t ürkçe
DESCRIPTION
T ürkçe. A nlatım B ozuklukları. A nlatım B ozuklukları. Anlatım Bozuklukları. ANLAMSAL YÖNDEN Gereksiz Sözcük Kullanımı Yanlış Yerde Kullanılan Sözcükler 3. Yanlış Anlamlı Sözcükler Anlamca Çelişkili Sözcükler Deyim Yanlışlıkları Mantık Yanlışlıkları. B. YAPISAL YÖNDEN - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
Anlatım Bozuklukları
Anlatım Bozuklukları
A. ANLAMSAL YÖNDEN1. Gereksiz Sözcük Kullanımı2. Yanlış Yerde Kullanılan Sözcükler3. Yanlış Anlamlı Sözcükler4. Anlamca Çelişkili Sözcükler5. Deyim Yanlışlıkları6. Mantık Yanlışlıkları
B. YAPISAL YÖNDEN( DİLBİSİ YÖNÜNDEN )1. Özne -Yüklem Uyumsuzluğu 2. Öğe Eksiklikleri3. Tamlama Yanlışlıkları4. Eklerin Yanlış Kullanımı5. Ekfiil , Yardımcı fiil, Fiilimsi Fiil Eksiklikleri6. Noktalama Eksikliği
Anlamsal Yönden Anlatım Bozuklukları
Anlamsal Yönden Anlatım Bozuklukları
Anlam Yönünden Anlatım Bozuklukları
Gereksiz Sözcük KullanımıSözcüğün Yanlış Yerde KullanılmasıSözcüğün Yanlış Anlamda KullanımıAnlamca Çelişkili Sözcüklerin KullanımıDeyim ve Atasözü Yanlışları Mantık Yanlışlıkları
Gereksiz Sözcük KullanımıSözcüğün Yanlış Yerde KullanılmasıSözcüğün Yanlış Anlamda KullanımıAnlamca Çelişkili Sözcüklerin KullanımıDeyim ve Atasözü Yanlışları Mantık Yanlışlıkları
Anlam Yönünden Anlatım Bozuklukları
Anlam Yönünden Anlatım Bozuklukları
cümlede anlamdaş ( eş anlamlı ) sözcüklerin kullanılması
anlatımı bozar. Bir sözcüğün anlamını karşılayan bir ek cümle
içinde kullanılmışsa o cümlede anlatım bozukluğu
vardır. Bir sözcüğün taşıdığı anlamın aynı cümlede
başka bir sözcükte bulunması gereksiz sözcükten
kaynaklanan bir anlatım kusurudur.
GEREKSİZ SÖZCÜK KULLANIMI
Anlam Yönünden Anlatım Bozuklukları
Anlam Yönünden Anlatım Bozuklukları
Bir sözcüğü cümleden çıkardığımızda
anlam bozulmuyor ise o sözcük gereksizdir ve cümlenin
anlatımı bozuktur.
GEREKSİZ SÖZCÜK KULLANIMI
UYARI
ÖRNEKLER
Bu ve çetin zor kış koşullarında yola çıkmayınız.
“ Zor ” ve “ çetin” aynı anlamlı
Anlam Yönünden Anlatım Bozuklukları
Anlam Yönünden Anlatım Bozuklukları
Kışlaya ancak girebiliyorduk. gizli parolayla
Gençler, Fatih Terim’i ve ile dinlediler. alâka ilgi
“ Gizli – Parola ”
“ İlgi – Alâka ”
Toplantıda attılar bana. iftira haksız yere
“ Haksız yere - İftira ”
İftira , asılsız iddiada bulunmadır.
Geçmişimle ilgili anılarımı bir kitapta toplamayı düşünüyorum.
Anılar zaten geçmişe aittir. “ geçmiş”sözcüğü gereksiz kullanılmıştır.
Hiçbir zaman korkak olmamıştım.bu denli bu kadar
bu denli bu kadar
hemşirelerden birine rica ettiler. Bayan
hemşire olmaz.Bayan
Japonya’daki arkadaşıyla üç yıl mektuplaştı. karşılıklı
gereksizdir.karşılıklı
Yaptıklarını itiraf etti. kendi ağzıyla
gereksizdir.kendi ağzıyla
bizi anlayacak bir öğretmen istiyoruz. Artık bundan sonra
Artık bundan sonra
Mustafa yaşlarında bir çocuktu. 16 – 17 yaşlarında aşağı yukarı
16 – 17 yaşlarında aşağı yukarı
Hava sıcaklığı beş dereceydi. sıfırın altında eksi
gereksiz sözcüktür. eksi
7. madde değiştirilmelidir. Halen yürürlükte bulunan
yürürlükte bulunan Halen
Okul müdürleri görüştüler üç saat süreyle
süreyle üç saat
Anlam Yönünden Anlatım Bozuklukları
Anlam Yönünden Anlatım Bozuklukları
Sözcükleri,cümlede yanlış yerde kullanmak, cümlenin
anlamında önemli değişikliklere neden olur.
Sıfat olan bir sözcük zarf ; zarf olan bir sözcük de sıfat
olarak kullanılırsa anlatım bozukluğu ortaya çıkar.
Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanılması
ÖRNEKLER
Kalan borcunuzu dördüne kadar ödeyiniz. en son ayın
Kalan borcunuzu dördüne kadar ödeyiniz. ayın en son
Ninem anlatır. masalları güzel
Ninem anlatır. güzel masalları
ÖRNEKLER
Savaşta ölmesine neden oldular. askerindaha çok
Savaşta ölmesine neden oldular. daha çokaskerin
girilmez.
girilmez. İzinsiz inşaata
İnşaata izinsiz
ÖRNEKLER
delinir.
delinir.Ağrısız kulak
Kulak ağrısız
girmiştim ki telefon çaldı.
girmiştim ki telefon çaldı.
yatağaYeni
Yatağa yeni
ÖRNEKLER
günü bu şarkıyı mı dinleyeceğiz? Her Allah’ın
günü bu şarkıyı mı dinleyeceğiz? Allah’ın her
sıkılıyor, ne yapsam acaba? Çok canım
sıkılıyor, ne yapsam acaba? Canım çok
Anlam Yönünden Anlatım Bozuklukları
Anlam Yönünden Anlatım Bozuklukları
Anlamları birbirine yakın, ancak farklı sözcüklerin
cümlede birbirlerinin yerine kullanılması da önemli bir
anlatım kusurudur. Sözcüklerin anlamlarını iyi bilmemek, anlatımı
bozar. Bu nedenle birbirlerinin yerine kullanılan
sözcükler arasındaki anlatım farkına dikkat etmemek
yanlış kullanımlara ve anlatım bozukluğuna yol açar.
Sözcüğün Yanlış Anlamda Kullanılması
Dikkat Edilmesi Gereken Sözcükler
Ayrıcalık :Üstün tutulma
Ayrılık : Fark
Çekimser :Herhangi bir konuda karar bildirmemek.
Çekingen :Ürkek, sıkılgan
Çokluk :
Çoğunluk :
Sayı veya ölçü yönünden çok olma durumu
Sayı üstünlüğü
Dikkat Edilmesi Gereken Sözcükler
Öğretim :
Öğrenim :
Bilgi verme işi.
Meslek, sanat , iş için gerekli bilgi , beceri ve alışkanlıklarınelde edilmesi amacıyla yapılan çalışma, tahsil.
Fotoğraf :
Resim :
Görüntüyü ışığa karşı duyarlıklı ( cam, kağıt gibi ) bir yüzeyÜzerinde özel makine ile tespit etme yöntemi.
Varlıkların doğadaki görünüşlerinin kalem, fırça gibi araçlar
ile kağıt, bez vb. üzerinde yapılan biçimleri.
Büyümek :
Uzamak :
Bir bütünün bir bölümünde, boyut artışı, irileşme.
Uzun duruma gelmek, boyu büyümek
Dikkat Edilmesi Gereken Sözcükler
Yılında :
Tarihinde :
ise kullanılır.
ise ifadesi kullanılır.
Tanıştırmak :
Tanıtmak :
Birbirini tanımayanların tanışmasını sağlamak, takdim etme
Bir kimsenin, bir şeyin tanınmasını sağlamak.
Yakın :
Yaklaşık :
Az bir ara ile ayrılmış olan.
Aşağı yukarı
Gün ve ay belirtilmemişyılında
Gün ve ay belli tarihinde
Dikkat Edilmesi Gereken Sözcükler
Pahalı :
Yüksek :
Bir şeyin fiyatının yüksek olması, fiyat artışı
Normal değerinin üstünde olan, yüksek ücret.
Etken :
Etkin :
Faktör, etki yapan ( her şey )
Hareketli, işleyen, çalışan, faal, aktif.
Özge :
Özgü :
Başka
Özellikle birine veya bir şeye ait olan, has,mahsus
Dikkat Edilmesi Gereken Sözcükler
Kapsamak :
Kaplamak :
İçine almak, sınırları içine almak.
Her yanı örtmek, çepeçevre sarmak.
Dikme :
Ekme :
Bir cismi dik olarak durdurmak. Yetiştirmek için bir bitkiyi toprağa dik yerleştirmek.
Bir bitkiyi üretmek için toprağa tohum atmak, gömmek.
Anma :
Kutlama :
Ölmüş bir insanı hatırlamak için yapılan tören, ihtifal.
Önemli bir olayın gerçekleşmesi yıl dönümü dolayısıylaTören yapmak, tesit etmek.
ÖRNEKLER
İki olay arasında yoktur. ayrıcalık
İki olay arasında yoktur. ayrılık
Yeni öğrencilerin olması doğaldır. çekimser
Yeni öğrencilerin olması doğaldır. çekingen
Marmara’ya inanılmaz balık akını oldu. çoğunlukta
Marmara’ya inanılmaz balık akını oldu. çoklukta
ÖRNEKLER
Lise Ankara’da tamamladı. öğretimini
Lise Ankara’da tamamladı. öğrenimini
En yakın zamanda çektirmeliyim. resim
En yakın zamanda çektirmeliyim. fotoğraf
Küçük kızın saçları hayli büyümüş.
Küçük kızın saçları hayli uzamış.
ÖRNEKLER
Almanlar 1 Eylül 1939 Polonya’ya saldırmıştı. yılında
Almanlar 1 Eylül 1939 Polonya’ya saldırmıştı. tarihinde
Misafirlerimize kendinizi mı?tanıştırdınız
Misafirlerimize kendinizi mı?tanıttınız
Bahçeye pek çok fidan ektik.
Bahçeye pek çok fidan diktik.
ÖRNEKLER
Üst geçitler birbirine yapılmış. yaklaşık
Üst geçitler birbirine yapılmış. yakın
Fiyatlar çok olduğu için satışlar durgun.pahalı
Fiyatlar çok olduğu için satışlar durgun.yüksek
Yoksulluğun olduğu toplumlarda suç oranı yüksektir. etken
Yoksulluğun olduğu toplumlarda suç oranı yüksektir. etkin
ÖRNEKLER
Size bir iştir öğretmenlik.özge
Size bir iştir öğretmenlik.özgü
Sokakları pislik herkesi canından bezdirdi.kapsayan
Sokakları pislik herkesi canından bezdirdi.kaplayan
Şairin ölüm yıldönümü kutlanıyor.
Şairin ölüm yıldönümü anılıyor.
Kızın tırnakları büyümüş.
Kızın tırnakları uzamış.
ÖRNEKLER
Biz bir ülke değiliz. azımsanacak
Biz bir ülke değiliz. küçümsenecek
Sınıf geçmeyi sebepler var. güçlendiren
Sınıf geçmeyi sebepler var. güçleştiren
Gezinin beklemedi. sonucunu
Gezinin beklemedi. sonunu
ÖRNEKLER
Çarpışan otobüs kırk kişinin ölmesinisağladı.
Çarpışan otobüs kırk kişinin ölmesine sebep oldu.
Ülkenin geri kalmışlığını savundu.
Ülkenin geri kalmışlığını iddia etti.
Attığı golle takımının galip gelmesine yol açtı.
Attığı golle takımının galip gelmesini sağladı.
İstenilen olumlu bir durumun ortaya çıkışında “ yol açtı, neden oldu, sebepoldu” gibi sözler kullanılmaz; çünkü bu ifadeler “ olumsuz anlamlar” taşır.
Anlam Yönünden Anlatım Bozuklukları
Anlam Yönünden Anlatım Bozuklukları
Doğru ve güzel bir cümle kendi içinde tutarlı olmalıdır.
Anlam yönüyle çelişen, anlamları birbirini tutmayan
sözlerin aynı cümlede kullanılmaması gerekir. Bu tür
sözlerin bir arada kullanılması anlatım bozukluğudur.
Genellikle belirteçlerinin bildiren sözcüklerle kullanılmasından
kaynaklanan bir anlatım kusurudur.
Anlamca Çelişen Sözcüklerin Bir Arada Kullanılması
KESİNLİK OLASILIK
Anlam Yönünden Anlatım Bozuklukları
Anlam Yönünden Anlatım Bozuklukları
DİKKAT!..
Yaklaşık olarakTam
Bence ( bana göre ) Kesinlikle
Tabii
Eminim
KESİNLİK OLASILIK
Muhakkak
Belki
Olabilir
Aşağı yukarı
ÖRNEKLER
Olayın üstünden yirmi gün geçmişti. yaklaşık tam
Kesinlik tam
Olasılık yaklaşık
Kardeşim bu sınavı muhakkak kazanabilir.
Kesinlik
Olasılık
muhakkak
kazanabilir
Gönderdiğim paketi bugüne kadar almış eminim olmalısın.
Kesinlik
Olasılık
eminim
olmalısın
bu sözleri bütün öğrenciler duymuş olmalı.Şüphesiz
Kesinlik
Olasılık olmalı
şüphesiz
Anlam Yönünden Anlatım Bozuklukları
Anlam Yönünden Anlatım Bozuklukları
Deyimler, belli bir biçimde kalıplaşmış sözlerden oluşur.
Deyimleri oluşturan sözcüklerin yerleri değiştirilemez.
Sözcüklerin yerine başka sözcükler de kullanılamaz.
Deyimler ve atasözleri cümlede anlamına uygun kullanılmadıkları zaman anlatım kusuru taşırlar. Deyimlerin anlamlarının uygun yerde
kullanılmaması ya da biçimsel kuruluşundaki yanlışlık anlatım bozukluğuna yol açar.
Deyimlerin ve Atasözlerinin Yanlış Anlamda Kullanılması
ÖRNEKLER
Öğretmenimiz haklı itirazlarıma göz yumdu.
Göz yummak : Yapılan yanlışlıkları, hataları, kusurları görmezlikten gelmektir. Bu nedenle “ göz yummak” deyimiyanlış anlamda kullanılmıştır. Kullanılması gereken deyim “ kulak tıkamak” olmalıydı. İtiraz kulak ( duyma ) ile alakalıdır.
Bu sınavı kazanabilmek için bütün zorlukları gözden çıkardım.
“Göze aldım” olacak.
Çok yorulmuştu , dizlerinin bağı çözülmüştü.
Çok korkmuştu , dizlerinin bağı çözülmüştü.
Müdürün yüzünden dökülen bin parçaydı.
Müdürün yüzünden düşen bin parçaydı.
Yaramazlıklarıyla hemen öğretmenin gözüne girdi.
Yaramazlıklarıyla hemen öğretmenin gözüne battı.
Anlam Yönünden Anlatım Bozuklukları
Anlam Yönünden Anlatım Bozuklukları
Kimi cümlelerde mantık hatalarının bulunması ve ifade,
bozuklukları cümlenin anlatımını bozar. Kullanılan ifadelerde bir tutarlılık olmalıdır. İfadelerimiz mantıklı olmalıdır. Mantık dışı
kullanımlar kusurlu kullanımlardır. Bu nedenle kurduğumuz cümleler, akla
yatkın olmalıdır.
Mantık Hatası ve Bozuk Anlatım
Anlam Yönünden Anlatım Bozuklukları
Anlam Yönünden Anlatım Bozuklukları
ÖRNEKLER
Beyin zarı iltihapları iyi tedavi edilmezse hatta yol açabilir.
ölümesara nöbetlerine
Beyin zarı iltihapları iyi tedavi edilmezse hatta yol açabilir.
sara nöbetlerineölüme
Bırakın bayramda yanıma gelip
telefon etmeyielimi bile öpmedi.
Bırakın bayramda
yanıma gelip elimi öpmeyibir telefon bile etmedi.
Gora, hatta aday bir film. Oscar’a Altın Portakal’a
Gora, hatta aday bir film. Altın Portakal’a Oscar’a
Sınıfımızda bırakın bile yok. televizyonbilgisayar
Sınıfımızda bırakın bile yok. bilgisayartelevizyon
Şehrin hemen yeşil bir tepe vardı. omzunda uzağında
Şehrin hemen yeşil bir tepe vardı. omzunda yakınında
Yapı Yönünden Anlatım Bozuklukları
Yapı Yönünden Anlatım Bozuklukları
Yapı Yönünden Anlatım Bozuklukları
Özne – Yüklem UyumsuzluğuÖzne EksikliğiNesne EksikliğiDolaylı Tümleç EksikliğiZarf Tümleci EksikliğiYüklem EksikliğiEk Yanlışlığı ve Ek EksikliğiTamlama Yanlışlığı ve Tamlama EksikliğiFiilimsi ve Yardımcı Fiil EksikliğiÇatı Uyuşmazlığı
Özne – Yüklem UyumsuzluğuÖzne EksikliğiNesne EksikliğiDolaylı Tümleç EksikliğiZarf Tümleci EksikliğiYüklem EksikliğiEk Yanlışlığı ve Ek EksikliğiTamlama Yanlışlığı ve Tamlama EksikliğiFiilimsi ve Yardımcı Fiil EksikliğiÇatı Uyuşmazlığı
Özne – Yüklem Uyumsuzluğu Özne – Yüklem Uyumsuzluğu
Bir cümlenin öznesi ile yüklemi arasında iki bakımdan
uygunluk aranır :
Kişi BakımındanUygunluk
Nicelik Bakımından Uygunluk
Kişi Bakımından Özne – Yüklem
Uygunluğu Kişi Bakımından Özne – Yüklem
Uygunluğu Fiil çekiminde üçü tekil, üçü çoğul
olmak üzere 6 tür kişi vardır: ben – 1. tekil kişi sen – 2. tekil kişi o – 3. tekil kişi biz – 1. çoğul kişi siz – 2. çoğul kişi onlar – 3. çoğul kişi
Cümlede yüklem ilgili kişinin ekini alır :
Kişi Bakımından Özne – Yüklem
Uygunluğu Kişi Bakımından Özne – Yüklem
Uygunluğu Özne tek ise
1. tekil : - im Ben gelir 2. tekil : - sin Sen gelir 3. tekil : - O gelir 1. çoğul : - iz Biz gelir 2. çoğul : - siniz Siz gelir 3. çoğul : - ler Onlar gelir
im
siniziz -
ler
sin
Cümlede özne değişik kişilerden oluşuyorsa; yüklemin alacağıek, aşağıdaki kurallara göre belirlenir:
Özne ve kişilerden oluşuyorsa yüklem olur.
1. tekil 2. tekil
1. çoğul
Bu işten bir bir de ben sen anlarız
Özne ve kişilerden oluşuyorsa olur.
3. tekil
1. çoğul
BİZ
1. tekil
Buna de da çok şaşırdıben babam k
BİZ
Özne ve kişilerden yüklem
1. tekil 2. tekil 3. tekil
1. Çoğul şahıstır.
ve bugün sinemaya Ben sen Burcu gidiyoruz
BİZ
Özne ve kişilerden oluşuyorsa yüklem
2. tekil 3. tekil
2 . Çoğul şahıstır.
ve burada sen Volkan kalacaksınız
SİZ
UYARI
ÖZNE YÜKLEM
1. TEKİL + 2. TEKİL
1. TEKİL + 3. TEKİL
1.TEKİL + 2. TEKİL+ 3. TEKİL
2. TEKİL + 3. TEKİL
1. ÇOĞUL
1. ÇOĞUL
1. ÇOĞUL
2. ÇOĞUL
Özne 2. tekil ve 3. tekil kişiden oluşuyorsa yüklem 2. ÇOĞUL ; Bunun dışındaki durumlarda yüklem 1. ÇOĞUL olur.
Türkçede, bir cümlenin öznesi, birinci ve üçüncü tekil kişiden
oluşuyorsa, yüklemi birinci çoğul kişi olur. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu kurala uymamaktan
kaynaklanan bir bozukluk vardır?
A ) Ben onunla ilk kez sizin evde karşılaştım. B ) O filmi seninle birlikte izlemiştik sanırım. C ) Durağa geldiğimizde, araçta bir ben bir de o yaşlı adam
kalmıştı. D ) O, ağabeyinle aynı lisede okumuştu. E ) Geçen sene bu günlerde sen, ben ve kardeşim denize
giriyorduk.
CEVAP : C / BEN ve O ------ BİZ / kalmıştık ( 1. çoğul kişi )
ÖSS - 1993
Nicelik Bakımından Özne – Yüklem
Uygunluğu Nicelik Bakımından Özne – Yüklem
Uygunluğu Özne ile yüklem arasında uygunluk aranırken
öznenin mı yoksa mı olduğuna
bakılır.
Nicelik bakımından uyum hususunda öznenin konumuna dikkat
edilmelidir.
Bu nedenle nicelik ( tekillik – çoğulluk ) bakımından
özne – yüklem uygunluğunu incelerken öznenin ne
türden bir varlık olduğuna bakılmalıdır.
İNSAN İNSAN DIŞI BİR VARLIK
TEKİLLİK ÇOĞULLUK
Özne tekilse yüklem tekil olur. yemek
Özne çoğulsa yüklem tekil veya çoğul olabilir.
ÖZNE İNSAN İSE
Duygu Hanım yapıyor.
Bizimkilergeldiler.
Özne tekilse yüklem tekil olur . Özne çoğulsa yüklem tekil olur. Köpek havlıyor. Köpekler havlıyor. Ağaç büyüdü. Ağaçlar büyüdü. Gözüm görmüyor. Gözlerim görmüyor. Düşüncem değişti. Düşüncelerim değişti.
ÖZNE , ORGAN ADI YA DA İNSAN DIŞI BİR VARLIK VEYA KAVRAM İSE :
İnsan dışındaki varlıklarda özne , her zaman tekil
yüklem alır. Arabalar arıza yapmış. Kuşlar yine uçuyor gökyüzünde. Çiçekler mis gibi kokuyor. Özne çoğul organ adı ise yüklem TEKİL olur. Ellerim üşüyor. Kulaklarım duymuyor. Bacaklarım zıngır zıngır titriyor. Özne çoğul zaman adı ise yüklem TEKİL olur. Günler bir türlü geçmiyor. Geceler biraz daha uzadı.
Kişileştirme veya Mecaz – ı Mürsel yoluyla insanmış gibi düşünülen cansız varlık , hayvan ve bitkiler ÇOĞUL ÖZNE olduğunda yüklem ÇOĞUL olabilir.
Uçaklar dağlık alanı bombaladılar. ( Mecaz – ı Mürsel )
Martılar, çılgın naralarla havayı çınlatıyorlar. ( Kişileştirme)
Güler yüzlü papatyalar dalga dalga eğilirler. (Kişileştirme )
Ad cümlelerinde, cansız varlık, hayvan ve bitkiler çoğul özne
olduğunda yüklem ÇOĞUL olabilir. En güvenilir ulaşım araçları motorlu trenlerdir. Atlar , en çok ilgi duyduğum hayvanlardır.
UYARI
Türkçede bazı özneler olumlu , bazı özneler ise olumsuz anlamlar verdiği için bu cümlenin yüklemleri de özneye göre olumlu ya da olumsuz olması gerekir.
UYARI
ÖZNE
KİMSE
YÜKLEM
HİÇ KİMSE
HİÇBİRİ
HEPSİ
HERKES
OLUMSUZ
OLUMSUZ
OLUMSUZ
OLUMLU
OLUMLU
İnceleme
onun öldüğüne , hayret ediyordu.Hiçbiri inanmıyor
onun öldüğüne hayret ediyordu.Hiçbiri inanmıyorherkes
onu , üzmüyordu. Herkes seviyor
onu , üzmüyordu. Herkes seviyor kimse
onu , gürültü ediyordu. dinlemiyor kimse
onu , gürültü ediyordu. kimse dinlemiyor herkes
“ NE ….. NE …. bağlacının kullanıldığı cümlelerde
yüklem OLUMLU olmalıdır. Diğer durumlarda genelde
anlatım bozukluğu oluşur :
Ne sinemayı ne de tiyatroyu sevmez. ( Yanlış )
Ne sinemayı ne de tiyatroyu sever. ( Doğru )
Uyarı
BAĞLAÇ
Ne…… ne …
YÜKLEM
OLUMLU
Özne cümlenin temel öğelerinden biridir. Yüklemi Edilgen – Geçişsiz fiillerle kurulanlar
dışında bütün cümlelerde mutlaka öznenin her çeşidi
( gerçek, sözde özne; açık özne, gizli özne ) bulunur. Bu anlatım bozukluğu birleşik, sıralı ve bağlı
cümlelerde görülür. Ortak kullanılan özne, cümlelerden birinin
yüklemiyle uyum sağlamazsa, özne - yüklem uyumsuzluğu,
aynı zamanda da özne eksikliği ortaya çıkar.
ÖZNE EKSİKLİĞİ
Yapı Yönünden Anlatım Bozuklukları
Yapı Yönünden Anlatım Bozuklukları
Örnekler
Bankadaki görevliler etkisiz hale getirildi ve soyuldu.
Bankadaki görevliler etkisiz hale getirildi ve soyuldu. banka
Soyulan nedir? banka
Annemin sinirleri iyice bozulmuş ve çok üzülmüştü.
Üzülen kimdir ? Annem
Annemin sinirleri iyice bozulmuş ve çok üzülmüştü. annem
ÖZNE
ÖZNE
Örnekler
Bağıran çocuğa engel olunarak odadan çıkarıldı.
Odadan çıkarılan kimdir? çocuk
Bağıran çocuğa engel olunarak odadan çıkarıldı. çocuk
ÖZNE
Çocuğun karnı acıkmıştı ve uykusuzdu.
Uykusuz olan kimdir? çocuk
Çocuğun karnı acıkmıştı ve uykusuzdu. çocuk
ÖZNE
Örnekler
Kazazedenin tedavisi yapılarak sevk edildi.
Sevk edilen kimdir? kazazede / hasta
Kazazedenin tedavisi yapılarak sevk edildi.kazazede / hasta
ÖZNE
Metro inşaatı, haziranda başladı, ocakta hizmete açılacak.
Hizmete açılacak olan nedir? metro
Metro inşaatı, haziranda başladı, ocakta hizmete açılacak.metro
ÖZNE
Örnekler
Küçük kızın elini akrep ısırdı ve acile götürüldü.
Acile götürülen kimdir? küçük kız
Küçük kızın elini akrep ısırdı ve acile götürüldü.küçük kız
ÖZNE
Sanat dergilerinin sayısı azalıyor , okunmaz oluyor.
Okunmaz olan nelerdir? sanat dergileri
Sanat dergilerinin sayısı azalıyor , okunmaz oluyor.sanat dergileri
ÖZNE
Yüklemi geçişli eylem olan cümlelerde nesne
bulunur. Bu tür cümlelerde eğer nesne bulunmazsa
cümledeki başka bir öğe, nesne gibi görünerek anlatım
bozukluğuna yol açar. Sıralı ve bağlı cümlelerde ikinci cümlede
gerektiği halde nesne kullanılmamışsa bu tür cümlelerde
anlatım bozukluğu vardır.
Yapı Yönünden Anlatım Bozuklukları
Yapı Yönünden Anlatım Bozuklukları
NESNE EKSİKLİĞİ
Örnekler
Yaşlı adam kızına sarıldı, doyasıya öptü.
Yaşlı adam kimi öptü? kızını / onu
Yaşlı adam kızına sarıldı, doyasıya öptü.kızını / onu
NESNE
Babaannem, bize masal okur, uyutmaya çalışırdı.
Babaanne kimi uyutmaya çalışırdı? bizi
Babaannem, bize masal okur, uyutmaya çalışırdı.bizi
NESNE
Örnekler
Patron ne bana acıdı, ne de teselli etti.
Patron kimi teselli etti? beni
Patron ne bana acıdı, ne de teselli etti.beni
NESNE
Durmuş Ağa, hasta kızına sarıldı , doyasıya öptü.
Durmuş Ağa kimi öptü? onu
Durmuş Ağa, hasta kızına sarıldı , doyasıya öptü. onu
NESNE
Örnekler
Onunla görüşmek istedik ama bulamadık.
Kimi bulamadık? onu
Onunla görüşmek istedik ama bulamadık. onu
NESNE
Geçerli olan kurallara uyun , uygulayın.
Neyi uygulayın? kuralları
Geçerli olan kurallara uyun , uygulayın.kuralları
NESNE
Örnekler
Büyüklere saygı göstermeli , incitmemeliyiz.
Kimleri incitmemeliyiz? onları
Büyüklere saygı göstermeli , incitmemeliyiz.onları
NESNE
Başkanımıza inanıyor, her konuda destekliyoruz.
Kimi her konuda destekliyoruz? onu
Başkanımıza inanıyor, her konuda destekliyoruz. onu
NESNE
Örnekler
Rahmi Hoca, kedisine özenle bakar , tavukla besler.
Rahmi Hoca neyi tavukla besler ? onu
Rahmi Hoca, kedisine özenle bakar , tavukla besler. onu
NESNE
Selim Bey eşine adeta tapıyor , herkesten kıskanıyordu.
Selim Bey kimi kıskanıyordu ? onu
Selim Bey eşine adeta tapıyor , herkesten kıskanıyordu. onu
NESNE
Yapı Yönünden Anlatım Bozuklukları
Yapı Yönünden Anlatım Bozuklukları
Her cümlede dolaylı tümleç bulunması
gerekmez; ancak bazı cümlelerde dolaylı tümlecin kullanılmaması
anlatım bozukluğuna yol açar. Özellikle sıralı ve bağlı cümlelerde görülen bu
kusur, daha çok başka sözcüklerin dolaylı tümleçmiş
gibi algılanmasından kaynaklanmaktadır.
DOLAYLI TÜMLEÇ EKSİKLİĞİ
Örnekler
Suçluları dışlamayalım , iyi niyetle yaklaşalım.
Kimlere iyi niyetle yaklaşalım ? onlara
Suçluları dışlamayalım , iyi niyetle yaklaşalım. onlaraDOLAYLI TÜMLEÇ
Kasabaya giderken de dönerken de aynı yolu izlerdi.
Nereden dönerken aynı yolu izlerdi? kasabadan
Kasabaya giderken de dönerken de aynı yolu izlerdi. kasabadan
DOLAYLI TÜMLEÇ
Örnekler
Düşüncelerini destekliyor ve katılıyorum.
Neye katılıyorum? onlara
Düşüncelerini destekliyor ve katılıyorum. onlaraDOLAYLI TÜMLEÇ
Öğretmenlerimi çok sever , daima saygı duyarım.
Kimlere saygı duyarsın? onlara
Öğretmenlerimi çok sever , daima saygı duyarım. onlara
DOLAYLI TÜMLEÇ
İnsanları her zaman sevdim , her konuda güvendim.
Kimlere güvendim? onlara
İnsanları her zaman sevdim , her konuda güvendim. onlara
DOLAYLI TÜMLEÇ
İzmir’i çok özledim , ilk fırsatta gideceğim.
Nereye gideceğim? Oraya / İzmir’e
İzmir’i çok özledim , ilk fırsatta gideceğim. orayaDOLAYLI TÜMLEÇ
Ece öğretmenini çok sever , her gün çiçek getirirdi.
Ece kime çiçek getirirdi? ona / öğretmenine
Ece öğretmenini çok sever , her gün çiçek getirirdi. ona
DOLAYLI TÜMLEÇ
Oktay önce yüzünü yıkadı , sonra krem sürdü.
Oktay nereye krem sürdü? yüzüne
Oktay önce yüzünü yıkadı , sonra krem sürdü. yüzüneDOLAYLI TÜMLEÇ
Cümlede her zaman zarf tümleci bulunması gerekmez.
Ancak bazı cümlelerde zarf tümlecinin bulunmaması,
anlatım bozukluğuna yol açabilir.
Yapı Yönünden Anlatım Bozuklukları
Yapı Yönünden Anlatım Bozuklukları
ZARF TÜMLECİ EKSİKLİĞİ
İkinci cümlede zarf tümleci eksikliğinden kaynaklanan
bir anlatım bozukluğu vardır. Çünkü kiminle iyi anlaşıldığı
belirtilmemiştir. İkinci cümleye bir zarf tümleci getirilerek
anlatım bozukluğu giderilebilir.
Muzaffer Bey’i çok severim; her konuda iyi anlaşırız.
Muzaffer Bey’i çok severim; her konuda iyi anlaşırız.onunla
Zarf Tümleci
Bu cümle sıralı bir cümledir. İkinci cümlede kiminle
konuşulmadığı belli değildir. Bu nedenle ikinci cümleye
zarf tümleci getirilerek bu anlatım bozukluğu giderilebilir.
Duygu’ya küs müsün, ne zamandan beri konuşmuyorsun?
Duygu’ya küs müsün, ne zamandan beri konuşmuyorsun?onunla
Zarf Tümleci
İkinci cümlede nelerle başa çıkıldığı belli değildir.
Bu nedenle bu cümle anlatım kusuru taşımaktadır.
İkinci cümleye zarf tümleci getirilerek bu sıkıntı
giderilebilir.
Bu güçlüklere nasıl göğüs gerdin , nasıl başa çıktın?
Bu güçlüklere nasıl göğüs gerdin , nasıl başa çıktın?onlarla
Zarf Tümleci
Yüklem eksikliğinden kaynaklanan
anlatım bozukluğu daha çok sıralı cümlelerde göze çarpar. Sıralı cümlelerde aynı özneye ya da
aynı tümleçlere bağlı yüklemler ortak olabilir ; durumda
anlatım bozukluğu meydana gelmez. Ama farklı özne ya da tümleçleri ortak
bir yükleme bağlamak anlatım bozukluğuna yol
açabilir.
Yapı Yönünden Anlatım Bozuklukları
Yapı Yönünden Anlatım Bozuklukları
YÜKLEM EKSİKLİĞİ
Bu cümlede iki eylem vardır : Dans etmek Müzik dinlemek. Bu iki eylem “ dinlediler” yüklemine
bağlandığı için anlatım bozukluğu meydana gelmiştir. Çünkü müzik dinlenir; ama dans
dinlenmez. Bu nedenle dans için ikinci bir yüklem
gereklidir.
Sabaha kadar dans ve müzik .
Sabaha kadar dans ve müzik .ettiler
YÜKLEM
dinlediler
dinlediler
Dans DİNLENMEZ.
İçkiyi ara sıra , sigarayı hiç
İçkiyi ara sıra , sigarayı hiç .içerim
YÜKLEM
Satışlar canlanmazsa ben fabrikamdan, sen de işinden .
Satışlar canlanmazsa ben fabrikamdan, sen de işinden .
içmem
içmem
olursun
olursunolurum
YÜKLEM
olurum
içerim
Güzel bir kravat , koyu renk bir elbise iyi olur.giymen
Güzel bir kravat koyu renk bir elbise iyi olur.giymentakman
YÜKLEM
Sabahları sadece çay ve ekmek . yiyorum
Sabahları sadece çay ve ekmek . içiyorum yiyorum
YÜKLEM
Kravat giyilmez TAKILIR.
Çay yenilmez İÇİLİR.
takman
içiyorum
Bazen onlar bize , bazen de biz onlara .gideriz
Bazen onlar bize , bazen de biz onlara .
gelir
gelir gideriz
YÜKLEM
Adam, bir yandan para, bir yandan da paket . yapıyordu
alıyor
Adam, bir yandan para , bir yandan da paket . alıyor yapıyordu
YÜKLEM
Cümlede eklerin eksik veya yanlış kullanılması anlamı
bozduğu için anlatım bozukluğu oluşur. Başka bir ifadeyle cümlelerde ; Ekler yanlış kullanılmışsa, Ekler eksik kullanılmışsa, Ekler fazla kullanılmışsa o cümlelerde anlatım kusuru görülür.
Yapı Yönünden Anlatım Bozuklukları
Yapı Yönünden Anlatım Bozuklukları
EKLERİN YANLIŞ KULLANIMI – EK EKSİKLİĞİ
Tamlayan eki : “- in” Tamlanan eki : “ – i” İsim Hâl ( Durum ) ekleri : - i hali - e hali - de hali - den hali
dikkat edilmesi gereken eklerdir.
DİKKAT !
Eser, başarıya götüren yollar bir bir anlatılır.
Eser , başarıya götüren yollar bir bir anlatılır. de
Her zaman çocuklar oyuncaklarını iyi seçmeliyiz.
Her zaman çocuklar oyuncaklarını iyi seçmeliyiz. ın
İsmin “ – de ” hal eki eksik
Tamlayan eki “ – ın” eksik
Yaşam, bize getirdiği güzelliklerin tadını çıkarmalıyız.
ın Tamlayan eki “ – ın” eksik
Yaşam , bize getirdiği güzelliklerin tadını çıkarmalıyız. ın
Size geldiğimizin çok yararı oldu.
- memizin
Size gel çok yararı oldu. memizin
Sıfat ve ad tamlamalarının ortak tamlanana bağlanması,
cümlede anlatım bozukluğu oluşturur. Bu yanlışlık, ortak kullanılan
tamlamanın ek almasından anlaşılır. Yalın halde kullanılan isimlerden sonra ;
“ ve” bağlacı sonra da belirtisiz isim tamlaması
kullanılırsa tamlanan “ ve” bağlacından önceki isme de ait gibi
görünüp karışıklığa yol açabilmektedir.
Yapı Yönünden Anlatım Bozuklukları
Yapı Yönünden Anlatım Bozuklukları
TAMLAMA YANLIŞLIKLARI
Müdür ve bina sorumlusu odaları kontrol ettiler.
Müdür sorumlusu
bina sorumlusu
TAMLANANTAMLAYAN TAMLAYAN
Müdür ve bina sorumlusu, odaları kontrol ettiler. Bey
Bina sorumlusu ve müdür, odaları kontrol ettiler.
Ekonomik ve sağlık sorunları dile getirildi.
Ekonomik sorunları
Sağlık sorunları
TAMLAYAN TAMLAYAN TAMLANAN
Ekonomik ve sağlık ile getirildi. sorunlar sorunları
Ticari ve meslek faaliyetleri yıldan yıla artıyor.
Ticari faaliyetleri
meslek faaliyetleri
TAMLANANTAMLAYANTAMLAYAN
Ticari ve meslek yıldan yıla artıyor. faaliyetler faaliyetleri
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?
A ) Tiyatrolarımızda bu ay, on yeni oyun sahnelemeyi düşünüyoruz.
B ) Müzik alanında önemli yeri olan bu festivalin yaşatılmasını istiyoruz.
C ) Bu sanatçıların çalışmaları üç yıldır ilgiyle izlenmektedir.
D ) Şehrimizde çeşitli kültürel ve sanat etkinlikleri gerçekleştirildi.
E ) Edebiyatını ve balesini tanıdığımız bu ulus, yakında resimde de
faaliyetini gösterecektir.
CEVAP : D / “ Kültürel etkinlikler ve sanat etkinlikleri” olmalı.
1991 - ÖSS
“ Bu yasadan, özel ve kamu kuruluşlarında çalışanlar yararlanacak.”
Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdakilerin hangisiyle giderilebilir?
A ) “ yasadan” dan sonra “ bütün” sözcüğü getirilerek
B ) “ ve” sözcüğü kaldırılarak C ) “ ve” yerine “ kuruluşlarla” sözcüğü
getirilerek D ) “ çalışanlar” dan sonra “ kesinlikle” sözcüğü
getirilerek E ) “ yararlanacak” yerine “ yararlanabilir”
sözcüğü getirilerek
1990 - ÖSS
Cevap : C Bu yasadan özel kuruluşlarla kamu kuruluşlarında çalışanlar yararlanacak.
Özellikle sıralı cümlelerde ;Ek fiilFiilimsiYardımcı fiilden birinin kullanılmaması
anlatım bozukluğuna yol açar.
Yapı Yönünden Anlatım Bozuklukları
Yapı Yönünden Anlatım Bozuklukları
YARDIMCI EYLEM – FİİLİMSİ EKSİKLİĞİ
Boyu kısa, bedeni de pek biçimli değildi.
Boyu kısa , bedeni de pek biçimli değildi. idi
Ek fiil : idi
Annem yemek pişiriyor ; biz de ona yardım ediyorduk.
Annem yemek pişiriyor ; biz de ona yardım ediyorduk. du
Ek fiil : du
EK EYLEM ( EK FİİL ) EKSİKLİĞİ
Düşüncelerinde kararlı ama ısrarcı değildi.
Düşüncelerinde kararlı ama ısrarcı değildi. idi
Ek fiil : idi
Sözleri güzel ama etkili değildi.
Sözleri güzel ama etkili değildi. idi
Ek fiil : idi
“ Yoksul görünümlü biriydi bu. Boyu kısa , bedeni de pek
biçimli değildi.” Yukarıdaki ikinci cümlede bir anlatım
bozukluğu vardır. Bu bozukluk, aşağıdakilerden hangisiyle
giderilebilir?
A ) “ kısa” dan sonra “ ve” ekleyerek B ) “ kısa” yerine “ ve” koyarak C ) “ kısa” dan sonra “ değil” ekleyerek D ) “ kısa” yerine “ kısaydı” getirilerek E ) “ boyu” dan sonra “ da” ekleyerek
1986 - ÖSS
CEVAP : D / “ Boyu kısaydı, bedeni de pek biçimli değildi.”
Bazı cümlelerde kullanılması gerekli olduğu halde
kullanılmayan yardımcı eylemler de anlatım bozukluğunun
diğer bir sebebidir.
YARDIMCI EYLEM ( FİİL ) EKSİKLİĞİ
İhtiyaç sahiplerine yardım ve onların dertleriyle ilgilenirdi.
Yardımcı Fiil : eder
İhtiyaç sahiplerine yardım ve onların dertleriyle ilgilenirdi.eder
Hareketlerine devam ve bağırarak şunları söylemişti.
Yardımcı Fiil : etmiş
Hareketlerine devam ve bağırarak şunları söylemişti.etmiş
Yardımcı Fiil
Yardımcı Fiil
Bir cümlede aynı öğeleri kullanarak etken ve edilgen
fiiller birlikte kullanılamaz. Bu durum anlatım bozukluğuna
yol açar.
ETKEN VE EDİLGEN FİİLLERİN BİRLİKTE KULLANILMASI
Film sonra biraz sonra evlere .konuşuldu gidildi seyrettikten
ETKEN seyrettikten
konuşuldu
gidildi EDİLGEN
EDİLGEN
Film sonra biraz sonra evlere .seyredildikten konuşuldu gidildi
EDİLGEN EDİLGEN EDİLGEN
ETKEN EDİLGEN
Bütün sözlere kulak de hiçbir şey .vermişse anlaşılamamış
ETKEN EDİLGEN
vermişse
anlaşılamamış
ETKEN
EDİLGEN
Bütün sözlere kulak de hiçbir şey .verilmişse anlaşılamamış
EDİLGEN EDİLGEN
“ Her ne kadar şehir dışına taşınmışsa bile beklenen rahatlığa
kavuşulamamıştır.” Bu cümledeki anlatım bozukluğunu gidermek
için aşağıdaki değişikliklerin hangisi yapılmalıdır?A ) “kavuşturulamamıştır” yerine
“ulaştırılamamıştır” sözü gelmelidir.B ) “taşınmışsa” yerine “ taşınsa” sözcüğü
getirilmelidir.C ) “Beklenen” yerine “ beklediğimiz” sözcüğü
getirilmelidir.D ) “taşınmışsa bile” yerine “ taşınılmışsa da”
sözü getirilmelidir.E ) “bile” den sonra “ nasılsa” getirilmelidir.
SORU
CEVAP : D “taşınmışsa” sözcüğü : etken
“kavuşulamamıştır” sözcüğü : edilgen “taşınmışsa bile ” yerine “ taşınılmışsa da” yazılacak.
Virgülün olmaması veya yanlış yerde kullanılmasıyla
ortaya çıkar.Çoğunlukla adlaşmış sıfatlardan sonra
virgül getirilmediği durumlarda karşımıza çıkar.
NOKTALAMA EKSİKLİĞİ
VİRGÜL EKSİKLİĞİ
İhtiyar dilenciye seslendi.
İhtiyar dilenciye seslendi.
yüklem dolaylı tümleç özne
ihtiyar dilenciye
1
2 O seslendi.
gizli özne dolaylı tümleç yüklem
İhtiyar dilenciye seslendi.,
Yaramaz dedesinin yanında oturuyordu .
1 Yaramazdedesinin yanında oturuyordu.
yüklem özne dolaylı tümleç
2 Oyaramaz dedesinin yanında oturuyordu.
gizli özne dolaylı tümleç yüklem
Yaramaz dedesinin yanında oturuyordu .,
İhtiyar polis müdürüne yardım etti .
1
2
3
İhtiyarpolis müdürüne yardım etti.
özne dolaylı tümleç yüklem
İhtiyar polismüdürüne yardım etti.
özne dolaylı tümleç yüklem
O ihtiyar polis müdürüne yardım etti.
dolaylı tümleç yüklem gizli özne
İhtiyar polis müdürüne yardım etti .,
Hangi cümledeki virgül kaldırılırsa anlam değişir?
A ) Geç kalınca , sizi aramaktan vazgeçti. B ) Çocuklar , koşarak gözden kayboldular. C ) Bu genç , doktorla görüşmeye gitti. D ) Bir varmış , bir yokmuş.
Soru – 1990 / ML
CEVAP : C
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde virgül kaldırılırsa anlam değişir?
A ) Çocuk , sevinçle dedesine koştu. B ) İhtiyar , çobanla konuşmaya devam
ediyordu. C ) Davetsiz gelen , döşeksiz oturur. D ) Türk dili , dillerin en zenginlerindendir.
Soru – 1998 / ÖO
CEVAP : B
Aşağıdakilerin hangisinden virgül kaldırılırsa, cümlenin anlamında
değişiklik olur?
A ) Eşitlik , demokrasinin temel öğesidir. B ) Araba , büyükçe bir binanın önünde durdu. C ) Annelik , kadınların en güçlü duygusudur. D ) Hasta , annesinin kulağına bir şeyler
fısıldadı.
Soru – 1998 / DPY
CEVAP : D
Bazı cümlelerde fiilimsinin kullanılmaması da bir
anlatım kusurudur.
FİİLİMSİ EKSİKLİĞİ
Bilgisayarı bir iki gün ya da hiç kullanmadan tekrar satarız.
Bilgisayarı bir iki gün ya da hiç kullanmadan tekrar satarız.
Zarf fiil : kullanarak
kullanarak
Bu suçlamaların gereksiz ve doğru olmadığını söyleyebilirim.
Ortaç : olduğunu
Bu suçlamaların gereksiz ve doğru olmadığını söyleyebilirim. olduğunu
Sınavda kimin başarılı ; kimin başarılı olmadığı anlaşılır.
Ortaç : olduğu
Sınavda kimin başarılı ; kimin başarılı olmadığı anlaşılır. olduğu
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu vardır?
A ) Burada , en çok ondan yakınlık gördük. B ) Çok az veya hiç çalışmadan sınavlara
girdiler. C ) Bir süre sonra resim çalışmalarına ara
verdiler. D ) Düşündüklerini yazıya dökmekten
çekinmelidir. E ) İşiyle özel yaşamını birbirine karıştırmadı.
Soru : 1996 - ÖSS
CEVAP : B / “çalışarak” fiilimsisi eksik ( zarf fiil )“ Çok az çalışarak veya hiç çalışmadan sınavlara girdiler.”
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?
A ) Çocukların eğitiminde hem ailenin hem de okulun rolü vardır.
B ) Okuma sevgisi konusunda çocukların en çok anne ve babalarını
örnek aldıkları unutulmamalıdır. C ) Çocuklara, yeteneklerini geliştirmeleri için
gerekli olanaklar sağlanmalıdır. D ) Çocuklar bundan en az zarar ya da hiç zarar
görmeden kurtarılmalıdır. E ) Oyuncak seçerken çocuğun yaşına uygun
olanlar tercih edilmeli.
Soru : 1995 - ÖSS
CEVAP : D / “görerek” fiilimsisi eksik ( zarf fiil )“ Çocuklar bundan en az zarar görerek ya da hiç zarar görmeden kurtarılmalıdır.”
ya da
yapılan tamlamalarda TAMLANAN
durumundaki İSİM TEKİL olmalıdır.
DİKKAT !..!
Belgisiz sıfatlarla sayı çokluğu gösteren sıfatlarla
karşılaşıyoruz.Her çeşit insanlarla
karşılaşıyoruz.Her çeşit insanla
Yanlış
Doğru
Keyfine düşkün varsa buraya toplanmış. memurlar ne kadar
Keyfine düşkün varsa buraya toplanmış. ne kadar memur
Yanlış
Doğru
Bizde vardır. iki türlü düşünürler
Bizde vardır. iki türlü düşünür
Yanlış
Doğru
Kimi cümlelerde eksik kullanılması
anlam kargaşasına yol açar.
DİKKAT !..!
ŞAHIS ZAMİRLERİNİN
filme alıyormuş. Hayatını
ONUN
SENİN
toplamadan geldi.
SENİN
ONUN
Kitaplarını
toplamadan geldi. Kitaplarını
toplamadan geldi. Kitaplarını
İyelik eki “ – i ” nin gereksiz kullanımından kaynaklanır.
Bu ek , tamlayanın yer almadığı bir cümlede sanki bir TAMLAYAN varmış hissi uyandırdığı için önemli bir
anlatım kusuru içerir.
DİKKAT !..!
TAMLANAN EKİ FAZLALIĞI
Neşe verici şeylerle de uğraşalım, unutmayalım. gülmesini
Yanlış
Neşe verici şeylerle de uğraşalım, unutmayalım. gülmeyi
Doğru
Ne biliyor , ne de . kalkmasını oturmasını Yanlış
Ne biliyor , ne de . oturmayı kalkmayı Doğru
Bisiklet biliyor musun? sürmesini
Bisiklet biliyor musun? sürmeyi
Yanlış
Doğru
Araba severim. kullanmasını
Araba severim. kullanmayı Doğru
Yanlış
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde gereksiz sözcük kullanılmıştır?
A ) Bu yıl, hükümet benzine zam yapmayacakmış. B ) Havalar böyle giderse, bu yıl kış az sürecek. C ) Sabahları erken kalkıp bir müddet ders
çalışırdı D ) Bu yıl ÖSS sınavı 17 Haziran’da yapılacak. E ) Kışlık erzaklarını almak için çarşıya çıktılar.
CEVAP : D / “ ÖSS” Öğrenci Seçme Sınavı “
sınavı” sözcüğü
gereksizdir.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?
A ) Dershane ve okul öğretmenliği çok farklı şeylermiş. B ) Bora Bey, üçüncü evlilik yıldönümünü de
unutmamıştı. C ) Tatil günlerinde evinden çıkmaz, sağa sola telefon
açardı. D ) Sınavlar yaklaştıkça, öğrencilerin sıkıntıları
artıyordu. E ) Bakkala erkenden gitti ve bakkaldan ekmek aldı.
CEVAP : B “ Bora Bey, evliliğinin üçüncü yıldönümünü de
unutmamıştı.”
“ Ders anlatırken genelde önemli konuların ve bizden istenecek
yerlerin üzerinde fazla durulacağından dikkatle dinlenmeli be bu
yerler işaretlenmelidir.”
Cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A ) Gereksiz sözcük kullanımı B ) Belirtili nesne eksikliği C ) Özne eksikliği D ) Tamlayan ekinin eksikliği E ) Mantık hatası
CEVAP : C / ÖZNE EKSİKLİĞİ
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, cümlenin
başında şahıs zamirinin kullanılması gereklidir?
A ) Gözleri artık uzağı göremiyormuş. B ) Aklımdan çocuklarım hiç çıkmıyor. C ) Ellerin, tıpkı annenin ellerine benziyor. D ) Dışarda kardeşlerin seni benziyor. E ) Evini biz taşıdık geçen hafta.
CEVAP : E / SENİN evini ONUN evini
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?
A ) Dil, insanların iletişimini sağlayan bir araçtır. B ) Her zaman, başkalarından bizi anlamalarını
bekleyemeyiz. C ) Kurallı cümlelerde yüklem en sonda yer alır. D ) Anlayış göstermeyen kişilerle işimiz olamaz. E ) Çevremizde olup biteni anlamaya
çalışmalıyız.
CEVAP : C / “ EN” sözcüğü gereksiz
kullanılmıştır. Gereksiz Sözcük Kullanımı
“ Bu şehirde güvendiğim birçok dostlarım var, demişti.”
Bu cümledeki anlatım bozukluğunu gidermek için aşağıdaki
değişikliklerden hangisi yapılmalıdır?
A ) “ bu” sözcüğü cümleden atılmalı. B ) “ dostlarım” sözcüğünden çoğul eki atılmalı. C ) “ birçok” yerine “ pek az” sözcüğü getirilmeli. D ) “ güvendiğim” yerine “ güvenebileceğim” sözü
getirilmeli. E ) “ demişti” yerine “ derdi” sözcüğü getirilmeli.
CEVAP : B / “ – lar” çokluk eki fazla kullanılmıştır. “ Gereksiz ek kullanımı”
“ Öğretmen, öğrencilere bir saat ders anlattı ; ama öğrenciler
anlamadı.”
cümlesindeki anlatım bozukluğu aşağıdakilerden hangisidir?
A ) Özne – yüklem uyuşmazlığı B ) Dolaylı tümleç eksikliği C ) Tamlama hatası D ) Gereksiz sözcük kullanımı E ) Nesne eksikliği
CEVAP : E / “öğrenciler DERSİ anlamadı” NESNE EKSİKLİĞİ
Aşağıdaki cümlelerden hangisi, dil ve anlatım yönüyle yanlıştır?
A ) Bu derste isim ve sıfat tamlamasını inceleyeceğiz.
B ) Yemekte ben su içtim, ama o su içmedi. C ) Sabah erkenden yola çıktı, ilk arabaya bindi. D ) Bunca yıl ekmeğini ve suyunu içtiği
sılasından ayrılıyordu. E ) Tatlı çeşitlerinden az, yemeklerden fazla
yedi.
CEVAP : E / TAMLAMA YANLIŞLIĞI ekmeğini YEDİ suyunu İÇTİ
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu yoktur?
A ) Yıllar sonra onu görmüş ve dertleşmiştik. B ) İnsanları kazanmak için değer vermek gerekir. C ) Hayvanlar düşünceleriyle hareket etmezler. D ) Onu, bir gün kesinlikle görebileceğini söyledi. E ) O akşam yanımdan bir an olsun ayrılmadı. CEVAP : E A – “ ONUNLA” zarf tümleci eksikliği B – “ ONLARA” dolaylı tümleç eksikliği C – “ Hayvanlar – etmezler” özne –
yüklem uyuşmazlığı D – “ Kesinlik – olasılık” çelişkili
sözcükler
“ Sarhoş araba kullananlara , polis ceza yazdı.”
cümlesindeki anlatım bozukluğu aşağıdakilerden hangisidir?
A ) Özne – yüklem uyuşmazlığı B ) Tamlama hatası C ) Sözcüğün yanlış yerde kullanılması D ) Gereksiz sözcük kullanımı E ) Nesne eksikliği
CEVAP : C “ Arabayı sarhoş kullananlara, polis
ceza yazdı.”
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde virgülün kullanılmaması anlam
ikililiğine yol açmıştır?
A ) Bu soğuklarda yol almak zordur. B ) Güzellerin hatırına geldi. C ) Her bugün, içinde yarını taşır. D ) Hasta doktordan şifa bekliyordu. E ) Yarın yapacağın işi bugün yap.
CEVAP : D “ Hasta, doktordan şifa
bekliyordu.”
“ Barcelona ve Brezilya milli takımının kaptanı Rivaldo, dünyanın
en iyi futbolcusu seçildi.” cümlesindeki anlatım bozukluğu aşağıdakilerden
hangisidir?
A ) Nesne eksikliği B ) Tamlama yanlışlığı C ) Dolaylı tümleç eksikliği D ) Özne – yüklem uyuşmazlığı E ) Gereksiz sözcük kullanımı CEVAP : B / Tamlama yanlışlığı “ Barcelona’nın ve Brezilya milli takımının kaptanı
Rivaldo, dünyanın en iyi futbolcusu seçildi.”
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu yoktur?
A ) Çocukları çok sever her zaman düşünür. B ) Konunun az bilinen bir yönüne ışık tutuyor,
aydınlatıyor. C ) Onun yaşaran gözlerine bakıp elleriyle sildi. D ) Bu insanlardan çok şey aldık, hiçbir şey
vermedik. E ) Onu hiç anlayamadığım ve hak veremediğim için
üzülüyorum. CEVAP : A B – “ KONUYU” nesne eksikliği C – “ GÖZLERİNİ” nesne eksikliği D – “ ONLARA” dolaylı tümleç eksikliği E – “ ONA” dolaylı tümleç eksikliği
“ Bilimsel araştırmalar sonunda / gençlerimizde rastlanan / 1 2 davranış bozukluklarının / bu tür çalışmalardan
kaynaklandığı / 3 4 saptanmıştır.” 5 cümlesindeki anlatım bozukluğu aşağıdaki değişikliklerin
hangisiyle giderilebilir?
A ) 1 ile 2 yer değiştirmelidir. B ) 1, 4’ten sonra getirilmelidir.
C ) 5, 2’den önce gelmelidir. C ) 2 ile 3 yer değiştirmelidir. E ) 3 ile 5 yer değiştirmelidir.
Cevap: B / Gençlerimizde rastlanan davranış bozukluklarının bu tür
çalışmalardan kaynaklandığı bilimsel araştırmalar sonunda saptanmış..
“ Sakat sakat antrenmanlara katılmak bedenimi her zamankinden
daha fazla yordu.” Cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni
aşağıdakilerden hangisidir?
A ) Mantık yanlışlığı B ) Sözcüğün yanlış yerde kullanılması C ) Öğe eksikliği D ) Çatı uyuşmazlığı E ) Yanlış anlamda sözcük kullanılması
CEVAP : B
“Antrenmanlara sakat sakat katılmak bedenimi her zamankinden daha
fazla yordu.”
“ Ailesiyle yemek yemesini özlemişti.” cümlesindeki anlatım bozukluğu
aşağıdakilerden hangisiyle giderilebilir?
A ) “ özlemişti” yerine “ özlerdi” getirilerek B ) Cümlenin başına “ o “ getirilerek C ) “ yemesini” yerine “ yemeyi” getirilerek D ) “ özlemişti” den önce “ çok” getirilerek E ) “ ailesiyle” yerine “ annesi ve babasıyla”
getirilerek
CEVAP : C “ Ailesiyle yemek yemeyi özlemişti.”
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?
A ) Elektrikler gidince TEK’i arardı hep. B ) ÖSS’ye bir ilköğretim okulunda girdi. C ) Günler günleri kovalıyordu; ama onu kimse
aramıyordu. D ) Oğlu 9 Haziran 1998 yılında dünyaya gelmişti. E ) Bu sabah da erken uyanmıştı evin yaşlı ninesi.
CEVAP : D “ Oğlu 9 Haziran 1998 tarihinde dünyaya gelmişti.” ( Yanlış anlamda sözcük kullanımı )
1987 – ÖYS Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım
bozukluğu vardır?
A ) Sergideki resimlerimin hepsi kendi eserimdir. B ) Güzel sanatlar insanın duygu dünyasını
zenginleştirir. C ) Çarşıya çıkarken para çantamı almamıştım. D ) Son aldığım kitabı bir türlü okuma fırsatı
bulamadım. E ) Okul öncesi döneminde, çocuk tiyatrosunun
önemli bir yeri vardır.
CEVAP : A
“ Sergideki RESİMLERİN HEPSİ kendi eserimdir.”
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, anlam belirsizliğini gidermek
için cümlenin başına bir şahıs zamiri getirmek gerekir?
A ) Adana’ya yerleştiklerini duydum. B ) Yeni aldığın elbiseyi çok beğendim. C ) Yarışmada birinci olduğuna sevindim. D ) Önerdiğin romanı henüz okuyamadım. E ) Sınava İstanbul’da girmek istiyorum.
CEVAP : C “ Senin yarışmada birinci olduğuna
sevindim.” “ Onun yarışmada birinci olduğuna
sevindim.”
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde gereksiz sözcük kullanılmamıştır?
A ) Üç saat süre ile görüştüler. B ) Dükkânları kirli olan on iş yeri kapatıldı. C ) Karşılıklı mektuplaşmalar dostluk bağlarını
sağlamlaştırır. D ) Tam bulmuşken yeniden kaybettim onu. E ) Yüz adet yatak satın alınacaktır.
CEVAP : D A - “ süre ile” B – “ dükkânları” C – “ karşılıklı” D – “ adet”
“ Şiirlerinde kir, leke yoktur ; katıksız, duru, dünya kirlerinden
uzak, temizdir.” Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdaki
açıklamalardan hangisine örnek gösterilebilir?
A ) Dolaylı tümleç eksikliği B ) Özne eksikliği C ) Gereksiz sözcük kullanımı D ) Tamlama yanlışlığı E ) Nesne eksikliği CEVAP : E / “ Şiirlerinde kir , leke yoktur ;
ŞİİRLERİ katıksız , duru, dünya kirlerinden uzak , temizdir.”
Aşağıdakilerden hangisinde farklı bir anlatım bozukluğu vardır?
A ) Cephanelik nöbetçisinin silahı elinden alındı ve soyuldu.
B ) Buna ancak okurlar karar verir ve uygular. C ) İnsana “ Vatanını seviyor musunuz?” denirse
çileden çıkabilir. D ) Dili ulus yapar , zaman içinde oluşur, arınır, durulur. E ) Türk vatandaşının en büyük güvencesi basındır ve
ondan çok şey beklemektedir. CEVAP : B / “ BUNU” / Nesne eksikliği A / “ CEPHANELİK” / Özne eksikliği C / “ İNSAN” / Özne eksikliği D / “ DİL” / Özne eksikliği E / “ VATANDAŞ” / Özne eksikliği
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu yoktur?
A ) Kara gökleri kül rengi bulutlar doldurmuş. B ) Bu şehirde herkes uyur , ben uyanığım. C ) Ne sesini ne de yüzünü görüyorum. D ) Buradan oraya yaya yürüyeceğim.
CEVAP : B A – “ Kaplamış” / sözcüğün yanlış anlamda
kullanılması C – “ Duyuyorum” / yüklem eksikliği D – “ Yaya” / gereksiz sözcük
kullanımı
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde diğerlerinden farklı bir anlatım
bozukluğu vardır?
A ) Bu dönemin sanatçıları Divan edebiyatını eleştirmiş , karşı
çıkmış. B ) Zaman zaman romanın akışı durdurulur ve
bilgilendirilir. C ) Edebiyat, tarih, coğrafya alanında bilgi vermiş,
okuma zevki aşılamıştır. D ) Hayatın kişiyi kötülüklere götüren yönlerini
eserinde göstermiş , yer vermiştir. CEVAP : B / Özne Eksikliği A , C ve D : Dolaylı Tümleç eksikliği
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir sözcüğün yanlış yerde
kullanılmasından kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır?
A ) Her yerde sessiz sessiz dolaşmasıyla ünlüdür. B ) Yaramaz çocuk, tüm ailesini üzmüştü. C ) Yaramazlığı , zaman zaman yerini uysallığa
bırakırdı. D ) Orada etraflıca gördüklerimi size anlattım ya!
CEVAP : D “ Orada gördüklerimi size etraflıca anlattım ya!”
“ Hiçbiri bu çocuklara kötü diyemiyor , konuyu değiştirmek
için türlü yollar arıyordu.” Bu cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni
aşağıdakilerden hangisidir?
A ) Özne eksikliği B ) Nesne eksikliği C ) Tamlama yanlışlığı D ) Dolaylı tümleç eksikliği E ) Yüklemde kişi – zaman uyuşmazlığı CEVAP : A / ÖZNE EKSİKLİĞİ “ Hiçbiri bu çocuklara kötü diyemiyor , HERKES
konuyu değiştirmek için türlü yollar arıyordu.”
Aşağıdaki dizelerin hangisinde özne – yüklem uyuşmazlığı vardır?
A ) Gözümün değdiği yere gül düşer. B ) Dinle de gönlümü alıver şimdi. C ) Yeryüzünde bir sen bir de ben varım. D ) İstersen dünyayı çağır imdada. E ) Arkandan gelecek hep ayak sesi.
( 1995 – ÖSS )
CEVAP : C “ Yeryüzünde bir sen VARSIN bir de ben
VARIM.”
“ Öğrenciyi, düşünmeye ve yaratıcı olmaya yönelten ve herhangi
bir konu üzerinde eleştiri yapmasını sağlayan bir anlayış , eğitim
sistemimize henüz yerleşmedi.” ( 1997 – ÖSS ) Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdakilerin
hangisinden kaynaklanmaktadır? A ) Dolaylı tümlecin cümlenin başında
kullanılmamasından B ) Öznenin birden fazla sözcükten oluşmasından C ) Gereksiz yere bağlaç kullanılmasından D ) Tamlayan eksikliğinden E ) Gereksiz yere zarf tümleci kullanılmasından CEVAP : D / “ öğrencinin” tamlayanı eksiktir. “ öğrencinin eleştiri yapması”
2000 – ÖSS “Fiyatlar çok pahalı olduğu için satışlar durgun.” Bu cümledeki anlatım bozukluğunu gidermek için
aşağıdaki değişikliklerden hangisi yapılmalıdır?
A ) “ çok” sözcüğü atılmalı B ) “ durgun” yerine “ az” sözcüğü getirilmeli C ) “ olduğu için” yerine “ olduğundan” sözcüğü
getirilmeli D ) “ satışlar” yerine “ alışveriş” sözcüğü getirilmeli E ) “ pahalı” yerine “ yüksek” sözcüğü getirilmeli CEVAP : E / “ pahalı” sözcüğü yanlış anlamda
kullanılmıştır. Fiyatlar “pahalı” olmaz , “yüksek” ya da “ düşük”
olur.
2001 – ÖSS Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu
vardır?
A ) Maçlarda, taraftarların çıkardığı olaylar spora gölge düşürüyor.
B ) Takımlardan biri, ötekinin bitmek bilmeyen karşılıklı saldırılarına daha fazla dayanamadı. C ) Sağlıklı kalabilmenin temel koşullarından biri de spor
yapmaktır. D ) Son yıllarda kimi takımlar, Avrupa takımlarıyla
yaptıkları maçlarda yüzümüzü ağartıyor. E ) Ancak düzenli olarak yapılan spor yararlı olur.
CEVAP : B “ KARŞILIKLI” sözcüğü gereksiz kullanılmıştır. “ Saldırı” sözcüğünde zaten “ karşılıklı” anlamı vardır.