t ürkiye elektrik dağıtım anonim Şirketi (tedaŞ ) tedas .tr

Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi (TEDAŞ)

www.tedas.gov.tr

“Lisanssız Elektrik Üreticilerinin Elektrik

Dağıtım Sistemine Bağlantı Usul ve

Esasları ile ilgili Teknik Sorunlar Semineri”

Bilal ŞimşekElektrik Mühendisi

23 Aralık 2011

İTÜ Maçka Sosyal Tesisleri Konferans Salonu - İstanbul

1TEDAŞ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

http://www.tedas.gov.tr/



Sunum İçeriği

1) Türkiye Elektrik Piyasası

2) Dağıtım Şirketleri ve Özelleştirmede Son Durum

3) Dağıtık Üretim Santralleri

4) Lisanssız Elektrik Üretimi

5) Sonuçlar


Türkiye Elektrik Piyasası Gelişimi


KAYNAK: www.tesab.org.tr

http://www.teias.gov.tr/





• Elektrik Üretim A.Ş.(EÜAŞ)

• Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. (TETAŞ) Yİ, YİD, İHD

• Serbest Üretim Şirketleri

• Otoprodüktör ve Otoprodüktör Grupları

• Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (TEİAŞ)

• Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. (TEDAŞ)

• Özel Dağıtım Şirketleri

• Organize Sanayi Bölgeleri (OSB)

• Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. (TEDAŞ)

• Özel Dağıtım Şirketleri

• Toptan Satış Lisansına Sahip Şirketler

Üretim İletim Dağıtım Perakende Satış

Türkiye Elektrik Sektörünün Yapısı


Doğalgaz1789

38,7%

Hidrolik1690

36,5%Rüzgar

3447,4%

Jeotermal14,80,3%

Ye-nilenebilir

+Atık200

4,3%

Kömür139.07

3%Sıvı Yakıtlar

4329,3%

Katı Sıvı12

0,2%

Doğalgaz15856.57

331%

Hidrolik16937

33%

Rüzgar1600,33,1%

Jeotermal94,2010,18%

Ye-nilenebilir

+Atık108,190,2%

Kömür11755.7

23%

Sıvı Yakıtlar4528.653

9%

Katı Sıvı666.5

1%

Toplam Kurulu Güç : 51.547,1 MW Dağıtık Üretim: 4.620,91 MW (%9)

Kurulu Güç-Kaynaklara Göre (Eylül 2011)

KAYNAK: www.teias.gov.tr




?

2010 Yılı Üretim


Doğal Gaz96474.4545.91%

Hidrolik51504.5724.51%

Yerli Kömür37698.7517.94%

İthal Kömür14490.95

6.90%

Sıvı Yakıt4956.992.36%

Rüzgar2832.781.35%

Jeotermal584.320.28% Diğer

1576.950.75%

Toplam Üretim: 210.119,76 GWh

Özelleştirme ve Yeniden Yapılandırma


20 bölge(dağıtım)

TEK(üretim, iletim ve dağıtım)

TEAŞ(üretim ve iletim)

TEDAŞ(dağıtım)

TEİAŞ(iletim)

EÜAŞ(üretim)

TETAŞ(toptan satış)

• Dağıtımın üretim ve iletimden ayrılması

• 4628 sayılı Elektrik Piyasası Yasası ve TEAŞ’ın bölünmesi

• Özel sektörün elektrik piyasasına girmesine izin verilmesi (1984 yılı 3096 sayılı yasa)

• Bölgesel dağıtım şirketlerinin kurulması

• Dağıtım özelleştirme sürecinin başlaması

• Ekim 2011 tarihi itibariyle 9 adet Şirket devir/onay aşamasında olup, kalan şirketler özelleştirilmiştir.

1994

2001

1970

2004

2011

KAYNAK: Özelleştirme İdaresi Başkanlığı (ÖİB)


ELEKTRİK DAĞITIM BÖLGELERİ / ELECTRICITY DISTRIBUTION REGIONS

.

TokatÇanakkale

İstanbul Anadolu Y.

Kırklareli

TekirdağEdirne

Balıkesir

Bursa

Manisa

Kütahya

Bilecik

KocaeliYalova

Sakarya

Düzce

Zonguldak

Bartın Sinop

ÇorumÇankırı

Karabük

Bolu

EskişehirAnkara

Konya Aksaray

Niğde

KaramanAntalya

BurdurMuğla

DenizliAydın

İzmir

Kırşehir

KırıkkaleYozgat

Sivas

Kayseri

Amasya

Samsun

Kastamonu

Adana

Mersin

Hatay

Kilis

Gaziantep Şanlıurfa

Mardin

Diyarbakır

BatmanSiirt

Şırnak

VanBitlis

Hakkari

Muş

Ağrı

Bingöl

ErzurumKars

Iğdır

Osmaniye

Tunceli

Erzincan

Malatya

K.Maraş

Elazığ

Adıyaman

Bayburt

Rize

Artvin

TrabzonGiresunOrdu

Gümüşhane

NevşehirUşak Afyon

Isparta

Ardahan

İstanbul Avrupa Y.

1

3

2

4

5

6

78

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

1920

21

1. Dicle E. Dağıtım A.Ş. / Dicle Elec. Distr. Co. (Diyarbakır, Mardin, Siirt, Şanlıurfa, Batman, Şırnak)

2. Vangölü Elektrik Dağıtım A.Ş. / Vangölü Electricity Distribution Co. (Bitlis, Hakkari, Muş, Van)

3. Aras E. Dağıtım A.Ş. / Aras E. Distr. Co. (Ağrı, Erzincan, Erzurum, Kars, Bayburt, Ardahan, Iğdır)

4. Çoruh Elektrik Dağıtım A.Ş. / Çoruh E. Distribution Co. (Artvin, Giresun, Gümüşhane, Rize, Trabzon)

5. Fırat Elektrik Dağıtım A.Ş. / Fırat Electricity Distribution Co. (Bingöl, Elazığ, Malatya, Tunceli)

6. Çamlıbel Elektrik Dağıtım A.Ş. / Çamlıbel Electricity Distribution Co. (Sivas, Tokat, Yozgat)

7. Toroslar E. Dağıtım A.Ş. / Toroslar E. Distr. Co. (Adana, Gaziantep, Hatay, Mersin, Kilis, Osmaniye)

8. Meram E. Dağıtım A.Ş. / Meram E. Distr. Co. (Kırşehir, Konya, Nevşehir, Niğde, Aksaray, Karaman)

9. Başkent E.D.A.Ş. / Başkent E.D.Co. (Ankara,Çankırı,Kastamonu,Zonguldak,Kırıkkale,Bartın,Karabük)

10. Akdeniz Elektrik Dağıtım A.Ş. / Akdeniz Electricity Distribution Co. (Antalya, Burdur, Isparta)

11. Gediz Elektrik Dağıtım A.Ş. / Gediz Electricity Distribution Co. (İzmir, Manisa)

12. Uludağ Elektrik Dağıtım A.Ş. / Uludağ Electricity Distribution Co. (Balıkesir, Bursa, Çanakkale, Yalova)

13. Trakya Elektrik Dağıtım A.Ş. / Trakya Electricity Distribution Co. (Edirne, Kırklareli, Tekirdağ)

14. İstanbul Anad.Y. E.Dağ. A.Ş. / İstanbul Anatolian Side E.D.Co. (İstanbul ili Anad.Yakası / İstanbul Anatolian Side)

15. Sakarya Elektrik Dağıtım A.Ş. / Sakarya Electricity Distribution Co. (Bolu, Kocaeli, Sakarya, Düzce)

16. Osmangazi Elektrik Dağıtım A.Ş. / Osmangazi E. Distr. Co. (Afyonkarahisar, Bilecik, Eskişehir, Kütahya, Uşak)

17. Boğaziçi Elektrik Dağ. A.Ş. / Boğaziçi Elec. Distribution Co. (İstanbul ili Avrupa Yakası / İstanbul European Side)

18. Kayseri ve Civarı Elektrik T.A.Ş. / Kayseri and Its Vicinity Electricity Turkish Inc. Co. (Kayseri)

19. Aydem Elektrik Dağıtım A.Ş. / Aydem Electricity Distribution Co. (Aydın, Denizli, Muğla)

20. Akedaş Elektrik Dağıtım A.Ş. / Akedaş Electricity Distribution Co. (Adıyaman, Kahramanmaraş)

21. Yeşilırmak Elektrik Dağıtım A.Ş. / Yeşilırmak Electricity Distribution Co. (Amasya, Çorum, Ordu, Samsun, Sinop)

ELEKTRİK DAĞITIM BÖLGELERİ / ELECTRICITY DISTRIBUTION REGIONS

.

TokatÇanakkale

İstanbul Anadolu Y.

Kırklareli

TekirdağEdirne

Balıkesir

Bursa

Manisa

Kütahya

Bilecik

KocaeliYalova

Sakarya

Düzce

Zonguldak

Bartın Sinop

ÇorumÇankırı

Karabük

Bolu

EskişehirAnkara

Konya Aksaray

Niğde

KaramanAntalya

BurdurMuğla

DenizliAydın

İzmir

Kırşehir

KırıkkaleYozgat

Sivas

Kayseri

Amasya

Samsun

Kastamonu

Adana

Mersin

Hatay

Kilis

Gaziantep Şanlıurfa

Mardin

Diyarbakır

BatmanSiirt

Şırnak

VanBitlis

Hakkari

Muş

Ağrı

Bingöl

ErzurumKars

Iğdır

Osmaniye

Tunceli

Erzincan

Malatya

K.Maraş

Elazığ

Adıyaman

Bayburt

Rize

Artvin

TrabzonGiresunOrdu

Gümüşhane

NevşehirUşak Afyon

Isparta

Ardahan

İstanbul Avrupa Y.

1

3

2

4

5

6

78

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

1920

21

1. Dicle E. Dağıtım A.Ş. / Dicle Elec. Distr. Co. (Diyarbakır, Mardin, Siirt, Şanlıurfa, Batman, Şırnak)

2. Vangölü Elektrik Dağıtım A.Ş. / Vangölü Electricity Distribution Co. (Bitlis, Hakkari, Muş, Van)

3. Aras E. Dağıtım A.Ş. / Aras E. Distr. Co. (Ağrı, Erzincan, Erzurum, Kars, Bayburt, Ardahan, Iğdır)

4. Çoruh Elektrik Dağıtım A.Ş. / Çoruh E. Distribution Co. (Artvin, Giresun, Gümüşhane, Rize, Trabzon)

5. Fırat Elektrik Dağıtım A.Ş. / Fırat Electricity Distribution Co. (Bingöl, Elazığ, Malatya, Tunceli)

6. Çamlıbel Elektrik Dağıtım A.Ş. / Çamlıbel Electricity Distribution Co. (Sivas, Tokat, Yozgat)

7. Toroslar E. Dağıtım A.Ş. / Toroslar E. Distr. Co. (Adana, Gaziantep, Hatay, Mersin, Kilis, Osmaniye)

8. Meram E. Dağıtım A.Ş. / Meram E. Distr. Co. (Kırşehir, Konya, Nevşehir, Niğde, Aksaray, Karaman)

9. Başkent E.D.A.Ş. / Başkent E.D.Co. (Ankara,Çankırı,Kastamonu,Zonguldak,Kırıkkale,Bartın,Karabük)

10. Akdeniz Elektrik Dağıtım A.Ş. / Akdeniz Electricity Distribution Co. (Antalya, Burdur, Isparta)

11. Gediz Elektrik Dağıtım A.Ş. / Gediz Electricity Distribution Co. (İzmir, Manisa)

12. Uludağ Elektrik Dağıtım A.Ş. / Uludağ Electricity Distribution Co. (Balıkesir, Bursa, Çanakkale, Yalova)

13. Trakya Elektrik Dağıtım A.Ş. / Trakya Electricity Distribution Co. (Edirne, Kırklareli, Tekirdağ)

14. İstanbul Anad.Y. E.Dağ. A.Ş. / İstanbul Anatolian Side E.D.Co. (İstanbul ili Anad.Yakası / İstanbul Anatolian Side)

15. Sakarya Elektrik Dağıtım A.Ş. / Sakarya Electricity Distribution Co. (Bolu, Kocaeli, Sakarya, Düzce)

16. Osmangazi Elektrik Dağıtım A.Ş. / Osmangazi E. Distr. Co. (Afyonkarahisar, Bilecik, Eskişehir, Kütahya, Uşak)

17. Boğaziçi Elektrik Dağ. A.Ş. / Boğaziçi Elec. Distribution Co. (İstanbul ili Avrupa Yakası / İstanbul European Side)

18. Kayseri ve Civarı Elektrik T.A.Ş. / Kayseri and Its Vicinity Electricity Turkish Inc. Co. (Kayseri)

19. Aydem Elektrik Dağıtım A.Ş. / Aydem Electricity Distribution Co. (Aydın, Denizli, Muğla)

20. Akedaş Elektrik Dağıtım A.Ş. / Akedaş Electricity Distribution Co. (Adıyaman, Kahramanmaraş)

21. Yeşilırmak Elektrik Dağıtım A.Ş. / Yeşilırmak Electricity Distribution Co. (Amasya, Çorum, Ordu, Samsun, Sinop)

Dağıtım Şirketleri

Özelleştirilen Şirketler

9

1 Aras’ın devri ile ilgili yürütmeyi durdurma kararı vardır. Nihai karar beklenmektedir2 Özelleştirme portföyünden çıkarılan Aydın,Denizli,Muğla dağıtım bölgesinin AYDEM A.Ş.’ye devri Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

tarafından yapılmıştır.3 Göksu EDAŞ 2009 yılında özelleştirme portföyünden çıkarılmıştır.Bu bölgenin devir süreci, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

tarafından yürütülmüştür.4 Gediz EDAŞ ihalesi yeniden yapılacak.

TEDAŞ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

KAYNAK: Özelleştirme İdaresi Başkanlığı (ÖİB)

BoğaziçiTrakya

Uludağ

Gediz

Akdeniz

Osmangazi

Ayedaş

Sakarya

Başkent

Meram

Toroslar

Çamlıbel

YeşilırmakÇoruh

Aras1

Fırat

Dicle

Van Gölü

Göksu3

Kcetaş

Menderes2

Sakarya

Onay/devir süreci devametmekte olan bölgeler

Özel sektöre devredilmiş bölgeler

?

Ana Faaliyetler


Dağıtım• Şebeke İşletmeciliği• Şebeke Yatırımları

Perakende Satış

• Abonelik İşlemleri• Enerji satış• Tahsilat

Perakende Satış Hizmeti• Endeks Okuma

Şebeke Varlıkları


DAĞITIM VARLIKLARI (ENH-2009)

Enerji Hatları Uzunlukları (km)

Havai (AG) Havai (OG) Yer altı (AG) Yer altı (OG) Toplam

TEDAŞ Dağıtım Şirketleri 346.565,9 225.733,0 32.989,6 22.878,4 628.166,9

ÖZEL Dağıtım Şirketleri 165.046,0 92.407,4 9.323,0 7.585,5 274.361,9

Üçüncü Şahılar 7.405,6 56.394,9 1.012,0 1.895,6 66.708,1

TOPLAM 519.017,5 374.535,3 43.324,6 32.359,5 969.236,9

55%36%

5% 4%

TEDAŞ Dağıtım Şirketleri

Havai (AG) Havai (OG)Yer altı (AG) Yer altı (OG)

60%

34%

3% 3%

ÖZEL Dağıtım Şirketleri

Havai (AG) Havai (OG)Yer altı (AG) Yer altı (OG)

11%

85%

2% 3%

Üçüncü Şahıslar

Havai (AG) Havai (OG) Yer altı (AG) Yer altı (OG)


DAĞITIM VARLIKLARI ( TRAFO SAYI VE GÜÇ-2009)

Trafo

Adet Güç (MVA)

TEDAŞ Dağıtım Şirketleri 125.424 44.546,4

ÖZEL Dağıtım Şirketleri 46.941 14.279,7

Üçüncü Şahılar 162.734 52.256,3

TOPLAM 335.099 111.082,4

40%

13%

47%

Trafo Gücü (MVA)TEDAŞ Dağıtım Şirketleri ÖZEL Dağıtım ŞirketleriÜçüncü Şahılar

Şebeke Varlıkları

TEDAŞ Dağıtım Hatları ve Trafoları


ORTA GERİLİM 139 900

ALÇAK GERİLİM 199 209

TOPLAM 339 109

DAĞITIM TRAFOLARI

TRAFO SAYISI 75 082

TRAFO GÜCÜ (MVA) 34 398

DAĞITIM HATLARI

KAYNAK: www.tedas.gov.tr (2010 Yılı Faaliyet Raporu)





TÜKETİME SUNULAN ELEKTRİK (MWH) 112 585 857

KAYIP VE KAÇAKLAR (MWh) 20 973 047

NET ELEKTRİK TÜKETİMİ (MWh) 91 612 809

BRÜT SATIŞ HASILATI (Bin TL) 18 058 477

ABONE SAYISI 16 989 924

PERSONEL SAYISI 14 373

GERÇEKLEŞEN YATIRIM (Bin TL) 572 973

TEDAŞ Dağıtım Şirketleri (2010 Yılı)






SATIN ALINAN ENERJİ

112 585 857

KAYIP VE KAÇAKLAR

20 973 047 (%18,6)

SATILAN ENERJİ

91 612 809

MESKEN

29 016 123

TİCARET

14 835 081

RESMİ DAİRE

4 051 176

SANAYİ

33 398 770

DİĞER

10 311 660

TEDAŞ Elektrik Enerjisi Alış ve Satışları

Birim : MWh2010 Yılı






DiğerOthers%87,9

EnerjiEnergy%12,1

Yatırımlar

TÜRKİYE TOPLAM KAMU YATIRIMLARI

TEDAŞ %16,3

Diğer Kuruluşlar / Others%83,7

TEDAŞ YATIRIM HARCAMALARININ DAĞILIMI

ENERJİ YATIRIMLARIİÇERİSİNDE TEDAŞ’IN PAYI

DiğerOthers%1,5

Köy / Rural%15,2

ŞehirUrban%75,5

Kırsal DağıtımRural Distribution

%7,8

0

20

40

60

80

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

K. DAĞITIM / R. DISTR. FACILITIES ŞEHİR Ş. / URBAN NETWORKS

KÖY Ş. / RURAL NETWORKS DİĞER / OTHERS

%

YILLAR İTİBARİYLE TEDAŞ YATIRIM HARCAMA

ORANLARI





Dünyada Rüzgar Enerjisi

17KAYNAK: REN21 : Renewables 2011GLOBAL STATUS REPORT

18

Dünyada Güneş Enerjisi

KAYNAK: REN21 : Renewables 2011GLOBAL STATUS REPORT

Güneş Enerjisinin Ülkelere Göre Dağılımı

19KAYNAK: REN21 : Renewables 2011GLOBAL STATUS REPORT

Lisans Çeşitleri

20

1) Üretim lisansı,2) Otoprodüktör lisansı,3) Otoprodüktör grubu lisansı,4) İletim lisansı,5) Dağıtım lisansı,6) Toptan satış lisansı,7) Perakende satış lisansı.

TEDAŞ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Yeni Düzenleme


Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimi

Süreç


TarihTemmuz 2008 5784 sayılı Kanunda yapılan değişiklik

Eylül 2008 EPDK tarafından yayınlanan ilk yönetmelik taslağı

23 Ocak 2009 EPDK tarafından Yönetmelik 2.kez revize edildi

13 Temmuz 2009 EPDK tarafından Yönetmelik 3.kez revize edildi

3 Aralık 2010 Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmeliğin ilk hali yayınlandı. (Resmi Gazete)

29 Aralık 20106094 -Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun’un bazı maddeleri Yönetmeliğinin yeniden düzenlenmesini gerektirdi. (HES-İl Özel İdareleri, Gerçek ve Tüzel kişilere ödeme konusu gibi)

21 Temmuz 2011 EPDK tarafından hazırlanan ve revize edilen Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik tekrar yayınlandı. (Resmi Gazete)

24 Kasım 2011Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmeliğin Uygulanmasına Dair Tebliğ Taslağı (Tebliğ Taslağı) ve Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik (Yönetmelik Taslağı) yayınlandı ve görüşler alındı.

Lisanssız Elektrik Üretimi (Mevzuat)


Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik

4628Elektrik Piyasası

Kanunu

5346Yenilenebilir Enerji

Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı

Kullanımına İlişkin Kanun(Teşvik)

5627 Enerji Verimliliği

Kanunu

Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmeliğin Uygulanmasına Dair Tebliğ

Genel Esaslar 1


1) Üretim tesisi kurabilmek için tüketim tesisi sahibi olması gerekiyor.2) Yalnızca dağıtım sistemine ve aynı dağıtım bölgesi içinde olması gerekiyor

(üretim ve tüketim tesisi aynı veya ayrı yerde olabilir ancak aynı dağıtım bölgesi içinde olmalıdır).

3) Kojenerasyon tesisleri için 25 Ekim 2008 tarihli ve 27035 sayı Resmi Gazetede yayımlanan Enerji Kaynaklarının ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğin Artırılmasına Dair Yönetmeliğin 29 uncu maddesinde öngörülen verimlilik değerinin sağlanması,

4) Her bir tüketim noktası için bir mikrokojenerayon (<50 kW) veya toplam 500 kW’ı aşmamak üzere YEK tesisi kurabilir.

5) Rüzgar ve Güneş santralleri için TEİAŞ’ın her bir transformatör merkezine yönlendirilen toplam güç miktarı 2 MW’a ulaşıncaya kadar dağıtım şirketince ilgili esas ve usullere göre bağlantı kapasitesi tahsisi yapılabilir.

6) Kurulu gücü 5 kW’a eşit veya daha düşük olan üretim tesisi şebekeye AG seviyesinden tek fazlı olarak bağlanabilir. Kurulu gücü 5 kW’ın üzerindeki üretim tesisleri ise şebekeye ancak üç fazlı olarak bağlanır.


7) AG seviyesinden bağlantılarda mevcut dağıtım trafosunun %30’u kadar bağlantıya izin verilmiştir.

8) Dağıtım şirketine yapılan başvurular aylık olarak biriktirilmesi ve takip eden ay içinde toplu olarak değerlendirilmesi öngörülmüştür.

9) Yapılacak toplu değerlendirmede sırası ile dikkate alınacak öncelikler;a) Yenilenebilirler,b) Kojenerasyon tesisi olması,c) Üretim-tüketim tesisi aynı yerde olan projeler,d) Daha önce tesis kurmamış/kurması uygun bulunmamış kişiler,e) Son bir yıl içindeki tüketim miktarının diğer başvurulardan yüksek

olması,f) Başvuru sırası,

10) Bağlanabilir kapasitenin tahsisinde kısıt getirilmiştir.11) Satış izni olmayan tesislerin sisteme enerji kaçırmayacak şekilde

tasarlanması gerekiyor.

Genel Esaslar 2

Elektrik Ağacımız


Santral

154 kV

154 kV Enerji İletim Hattı

154.34.5 kV İndirici Güç Transformatörü

34,5 kV Bara

34,5 kV Dağıtım /Hatları Yeraltı kabloları

34,5/0,4 kV

0,4 kV Bara

Ev

Yükseltici Güç Transformatörü

G

G

G

Bağlantı Noktası Türleri


154 kV

Müşteriler

380 kV

1

5 4 3 3

2

(34,5-15,8-10,5-6,3 kV)

0,4 kV

Sisteme Bağlantı Noktaları:1- AG’den bağlantı (Lisanssız Üretim)2-Gerilim düşümü ve güç kaybı hesaplarına göre hattın kapasitesine bağlı olarak OG dağıtım şebekesine gömülü olarak bağlanan santraller,3- Genelde kurulu gücü 10 MW ile 50 MW arasında olan üretim tesisleri, müstakil hat ve fiderle TM’lere direk bağlı santraller,4- Rüzgar çiftliği, güneş tarlaları gibi büyük ölçekli santrallerin 154 /OG TM üzerinden iletime bağlı santraller)5- Kurulu gücü 50 MW’nın üzerinde olan üretim tesisleri, 154 kV gerilim seviyesinden direk olarak bağlanır. Dağıtık Üretim

Santrali (DÜS)Büyük Santraller

Başvuru Adımları


Projelerin Hazırlanması ve Onaylanması

Değerlendirme

Başvuru Yapılması

Anlaşmaların İmzalanması

Tesisin Yapımı

Kabul İşlemleri veOnay

İşletme

Faturalama ve Ödeme

OG Bağlantı Tahsisleri


Rüzgar & Güneş > 2MW

TEİAŞ Görüşü Alınacak!

F1 F2 F3 F4 F7F5

154 kV

31,5 kVF6

L1=1

2 km

477

MC

M

=

~

0,4 kV 31,5 kV

L2=2 km

3/0 AWG

Yeni Dağıtım Merkezi

OG’den Bağlantı Esasları


TR50 MVA

34,5 kV

Mevcut DM veya KÖK

154 kV

3x3/0AWG

11,3 km

630kVA

3x3/0AWG

TEDAŞOTOP FİDER

TEİAŞOTOP

FİDERİ

GES 500 kW

~=

0,4 kV34,5 kV

Mevcut Tesisinde Üretici Olmak


154/34,5 kVTR-B

50 MVA

154/34,5 kVTR-A

50 MVA

154 kV E.İ.H

Bara-A34,5 kVBara-B

34,5 kV 477 MCM - 7,8 km

DN : 34 34,5 kV 477 MCM – 12,6 km

G

DM

Müşteri DM

… .kV/34,5 kV

AG Pano

Fabrika

34,5/0,4 kV1600 KVA

OTOPRODÜKTÖR Lisanslı Müşteri

OTOP FİDERİ

ö

Teknik Değerlendirme


Genel olarak üretim santralının dağıtım sistemine bağlantısında;

1) Mevcut dağıtım hattının gerilim düşümü ve güç kaybı yönünden teknik olarak uygun olması,

2) E.P. Şebeke Yönetmeliğinin 5. maddesinde yer alan 50 MW kısıtının aşılmaması,

3) Sistem kısa devre arıza akım limiti olan 16 kA’in aşılmaması (TEİAŞ tarafından hesaplanmakta),

4) Rüzgar santralleri için; bağlanacak toplam RES kapasitesinin, bağlantı noktasının minimum kısa devre gücünün en çok yüzde beşi (%5)’i kadar olması ve bu gücü aşmaması,

şartlarının sağlanması halinde uygun bağlantı görüşü verilmektedir.

AG’den Bağlantı Kapasitesi


Trafo Gücü S (kVA)

Bağlanabilir Toplam

Kapasite Pt (kW)

Bir kişiye bir yıl içerisinde

tahsis edilebilecek

kapasite (kW)

t.g. < 100

Trafo Gücü (S) x 0,3

7,5

100 ≤ t.g. ≤ 1000 t.g. x 0,1

t.g. >1000 100 kW

Uyulması Gereken Temel Standartlar


Santral Kurulu Gücü Standart Adı

< 11 kW TS EN 50438

> 11 kW ve AG’den Bağlı CLC/FprTS 50549-1:2011

> 11 kW ve YG’den Bağlı CLC/FprTS 50549-2:2011

Güç Kalitesi


Tasarım Kurulum İşletme

HarmoniklerToplam Talep Bozulması < %5

Fliker Şiddeti (YG):Pst ≤ 1.0 Plt ≤ 0.8Fliker Şiddeti (AG):Pst ≤ 1.0 Plt ≤ 0.65

Gerilim Dalgalanmaları (YG-AG):Devreye Girerken/Çıkarken: %3,3

Enjekte Edilen Doğru Akım < %0,5

Kısa Devre Gücü Artışı

Aktif Güç Kontrolü

Reaktif Güç Kontrolü

Topraklama

Koruma (AG)


Tablo–1: AG seviyesinden bağlanan üretim tesisleri için koruma ayarı sınır değerleri;

Parametre En Uzun Temizleme Süresi a Açma Ayarı

Aşırı Gerilim (ANSI 59) 0,2 s 230 V + %15

Düşük Gerilim – Kademe 1 (ANSI 27) 1,5 s 230 V – (%15…%20) b

Düşük Gerilim – Kademe 2 (ANSI 27) 0,2 s 230 V – ( %50…%75) b

Aşırı Frekans (ANSI 81/O) 0,5 s 51 Hz

Düşük Frekans (ANSI 81/U) 0,5 s 47 Hz

Vektör Kayması c 0,2 s (6o…9o) b

ROCOF (df/dt) (ANSI 81R) c 0,2 s (1…2,5) b Hz/s

a) Arızayı tespit ve kesici açma süresi dâhildir.b) Verilen aralıkta uygun değer dağıtım şirketi tarafından istenebilir ve ayarlanabilir.c) Jeneratör, adalanma durumunda çalışmaya elverişli teknik özellikte ise ilave olarak bu koruma rölelerinden en az biri kullanılmalıdır.

Not: Gerilim değerleri etkin (r.m.s) değerlerdir ve faz-nötr gerilimi olarak verilmiştir.


Koruma (YG)

Parametre Temizleme Süresi Açma Ayarıa

Aşırı Gerilim (ANSI 59) –Kademe 1 0,2 s V≥ 120Aşırı Gerilim (ANSI 59) – Kademe 2 1,0 s 110 < V < 120Düşük Gerilim – Kademe 1 (ANSI 27) 2,0 s 50 ≤ V < 88Düşük Gerilim – Kademe 2 (ANSI 27) 0,2 s V< 50Aşırı Frekans (ANSI 81/O) 0,2 s 51 HzDüşük Frekans (ANSI 81/U) 0,2 s 47 Hz

Düşük Frekans (ANSI 81/U)Dağıtım şirketi görüşüne uygun

olarak 0,2–300 sn aralığında ayarlanabilir.

Dağıtım şirketi görüşüne uygun olarak 47– 49,5 Hz aralığında

ayarlanabilir.Vektör Kayması c 0,2 s (6o…9o) b

Frekans değişim Oranı (ROCOF) (df/dt) (ANSI 81R) c 0,2 s (0,5…2,5) b Hz/s

Artık Gerilim (ANSI 59N) d d d

a) Gerilim ayarları anma gerilimin yüzdesi olarak verilmiştirb) Verilen aralıkta uygun değer dağıtım şirketi tarafından ayarlanabilecektir.c) Dağıtım şirketinin yapacağı etüt çalışmasına göre dağıtım şirketince gerek görülmesi halinde bu korumalardan birisi istenilebilir.d) Topraklama sistemine bağlı olarak gerektiği durumda dağıtım şirketi tarafından istenebilir. Statik jeneratörler için uygulanabilir değildir. Bu koruma talep edildiğine temizleme süresi ve açma ayar değerleri dağıtım şirketi tarafından belirlenir.

Tablo–2: YG seviyesinden bağlanan üretim tesisleri için koruma ayarı sınır değerleri;

Sayaç ve Ölçme Sistemi


B

A

A: Bağlantı ve ölçme sistemi B: Üretim tesisi Not 1: Yapılan gruplandırma, yerleşimi göstermek için düşünülmemiştir. Sadece ana kısımları belirtmektedir. Not 2: Ölçme sistemleri mühürlenebilir ve erişilebilir özellikte olmalıdır. Not 3: Bu şemada özellikle, ölçme sisteminin yapısı ve ölçüm noktalarının gösterimi amaçlandığından, diğer amaçlar ve kurallar kapsamında bulunması gerekli bütün teçhizat gösterilmemiştir.

~400/230 V

KKS

Faturalamaya esas çift yönlü sayaç

Bağlantı Hattı

kWh

* Ayırma Düzeni için açıklama:

Dağıtım şirketi tarafından dağıtım şirketi personelinin ihtiyaç duyduğu anda kolayca ulaşabileceği, dağıtım şirketince bağlantı noktasında kilitlenebilir, kontaklarının pozisyonu gözle görülebilir (üretim tesisinin dağıtım sisteminden ayrıldığının görülebildiği), ayırma düzeni. Bu ayırma düzeni kullanıcının ihtiyacına ve isteğine bağlı olarak gösterilen noktalardan sadece birine tesis edilmelidir.

Alçak Gerilim Dağıtım Şebekesi

Koruma ve kontrol sisteminin (KKS) fonksiyonları:

Aşırı Gerilim Koruma

Düşük Gerilim Koruma

Aşırı Frekans Koruma

Düşük Frekans Koruma

Kısa devre koruma

Aşırı yük koruma

Vektör Kayması**

ROCOF (df/dt) (ANSI 81R)** ** Generatör, adalanma durumunda çalışmaya elverişli teknik özellikte ise ilave olarak bu koruma rölelerinden en az biri kullanılmalıdır. Not: Eğer gerilim ve frekans kontrollü ve şebeke empedans ölçümlü otomatik ayrılma ile koruma düzeneği de varsa yeterli olabilir.

Ayırma düzeni*

Ayırma düzeni*

Generatör (veya Evirici)

G

~ ˜

Generatör (veya Evirici)

B

C

A

A: Bağlantı ve ölçme sistemi B: Üretim tesisi C: Tüketim Tesisi Not 1: Yapılan gruplandırma, yerleşimi göstermek için düşünülmemiştir. Sadece ana kısımları belirtmektedir. Not 2: Ölçme sistemleri mühürlenebilir ve erişilebilir özellikte olmalıdır. Not 3: Bu şemada özellikle, ölçme sisteminin yapısı ve ölçüm noktalarının gösterimi amaçlandığından, diğer amaçlar ve kurallar kapsamında bulunması gerekli bütün teçhizat gösterilmemiştir.

~400/230 V

KKS

~400/230 V

Yapı Bağlantı Hattı

Yapı Bağlantı Kutusu

kWh

* Ayırma Düzeni için açıklama:

Dağıtım şirketi tarafından dağıtım şirketi personelinin ihtiyaç duyduğu anda kolayca ulaşabileceği, dağıtım şirketince bağlantı noktasında kilitlenebilir, kontaklarının pozisyonu gözle görülebilir (üretim tesisinin dağıtım sisteminden ayrıldığının görülebildiği), ayırma düzeni. Bu ayırma düzeni kullanıcının ihtiyacına ve isteğine bağlı olarak gösterilen noktalardan sadece birine tesis edilmelidir.

Alçak Gerilim Dağıtım Şebekesi

kWh

Tüketim tesisi yükleri

Koruma ve kontrol sisteminin (KKS) fonksiyonları: Aşırı Gerilim Koruma

Düşük Gerilim Koruma

Aşırı Frekans Koruma

Düşük Frekans Koruma

Kısa devre koruma

Aşırı yük koruma

Vektör Kayması**

ROCOF (df/dt) (ANSI 81R)**

** Generatör, adalanma durumunda çalışmaya elverişli teknik özellikte ise ilave olarak bu koruma rölelerinden en az biri kullanılmalıdır. Not: Eğer gerilim ve frekans kontrollü ve şebeke empedans ölçümlü otomatik ayrılma ile koruma düzeneği de varsa yeterli olabilir.

Ayırma düzeni*

Tek yönlü Sayaç (2 nolu Sayaç)

G

˜

˜

Faturalamaya esas çift yönlü sayaç (1 nolu Sayaç)

Sayaç ve Fiyatlandırma


1) Tüketim tesisi ile aynı yerde olan üretim tesisleri için çift yönlü ölçüm yapabilen sayaçlar takılması gerekiyor.

2) Tüketim tesisi ile farklı yerde olan üretim tesisleri için de tüketim noktalarındaki sayaçlarda bir değişiklik yapılmayacak, üretim noktasında uzaktan okuma özelliği olan sayaç takılacak.

3) “Net ölçüm” yapılacak ve her fatura dönemi sonunda ilgili kişinin net üretici ise belirlenen fiyattan ödeme yapılacak, net tüketici ise tarife üzerinden tüketim bedeli ödeyecek.

4) Tüketim tesisi ile aynı yerde üretim tesislerine sahip gerçek veya tüzel kişilere net üretici ise sisteme verdiği enerji miktarı, net tüketici ise sistemden çektiği enerji miktarı üzerinden sistem kullanım bedeli ödeyecek.

5) Farklı ise, hem çektikleri hem de verdikleri enerji miktarı için sistem kullanım bedeli ödeyecek.

6) YEK’ler için 5346 sayılı kanun çerçevesinde belirlenen fiyat esas alınacak.

Güç Akışı


3/0AWG (Pigeon)

TEİAŞ 380 kV veya 154 kV

Şebeke TEİAŞ TM154/31,5 KV25+25 MVA

Kojenerasyon3 MW RES (Üretim) 3,3 MW Yük

4,54 MW

P

PV (Üretim)1 MW

Avantajlar Dağıtım ve iletim kayıplarını azaltırlar, Genelde yenilenebilir kaynaklara dayalı, sera

gazı emisyonu yaratmamaları ve çevre ile uyumlu olmaları,

İnşaat sürelerinin kısa oluşu ve kolay geliştirilmeleri,

İşletme bakım giderlerinin düşük olması.

Dezavantajlar Kısa devre gücünün artması ve çift yönlü yük

akışı için koruma ve işletme sorunları, Güç kalitesi parametrelerini etkilemesi, Enerji üretimi, meteorolojik ve mevsimsel

koşullara bağlıdır, Bağlı bulunduğu güç trafoları arasında yük

aktarılması yapılamamakta.

Mikro Şebeke ve Dağıtık Üretim Kavramı


Mikro Şebeke:Mikro şebekeler bağımsız olarak kontrol edilen (küçük), dağıtık üretimle birlikte güç sağlayan elektrik şebekeleridir (dağıtık üretim).

Üretim Birimleri = Mikro kaynaklar (<100 kW)• PV modülleri,• Küçük rüzgar santralleri• Yakıt pilleri (hücreleri)• Mikro türbinler

Enerji Depolama (güç profili)• Bataryalar• Süper kondansatörler• Volanlar

Yükler • Elektronik yükler• Tak çalıştır elektrikli/hibrit arabalar• Ana şebeke

Güç Elektroniği arayüzleri• DC-DC dönüştürücüler• İnverterler (eviriciler)• Doğrultucular


Akıllı Şebekeden Beklentiler

Esneklik

Güvenilirlik Karlılık

Erişilebilirlik

Kendi kendini onaran şebeke

Artan tüketici katılımı Yüksek arz kalitesi Her türlü üretim ve

depolama ünitesinin sisteme bağlanabilmesi

Pazar gelişimi Varlıkların optimizasyonu Statik şebeke

altyapılarından - esnek şebeke altyapılarına

Dinamik, yaşayan altyapılar, proaktif şebeke yönetimi

Bugün ve Gelecekteki Şebeke Yapısı


Mevcut Akıllı Şebeke Uygulamaları


Arz Güvenirliği Enerji Yönetim Sistemi / Dağıtım

Yönetim Sistemi Trafo Merkezi Otomasyonu Dağıtım Fideri Otomasyonu Gerilim regülasyonu Reaktif güç kompanzasyonu

Talep Yönetimi Gelişmiş Sayaç Altyapısı Hizmet sağlayıcı: doğru ve hızlı faturalandırma Müşteri: fatura izleme, tarife denetimi Arıza yeri algılama, çağrı yönetimi Uzaktan ev denetimi Akıllı beyaz eşya, yük denetimi

Varlık Yönetimi Gelişmiş ülkelerde primer teçhizatın

ortalama yaşı = 35 – 40 Artan talep ve rekabet Coğrafi Bilgi Sistemi (GIS) Trafo izleme (gaz, sıcaklık, nem) Kesici izleme (kısa devre akımı,

mekanik)

Teşvik Fiyatları (5346 Sayılı YEK Kanunu)


Tesis TipiCetvel-1 (Dolar

sent/kWh)

Cetvel-2 katkı (Yurt İçinde Gerçekleşen

İmalata göre alınabilecek en

yüksek değer) (Dolarsent/kWh)

Toplam En Yüksek Değer

(Dolar sent/kWh)

Hidroelektrik 7,3 2,3 9,6

Rüzgar 7,3 3,7 11

Fotovoltaik Güneş 13,3 6,7 20

Yoğunlaştırılmış Güneş 13,3 9,2 22,5

Biyokütle 13,3 5,6 18,9

Jeotermal Enerjisi 10,5 2,7 13,2


Teşvik Fiyatları Uygulaması

18/5/2005 tarihinden 31/12/2015 tarihine kadar işletmeye girmiş veya girecek YEK Destekleme Mekanizmasına tabi üretim lisansı sahipleri için, bu Kanuna ekli I sayılı Cetvelde yer alan fiyatlar, on yıl süre ile uygulanır.

Ancak, arz güvenliği başta olmak üzere diğer gelişmeler doğrultusunda 31/12/2015 tarihinden sonra işletmeye girecek olan YEK Belgeli üretim tesisleri için bu Kanuna göre uygulanacak miktar, fiyat ve süreler ile kaynaklar Cetveldeki fiyatları geçmemek üzere, Bakanlar Kurulu tarafından belirlenir.

Lisans sahibi tüzel kişilerin bu Kanun kapsamındaki yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı ve 31/12/2015 tarihinden önce işletmeye giren üretim tesislerinde kullanılan mekanik ve/veya elektro-mekanik aksamın yurt içinde imal edilmiş olması halinde; bu tesislerde üretilerek iletim veya dağıtım sistemine verilen elektrik enerjisi için, I sayılı Cetvelde belirtilen fiyatlara, üretim tesisinin işletmeye giriş tarihinden itibaren beş yıl süreyle; bu Kanuna ekli II sayılı Cetvelde belirtilen fiyatlar ilave edilir.

II sayılı Cetvelde yer alan yurt içinde imalatın kapsamının tanımı, standartları, sertifikasyonu ve denetimi ile ilgili usul ve esaslar, Bakanlık tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.

31/12/2015 tarihinden sonra işletmeye girecek olan YEK Belgeli üretim tesisleri için yerli katkı ilavesine ilişkin usul ve esaslar, Bakanlığın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu tarafından belirlenerek ilan edilir.


Teşvik Fiyatları Uygulaması (Lisanssız)

Muafiyetli üretim kapsamında yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisi üreten gerçek ve tüzel kişiler; ihtiyaçlarının üzerinde ürettikleri elektrik enerjisini dağıtım sistemine vermeleri halinde, I sayılı Cetveldeki fiyatlardan on yıl süre ile faydalanabilir.

Bu kapsamda dağıtım sistemine verilen elektrik enerjisinin perakende satış lisansını haiz ilgili dağıtım şirketi tarafından satın alınması zorunludur.

İlgili şirketlerin bu kapsamda satın aldıkları elektrik enerjisi, söz konusu dağıtım şirketlerince YEK Destekleme Mekanizması kapsamında üretilmiş ve sisteme verilmiş kabul edilir. YEK Destekleme Mekanizmasına bir sonraki takvim yılında tabi olmak isteyenler YEK Belgesi almak ve 31 Ekim tarihine kadar EPDK’ya başvurmak zorundadır.

31/12/2015 tarihinden sonra işletmeye girecek olan YEK Belgeli üretim tesisleri için yerli katkı ilavesine ilişkin usul ve esaslar, Bakanlığın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu tarafından belirlenerek ilan edilir.

YEK Destekleme Mekanizmasına tabi olanlar,uygulamaya dâhil oldukları yıl içerisinde uygulamanın dışına çıkamaz.

EPDK tarafından lisans başvuruları değerlendirilirken bağlantı görüşünün oluşturulması aşamasında, bu Kanun kapsamındaki yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesislerine öncelik tanınır.


Şebeke Açısından

Tüketici Açısından

Çevre Açısından

Teknoloji Açısından

• Güvenirlilik• Esneklik• Şebeke

modernizasyon fırsatı

• Üretimin tüketim noktasına yaklaştırılması

• İletim/dağıtım kayıplarının azaltılması

• Güç kalitesinde iyileştirme

• Yüksek arz kalitesi,

• Karlılık• Verimlilik• Isı ve elektrik

ihtiyacının lokal ve karlı bir şekilde karşılanması

• Ev, ofis, otel, hastane, yurt, AVM gibi yerlerde kullanılabilme olanağı

• Rekabet gücü avantajı

• Tedarik sürekliliği

• Sürdürülebilir çevre

• Karbon emisyonunun azaltılması

• Tasarımı, kurulumu ve çalışması çok kolaydır.

• Doğalgaz , biyogaz ve biyo yakıt ile çalışabilme seçeneklerine sahiptir.

• Tek bir tesisten; endüstriyel buhar, elektrik ve yakın çevredeki yerleşim birimlerine merkezi ısıtma/soğutma hizmeti verilebilmesine olanak sağlar.

Sonuçlar

Teşekkürler!Bilal ŞİMŞEKElektrik Müh.

TEDAŞ Genel MüdürlüğüAR-GE Planlama ve Dış İlişkiler Daire Başkanlığı

Dağıtım Şebekeleri Planlama ve Güncelleştirme MüdürlüğüTel: 0 312 212 69 00 - 2574

e-posta: [email protected]


mailto:[email protected]




t ürkiye elektrik dağıtım anonim Şirketi (tedaŞ ) tedas .tr

Documents