmasıyla uçakla seyahat daha cazip hale gelmiştir. Ankara hatlarındaki

yolcu sayısı %65 artmış, doluluk oranları %85 seviyelerine ulaşmıştır. 5 uçakla

operasyona başlayan AnadoluJet, ilk yılında 8 uçaklık, 2010 yılının ilk yarısında ise 16

uçak, günümüzde ise 27 uçakla hizmet vermektedir.134

Anadolu’nun 40 noktasına yolcu taşıyan AnadoluJet, THY A.O ve Bölgesel

Uçuşlar Başkanı İbrahim Doğan ve ekibi tarafından yönetimi sürdürülmektedir.135

129



http://www.thyteknik.com/istirakler/turkbine.html, 24.11.2014 132

http://www.thyteknik.com/istirakler/turkbine.html, 24.11.2014 133

http://investor.turkishairlines.com/documents/ThyInvestorRelations/kurumsal/faaliyet-

raporu/2012/tr/istiraklerimiz.html, 26.11.2014 134

http://tr.wikipedia.org/wiki/AnadoluJet, 26.11.2014 135

http://tr.wikipedia.org/wiki/AnadoluJet, 26.11.2014



http://www.thyteknik.com/istirakler/turkbine.html


http://investor.turkishairlines.com/documents/ThyInvestorRelations/kurumsal/faaliyet-raporu/2012/tr/istiraklerimiz.html


http://tr.wikipedia.org/wiki/AnadoluJet


37

k. Pratt&Whitney THY Teknik Uçak Motoru Bakım Merkezi Ltd. Şti.

Türkiye ve yakın bölgeler başta olmak üzere müşterilerine motor bakım, tamir

ve revizyon hizmet vermektedir. 2008 yılında %49 hissesi THY Teknik A.Ş.’ye, %51

hissesi ise United Technologies iştiraki olan Pratt&Whitney’e ait olmak üzere kuruluşu

gerçekleşmiştir. İstanbul Sabiha Gökçen Havalimanı’nda, yaklaşık 25 bin m2 alan

üzerinde ileri teknoloji çevre dostu kimliği ile faaliyet gösteren bakım merkezi, tam

kapasitede yıllık 200’den fazla motor revize edebilmektedir.136

l. Goodrich THY Teknik Servis Merkezi Ltd. Şti.

Şirketin tesisleri Gebze’de bulunmaktadır. Yüksek kalitede nacelle, thrust

reverser bakım ve onarım hizmeti vermektedir. 2010 yılında %40’ı THY Teknik

A.Ş.’ye, %60’ı Goodrich şirketinin iştiraki TSA Rina Holdings B.V.’ye ait olmak üzere

hizmete girmiştir. Goodrich THY Teknik Servis Merkezi, ortaklık başta olmak üzere

Türkiye ve diğer ülkelerdeki havayolu şirketlerine, edindiği sertifikalarla uluslararası

standartlarda hizmetleri vererek sektörde önemli yer edinmeyi hedef edinmiştir.137

m. TCI Kabin İçi Sistemleri San. ve Tic. A.Ş.

Üretimini yapacağı kabin içi sistemleriyle dünya pazarından pay alma

hedefindedir. 2011 yılında %30 hissesi Türk Hava Yolları, %21 hissesi THY Teknik

A.Ş. ve %49 hissesi Türk Havacılık ve Uzay Sanayi A.Ş.’ye aittir. TCI; uçak kabin içi

ürünleri ve komponentlerin tasarımını, üretimini, lojistik desteğini, modifikasyonunu ve

pazarlamasını gerçekleştirecek olup; ürünleriyle sektörün öncülerinden olma

hedefindedir.138

n. Uçak Koltuk Üretim San. ve Tic. A.Ş.

Assan Hanil Grubu işbirliğiyle kurulan şirket, başta Türk Hava Yolları olmak

üzere birçok havayolu firmasına koltuk tasarımı ve üretimi, modifikasyonu ve satış

yapmayı hedeflemiştir. 2011 yılında kurulan şirletin, %50 hissesine Assan Hanil

Grubu’na, %45 hissesine Türk Hava Yollarına ve %5 hissesine THY Teknik A.Ş.

sahiptir.139

136








raporu/2012/tr/istiraklerimiz.html, 26.11.2014









38

E. TÜRK HAVA YOLLARI LOJİSTİK FAALİYETLERİ

a. Coğrafik Faaliyetleri ve Pazarlama Faaliyetleri

Küreselleşme, dünyanın sıkıştırılması ya da dünyanın küçülmesi ve dünya

bilincinin güçlenmesi olarak tanımlanabilmektedir.140

Ülkemizin havayolu

taşımacılığındaki en büyük ve küresel boyuttaki markası olan Türk Hava Yolları; ilke

edindiği “Dünya’nın en çok şehrine uçma” prensibini sürdürmektedir. Türk Hava

Yolları ülkemizde 45 şehre uçmaktadır. Küresel anlamda bu rakam 4 kıta ve 251 şehir

olarak bilinmektedir.

Türk Hava Yolları, Türkiye’nin ulusal havayolu şirketi yani bayrak taşıyıcı

markasıdır. Türk Hava Yolları’nın merkezi Atatürk Havalimanı’nda yer almaktadır.

Ayrıca Esenboğa Uluslararası Havalimanı Ankara’da bir hub’ı yer almaktadır. Türk

Hava Yolları’nın uçuş ağı Avrupa, Ortadoğu, Uzak Doğu, Kuzey Afrika, Güney Afrika,

Kuzey ve Güney Amerika’ya kadar uzanmaktadır.141

Türk Hava Yolları, pazarlama kararı olarak 1998’de yolcularına daha çok

seçenek sunma ve yeni bağlantılar sağlama amacıyla yeni bir tarife yapısı belirlemiş ve

ilk olarak 1998/1999 kış tarifesinde Ankara bağlantılı iç hatlarda “dalga sistemi”

kullanılmaya geçilmiştir.142

Dış ülkelerde milli bayrak taşıyıcısı niteliği taşıyan Türk

Hava Yolları aşağıdaki amaçlarla hava taşımacılık hizmeti yapmak ve küresel havayolu

kimliğini geliştirmek amacındadır;143

Uzun menzilli uçuş ağı yapısını büyütmek,

Stratejik önemi olan her türlü sivil havacılık hizmeti alanında hizmet sunucusu

olma kimliğini değiştirmek,

Yurtiçi hava taşımacılığındaki lider konumu korumak,

Yurtdışı imajını geliştirecek ve pazarlama imkanlarını yükseltecek şekilde,

kendi uçuş ağını tamamlayacak küresel bir havayolu ittifakı ile işbirliğine

girerek kesintisiz ve kaliteli uçuş hizmeti sağlamak,

İstanbul’u önemli bir uçuş merkezi haline getirmektir

140

Ümit AKTI (2008), “Sosyolojik Açıdan Küreselleşme ve Din”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal

Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı Doktora Tezi, İzmir, s.2 141

Burak Filizözü (2010), “Stratejik Planlamada Kritik Başarı Faktörleri: THY örneği”, Hacettepe

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Yönetim, Organizasyon ve Örgütsel

Davranış Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, s. 59 142

Ferah E. Alpay (2004), “Küreselleşmenin Şirket Politikaları Üzerindeki Etkileri, Sivil Havayolu

Ulaşımı Örneği ve Türk Hava Yolları Boyutu”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Sosyal Bilimler

Enstitüsü Para-Sermaye Piyasası, Finansal Kurumlar Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, s. 158 143

Ferah E. Alpay, a.g.e., s. 159

39

9. Şekil: Rakamlarla Türk Hava Yolları

b. Finansal Faaliyetleri

Türk Hava Yolları 2014 yılının dokuz aylık döneminde 1 milyar 545 milyon lira

net kar elde etmiş, bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla satışlarını %33 artırarak 18.4

milyar liraya çıkarmıştır. Üçüncü çeyrekteki 1 milyar 373 milyon net kar ile 2014 yılı

dokuz aylık net karı %87 artışla 1 milyar 545 milyon liraya ulaşmıştır.144

2014 yılı 9 aylık finansal bilgileri aşağıdaki tablolarda ayrıntılı olarak

gösterilmiştir:

144

http://www.finansgundem.com/gundem/thy_nin-k-ri-beklentilerin-uzerinde-geldi-635547.htm,

30.11.2014

http://www.finansgundem.com/gundem/thy_nin-k-ri-beklentilerin-uzerinde-geldi-635547.htm

40

TÜRK HAVA YOLLARI ANONĠM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI

Tablo 1: 30 Eylül 2014 Tarihi İtibariyle Özet Konsolide Bilanço145

145

Türk Hava Yolları Anonim Ortaklığı ve Bağlı Ortaklıkları, http://investor.turkishairlines.com, “30

Eylül 2014 Tarihinde Sona Eren Dokuz Aylık Ara Hesap Dönemine Ait Özet Konsolide Finansal

Tablolar”,29.11.2014

http://investor.turkishairlines.com/

41

TÜRK HAVA YOLLARI ANONĠM ORTAKLIĞI VE BAĞLI ORTAKLIKLARI

Tablo 2: 30 Eylül 2014 Tarihi İtibariyle Özet Konsolide Bilanço146

30 Eylül 2014 tarihi itibariyle şirket ile bağlı ortaklıklarında çalışan toplam

personel sayısı 24.674’tür.147

146



Tablolar”,29.11.2014 147



Tablolar”,29.11.2014



42

c. Kurumsal Faaliyetleri

Türk Hava Yolları müşteri kalitesini her koşulda önde tutan bir markadır. Uçuş

öncesinde bilete ulaşılabilirlik ve rezervasyon hizmeti sunulması, uçuşa kayıt

işlemlerinin yapılması, uçağa kabul hizmetleri, müşteri değerini artırmak için yerde

sunulan özel sağlık hizmetleri, refakatsiz çocuk yolcu (UM), business class yolcularına

verilen ayrı bankoda check-in, limitsiz ikram gibi sunulan hizmetler, first class

yolcularına verilen özel hizmetler, Türk Hava Yolları markasını değerli kılan

hizmetlerdir.148

Verdiği dev uçak siparişleri, yolcularına sunduğu kolaylıklar, her geçen

gün artan yük ve yolcu sayısı ile Türk Hava Yolları kurumsal anlamda dünyanın en

iyileri arasında yer almakta, Avrupa’nın en iyi havayolu ünvanını elinde bulundurmakta

ve dünyanın en iyi “uçak içi” ikram hizmetini sunan havayolu konumundadır.

Yolcularına daha geniş bir dünyanın kapılarını açan Türk Hava Yolları, 200’den

fazla noktaya uçuş sağlama performansıyla devler liginde etkin bir pozisyona sahiptir.

Toplamda 108 ülkeye uçan Türkiye’nin bayrak taşıyıcı havayolu şirketi bu özelliği ile

dünya sıralamasının ilk basamağında yer almaktadır.

Havacılık sektörünü uzun bir dönem etkisi altına alan küresel kriz döneminde

dünya havacılık sektörü küçülürken Türk Hava Yolları, yolcularına daha iyi hizmet

sunmak adına sadece kendiyle rekabet ederken büyümesini sürdürmüştür. Geçtiğimiz

on yıl içerisinde taşıdığı yolcu potansiyelinde oldukça başarılı bir performans sergileyen

Türk Hava Yolları, 2003 yılında 10.4 milyon yolcu taşımışken, yolcu sayısını 2010’da

29.1 milyona, 2011’de 32.6 milyona, 2012’de ise 39 milyona çıkarmıştır. 2013 yılında

%23.6 oranında önemli bir büyüme performansı ile yaklaşık 48 milyon yolcu taşımıştır.

2014’ün Eylül ayı itibariyle yolcu sayısı 40 milyonu aşan Türk Hava Yolları’nın 2014

yıl sonu hedefi ise 60 milyon yolcu taşımaktır.149

Türk Hava Yolları A.O. seri:II no:14.1 sayılı tebliğe istinaden hazırlanmış

yönetim kurulu faaliyet raporuna göre yıllar itibarıyla Ocak - Eylül dönemi trafik

sonuçları aşağıda tablodaki gibidir:

148

Aras Kaysari (2011), “Havayolu Taşımacılığında Müşteri Memnuniyeti: Türk Hava Yolları

Müşterileri Üzerine Bir Araştırma”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm ve Otel

İşletmeciliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir 149

http://www.turkishairlines.com/, 03.12.2014


43

Türk Hava Yolları A.O. seri:II no:14.1 Sayılı Tebliğe İstinaden Hazırlanmış

Yönetim Kurulu Faaliyet Raporuna Göre Yıllar İtibarıyla Ocak - Eylül Dönemi

Trafik Sonuçları

Tablo 3: Yıllar itibarıyla Ocak - Eylül dönemi trafik sonuçları150

150



Tablolar”, 03.12.2014


44

3. BÖLÜM

A. LİTERATÜR UYGULAMASI

Bu bölümde havayolu taşımacılığı ve Türk Hava Yolları örneği hakkında

yapılan çalışmalara yer verilmiştir.

Beril, Tandoğan, P. , (2003), çalışmasında “Boru Hattıyla Gaz ve Akaryakıt

Taşımacılığında Kusursuz Sorumluluk Halleri” konusunu incelemiştir. Sonuç olarak;

uygulamada yeni sorunlarla karşılaşılmaması için yapılması gerekenlere ve konunun

Türk Hukuku açısından hangi noktada değerlendirilmesinin daha uygun olacağına

ilişkin görüşler belirtilmiştir.

Alpay, E. Ferah (2004), yapmış olduğu çalışmasında kaçınılmaz doğal bir süreç

olan küreselleşme sürecinin olumsuz ve olumlu yönleri, beraberinde taşıdığı fırsatları,

riskleri, çelişkileri, kuralları, dinamikleri, dünya ekonomilerinde ortaya çıkardığı

eğilimleri, dağılmaları bütünleşmeleri ile yeniden yapılanan dünya düzenini, şirketlerin

yapısı ve strateji politikaları ve sivil havayolu ulaştırma sektörü üzerindeki etkileri ve

oluşturduğu sonuçları, şirket bazında THY üzerindeki etkileri ele alınarak, irdelenmeye

çalışmıştır.

Şengür, Yusuf (2004), çalışmasında ilk olarak havayolu taşımacılığının genel

özellikleri ile havayolu işletmeleri çeşitlerine değinilerek düşük maliyetli, taşıyıcıların

havayolu taşımacılığı içerisindeki yeri belirlenmeye çalışılmıştır. Daha sonra düşük

maliyetli taşıyıcı kavramı üzerinde durularak bu taşıyıcılar özellikleri bakımından

incelenmiştir. Düşük maliyetli taşıyıcıların kuşkusuz en ilgi çekici tarafı olan gider

yapıları ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Son olarak Türkiye’deki tarifeli iç hat uçuşu

yapan iki özel havayolu işletmesi derinlemesine görüşme tekniği kullanılarak

incelenmiştir. Bu havayolu işletmelerinin birer düşük maliyetli taşıyıcı olarak faaliyet

gösterip göstermediklerinin ortaya konulması amacıyla düşük maliyetli taşıyıcı ile bu

havayolu işletmeleri karşılaştırılmıştır.

Sarılgan, E. Ali (2007), çalışmasında bölgesel havayolu taşımacılığı kavramını

farklı şekillerde ele almıştır. Bu çalışmada sektör yöneticileri ile yarı yapılandırılmış

görüşme tekniği kullanılarak Türkiye’de bölgesel havayolu taşımacılığının geliştirilmesi

için neler yapılması gerektiğini ortaya koymuştur.

Çekerol, S. Gülsen (2007), çalışmasında lojistik hizmet kapsamında gelişmiş

ülkelerde, yaygın olarak kullanılmaya başlanan sistem, teknik bakış açısı, taşıma ağı

biçimleri ve taşımacılık zinciri boyutu ile ele almıştır. Gelişmiş ülkelerin aksine,

Türkiye lojistik boyutu ile taşımacılık hizmetini karayolu modu ile karşılaşmakta ve yük

taşımacılığında dengesiz dağılıma neden olmaktadır. Bu nedenle intermodal yük taşıma

modlarının ve rotaların bulunmasına çalışılmıştır. Model, hızlı tüketim ürünleri

sektöründe uygulanarak, elde edilen bulgular sonucunda taşımacılık maliyetlerini

45

minimize eden taşıma modları ile lojistik üs olma özelliği taşıyan stratejik noktalar

belirlenmiştir. Coğrafi konumu açısından Türkiye’nin, intermodal yük taşıma sistemine

uygun olduğu sonucuna varılmış ve sistemin uygulanabilir olduğu rotalar bu model

çerçevesinde ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Yurttaş, Burcu (2007), yapmış olduğu çalışma çerçevesinde havayolu

taşımacılığı faaliyetlerinde müşteri yönlülük bağlamında müşteri önceliklerinin

belirlenmesi amacıyla bir anket uygulaması yapılmış olup elde edilen sonuçlar üzerinde

de değerlendirmeye gidilmiştir. Çalışmada ana amaç hava taşımacılığı sektöründe

müşterilerin isteklerini ve tercihlerini belirlemek ve bu kapsamda artan rekabet

ortamında müşteri yönlülüğün firmalar için öneminin değerlendirilmesidir.

Karasu, Ebru (2007), yapmış olduğu çalışmasında amaçlanan düşük maliyetli

taşıyıcı modelinin uzun mesafeli hatlara uygulanabilip uygulanamayacağını

değerlendirmektedir. Düşük maliyetli taşıyıcılar kısa mesafeli hatlarda fiyat üzerinden

rekabet ederek, “en düşük maliyet”le rekabet avantajı yakalayan taşıyıcılardır. İş

modelleri kısıtlı ikram ile yüksek frekans birleşimine dayanmaktadır. Sonuç olarak iki

farklı düşük maliyetli taşıyıcı modeli üstün gelmektedir. Bunlardan ilki uçuş sıklığı ve

günlük uçuş saati olarak uçakların azami kullanımına dayanmaktadır. İkincisiyse benzer

bir basit ürün yaklaşımı sunarak, geliri uzun mesafeli hatlarda tek sınıf düzenlemesiyle

azami kılmaktır. İkinci modelin dikkatle seçilmiş uzun mesafeli hatlarda

uygulanabileceği görülmüştür.

Ergün, Nalan (2008), yapmış olduğu çalışmasında öncelikle etik kavramını

açıklamıştır. Örgüt kültürü ve sosyal sorumluluk kavramlarının örgütsel etikle olan

ilişkisi vurgulanarak ele almıştır. Etik dışı davranışların nedenleri ortaya konduktan

sonra, çalışanlardan ya da örgütsel uygulamalardan kaynaklanan etik dışı davranışlar

havacılık sektörü açısından ele alınmıştır. Çalışmanın son bölümünde örgütsel

uygulamaların etiksel algılanışının ve bu algının tutum üzerindeki etkisini ortaya

koymak amacıyla uçak bakım teknisyenlerine uygulanan anketin analizi yapılarak

sonuçlar ortaya konmuştur.

Batur, B. Serkan (2008), çalışmasında her geçen gün gelişen havayolu

taşımacılığının işleyişi hakkında bilgi sahibi olabilmek ve bu gelişim süreci içerisinde

gelen sorunlara çözüm önerileri getirebilmektir. Havayolu taşımacılığının sorunlarını

tespit edebilmek ve çalışmanın teorik altyapısını desteklemek adına Türk Sivil

Havacılığına kayıtlı işlemler ile bazı havayolu şirketleri ile anket çalışması yapılmış ve

bu anket sonuçları üzerinden analiz yapılmıştır.

AKTI, Ümit (2008), yapmış olduğu çalışmasında küreselleşme siyasal,

ekonomik, kültürel ve teknolojik boyutları bakımından incelenmiştir. Ardından

küreselleşmenin bu boyutlarının din üzerindeki etkileri, dini tecrübenin ifade şekilleri

bağlamında ele alınmıştır. Son olarak, küreselleşmenin Türkiye’de ki dini hayata

46

etkileri üzerinde durulmuştur. Bu açıdan çalışmamız, küreselleşen dünyada dinin hangi

yönleriyle etkiye maruz kaldığını sosyolojik perspektifle ortaya koyma çabasındadır.

Bakan, İsmail ve diğerleri (2008), yapmış oldukları çalışmalarında Türk tekstil

ve hazırgiyim sektörünün rekabet gücünün Porter’in elmas modeli kullanılarak tespit

edilmesini amaçlamaktadırlar. Çalışma sanayinin içerisinde bulunduğu durumun güncel

bir profilini çıkarmakta, rekabet gücünün ana etkenlerini belirlemekte ve sanayinin

rekabet gücünü yükseltmek için stratejiler önermektedir. Çalışmada birincil ve ikincil

veri toplama yöntemleri uygulanmıştır.

Kasapoğlu Lerzan ve Cerit Gülden (2009), yapmış oldukları çalışmalarında

İntermodalizm ve demiryolu kavramlarına değinilerek Türkiye’de ki altyapı, mevcut

durum ve işletme faaliyetleri göz önünde bulundurularak Türkiye’de ki intermodal

konteyner taşımacılığında demiryolu ulaştırma potansiyeli araştırılmıştır. Bu çalışma,

intermodal konteyner taşımacılığı bakış açısı ile bir yaklaşım içermektedir. Sonuçlar,

demiryolu ulaştırmasının, genelde konteynerlerin istasyonlardaki işlemlerinin ve özel

olarak demiryolu hizmet kalitesinin, stratejik üstünlük oluşturmada önemli bir

konumda görüldüğü gerçeğini ortaya koymaktadır.

Özçandır, Servet ve Yetim Hasan (2010), yapmış oldukları çalışmalarında

“Akıllı Paketleme Teknolojisi”nin gıda üretim zincirinde izlenebilirlik uygulamasını

kolaylaştırma potansiyeline sahip yeni bir teknoloji olarak karşılaşmışlar; akıllı etiketler

olarak da bu teknolojinin çalışma prensiplerine göre; zaman-sıcaklık indikatörleri,

tazelik indikatörleri, patojen indikatörler, biyosensörler, gaz konsantrasyon indikatörleri

ve radyo frekanslı tanıma (RFID) sistemleri olarak sınıflandırmışlardır. Bu çalışmada,

son yıllarda geliştirilen ve gıda sanayi için çok iyi bir alternatif sunan “Akılla Paketleme

Teknolojisi”, bunların çeşitleri, çalışma prensipleri ve ticari uygulamaları hakkında

genel bilgiler verilmiştir.

Çakırlar, Hüseyin (2009), çalışmasında Trakya bölgesinde faaliyet gösteren

işletmeler üzerinde bir anket çalışması yapılmıştır. İşletmelerin lojistiğe bakış açısı,

lojistik aktiviteleri hangi oranda dış kaynaklardan sağladıkları, hangi lojistik

fonksiyonların dışarıdan satın alındığı, hizmet alınan firmalarla ne tür sorunlarla

karşılaşıldığı ve lojistik firmalarıyla kurulan ilişkilerin düzeyi incelenmiştir.

Çetinkaya, Atalay (2010), yapmış olduğu çalışmasında dünyada ki yük trafiği

göz önüne alınarak dünyadaki lojistik üsler örnek alınarak Türkiye’de ki limanların

durumunu değerlendirmektedir. Çalışmada Türkiye’de en fazla konteyner elleçleyen 3

liman; Ambarlı, İzmir, Mersin ve Türkiye’nin kuzeyinde Traceca Projesinden daha fazla

pay almayı hedefleyen Trabzon limanı ve dünyada en çok yük elleçleyen Shanghai

limanı ile Avrupa’da en çok yük elleçleyen Rotterdam limanı incelenerek, Türkiye

limanları için öneriler getirilmiştir.

47

Filizözü, Burak (2010), çalışmasında, anahtar başarı faktörleri olarak da bilinen

“kritik başarı faktörleri” kavramı tanımlanmakta ve yönetimin üstün ve zayıf yönleri

hakkında derin bilgi sağlanması amaçlanmaktadır. Stratejik planlama için büyük önem

taşıyan “kritik başarı faktörleri” kavramı, Türk Hava Yolları örneği ile açıklanmıştır.

Özsoy, Gamze (2010), yapmış olduğu çalışmasında Türkiye iç hat pazarında

faaliyet gösteren mevcut ve yeni havayolu işletmelerinin yaşanan gelişmelere karşı ne

tür stratejik tepkiler verdiğinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu kapsamda

çalışmanın ilk bölümlerinde strateji ve rekabet kavramları üzerinde durulmuş, ABD ve

AB’de serbest pazarlara geçiş süreci, sonrasında oluşan rekabet ortamı ve havayolu

işletmelerince geliştirilen stratejiler açıklanmıştır. Ardından, Türkiye’de havayolu

taşımacılığının düzenlemeler açısından gelişimi anlatılarak toplanan nitel veriler

ışığında serbestleşme sonrası pazardaki rekabet yapısı analiz edilmeye ve havayolu

işletmelerinin stratejik tepkileri belirlenmeye çalışılmıştır.

Özkan, C. Gökhan (2010), çalışmasında havayolu pazarları tamamen belirsiz,

şartların değiştiği, sınırların tam olarak bilinmediği ortamlar olarak tanımlamış, bu

ortamlarda belirsizlik hakim olduğu için, bu ortamlarda yapılacak çalışmalar için klasik

yöntemlerin yerine, yeni yaklaşımların uygulanması gerekliliğini vurgulamıştır. Fuzzy

mantık, bu gibi belirsizlik şartların hakim olduğu ortamlar için kullanılması uygun olan

bir yaklaşımdır. Fuzzy lineer programlama kullanılarak yapılan müşteri karlılığı

hesaplaması çok önemlidir. Fuzzy mantık sayesinde müşteri karlılığı hesabı, klasik

yaklaşımlara göre daha net ve doğru sonuçlar ortaya çıkarmıştır. Buradan görüldüğü

gibi havayolu şirketleri değişken koşulların hakim olduğu gelişmekte olan pazarlarda

yeni yaklaşımları değerlendirmesi ve uygulamaya sokması doğru bir hareket tarzı

olacaktır.

Aker, Emrah (2011), yapmış olduğu çalışmasında birinci bölümde Tedarik

Zinciri Yönetimi, Lojistik ve Lojistik ile ilgili kavramlar, lojistik faaliyetlerin önemi,

ilkeleri, unsurları ve maliyetlerine yer verilmiştir. İkinci bölümde ise lojistik dış kaynak

kullanımı, önemi, dış kaynak kullanımı uygulama alanları, dış kaynak kullanım

sürecinde dikkat edilmesi gereken faktörler, riskler, üçüncü parti lojistik, dördüncü parti

lojistik, ters lojistik, e-lojistik ve lojistik faaliyetlerden bahsedilmiştir. Üçüncü ve son

bölümde ise Türkiye’de ki lojistik sektörünün tarihsel gelişimi, ulaştırma potansiyeli ve

Türkiye’de ki taşımacılık türlerine yer verilmiş olup, örnek olay olarak Efes Bira grubu

lojistik faaliyetlerinden bahsedilmiştir.

Kaysari, Aras (2011), çalışmasında öncelikle müşteri memnuniyetini oluşturan

değişkenler kuramsal olarak ele alınmış daha sonra bu değişkenlerin havayolu

müşterileri açısından önemine değinilmiştir. Araştırma kapsamında Türk Hava

Yolları’nda anket çalışması yapılarak veriler SPSS programına girilerek ölçeğin iç

güvenirliliği test edilmiştir. Literatürden faydalanarak müşteri memnuniyetine etki eden

48

faktörlerin bir modeli oluşturulmuştur. Ortaya çıkan modeldeki toplam müşteri değeri,

toplam müşteri maliyeti, koordinasyon, doğrulama ve iletişim, etkileşim değişkenlerinin

aralarında çoklu ilişkiler olduğunu tespit edilmiştir. Elde edilen korelasyon matrisi

LISREL programına veri olarak girilmiştir. LISREL çıktıları uyum değerleri

bakımından standart değerlerle karşılaştırılarak 2 hipotez kabul edilirken, 2 hipotezin

uyum sağlamadığı görülerek reddedilmiştir. Sonuç olarak (H1) müşteri değerinin

müşteri memnuniyeti üzerinde doğrudan etkili olduğu görülürken müşteri değeri

açısından en fazla uçuş esnasında verilen hizmetlerin önemli olduğu tespit edilmiştir.

Kabul edilen diğer bir hipotez olan (H2) iletişim ve etkileşimde müşteri memnuniyeti

üzerinde doğrudan etkili olduğu tespit edilmiştir. Sonuç olarak kabul edilen bu iki

hipotez ile ilgili ölçeğin güvenilir olduğu ve havayolu işletmelerinde müşteri

memnuniyetini belirlemek için kullanılabileceği görülmüştür. Reddedilen diğer iki

hipotez ölçeğinin tekrar gözden geçirilmesini ve başka araştırmalarda tekrar rest

edilmesini gerektirmektedir.

Kızıltan Alaattin ve Ersungur Mustafa (2011), çalışmalarında, Türkiye İstatistik

Kurumu (TÜİK) tarafından hazırlanan 2002 yılı girdi-çıktı tablosu kullanılarak

sektörlere ait istihdam çarpanları hesaplanmış ve ekonomideki nihai talep artışları

karşısında sektörlerin istihdama duyarlılıkları analiz edilmiştir. Elde edilen sonuçlara

göre, istihdama en çok katkısı olan sektörler genel anlamda hizmetler ve madencilik

sektörü olduğu görülmektedir. Ancak madenciliğin alt dalları olan uranyum, toryum,

petrol ve doğal gaz ile kok kömürü ve petrol ürünleri üretimi istihdama en az katkı

sağlayan sektörler arasında olduğu tespit edilmiştir.

Dursun Adem ve Erol Sercan (2012), yapmış oldukları çalışmalarında Türkiye

Cumhuriyeti Merkez Bankası sisteminde kayıtlı “H-502 Deniz ve Kıyı Sularında Yük

Taşımacılığı” alt sektörlerinde faaliyet gösteren firmalara ait mali tablolar, oran analizi

yöntemi ile incelenerek, sektörün finansal yapısının ortaya konulabilmesi amacıyla ele

alınmıştır. Çalışmanın sonucunda yaşanan krizlerin etkisi ile ilgili sektörde aktif

karlılığının %1 seviyelerine kadar düştüğü, buna karşılık toplam net satışlar içerisinde

üretim maliyetlerinin %85 seviyelerine kadar yükseldiği tespit edilmiştir.

Yavaş, Volkan (2013), bu çalışmasında lojistik merkezlerin havayolu ulaştırması

yönlü analizi yapılmaya çalışılmış ve hava lojistiği adına bir farkındalık oluşturmak

amaçlanmıştır. Nitel araştırma yöntemlerinden görüşme formu tekniğiyle lojistik hizmet

veren firmalar ve ilgili otoriteleri ile görüşülmüştür. Sonuç olarak, ülkemizde hava

lojistiği faaliyetlerinin sınırlı düzeyde yapılabildiği ve bu yükü de Atatürk

Havalimanı’nın üstlendiği vurgulanmıştır. Bu noktada, hava lojistiğini geliştirebilmek

adına alternatif çalışma ve düzenlemelerin yapılması gerekliliği ortaya çıkmaktadır.

Tutulmaz Onur (2013), yapmış olduğu çalışmasında Havayolu sektörünün içinde

bulunduğu değişim sürecini ele almış, sektör ürününün de mikro-ekonomik

49

özelliklerinin değiştiğini, ürün esnekliğinin değiştiğini tespit etmiştir. Çalışmasında

Türk havayolu ulaştırması sektörüne yönelik yapılan genel analizle uyumlu olup,

sektördeki global gelişmelerin Türkiye’ye yansımasında gecikmeler yaşandığı sonucunu

desteklemiştir.

50

4. BÖLÜM

A. SONUÇ VE ÖNERİLER

Çalışmamızda havayolu lojistiğinin tarihçesinden bahsedilmiş ve havayolu

lojistiğinin dünden bugüne gelişimi ortaya konmuştur. Havayolu lojistiğinin gelişimi,

daha da ileri gitmesi adına yapılan faaliyetler ve yürütülen projeler tanımlanmıştır. Türk

Hava Yolları’nın ayrıntılı şirket profili tanımlanmış, yolcu ve kargo artışı tablolarla

gösterilmiştir. Türk Hava Yolları’nın faaliyetleri, projeleri ve yolcularını daha da

memnun etme adına hizmet kalitesi tanımlanmış ve yeni uygulama fikirleri ortaya

konmuştur.

Lojistik sektörü gün geçtikçe büyüyen bir sektör konumundadır. Her geçen gün

artan dünya nüfusu, her an büyüyen global dünya işletmeler arası rekabeti artırmıştır.

İnsanların yolculuklarında maliyetten ve en önemlisi zamandan tasarruf etmeleri,

havayolunu kullanan işletmelerin ise zamandan tasarruf sağlamaları adına yeni alanlar

geliştirilmiş ve bu alanlarda çalışmalar ilerletilerek insanların talep ettikleri boyutlara

getirilmiştir.

Havayolu taşımacılığı ilk zamanlarında birkaç yolcu ile yapılırken günümüzde

bu sayı çok büyük rakamlara ulaşmıştır. Kargo taşımacılığı ise hiç yapılmazken

günümüzde yolcu taşımacılığında olduğu gibi çok yüksek tonajlara ulaşmıştır. Bunlara

sebep olarak bu alanda yapılan çalışmaların yoğunluğu, çalışmalara verilen önem ve

insanların bu sektöre olan taleplerinin hızla artması olarak gösterilebilir.

Uçak teknolojisi günümüzde dünyanın en ileri teknolojisidir. Dünya’da uçak ve

havacılık sektörü hızla büyümekte, yeni alanlar oluşmakta, istihdam artmakta ve

teknolojinin hız kesilemez bir yükselişi oluşmaktadır. Ülkemizin de bu konuda rol

almasında büyük önem arz eden kurumu olan “Türkiye Uzay ve Havacılık Sanayii

A.Ş.(TAI)”, Airbus firmasına ait ve hala “Dünyanın en büyük yolcu uçağı” ünvanını

elinde bulunduran A380-800 modeli yolcu uçağının kokpit ve kabin parçalarından bir

kısmının üretimini gerçekleştirmektedir.

Ülkemizde havacılığın hızla yükselmesine destek veren, havayolu yolcu

taşımacılığının büyük bir kısmını elinde bulunduran, Avrupa’nın en iyi havayolu,

dünyanın en iyi havayolları arasında yer alan milli bayrak taşıyıcımız olan Türk Hava

Yolları, yürüttüğü politika, sunduğu imkânlar, başlattığı projeler akabinde insanların

havacılığa olan ilgisini artırmış, sektörü ülkemizde ileri boyutlara taşımıştır. Kurmuş

olduğu havacılık akademisi ile kendi personelini kendi yetiştirmeye başlamış, kendi

pilot ihtiyacını temel eğitimden başlayarak dünyanın en iyi pilotlarını yetiştirmektedir.

Dünyanın en iyi havayolu pilotları Türk pilotlarıdır ve bunun sebeplerinden birisi de

Türk Hava Yolları’dır.

51

Yolcu ve kargo taşımacılığı günümüzde çok büyük rakamlara ulaşmıştır. Yolcu

taşımacılığında rekor sayı, Airbus firmasına ait olan “Dünyanın en büyük yolcu uçağı”

ünvanını elinde bulunduran A380-800 modeli ile sağlanmaktadır. Bu uçağın

taşıyabileceği en fazla yolcu sayısı 853 kişidir. Dünyada 50 adet ile en fazla bu uçağa

sahip olan firma, Birleşik Arap Emirlikleri Markası olan “Emirates” şirketine aittir.

Türk Hava Yolları bu uçaktan sipariş vermeyi planlanmakta olup okyanus aşırı

noktalara uçuşlar gerçekleştirilecektir. Türk Hava Yollarının gündeminde olan uçuş

noktası Avustralya kıtasıdır. Alınacak yada kiralanacak olan bu uçakla Avustralya

uçuşları aktif hale gelecektir. Kargo taşımacılığında taşınabilen yük miktari ise,

“Dünyanın en büyük uçağı” olma ünvanını 1988 yılından beri elinde bulunduran

Antonov markasına ait olan AN-225 modelidir. Dünyada tek olan bu uçak 1988

yılından beri aktif olarak uçuşlarına devam etmektedir. Taşıyabileceği maksimum kargo

miktari 350.000 kg’dır. Asıl amacı NASA’ya ait olan “Buran” uzay mekiğini taşımak

için tasarlanan uçak, daha sonrasında kargo uçağı olarak kullanımına devam edilmiştir.

Ülkemizde havacılık sektörü “Milli Uçak Projesi” ile havacılığa gittikçe artan

önemi gözler önüne sermektedir. Devlet’in yürüttüğü politikalar doğrultusunda kısa bir

zaman içerisinde milli uçağımız gökyüzüyle buluşacaktır.

Türk Hava Yolları artan yolcu trafiği, her geçen gün artan filosu ve kargo

miktarı ile yeni teknolojiler kullanmaya başlamıştır. Yolcularının her zaman

memnuniyetini ve güvenliğini önde tutan Türk Hava Yolları, kalite politikasından ödün

vermemektedir. Açacağı yeni uçuş hatları ve verdiği dev uçak filosu siparişi ile

potansiyelini yükseltmesi gerekmektedir. İnsanların önceliğinde olan fiyat politikası

üzerinde çalışmalar yapmalı ancak kalitesini korumalıdır. Yoğun trafiklerine önem

vermeli ve trafiklerinde ki müşteri memnuniyetine göstereceği önem gibi, personelinin

de rahatına ve güvenliğine dikkat ederek personelini memnun etmeyi ihmal

etmemelidir. Avrupa’nın en iyisi olma ünvanını devam ettirmek adına uçak içi

hizmetlerinin görsel anlamda geliştirmelidir. Bunlara örnek olarak çocuk yolcular için

küçük bir eğlence, koltukların tasarımı, aydınlatmanın daha sade ancak huzur ve

mutluluk veren bir renge bürünmesi, koltukların daha ergonomik ve konforlu duruma

getirilmesi vs. verilebilir. İkramlarının lezzeti ve çeşidi artırılabilir, uçuş süresini ise

siparişini verdiği yeni nesil uçaklar ile daha kısa süreli uçuşlar haline getirebilir.

Havayolu lojistiğinde uygulayacağı yeni uygulamalar (chek-in ve boarding sistemi) ile

yolcuların havaalanlarında bekleme sürelerini daha kısa şekle getirebilir ve zaman

tasarrufu oluşturabilir.

Yapılan çalışmalar doğrultusunda lojistik sektörünün giderek büyümesi, artan

lojistik ihtiyacı ve havayolu yolcu trafiğinin arttığı tespit edilmiştir. Oluşan talebi

karşılamak adına ihtiyaçlar ve lojistik sektöründeki eksikler tespit edilmiş, bunların

karşılanması adına yeni alanlar doğmuştur. Havayolu teknolojisinin ilerlemesi ile bu

52

ihtiyaçlarının karşılanması da daha kolay hale gelmiştir. Gelişen uçak teknolojisi ile

gelişim hızlı bir şekilde ilerlemekte ve bu ilerleme havayolu lojistiğini hızla çok ileri bir

boyuta taşımaktadır. Taşınan yolcu sayısı artmakta, uzun menziller daha da geliştirilerek

bulunduğu menzilden çok daha ileri boyuta ulaştırılmaktadır. Yolcuların çok uzun

uçuşlardaki konforu düşünüldüğünde, bazı firmaların uçakta duş alma imkanını sunması

düşünüldüğünde teknolojinin ve havayolu lojistiğinin günümüzde gelmiş olduğu nokta

açıkça görülmektedir. Daha da gelişen bu teknoloji ve büyüme ile ileride havayolu

lojistiği maliyet ve zaman alternatifi açısından tek tercih olma durumuna geleceği

tahmin edilmektedir. Yolcular için en önemli faktör olan fiyat politikası şirketler

tarafından geliştirilerek, maliyetler kısılarak daha uygun koşullara indirgenebilir ve

sonuç olarak yolcuların tercihleri arasında ilk konuma yerleşen marka olunabilir.

Çalışmamız doğrultusunda, Türk Hava Yolları verilerinden faydalanılarak

gelecekteki çalışmalarda, gelecekteki yolcu ve yük bilgilerini saptamak için veri

zarflama analizi yapılabilir, bu analiz ile Türk Hava Yolları’nın gelişimi, geçmiş

zamanlardan o sırada içinde bulunduğu teknolojik gelişmeleri, yolcu ve kargo

lojistiğinde ki gelişme ve şirket profili daha ayrıntılı olarak ortaya konabilecektir.

Çalışmamızda literatür uygulaması kullanılmış olup çalışmamızın kısıtları, Türk Hava

Yolları şirket profilini tanımlamada sınırlı kaynak ile çalışmaktır. Gerekli bilgiler Türk

Hava Yolları resmi sitesinden ve diğer markalara ait olan resmi internet sitelerinden

temin edilmiştir.

53

KAYNAKÇA

Akçay , Vildan H. (2005), “Lojistikte Demiryolu Taşımacılığının Önemi” Marmara

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul

Aker, Emrah (2011), “ İşletmelerde Lojistik Faaliyetler ve Bir Örnek Olay”, Trakya

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Yüksek Lisans Dönem

Projesi, Edirne

AKTI, Ümit (2008), “Sosyolojik Açıdan Küreselleşme ve Din”, Dokuz Eylül

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı Doktora

Tezi, İzmir

Alpay, E. Ferah (2004), “Küreselleşmenin Şirket Politikaları Üzerindeki Etkileri,

Sivil Havayolu Ulaşımı Örneği ve Türk Hava Yolları Boyutu”, İstanbul Üniversitesi

İktisat Fakültesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Para-Sermaye Piyasası, Finansal Kurumlar

Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul

Anadolu Üniversitesi Yayınları (2007), “Eskişehir ve Çevre İllerinde Havayolu

Yolcu Talebini Yaratacak Faktörlerin Analizi”, Eskişehir: Sivil Havacılık

Yüksekokulu Yayınları,

Aşkın, Ali İ. M. (2013), “Türkiye’nin D-8 Ülkeleri İle Ticari İlişkilerinde Havayolu

Taşımacılığının Yeri”, Marmara Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Enstitüsü

Ortadoğu İktisadi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul

Babacan, Muazzez (2014), “Lojistik Sektörünün Ülkemizdeki Gelişimi ve Rekabet

Vizyonu”, Dokuz Eylül Üniversitesi İzmir Meslek Yüksekokulu Pazarlama Programı,

İzmir

Bakan, İsmail ve diğerleri (2008), “Türk Tekstil ve Hazırgiyim Sektörünün

Uluslararası Rekabetçilik Düzeyinin Analizi”, İstanbul Ticaret Üniversitesi, Sosyal

Bilimler Dergisi, sayı:7

Baki, Birdoğan (2004), Lojistik Yönetimi ve Lojistik Sektör Analizi, 1.Baskı,

Trabzon; Lega Kitabevi

Bartuca, Hayri (2006),” Orta Asya’ya Ulaşımda Demiryolu Alternatifi, Bölgesel

Güçler ve Türkiye”, İktisat ve Girişimcilik Üniversitesi, Türk Dünyası Kırgız-Türk

Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, Sayı: 8,

Celabat- Kırgızistan

Batur, B. Serkan (2008), “Hava Yolcu ve Kargo Taşımacılığı; Dünyada ve

Türkiye’de Uygulamalar”, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme

Anabilim Dalı Uluslararası İşletmecilik Programı, İzmir

54

Beril, Tandoğan, P. , (2003), “ Boru Hattıyla Gaz ve Akaryakıt Taşımacılığında

Kusursuz Sorumluluk Halleri”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel

Hukuk (Medeni Hukuk) Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara

Bilgin, H. Melih (1998), “Teknoloji Transferi ve Türkiye’de Havacılık Sanayii”,

Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara

Bircan, Dilek (2006), “Tehlikeli Madde Taşımacılığında Kalite Geliştirme ve

Omsan A.Ş Örneği”, Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,

Yüksek Lisans Tezi, Afyonkarahisar

Bulut, Gökay (2012), “EUROCONTROL (AVRUPA HAVA SEYRÜSEFER

EMNİYETİ TEŞKİLATI) BÜNYESİNDE GELİŞTİRİLEN TEK AVRUPA

HAVA SAHASI VE BENZERİ DÜZENLEMELERİN EGE HAVA SAHASI

SORUNLARIN ETKİLERİ”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Ankara

Çakırlar, Hüseyin (2009), “İşletmelerin Lojistik Faaliyetlerinde Dış Kaynak

Kullanımı: Trakya Bölgesinde Faaliyet Gösteren İşletmeler Üzerinde Bir

İnceleme”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi İşletme Anabilim Dalı,

Yüksek Lisans Tezi, Edirne

Çekerol, S. Gülsen (2007), “Lojistik Açıdan İntermodal Yük Taşımacılığı ve

Türkiye Hızlı Tüketim Ürünleri Dağıtımı için Bir Uygulama”, Dumlupınar

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Kütahya

Çetinkaya Atalay, (2010), Türkiye’deki Limanların Lojistik Üs Olarak

Değerlendirilmesi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi,

İstanbul

Devlet Hava Meydanlari İşletmesi (DHMİ) Genel Müdürlüğü, www.dhmi.gov.tr,

13.11.2014

Dursun Adem ve Erol Sercan (2012), “Denizyolu Yük Taşımacılığı Sektöründe

Faaliyet gösteren Firmaların Finansal Yapı Analizi ”, Atatürk Üniversitesi Sosyal

Bilimler Enstitüsü dergisi, cilt:16,sayı:3

Ercan Melis, (2006), “Uluslararası Karayolu Yük Taşımacılığında Maliyetleme

Sistemi ve Bir Uygulama Örneği”, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

İşletme Anabilim Dalı Muhasebe Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul

Ergün, Nalan (2008),”Havayolu Taşımacılığında Çalışanlara Yönelik Örgütsel

Uygulamaların Etiksel Algılanışı ve Havaaracı Bakım Ünitesinde Bir Uygulama”,

Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir

http://www.dhmi.gov.tr/

55

Filizözü, Burak (2010), “Stratejik Planlamada Kritik Başarı Faktörleri: THY

örneği”, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı

Yönetim, Organizasyon ve Örgütsel Davranış Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara

Gülen, G. Kemal (2011), “Lojistik Sektöründe Durum Analizi ve Rekabetçi

Stratejiler”, İstanbul Ticaret Odası Yayınları

Hakan, Keskin, M., 2012, “Lojistik, Teedarik Zinciri Yönetimi”, 5.Baskı, Ankara,

Nobel Yayınevi

İzmir’de Lojistik Sektörünün Mevcut Durumu ve Gelişme Potansiyelinin Analizi, İ.E.Ü

Lojistik Yönetimi Bölümü, İzmir Kalkınma Ajansı Projesi, Mayıs 2009

Küçük, Orhan (2014), Lojistik İlkeleri ve Yönetimi, 3.Baskı, Ankara; Seçkin

Yayıncılık

Kanalcı, Ömür (2014), Türkiye ve Lojistik, AR&GE Bülten, Araştırma ve Meslekleri

Geliştirme Müdürlüğü

Karagülle, Ö. Ali (2003), “ Havayolu Taşımacılık Sektöründe Faaliyet Gösteren

Yer Hizmetleri İşletmelerinde Stratejik Yönetim Modeli Uygulanması”, İstanbul

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı İşletme Yönetimi ve

Organizasyon Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul

Karasu, Ebru (2007),”Havayolu Ulaşımında Düşük Maliyetli Taşıyıcılar ve Uzun

Mesafeli Hatlarda Rekabet Olanakları”, Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi

Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, İstanbul

Kasapoğlu Lerzan ve Cerit Gülden (2009), “Türkiye’de İntermodal Konteyner

Taşımacılığında Demiryolu Ulaştırma Potansiyelinin Analizi, Dokuz Eylül

Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Dergisi

Kaysari, Aras (2011), “Havayolu Taşımacılığında Müşteri Memnuniyeti: Türk

Hava Yolları Müşterileri Üzerine Bir Araştırma”, Anadolu Üniversitesi Sosyal

Bilimler Enstitüsü Turizm ve Otel İşletmeciliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi,

Eskişehir

Keskin, Fatih (07.10.2014), www.webnak.com.tr/blog7yuk-turlerine-gore-lojistik-ve-

tasima, Saha Operasyonel Uzmanı

Kızıltan Alaattin ve Ersungur Mustafa, “Türkiye Ekonomisinde Sektörlerin

İstihdama Etkileri: Girdi-Çıktı Yaklaşımıyla Bir Uygulama”, Atatürk Üniversitesi

İİBF Dergisi, 10. Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu Özel Sayısı, 2011

Koyuncu, Mehmet ve Şeniz; Ö. Altınçekiç (2010), “Nakil Koşullarının Hayvan Refahı

Üzerine Etkileri”, Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü Hayvansal

Üretim cilt:51, sayı:1, Bursa

http://www.webnak.com.tr/blog7yuk-turlerine-gore-lojistik-ve-tasima

http://www.webnak.com.tr/blog7yuk-turlerine-gore-lojistik-ve-tasima

56

Kuyucak Ferhan ve Şengür Yusuf (2009), “Değer Zinciri Analizi: Havayolu

İşletmeleri İçin genel Bir Çerçeve”, Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi İİBF

Dergisi, Sayı: 16, Karaman

Mengü, Cüneyt (2013). “ Turizm Endüstrisinde Havacılık; Gelişim-Sistem-

Uygulamalar”, 1. Basım, İstanbul: Yalın Yayınevi

Milli Eğitim Bakanlığı (2007), Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi

Projesi Havayolu Taşımacılığında Kargo Türleri”, Ankara

Milli Eğitim Bakanlığı (2011), “Ulaştırma Hizmetleri Alanı Havayolu Taşımacılığı”,

Ankara

Murat Erdal ve diğerleri (2010), Entegre Lojistik Yönetimi, 2. Baskı, İstanbul, Beta

Yayıncılık

Nakliyeilanı.net (12.10.2014), Nakliye Nedir?

Oygür Latif ve diğerleri (2012). “Lojistik Hizmetlerde Algılanan Hizmet Kalitesi

Boyutlarının Müşteri Tatmini Üzerindeki Etkileri”, Finans Politik & Ekonomik

Yorumlar Dergisi, Cilt:49, Sayı: 563, Adana

Özbilgin, Mehmet ve diğerleri (2012), “Lojistik Sektöründe Yoğunlaşma Analizi ve

Lojistik Gelişmişlik Endeksi: Kocaeli Örneği, Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi

Dergisi, Cilt:4, S:3

Özçandır, Servet ve Yetim Hasan (2010), “Akıllı Ambalajlama Teknolojisi ve

Gıdalarda İzlenebilirlik” Erciyes Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi Gıda

Mühendisliği Bölümü, Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi, Cilt:5, No:1, (1-11),

Kayseri

Özer, B. Bekir (2011), “Türkiye’de Karayolu ile Tehlikeli Madde Taşımacılığının

Avrupa Anlaşması (ADR)’na Geçiş Kapsamında Analizi”, İstanbul Teknik

Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul

Özkan, C. Gökhan (2010),”Havayolu Taşımacılığında Müşteri Değeri ve Fuzzy

Matematiği Açısından Acentelerin Müşteri Karlılığının Hesaplanmasına Yönelik

Bir Uygulama”, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme

Anabilim Dalı Üretim Yönetimi ve Pazarlama Bilim Dalı, İstanbul

Öztermiyeci Murat, (1993), “Havayolu Taşımacılığı”, İstanbul Üniversitesi İşletme

Fakültesi, Organizasyon ve İşletme Politikası Anabilim Dalı,Yüksek Lisans Tezi,

İstanbul

Özsoy, Gamze (2010), “Türk Havayolu İşletmelerinin 2003 İç Hat Serbestleşmesine

Verdikleri Stratejik Tepkiler”, Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal

Bilimler Enstitüsü, Eskişehir

57

Sarılgan, E. Ali (2007),” Bölgesel Havayolu Taşımacılığı ve Türkiye’de Bölgesel

Havayolu Taşımacılığının Geliştirilmesi İçin Yapılması Gerekenler”, Doktora Tezi,

Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir

Şengür, Yusuf (2004), “Havayolu Taşımacılığında Düşük Maliyetli Taşıyıcılar ve

Türkiye’deki Uygulamalarının Araştırılması”, Yüksek Lisans Tezi, Anadolu

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir

Turkısh Cargo, http://www.turkishcargo.com.tr/kargo/ozel-kargo.aspx, 13.11.2014

Tutulmaz Onur, “Uçuşlar Lüks Mal Olmaktan Çıkıyor Mu?: Türk Hava Yolları

Ulaştımasının Ürününün Esneklikleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Uluslararası

Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi yıl:4, Sayı:12, 2013

Türk Hava Kurumu Uçak İmalat A.Ş, www.thk-ucak.com, 12.11.2014

Türk Hava Yolları Anonim Ortaklığı ve Bağlı Ortaklıkları,

http://investor.turkishairlines.com, “30 Eylül 2014 Tarihinde Sona Eren Dokuz Aylık

Ara Hesap Dönemine Ait Özet Konsolide Finansal Tablolar”,29.11.2014

Uçucu Ekip Uçuş Görev ve Dinlenme Süreleri ile Uygulama Esasları Talimatı, Sivil

Havacılık Genel Müdürlüğü, 1. Kısım, 1. Bölüm, 19.11.2014

Yavaş, Volkan (2013),” Lojistik Merkezlerin Havayolu Ulaştırması Yönlü Analizi:

Türkiye İçin Bir Uygulama”, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal

Bilimler Enstitüsü Denizcilik İşletmeleri ve Yönetimi Anabilim Dalı Lojistik Yönetimi

Programı, İzmir

Yurttaş, Burcu (2007), “Havayolu Ulaştırmasında Yolcuların Seçim Ölçütleri

Üzerine Bir Uygulama”, Tezsiz Yüksek Lisans Projesi, Dokuz Eylül Üniversitesi

Sosyal Bilimler Enstitüsü Denizcilik İşletmeleri ve Yönetimi Anabilim Dalı Lojistik ve

Deniz Ulaştırması Programı, İzmir

www.airbus.com, 13.11.2014

https://akademi.thy.com, 22.11.2014

www.boeing.com, 13.11.2014

http://www.doco.com/, 22.11.2014

http://www.finansgundem.com/gundem/thy_nin-k-ri-beklentilerin-uzerinde-geldi

635547.htm, 30.11.2014

http://www.haberturk.com/yasam/haber/938287-thy-2015te-avrupa-lideri-olacak,

19.11.2014

http://www.turkishcargo.com.tr/kargo/ozel-kargo.aspx

http://www.thk-ucak.com/


http://www.airbus.com/


http://www.boeing.com/

http://www.doco.com/

http://www.finansgundem.com/gundem/thy_nin-k-ri-beklentilerin-uzerinde-geldi%20635547.htm

http://www.finansgundem.com/gundem/thy_nin-k-ri-beklentilerin-uzerinde-geldi%20635547.htm

http://www.haberturk.com/yasam/haber/938287-thy-2015te-avrupa-lideri-olacak

58

http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/23008232.asp, 19.11.2014

http://investor.turkishairlines.com/documents/ThyInvestorRelations/kurumsal/faaliyetra

poru/2012/tr/istiraklerimiz.html, 22.11.2014

http://tr.tgs.aero/ , 22.11.2014

http://www.thyopet.com/, 22.11.2014

http://www.thyteknik.com/, 22.11.2014

http://www.thyteknik.com/istirakler/turkbine.html, 22.11.2014


http://www.turkishcargo.com.tr/, 22.11.2014

http://www.turkishhabom.com/, 22.11.2014

http://www.sunexpress.com/, 22.11.2014

http://tr.wikipedia.org/wiki/AnadoluJet, 22.11.2014

http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/23008232.asp

http://investor.turkishairlines.com/documents/ThyInvestorRelations/kurumsal/faaliyetraporu/2012/tr/istiraklerimiz.html

http://investor.turkishairlines.com/documents/ThyInvestorRelations/kurumsal/faaliyetraporu/2012/tr/istiraklerimiz.html

http://tr.tgs.aero/





http://www.turkishcargo.com.tr/




59

ÖZGEÇMİŞ

3 Mayıs 1993’de Adana’da doğdu. İlkokul eğitimini Mithat Topal İlköğretim

Okulu’nda, lise öğrenimini Seyhan Çukurova Lisesi’nde 2011 yılında tamamlamıştır.

Aynı yıl lisans eğitimine Gümüşhane Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi

İşletme Bölümü’nde başlamıştır ve hala bu bölümde öğrenimine devam etmektedir.

Özel ilgi alanları; havacılık sektörü faaliyetleri ve simülasyon oyunları, su

sporlarıdır.

Ferit SAĞLAMTUNÇ

t±m.pdf · havayolu taşımacılığı ve türk hava yolları Örneği konulu bu çalışma, ......

Documents