TƯ VẤN DI TRUYỀN TRƯỚC SINH

TSBS NGUYỄN KHẮC HÂN HOAN Trưởng Khoa Xét nghiệm Di truyền Y học Bệnh viện Từ Dũ

Dị tật bẩm sinh & di truyền

Tỉ lệ ngày càng tăng

30% các bệnh nhập viện ở trẻ em

20% tử vong sơ sinh &50% tử vong ở TE

> 50% sẩy thai trước 13 tuần do rối loạn NST

Khó điều trị, tốn kém, chất lượng cuộc sống kém

Nguồn: Prenat Neonat Med 1999;4:157-164

Phòng ngừa rối loạn di truyền

sàng lọc sơ sinh

sàng lọc trước

hôn nhân

sàng lọc di truyền phôi

trước làm tổ

sàng lọc trước sinh

(1) Nhân tế bào

(46) Nhiễm sắc thể

(3,2 tỉ) Nucleotide

Có rất nhiều ti thể, Mỗi ti thể: có 37 gen

Bộ gen người

Nguyên nhân gây dị tật bẩm sinh

Nhiều gen 50%

Một gen 19%

Nhiễm sắc thể 15%

Yếu tố gây quái 16%

Khó tìm nguyên nhân nếu chỉ có 1 dị tật bẩm sinh

• Sứt môi

• Fallot 4

Kiểu di truyền phức tạp

Hội chứng DiGeorge Trội

Đục thủy tinh thể bẩm sinh Trội, Lặn, X lặn

Điếc bẩm sinh Trội, Lặn, X lặn, Ti thể

Hội chứng Ehlers-Danlos Trội, Lặn, X lặn

Đầu nhỏ Trội, Lặn

Thận đa nang Trội, Lặn

U sắc tố võng mạc Trội, Lặn, X lặn, Ti thể

Chương trình Chẩn đoán trước sinh

bất thường gen, nhiễm sắc thể

Wolf-Hirschhorn Cri du Chat

Smith-Magenis

Williams Beuren

Langer Giedion

Prader Willi Angelman

Miller-Dieker

DiGeorge

DiGeorge

11 - 13 tuần 6 ngày Đo NT + double test

± Các XN khác

Sinh thiết gai nhau

(11 – 14 tuần)

15 – 20 tuần 6 ngày Triple test

Nếu chưa XN Double test

Chọc ối

(> 16 tuần)

Siêu âm hình thái học

(18 – 22 tuần)

THỤ

THAI

Quy trình sàng lọc & chẩn đoán trước sinh

SINH

Nguy cơ cao Nguy cơ cao Nguy cơ cao

XN gen

Chọc hút dịch ối (thai 16 – 22 tuần)

Đánh giá mẫu ối

Không lẫn máu Nhiễm máu +

(có vài vệt máu nhỏ)

Nhiễm máu ++

(vệt máu 20% - 50%)

Nhiễm máu +++

(50% - 70%)

Nhiễm máu > +++

(> 70%)

Bs Nguyễn Khắc Hân Hoan

Các kỹ thuật XN gen, nhiễm sắc thể trước sinh

Chẩn đoán

trước sinh

Karyotype

FISH

QF-PCR MLPA

Prenatal

BoBs

Micro-Array

Cấu trúc đại thể + số lượng NST

Số lượng NST Hoặc 1 Xóa vi đoạn Thực hiện riêng biệt

Số lượng NST Xóa vi đoạn

Số lượng NST VÀ 9 Xóa vi đoạn Thực hiện 1 LẦN

Karyotype thai Trisomy 13 – Hội chứng Patau

Hội chứng Patau – Trisomy 13

Xét nghiệm Prenatal BoBs

Phát hiện lệch bội nhiễm sắc thể: 13, 18, 21, XY và 9 xóa vi đoạn nhiễm sắc thể có tần suất cao

1/1.350 – 1/1.800

• Chr 21

• Chr 13

• Chr 18

• Chr X

• Chr Y

• DiGeorge

• Williams-Beuren

• Prader-Willi

• Angelman

• Smith-Magenis

• Wolf-Hirschhorn

• Cri du Chat

• Langer-Giedion

• Miller-Dieker

Hội chứng DiGeorge

Ai cần Tư vấn Di truyền Trước sinh

17

“Thắc mắc, khủng hoảng tâm lý

về các bệnh di truyền, dị tật bẩm sinh”

Thai phụ, cặp vợ chồng

Người thân, bạn bè

Bác sĩ, đồng nghiệp

Chuyên gia tư vấn

Mục đích Tư vấn Di truyền Trước sinh

Cung cấp thông tin Thảo luận các giải

pháp

Nguy cơ thai mắc bệnh

Chẩn đoán, Điều trị

Kiểu gen, Kiểu hình bệnh

Kiểu di truyền cho con:

Mendel, không Mendel

Khách hàng tự quyết định

Không lo âu, khủng

hoảng

Không cảm thấy TỘI LỖI

Định lượng nguy cơ mắc bệnh của thai

Nguy cơ thai bị bệnh là bao nhiêu

• 25% (1/4) Thiếu máu thalassemia

• 4% (1/25) Sứt môi, chẻ vòm

• 2% (1/50) Dị tật tim bẩm sinh

• 0,5% (1/200) Hội chứng Down

Không quên mặt tích cực

Nguy cơ không có trí nhớ

Định tính nguy cơ

Tính chất của nguy cơ bị bệnh di truyền, DTBS

• Có điều trị triệt để được không

• Hậu quả, Chất lượng cuộc sống thế nào

• Có chẩn đoán – can thiệp trước sinh được không

Phẫu thuật được Phù nhau thai

Thai chết lưu DTBS tim, RL phát triển

tâm thần vận động

Không chữa khỏi

Thừa ngón,

dính ngón

1/2

Alpha

thalassemia

1/4

Hội chứng

DiGeorge

1/200

Trường hợp: Nhiễm sắc thể 21 hòa nhập tâm

Nguy cơ sinh con bị Hội chứng Down (Trisomy 21): 100%

Giải pháp: xin trứng, tinh trùng

Nguy cơ tái mắc một số dị tật bẩm sinh

Dị tật bẩm sinh Tần suất

1/1.000

Nam:Nữ % con II bệnh (cha mẹ BT)

% con bệnh (cha/mẹ bệnh)

Khe môi, khe hàm 1 – 2 3:2 4 4

Khoèo chi 1 – 2 2:1 3 3

Dị tật tim 8 1:1 1-4 2 (cha)

6 (mẹ)

Trật khớp háng 1 1:6 6 12

Lỗ tiểu đóng thấp 2 - 10 10

Vô sọ

Hở cột sống

1,5

2,5

1:2

2:3

4-5

4-5

-

4

Hẹp môn vị Nam

Nữ

2,5

0,5

-

-

2

10

4

17

Trường hợp mang thai sứt môi, chẻ hàm

Nam : Nữ = ~2 : 1

NGUYÊN NHÂN

Phơi nhiễm yếu tố gây DTBS trong thai kỳ

Nhiễm sắc thể:

• Trisomy 13, 18, 21, del 22q11.2, 4p- …

Đột biến gen: 487 gen

(Winter and Baraitser (2001) London

Dysmorpholgy Database)

Nguy cơ tái mắc: 4%

Giải pháp: tìm nguyên nhân (nếu có thể),

phẫu thuật sau sinh

Khoảng mờ gáy trên siêu âm

Thai 11 – 13 tuần 6 ngày (CDĐM: 45 – 84mm)

Càng lớn càng tăng nguy cơ dị tật, bất thường bẩm sinh

Dị tật bẩm sinh ở thai có khoảng mờ gáy lớn

Tim bẩm sinh

• NT = 2,5 – 3,5mm tim bẩm sinh 0,6 - 5%

• NT = 8,5 mm tim bẩm sinh 64%

Khe môi, khe hàm

Thoát vị hoành

Loạn sản cơ xương

Bất thường thận

Chậm phát tâm thần vận động

Hội chứng di truyền

Bilardo (2007) Ultrasound Obstet Gynecol, 30:11-8

Thai có khoảng mờ gáy 7mm, Karyotype bình thường

Tử vong sau sinh 2 tuần

NT(mm)

(n = 1.063)

NST

bất thường

%

NST bình thường % Sinh sống

không bị

DTBS

%

DTBS /

HC di truyền

Sinh sống

không DTBS

95th – 3,4mm 10 7 92 83

3,5–4,4 25 8 90 68

4,5–5,4 45 21 79 43

5,5–6,4 70 45 45 14

≥6,5 76 47 18 4

> 95th 22 9 89 70

Ayras (2013) Prenat Diag, 33:856-862

Dị tật bẩm sinh - Hội chứng di truyền

ở thai có NT tăng + Karyotype bình thường

Tỉ lệ thực tế có thể cao hơn vì được chấm dứt thai kỳ trước

khi sẩy thai hoặc chết lưu

Lưu ý

Tại sao kết quả xét nghiệm (gen, nhiễm sắc thể) bình

thường, nhưng vẫn bị dị tật bẩm sinh?

Xét nghiệm gen, nhiễm sắc thể trước sinh

• không thể khảo sát hết các nguyên nhân gây bất

thường di truyền và DTBS

Cần tư vấn di truyền trước sinh toàn diện

• các kết cục có thể xảy ra

• khả năng tái mắc

Ghi nhớ

Xét nghiệm gen, nhiễm sắc thể trước sinh

• không thể khảo sát hết các nguyên nhân gây bất

thường di truyền và DTBS

Cần tư vấn di truyền trước sinh toàn diện

• các kết cục có thể xảy ra

• khả năng tái mắc

Cám ơn

TS. BS. NGUYỄN KHẮC HÂN HOAN

Email: drhoan@gmail.com

Di động: 08 8888 4400