tabean cancer newtcb.nci.go.th/cweb/files/20151118_cancerregistrymanual.pdf · 2016-01-11 ·...

หนวยงานทเผยแพร หนวยงานทะเบยนมะเรงกลมงานเทคโนโลยและสารสนเทศสถาบนมะเรงแหงชาต 268/1ถนนพระราม6เขตราชเทวกรงเทพฯ10400 โทร.023547028-35ตอ2700,2416

Distributedby InformationTechnologyDivision NationalCancerIntitute, RamaIVRoad,RatchathewiDistrict, Bangkok10400,Thailand. Tel.+66(0)22026800ext.2700,2416 Fax+66(0)26445373 http://www.nci.go.th

ปทพมพ 2558

Published 2015

ISBN 978-616-11-2729-9

จดพมพโดย บรษทนวธรรมดาการพมพ(ประเทศไทย)จ�ากด

ผลงานนใช สญญาอนญาตของครเอทฟคอมมอนสแบบแสดงทมา-ไมใชเพอการคา-อนญาตแบบเดยวกน 3.0ตนฉบบ

รองปก

ค�าน�า โรคมะเรงเปนปญหาสาธารณสขทสาคญ ของประเทศเปนสาเหตการเสยชวตอนดบหนงในคนไทย การทาทะเบยนมะเรงเปนสงจาเปนพนฐานททาใหทราบถง อตราการเกดโรค อตราการเสยชวต และแนวโนมของการเกดโรค ใชเปนขอมลในการวางแผนการปองกนและควบคมโรค อกทงเปนขอมลในการตดตามและประเมนผลการดาเนนงาน นบวาเปนความโชคดของประเทศไทย ทใหความสาคญในเรองน โดยไดมการจดทาทะเบยนมะเรง ครงแรกท คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม ในป พ.ศ. 2504 จากนนกมทะเบยนมะเรงอกหลายแหงจดตงขนเปนลาดบทวประเทศ จนในปจจบนเมอกระทรวงสาธารสขกาหนดแผนการจดระบบสขภาพ โดยแบงเปนเขตสขภาพ 13 เขต มการพฒนาระบบบรการ ทตอบสนองตอปญหาสาธารณสขสขภาพทงหมด ทเปนปญหา 10 สาขา รวมถงสาขาโรคมะเรง ทาใหในปจจบน การขยายตวการทาทะเบยนมะเรง เพมขนอยางรวดเรว ในการทาทะเบยนมะเรงนน จะตองมการจดเกบขอมลโดยใชหลกเกณฑเดยวกน ซงเปนหลกมาตรฐานสากล เพอจะใหไดขอมลทถกตอง มคณภาพ และนาไปใชประโยชนไดอยางแทจรง สถาบนมะเรงแหงชาต จงไดรวมมอกบ หนวยทะเบยนมะเรงของโรงพยาบาลมะเรงภมภาค และของมหาวทยาลย จดทาคมอการทาทะเบยนฉบบภาษาไทย เพอใหเจาหนาท บคลากรทางการแพทย โดยเฉพาะในหนวยทะเบยนมะเรงทเรมใหม ใชเปนแนวทางในการดาเนนงาน กระผมขอขอบคณ ทานผเชยวชาญดานการทาทะเบยนมะเรง ทกทานทไดทมเทและเสยสละเวลา ในการจดทาคมอในครงน และหวงเปนอยางยงวา คมอการทาทะเบยนมะเรงฉบบน จะเปนประโยชน ตอทานทงหลาย

(นพ.วรวฒ อมสาราญ) ผอานวยการสถาบนมะเรงแหงชาต

สารบญเรอง หนา

บทท1. ประวตการกอตงทะเบยนมะเรง 1 - 3 รศ.นพ.สรพล เวยงนนท

บทท2. การจดตงหนวยทะเบยนมะเรง 4 - 8 อ.รงสยา บวสม, อ.อญชล ศภอรรถกร ● จดมงหมายของการจดตงทะเบยนมะเรง 4 ● ชนดของการทาทะเบยนมะเรง 4 ● ขนตอนการจดตงทะเบยนมะเรง 5

บทท3. แหลงขอมลทะเบยนมะเรง 9 - 23 อ.กาญจนา ดาวประเสรฐ,อ.วสนต จนทรสอาด,อ.อาทตย เลขลบ ● วธการรวบรวมขอมลทะเบยนมะเรง 10 ● ตวแปรสภาพหลงการรวบรวม 11 ● คมอการกรอกแบบรายงานโรคมะเรง 15

บทท4. การใหรหสICD-O 24 - 45 พญ.จตราพร ธนบด, พญ.ทวาพร เทศสวสดวงศ ● การลงรหสโรค 24 ● การลงตาแหนง Topography 25 ● ขอยกเวนในการใหรหสโรค ICD - O 40

บทท5. การควบคมคณภาพ 48 - 54 ผศ.นายแพทยภทรวฒ วฒนศพท, อ.วราภรณ ภธวฒ ● ความเปรยบเทยบกนไดของขอมล (Comparability) 48 ● ความสมบรณ (Completeness) 49 ● ความนาเชอถอ (Validity) 52 ● ระยะเวลา (Timeliness) 54

บทท6. การวเคราะหขอมลทะเบยนมะเรง 55 - 61 นพ.ดลสข พงษนกร,ดร.กฤตกา สวรรณรงเรอง ● อบตการณเฉพาะกลมอาย 56 ● การควบคมอาย 57

บทท7. การจดท�ารายงาน 62-63 ดร.กฤตกา สวรรณรงเรอง, อ.รงสยา บวสม

บทท8. จรยธรรมและความปลอดภยของขอมล 64-66 ดร.ศลพร แสงกระจาง ● โครงสรางการบรหารงาน 65

บทท 1ประวตการกอตงทะเบยนมะเรง

การกอตงทะเบยนมะเรง

ทะเบยนมะเรงในประเทศไทย เรมตนทคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหมตงแต พ.ศ. 2504 ซงเรมดาเนนงานหนวยทะเบยนผปวยโรคมะเรง โครงการโรคมะเรง โดยความรเรมของ ศาสตราจารยนายแพทย โอกาส พลางกร ศาสตราจารยนายแพทยธนยโสภาคย เกษมสนต และ Dr. Robert A. Wise เปนผดาเนนงานการเกบสถต ใหหนวยงานนแฝงอยในภาควชาศลยศาสตร โดยมศาสตราจารยนายแพทยโอกาส พลางกร เปนประธานคณะกรรมการทะเบยนมะเรง และแพทยหญงนมต มารตน เปนเลขานการ ตงแตป พ.ศ. 2506 เปนตนมา ซงคณะกรรมการดาเนนงานผปวยโรคมะเรง มการแตงตงทก 2 ป และเปลยนแปลงไปทก 2 ป ป พ.ศ. 2514 สถาบนมะเรงแหงชาต รวบรวมขอมลผปวยมะเรงและรายงานอบตการณมะเรง อยางไรกตามขอมลทไดยงจากด ในเวลาตอมาประเทศไทย ไดรบความรวมมอจาก International Agency for Research on Cancer (IARC) โดยนายแพทย Max Parkin สนบสนนการกอตงทะเบยนมะเรงระดบประชากรโดยมการกอตงในจงหวดเชยงใหม ขอนแกน สงขลา ในป พ.ศ. 2528, 2530 และ 2533 ตามลาดบ

ทะเบยนมะเรงภาคเหนอ

ทะเบยนมะเรงในภาคเหนอ เรมแรกทจงหวดเชยงใหมในป พ.ศ. 2528 ดาเนนการโดยหนวยทะเบยนมะเรง สงกดคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม ซงถอเปนการจดตงทะเบยนมะเรง แหงแรกของประเทศไทย ทะเบยนมะเรงเชยงใหม ไดเขารวมเปนสมาชกของสมาคมทะเบยนมะเรงนานาชาต (International Association for Cancer Registry; IACR) ตงแต 30 พฤศจกายน 2537 ตอมาไดมการจดทาทะเบยนมะเรงระดบประชากร ในจงหวดลาปาง โดยเปนโครงการวจยของคณะวจยจากสถาบนมะเรงแหงชาต รวมกบโรงพยาบาลมะเรงลาปาง การศกษาวจยแบบยอนหลงในจงหวดลาปางไดเรมเกบขอมลตงแตป พ.ศ. 2531 - 2535 ตอมามการจดตงโรงพยาบาลมะเรงลาปาง จงมการจดทาทะเบยนมะเรงระดบโรงพยาบาล และระดบประชากรในป พ.ศ. 2538 เปนตนมา ทะเบยนมะเรงลาปางไดเขารวมเปนสมาชกของสมาคมทะเบยนมะเรงนานาชาต (International Association for Cancer Registry; IACR) ตงแต พฤษภาคม 2545 และมการจดทาทะเบยนมะเรงระดบประชากรในจงหวดอน ๆ ซงอยภายใตความรบผดชอบของงานทะเบยนมะเรง โรงพยาบาลมะเรงลาปาง ไดแก จงหวดลาพน จงหวดพษณโลก เรมในป พ.ศ. 2546, จงหวดแพร เรมในป พ.ศ. 2554, จงหวดเชยงราย เรมในป พ.ศ. 2557 และจงหวดพะเยา เรมในป พ.ศ. 2558

คมอการท�าทะเบยนมะเรง 1

ทะเบยนมะเรงภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ทะเบยนมะเรงระดบประชากร ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอมทงหมด 3 แหง เรมกอตงแหงแรกทคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ในป พ.ศ. 2527 นาโดย นพ.วนชย วฒนศพท ไดรบการสนบสนนจาก IARC และทนจากสมาคมพทธศาสนา ประเทศญปน ในป พ.ศ. 2528 รวบรวมขอมลโรงพยาบาลและป พ.ศ. 2530 ขยายเปนทะเบยนมะเรงระดบประชากร จงหวดขอนแกน ตอมามการจดทาโครงการคดกรองมะเรงปากมดลก ทจงหวดนครพนม นาโดยคณะของ ดร. เพชรรนทร ศรวฒนกล และ รศ.นพ. หชชา ศรปลง ซงมการทาทะเบยนมะเรง จงหวดนครพนม รวมดวยในป พ.ศ 2540 แตเนองจากเปนเฉพาะโครงการ ทะเบยนมะเรงนครพนมจงไมตอเนอง ตอมามการจดตงโรงพยาบาลมะเรงภมภาค ในเขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอ จดตงทจงหวดอดรธาน และจงหวดอบลราชธาน และไดมการจดทาทะเบยนมะเรงระดบประชากร ขนภายใตความรบผดชอบของโรงพยาบาลมะเรง ทะเบยนมะเรงจงหวดอบลราชธาน เรมดาเนนการป พ.ศ. 2543 และจงหวดอดรธานเรมดาเนนการป พ.ศ 2545

ทะเบยนมะเรงภาคกลาง

ในเขตภาคกลาง สถาบนมะเรงแหงชาต จดทาทะเบยนมะเรงกรงเทพมหานคร เรมตงแตป พ.ศ. 2533 ตอมาไดขยายการจดทาทะเบยนมะเรงระดบประชากร ไปยงเขตพนทจงหวดใกลเคยง ไดแก จงหวดราชบร จงหวดกาญจนบร จงหวดพระนครศรอยธยา เรมในป พ.ศ. 2543 สวนงานทะเบยนมะเรง โรงพยาบาลมะเรงลพบร รบผดชอบตามภารกจหลกเรมตนในป พ.ศ. 2542 รวบรวมขอมลทะเบยนมะเรงระดบโรงพยาบาลมะเรงลพบร และในป พ.ศ. 2544 เรมทาฐานขอมลทะเบยนมะเรงระดบประชากรจงหวดลพบร และทะเบยนมะเรงจงหวดปทมธาน รบผดชอบโดยโรงพยาบาลมหาวชราลงกรณธญบรเรมตนรวบรวมขอมลในป พ.ศ. 2547

ทะเบยนมะเรงภาคใต

หนวยระบาดวทยา คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร จงหวดสงขลา เปนหนวยงานทเรมตนการทาทะเบยนมะเรงในลาดบตน ๆ ของประเทศไทย ภายใตความรบปดชอบของหนวยระบาดวทยา คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร โดยม รศ.นพ.หชชา ศรปลง เปนผอานวยการศนยทะเบยนมะเรง และเปนผเชยวชาญทางดานการจดทาทะเบยนมะเรงในระดบนานาชาต ลาสดมการขยายการจดทาทะเบยนมะเรงจงหวดปตตาน สวนโรงพยาบาลมะเรงสราษฎรธานรบผดชอบตามภารกจหลกเรมตน จดทาทะเบยนมะเรงจงหวดสราษฎรธานในป พ.ศ. 2547 และจงหวดกระบใน ป พ.ศ 2556 นอกจากนนในป 2540 ทางสถาบนมะเรงแหงชาตยงไดเรมทาทะเบยนมะเรงระดบประชากรในจงหวดประจวบครขนธขนอกจงหวด

ทะเบยนมะเรงภาคตะวนออก

สถาบนมะเรงแหงชาต จดทาทะเบยนมะเรง ในจงหวดเขตพนทภาคตะวนออก ไดแก จงหวดระยอง ในป พ.ศ. 2540 สาหรบโรงพยาบาลมะเรงชลบร ไดมการจดทาทะเบยนมะเรงระดบประชากรจงหวดชลบร ขนเรมดาเนนการป พ.ศ. 2446

คมอการท�าทะเบยนมะเรง2

การรายงานและหนงสอทตพมพ

ป พ.ศ. 2536 ตพมพ Cancer in Thailand ฉบบแรก อยใน series ของ IARC technical report เปนอบตการณมะเรงในประเทศไทย ระหวางป พ.ศ. 2531 - 2534 เปนอบตการณจากสจงหวดคอจงหวดเชยงใหม จงหวดขอนแกน กรงเทพมหานครฯ และจงหวดสงขลา หนงสอ cancer in Thailand ฉบบท 2 ยงคงอยใน series ของ IARC technical report เปนสถตโรคมะเรงในชวงป พ.ศ. 2535 - 2537 โดยคาดประมาณจาก 5 จงหวด เพมจากเดมอกหนงจงหวด คอ จงหวดลาปาง ตงแตฉบบท 3 เปนตนมา สถาบนมะเรงแหงชาต กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข เปนผรบผดชอบตพมพ คณะบรรณาธการมาจากทะเบยนมะเรงตาง ๆ ฉบบท 3 เปนสถตในชวงป พ.ศ. 2538 - 2540 เปนสถตทคาดประมาณไดขอมลจากแปดจงหวด โดยเพมขนอกสามจงหวด คอ จงหวดนครพนม จงหวดระยอง และจงหวดประจวบครขนธ ปจจบน เปนฉบบท 8 ป 2010 - 2012 โดยรบความรวมมอจากหนวยงานตาง ๆ ททาทะเบยนไดแก มหาวทยาลยเชยงใหม มหาวทยาลยขอนแกน โรงพยาบาลมะเรงลาปาง โรงพยาบาลมะเรงลพบร โรงพยาบาลมะเรงชลบร โรงพยาบาลมะเรงอบลราชธาน โรงพยาบาลมะเรงอดรธาน โรงพยาบาลมะเรงสราษฎรธาน และโรงพยาบาลมหาวชราลงกรณธญบร


การทาทะเบยนมะเรง หมายถง ขบวนการในการรวบรวมขอมลอยางตอเนอง เกยวกบจานวนการเกด และ ลกษณะตาง ๆ ของโรคมะเรงทกชนด ทเกดจากทกตาแหนงอวยวะในรางกาย รายละเอยดของเนองอกทควรรายงานน อาจแตกตางในแตละหนวยทะเบยนมะเรง ขนอยกบความสนใจ และสภาวะของแตละแหง

จดมงหมายของการท�าทะเบยนมะเรง

1. เพอทจะมขอมลเกยวกบโรคมะเรงตาง ๆ ทาใหทราบระดบของปญหา ทราบชนดของมะเรงทพบบอยและแนวโนมของมะเรงนน ๆ 2. เปนขอมลในการศกษาระบาดวทยา และนามาวางแผนในการปองกน และควบคมโรคมะเรงของประเทศ

ชนดของการท�าทะเบยนมะเรง

การทาทะเบยนมะเรง จาแนกเปน 1. Population-based cancer registry (ทะเบยนมะเรงระดบประชากร หรอ ระดบชมชน) 2. Hospital-based cancer registry (ทะเบยนมะเรงระดบโรงพยาบาล 3. Special cancer registry (ทะเบยนมะเรงเฉพาะสวน หรอ อวยวะ) 4. Pathology registry แตทนยมทาโดยทวไปม 2 ชนดคอ ทะเบยนมะเรงระดบประชากร และทะเบยนมะเรงระดบโรงพยาบาล

1. Population-based cancer registry (ทะเบยนมะเรงระดบประชากร หรอ

ระดบชมชน)

เปนการรวบรวมขอมลผปวยโรคมะเรงจากแหลงตาง ๆ ทเกดขนในกลมประชากร ในพนทเปาหมาย ประโยชน 1. แสดงปญหาในชมชน ทาใหทราบอบตการณ, อตราตาย, อตราการอยรอด 2. เปนขอมลทางออมทใชสนบสนนการตดตามผปวย 3. ชวยในการวางแผนและประเมนผลการควบคมปองกน และ การรกษาโรคมะเรงในชมชน 4. ขอมลพนฐานงานวจย

บทท 2การจดตงหนวยทะเบยนมะเรง


2.Hospital-basedcancerregistry(ทะเบยนมะเรงระดบโรงพยาบาล)

เปนการรวบรวมขอมล ผปวยมะเรงทกราย ทเขามารบการรกษาในโรงพยาบาลแหงนน ๆ โดยไมจากดภมลาเนาของผปวย ประโยชน 1. แสดงปญหาของมะเรงในโรงพยาบาล 2. แสดงถงคณภาพการใหบรการรกษาพยาบาลผปวย 3. แสดงถงอตราการอยรอด , ภาวะแทรกซอนของโรงพยาบาล 4. ขอมลพนฐานงานวจย

การจดตงหนวยทะเบยนมะเรง

การจดตงหนวยทะเบยนมะเรงประกอบไปดวยปจจยทสาคญ 3 ประการดวยกนคอ 1. คน (จานวนคนและองคความร) 2. สงของ (อปกรณทใชในการทา) 3. งบประมาณ

1.คน(จ�านวนคนและองคความร)

● จานวนคน ขนอยกบ ขนาดของหนวยทะเบยนมะเรงวามขอมลผปวยมะเรงตอปมากแคไหน ● องคความร ความรทจาเปนในการทะเบยนมะเรงประกอบดวย 1. ความรเบองตนในการทาทะเบยนมะเรง 2. ความรในการใหรหส ICD-O 3. ความรในการวเคราะหขอมลทะเบยนมะเรงขนพนฐาน 4. ความรในโปรแกรมทใชจดเกบขอมลทะเบยนมะเรง

2.สงของ(อปกรณท ใช ในการท�า)

● แบบฟอรมทใชในการเกบขอมล ● เครอง คอมพวเตอร ● โปรแกรมทใชในการเกบขอมล

3.งบประมาณ

เปนสงจาเปนในการทาทะเบยนมะเรง สวนจานวนงบนนขนอยกบบรบทของแตละโรงพยาบาลนน ๆ


เกณฑในการจดอตราก�าลงของหนวยทะเบยนมะเรง

จ�านวนผปวยมะเรงรายใหมในแตละป

(ราย/ป)

จ�านวนเจาหนาท จ�านวนเครองคอมพวเตอร

(เครอง)แพทย(คน)

พยาบาล(คน)

เจาหนาททะเบยนมะเรง(คน)

>1,000 1 1 1 2

1,000 - 1,500 1 1 1 2

1,500 - 2,000 1 1 2 3

>2,000 1 1 3 4

หมายเหต โดยเฉลยแลวเวลาทใช ในการในการเกบขอมลทะเบยนมะเรง ประมาณ 13 - 15 นาท/รายโดยทขอมลทกอยางจะตองอยทจดเดยวกนและทาตอเนองกน ประกอบดวย 1. คดลอกขอมล ใชเวลา 7-10 นาท/ราย 2. ใหรหสโรค ICD-O และรหสทอย 1 นาท/ราย 3. บนทกขอมลลงระบบคอมพวเตอร 5 นาท/ราย

เครองคอมพวเตอรท ใช ในการท�าทะเบยนมะเรง

ควรเปนคอมพวเตอรทมคณสมบตขนตาดงตอไปน

คณสมบตเฉพาะเครอง เครองตวท1

ระบบปฏบตการ Window 7 ขนไป

หนวยความจา 4 GB

HD 250 GB ขนไป

การใชงาน Key ปกต

หมายเหต เครองปกตทมขายในทองตลาดทวไป

ขนตอนการจดตงทะเบยนมะเรง

1. แตงตงคระกรรมการทะเบยนมะเรง การเรมตนทาทะเบยนมะเรง มความจาเปนอยางยงทตองมคณะกรรมการควบคมนโยบาย คณะกรรมการดาเนนงาน ซงจะตองประกอบไปดวย ผทาทะเบยนมะเรง ผสนบสนน ผใหขอมลและผใชขอมล แผนของทะเบยนมะเรงควรไดรบความเหนชอบจากองคกรวชาชพ 2. ก�าหนดวตถประสงค จะตองมการกาหนดวตถประสงคในการทาใหชดเจน ในบรบทของขดความสามารถในทางการแพทยและความตองการของโรงพยาบาล


3. ทตงของทะเบยนมะเรง ขนอยกบบรบทของโรงพยาบาลนน ๆ อยางไรกตามการบรหารงานของทะเบยนมะเรงตองเปนเอกเทศ ทสามารถจะขยายและรองรบการเตบโตของทะเบยนมะเรงในอนาคตได สาหรบการวางแผนใชพนท นอกเหนอจากพนทสานกงาน ควรวางแผนใหมพนทสาหรบการเกบเอกสารในรปแบบตาง ๆ รวมทงสาหรบคอมพวเตอร ซงจะมมากขนเรอย ๆ 4. การเงนและงบประมาณ งบประมาณทใช ในการดาเนนงานของทะเบยนมะเรง ขนกบขนาดของประชากรและพนททรบผดชอบ จานวนและชนดของแหลงขอมลในพนท รายละเอยดของขอมลทจดเกบ การตดตามสถานภาพของผปวย ทงนงบประมาณทใชมกจะตองเพมขนเรอย ๆ เมอเวลาผานไป จากจานวนผปวยและขอมลในฐานทะเบยนทเพมขน สงผลใหเปนภาระในการตดตามผปวยมากขน รวมทงความตองการบคคลากรทมความสามารถในการวเคราะหและ การเผยแพรขอมล 5. บคคลากร ปจจยของความสาเรจในการทาทะเบยนมะเรง คอหวหนาทมความเปนผนาทสามารถใหความ ชวยเหลอผรวมงาน สวนจานวนบคคลากรขนอยกบภาระงาน ไดแกจานวนขอมล วธการรวบรวมขอมล การใหรหสโรค การตรวจสอบความซาซอนของขอมล การตรวจสอบความครอบคลม และความตอเนองของกระบวนการทะเบยนมะเรง รวมทงการวเคราะห การนาเสนอขอมล ดงนนทะเบยนมะเรงควรมบคคลากรทพอเพยง มภาระงานทเหมาะสม โดยทวไปทะเบยนมะเรงมแนวโนมทจะมจานวนบคคลากรนอย บคคลากรของทะเบยนมะเรงควรประกอบดวย ผทมความรความสามารถและประสบการณทางการแพทยทผานการฝกอบรมกระบวนการทาทะเบยนมะเรง ในหลายทะเบยนมะเรงมหวหนาเปนแพทย ทมความรดานระบาดวทยาและ/หรอการสาธารณสขหรอมะเรงวทยา ในทะเบยนมะเรงทใหญอาจจะมทปรกษาดานพยาธวทยา การรกษาโรคมะเรง นกสถตและนกระบาดวทยา สวนบคคลากรดานเทคนค ไดแก เจาหนาทในการคนหาขอมลผปวยและการคดลอกขอมลผปวย รวบรวมขอมลผปวย การลงรหสโรค และการเกบเอกสาร สวนบคคลกรดานคอมพวเตอรทมประสบการณและทางานตอเนองในทะเบยนมะเรงจะชวยพฒนากระบวนการเกบและการเรยกขอมลใหสมบรณขนเรอย

จ�านวนบคคลากรของทะเบยนมะเรงทอยางนอยควรม

ประเภท จ�านวน หนาท/ความรบผดชอบ

1. แพทย อยางนอย 1 ตาแหนง

ทปรกษาดานพยาธวทยา การรกษาโรคมะเรง

2. พยาบาล/เจาหนาทเวชสถต

อยางนอย1 ตาแหนง

คนหาผปวยและการคดลอกขอมลผปวย รวบรวมขอมลผปวย การลงรหสโรค การบนทกขอมล การเกบเอกสาร และวเคราะหขอมล

3. บคลากรดานเทคนค

อยางนอย 1 ตาแหนง

เปนผชวยในการคนหาผปวยและการคดลอกขอมลผปวย รวบรวมขอมลผปวย การลงรหสโรค การบนทกขอมล การเกบเอกสาร และวเคราะหขอมล


6. การฝกอบรม(training) การฝกอบรมเปนสงสาคญในการดาเนนการทะเบยนมะเรง การเพมพนความรและประสบการณของบคคลากรสวนใหญสงสมระหวางการทางาน อยางไรกตามการฝกอบรมยงมความจาเปน การฝกอบรมเปนรปแบบและตอเนองควรทาอยางสมาเสมอ เพอหลกเลยงและปองกนการปฏบตการแบบซา ๆ ทเกดในรายบคคล และการฝกอบรมเปนรปแบบยงเปนการเปดโอกาสใหบคคลากรในแตละหนาทมโอกาสไดอภปราย แลกเปลยนประสบการณ การฝกอบรมยงเปนชวยการรกษาบคคลากรใหยงยนอยกบองคกร สาหรบการลงทะเบยนมะเรงแบบ self-reporting system การฝกอบรมเปนความจาเปนอยางยง ในอนทจะใหเกดความเขาใจและแนวปฏบตใหตรงกน นอกเหนอจากการฝกอบรมเปนรปแบบแลว จาเปนจะตองมคมอปฏบตการของทะเบยนมะเรงดวย


หลกการสาคญของการจดทาทะเบยนมะเรงระดบประชากร คอ การรวบรวมขอมลโรคมะเรงจากหลาย ๆ แหลงขอมลโดยครอบคลมประชากรในพนทนน ๆ แหลงขอมลอาจจะอยภายในพนทหรอจงหวดใกลเคยง โดยไมคานงวาขอมลทรวบรวมจากแหลงขอมลตาง ๆ จะเหมอนกนหรอไม การรวบรวมขอมลจากหลายแหลงขอมล เพอความครบถวนของขอมลมากทสด แตทงนการบนทกขอมลในโปรแกรมจะตองไมซาซอนกน (ยกเวนกรณทพบมะเรงมากกวา 1 ตาแหนงสามารถบนทกขอมลผปวยไดมากกวา 1 ราย) แหลงขอมลทะเบยนมะเรง สามารถจดเปน 3 กลมหลก ดงน 1. ขอมลจากโรงพยาบาล 2. ขอมลจากหองปฏบตการตรวจทางพยาธวทยา 3. ขอมลจากใบมรณะบตร (ยกเวนในกรณการจดทาทะเบยนมะเรงระดบโรงพยาบาล) 1. ขอมลจากโรงพยาบาล เปนแหลงขอมลหลกสาหรบการรวบรวมขอมลทะเบยนมะเรง ลกษณะของการรวบรวมขอมล คอ รวบรวมขอมลผปวยมะเรงรายใหมทไดรบการตรวจวนจฉย หรอรกษาโรคมะเรงในโรงพยาบาลในพนทนน ๆ ใหครบถวน แหลงขอมล ประกอบดวย ● โรงพยาบาลรฐ /โรงพยาบาลเอกชน ● คลนกเอกชน ● สถานบรการดแลผปวยระยะทาย (Hospice/palliative care) ควรมการรวบรวมขอมลเชนกน เนองจากทาใหทราบประวตการวนจฉยโรค การตรวจตามนด จนกระทงขอมลการเสยชวตของผปวยมะเรง ● โรงพยาบาลหรอสถานบรการรกษาโรคมะเรงในพนทใกลเคยง ทรบ - สงตอผปวยโรคมะเรงเพอการรกษาเฉพาะทางโรคมะเรง เชน เคมบาบด รงสรกษา เปนตน การรวบรวมขอมลอาจะทาตงแตชวงเรมตน การวนจฉยโรค การรกษา หรอการนดตรวจตดตามผปวยการจดทาทะเบยนมะเรงระดบโรงพยาบาล จานวนผปวยและชนดของผปวยมะเรง ทมารบบรการอาจจะแตกตางกนไปขนอยกบแพทยผเชยวชาญทรกษาโรคมะเรงของโรงพยาบาลนน ๆ วธการการรวบรวมขอมลในโรงพยาบาล ● การคดลอกขอมลจากแฟมเวชระเบยนผปวย คนหารายชอจากทะเบยนผปวยโดยใชรหสการวนจฉยโรค (ICD-10) ระบเปนโรคมะเรง ● การรวบรวมขอมล จากฐานขอมลเครอขายคอมพวเตอรโรงพยาบาล ซงออกแบบจดทาโปรแกรมตามตวแปรทกาหนด

บทท 3แหลงขอมลและตวแปรรวบรวมขอมล

ทะเบยนมะเรง


2. ขอมลจากหองปฏบตการตรวจทางพยาธวทยา ผลพยาธวทยาเปนแหลงขอมลสาคญ ใชยนยนผลการตรวจวนจฉยการเปนมะเรง ผปวยมะเรงสวนใหญมกจะไดรบการตรวจวนจฉย โดยการตรวจทางพยาธวทยาจากแพทย อยางไรกตามจานวนผปวยทไดรบการตรวจ ทางพยาธวทยาอาจแตกตางกนไปในแตละแหงขนอยกบชนดของโรคมะเรง และสภาวะของผปวย นอกจากนอาจมแหลงขอมลของหองตรวจปฏบตการอน ๆ เชน หองปฏบตการทางโลหตวทยา ศนยเอกซเรยคอมพวเตอร , MRI ถาสามารถเขาถงขอมลได จะทาใหการรวบรวมขอมลครอบคลมยงขน อยางไรกตามขอมลจากผลพยาธวทยา อาจมขอจากดในสวนของขอมลทวไปของผปวย เชน รหสประจาตว ทอยของผปวย ซงจาเปนตองนาขอมลผลพยาธวทยา มาตรวจสอบกบฐานขอมลทะเบยนมะเรงกอนเสมอ วธการการรวบรวมขอมลผลพยาธวทยา ● คนจากใบรายงานผลพยาธ ● คนผานทางโปรแกรมฐานขอมลรายงานผลพยาธวทยาของโรงพยาบาลหรอของหองปฏบตการ 3. ขอมลจากใบมรณะบตร ใบมรณะบตรเปนแหลงขอมลหนงซงเปนขอมลทแพทย ไดระบสาเหตการเสยชวตของผปวยในใบรายงานการเสยชวต ในประเทศทกาลงพฒนาการระบสาเหตการเสยชวต ของประชากรยงมขอจากด เนองจาก ขอมลรายงานการเสยชวตไมถกตอง แมนยา โดยเฉพาะกรณทผปวยเสยชวตทบาน สาเหตการเสยชวตไมถกระบโดยแพทย ทาใหขอมลขาดความนาเชอถอ แตอยางไรกตามในการจดทาทะเบยนมะเรงระดบประชากรจาเปนตองรวบรวมขอมลจาก ใบมรณะบตรเพอความครบถวนของการจดทาทะเบยนมะเรงระดบประชากร (การจดทาทะเบยนมะเรงระดบโรงพยาบาลไมตองรวบรวม) การรวบรวมขอมลจากใบมรณะบตร มวตถประสงค ดงน ● คนหาผปวยมะเรงทยงไมถกรวบรวมขอมลในฐานขอมลทะเบยนมะเรง ● บนทกวนทเสยชวต/สาเหตการเสยชวตของผปวยมะเรง ลงในฐานขอมล อาจจะนาไปใชในการวเคราะหอตรารอดชพได ● เปนวธหนงทสามารถประเมนความครบถวนของการรวบรวมขอมลทะเบยนมะเรง (Completeness)


วธการรวบรวมขอมลทะเบยนมะเรง

ตามกระบวนการจดทาทะเบยนมะเรงมวธการรวบรวมขอมลหลกดงน 1. Active method รวบรวมขอมลโดยเจาหนาทของทะเบยนมะเรงเขาไปยงแหลงขอมล ทาการคดลอกขอมลและใหรหสโรคเอง ขอด ● ของบประมาณไดมากและงาย ● สามารถเรมเกบขอมลไดทนท ● ถาบคลากรมคณภาพ ขอมลเกบไดครบถวน ● บคลากรไดไปเกบถงแหลงขอมล ขอเสย ● เปนภาระของทมงาน ใชบคลากรมาก ● คาใชจายสง ● ไดรบความรวมมอนอย ● งานสาเรจยาก มความลาชา ● ถาบคลากรไมมคณภาพ ขอมลไมครบถวน 2. Passive method แหลงขอมลตาง ๆ สงรายงานขอมลทคดลอกแลวมายงหนวยทะเบยนมะเรงรวมทงการรวบรวมขอมลจากใบรายงานผลพยาธวทยา รายงานใบมรณะบตร ขอด ● ไดจานวนขอมลครบถวน ● ไดมการตดตามผปวย ● หนวยงานทะเบยนมะเรงลดภาระงานไมตองใชบคลากรมาก ● ทกคนมสวนรวม ขอเสย ● บคลากรในแตละโรงพยาบาลเปลยนบอย ขาดความตอเนอง ● ขอมลสาคญไมครบถวน 3. Mixed method เปนการรวบรวมขอมลโดยใชทงวธ Active และ Passive method เชน หนวยทะเบยนมะเรง รวบรวมขอมลโดยการรบรายงานขอมลทะเบยนมะเรง จากแหลงขอมลตาง ๆ แตบางแหงเจาหนาททะเบยนมะเรงอาจจะเขาไปคดลอกเอง เพอความครบถวนของขอมลยงขน ปจจบนทะเบยนมะเรงหลาย ๆ แหง ใชวธการน

สงสาคญ : การจดทาทะเบยนมะเรงโดยวธการดงขอมลจากระบบฐานขอมลสขภาพของโรงพยาบาลแบบอตโนมตเปนวธการทผดหลกการของการจดทาทะเบยนมะเรง (จาก หนงสอ Planning and develop-

ing population - based cancer registration in low and middle income settings, IARC, WHO, 2014)


ตวแปรหลกการรวบรวมขอมลทะเบยนมะเรง

การกาหนดตวแปรทใชในการรวบรวมขอมล ทะเบยนมะเรงอาจแตกตางกนมากนอย ในแตละโรงพยาบาลหรอจงหวดนน ๆ แตทงนมตวแปรหลกสาคญตองมการการรวบรวมขอมล ดงน 1. แหลงขอมล (Source of information) 1.1. โรงพยาบาลทคดลอกขอมล 1.2. เลขโรงพยาบาล 2. ขอมลสวนบคคลของผปวย (Personal Identification) 2.1. ชอ-สกล (Names) 2.2. เลขบตรประชาชน (Personal Identification Number) 2.3. เพศ (Sex) 2.4. วนเดอนปเกด (Birth date) 2.5. ทอย (Address) 3. ขอมลเกยวกบโรคมะเรง (The tumour) 3.1. วนทวนจฉยโรคมะเรง (Incidence date) 3.2. อายทวนจฉยเปนมะเรง (Age at diagnosis) 3.3. Most valid basis of diagnosis 3.4. ตาแหนงโรคมะเรง (Site of Primary ;Topography) 3.5. ผลพยาธวทยา (Histology ; Morphology) 3.6. ลกษณะของกอนเนอ (Behaviour) 3.7. ระยะของโรคมะเรง (Stage) 3.8. ขอบเขตการ แพรกระจาย ของโรค (Extension) 3.9. ตาแหนงทแพรกระจาย (Distant metastatic site) 3.10. การรกษาโรคมะเรง (Treatment) 4. ขอมลสถานะผปวย Follow up Data 4.1. สถานะปจจบน (มชวต/เสยชวต) 4.2. วนทตดตอลาสด/ วนทเสยชวต (Date of last contact/ Date of death) 4.3. สาเหตของการเสยชวต (Cause of death)

หมายเหต ตวแปรอน ๆ ทอาจรวบรวมขอมลเพมเตม อาท เชน สถานภาพสมรส เชอชาต ศาสนา อาชพ เปนตน


คมอการกรอกแบบรายงานโรคมะเรง

ในแบบรายงานโรคมะเรง ตรงมมขวาบน (Card No….....) คอเลขททะเบยนมะเรง ไมตองเขยนอะไร ทางผบนทกขอมลจะเปนผใสเอง ในแตละหวขอในกรอบจะตองกรอกรายละเอยดดงน

1. ชอ–นามสกล

เขยนชอ – นามสกลผปวยใหชดเจนและอานออก เพอสะดวกกบเจาหนาทบนทกขอมล หมายเหต คานาหนาชอ สามารถดรายละเอยดเพมเตมจาก ตารางท 1.1

2. เลขประจ�าตวประชาชน

เขยนเลขประจาตวประชาชนของผปวย 13 หลก ในชองทเวนไวโดยไมตองขดคนตวเลข ● กรณทเปนคนไทย ถาไมทราบใหใส 9 ทง 13 หลก ● กรณเปนชาวตางชาต ใหใส 0 ทง 13 หลก

3. เลขทPassport

ในกรณผปวยโรคมะเรงเปนชาวตางชาตใหเขยนเลขท Passport โดยไมตองขด – คนตวเลข ถาไมทราบ ใหเวนไว ถาเปนคนไทยไมตองเขยน

4. วน/เดอน/ปเกด

เขยนวน เดอน และป พ.ศ. ทเกดของผปวย กรณไมทราบวน หรอเดอนทชดเจน จะเขยนแตปพ.ศ.เกด ของผปวย เพราะพ.ศ.เกดสามารถตรวจสอบชวงอายทเปนมะเรงของผปวยได โดยการนา ป พ.ศ.ทวนจฉยวาเปนมะเรง (หวขอท 15) มาลบกบ ป พ.ศ. ทเกด

5. เพศ:มตวเลอก3ตวเลอกคอ

ชาย หญง ไมระบ เลอกกากบาทตามเพศของผปวย หากไมมขอมลวาเพศใดแนชด เชน อานคานาหนาชอไดไมชดเจน และไมสามารถระบเพศได จากชอหรอโรคมะเรงทเปนใหกากบาทไมระบ

6. สถานภาพสมรส

มตวเลอก 4 ตวเลอก คอ โสด ค / หมาย / หยา นกบวช ไมระบ เลอกกากบาททตวเลอกตามสถานภาพสมรสของผปวยหากไมทราบใหเลอกตวเลอก ไมระบ


7. สญชาต

มตวเลอก 5 ตวเลอกคอ ไทย จน ลาว อน ๆ ไมระบ หากไมมในรายการใหเลอกท อน ๆ และหากไมทราบใหเลอก ไมระบ

8. เชอชาต

มตวเลอก 5 ตวเลอกคอ ไทย จน ลาว อน ๆ ไมระบ หากไมมในรายการใหเลอกท และหากไมทราบใหเลอก ไมระบ

9. ศาสนา

มตวเลอกให 5 ตวเลอก คอ พทธ ครสต อสลาม อน ๆ ไมระบ หากไมมในรายการตวเลอกใหกากบาทท อน ๆ และหากไมทราบใหเลอก ตวเลอกไมระบ

10.ทอยตามทะเบยนบาน

เขยนรายละเอยดทอยผปวยตามทะเบยนบาน ใหชดเจนสวนรหสทอยหากไมทราบใหเวนไว

11.ทอยทตดตอไดหรอทอยปจจบน

เขยนรายละเอยดทอยทผปวยอยในปจจบน และสามารถตดตอไดอาจเปนทอยเดยวกบทอยตาม ทะเบยนบานกได

12.ชอโรงพยาบาล/รหสโรงพยาบาล

เขยนชอโรงพยาบาลหรอสถานพยาบาล ทคดลอกขอมลพรอมกบลงรหสโรงพยาบาล 5 หลกดวยหากไมทราบใหเวนไว


13.เลขประจ�าตวผปวย

เขยนเลขประจาตวผปวยของโรงพยาบาล หรอสถานพยาบาลททาการคดลอกขอมล

14.วนทวนจฉยวาเปนมะเรง

**** ถาทาทะเบยนมะเรงระดบโรงพยาบาล กรณท 1 หากผปวยมใบสงตวจากโรงพยาบาลอน ใหลงวนทผ ปวยมาตรวจกบทางโรงพยาบาลทเกบขอมลและแพทยวนจฉยวาผปวยเปนมะเรง กรณท 2 หากไมมใบสงตวใหลงวนวนจฉยเปนวนเดยวกบ วนทตดชนเนอหรอวนทสงชนเนอหรอวนทอานชนเนอจากรายงานผลทางพยาธวทยา (Pathology report) ถาไมมแตมใบตรวจทางเซลลวทยา (Cytology report) หรอ Ultrasound หรอ CT scan ใหลงวนทตรวจถาไมมใหลงวนทแพทยวนจฉยวาผปวยเปนมะเรงจากการตรวจรางกายอน ๆ หรอซกประวต กรณท 3 หากเปนรายทกลบเปนซา (Recurrent) ใหลงวนทแพทยวนจฉยวาเปน Recurrent ***** ถาทาทะเบยนมะเรงระดบประชากร ใหลงวนวนจฉยเปนวนเดยวกบวนทตดชนเนอ หรอวนทส งชนเนอหรอวนทอ านชนเนอจากรายงานผลทางพยาธวทยา (Pathology report) ถาไมมแตมใบตรวจทางเซลลวทยา (Cytology report) หรอ Ultrasound หรอ CT scan ใหลงวนทตรวจถาไมมใหลงวนทแพทยวนจฉยวาผปวยเปนมะเรงจากการตรวจรางกายอน ๆ หรอซกประวต

15.อายณวนทวนจฉย

เขยนอายผปวยโดยใชหนวยเปนปใหนบปเตม ไมตองปดเศษเดอนเชนหากผปวยอาย 30 ป 10 เดอน กเขยนอาย 30 ป ไมใช 31 ป โดยคดอายจากวนทวนจฉยวาเปนมะเรง (ตามหวขอ 14) หากไมทราบใหนา วน เดอน ป ทวนจฉยวาเปนโรคมะเรง (ตามหวขอ 15) มาลบกบ วน เดอน ป และ พ.ศ. เกดของผปวย

16.วธวนจฉย

มตวเลอกให 9 ตวเลอกเรยงลาดบตามความนาเชอถอของขอมลยกเวนตวสดทาย หากไดขอมลจากใบมรณะบตร หากแพทยใหการวนจฉยโดยซกประวต และตรวจรางกายไมมการตรวจทางรงสหรอชน - เนอ หากมการตรวจ x-ray สองกลอง Endoscope หรอ Ultrasound หากแพทยทาการผาตดหรอผาศพโดยไมไดสงชนเนอตรวจ หากแพทยวนจฉยโดยดจากผลเลอดทปนเอาซรม หรอพลาสมามาตรวจเชนตรวจ AFP หรอ PSA หากแพทยวนจฉยโดยดจากผลการตรวจ Pap smear ตรวจนาในชองปอดหรอชองทอง หรอ มการตรวจ smear เมดเลอดในกรณทวนจฉย leukemia หากแพทยวนจฉยโดยดจากผลการตรวจชนเนอ จากตาแหนงทสงสยวามะเรงได แพรกระจายไป เชน ผปวยเปนมะเรงเตานมแตแพทยสงสยวา ลกลามไปตอมนาเหลอง จงตดชนเนอจากตอมนาเหลองเอาไปตรวจ


หากแพทยวนจฉยโดยดจากผลการตรวจชนเนอ จากตาแหนงทสงสยวาเปนมะเรง ในระยะแรก เชน ผปวยมกอนทเตานมแพทยสงสยวา เปนมะเรงเตานมจงตดชนเนอ ทเตานมไปตรวจ หากแพทยวนจฉยจากการผาศพ และมการสงชนเนอทางรงสหรอชนเนอ

17.หมายเลขชนเนอพยาธวทยา

หากมการตรวจชนเนอทางพยาธวทยาหรอ Pap smear ใหเขยนหมายเลขชนเนอ ซงมกจะระบในใบรายงานผลพยาธวทยาหรอ Pap smear เพอทางทะเบยนมะเรง จะไดสามารถขอขอมลเพมเตมภายหลงจากหองปฏบตการนนได แตหากในเวชระเบยน มแตขอความทแพทยสรปรายงานผล ทางพยาธวทยาไวกจะไมสามารถบอกไดใหเวนวางไว

18.วนทตดชนเนอ

หากมการตรวจชนเนอทางพยาธวทยา ใหระบวนทสงชนเนอทใหการวนจฉย อาจเปนวนเดยวกบวนทวนจฉยวาเปนมะเรงกได

19.วนทอานชนเนอ

หากมการตรวจชนเนอทางพยาธวทยา ใหระบวนทอานชนเนอทใหการวนจฉย อาจเปนวนเดยวกบวนทวนจฉยวาเปนมะเรงกได

20.ต�าแหนงอวยวะทเปน

รหสTopographyเวนใหเจาหนาทเปนผลงรหสโรคมะเรง(ICD-O)

เขยนอวยวะทเปนโรคปฐมภม คออวยวะเรมแรกทเปนมะเรง เชน มะเรงลาไสใหญมการกระจายไปทตบ ใหเขยนเปนลาไสใหญ ในบางครงไดขอมลวามมะเรงแพรกระจายไปตอมนาเหลอง หรอกระดกไมทราบวามาจากอวยวะใด ไมสามารถตดสนใจได จะเขยนขอมลอยางไรดใหเขยนขอความตามใบรายงานผลทางพยาธวทยาทงหมด เจาหนาทลงรหสจะเปนผตดสนใจลงวาจะลงรหสอยางไร ครงทเปน มใหเลอก 2 ตวเลอกคอ 0 Primary (เปนครงแรก) และชอง 1 Recurrent (กลบมาเปน ซา) Laterality หมายถง การบอกขางของอวยวะทเปนโรคมะเรง Right Left หากเปนทง 2 ขางใหเลอก Bilateral หากเปนอวยวะทมอนเดยวไมมขางใหเลอก Unilateral และหากไมทราบใหเลอก ไมระบ

21.ผลทางพยาธวทยา

รหส Morphology เวนชองใหเจาหนาทเปนผลงผลทางพยาธวทยา ในชองนหากมการตรวจทางพยาธวทยา หรอทางเซลลใหเขยนผลทางพยาธวทยา ลงไปทงหมดตามทพยาธแพทยเขยนไว หากทวางไมพอกสามารถเขยนตอในพนทวางอน ๆ ไดทงนเจาหนาทลงรหส จะพจารณาจากขอมลนในการใหรหส ICD-O หรออาจถายสาเนาแนบมากบแบบรายงานในรายนน


22.Behaviour

จะเปนตวบอกวา Cell ทพบนนมพฤตกรรมเปนแบบไหนมใหเลอก 4 ชนดคอ Benign เปน Cell ลกษณะทดไมใชมะเรง Uncertain, benign/ malignantบอกไมไดวาเปนมะเรงหรอไมเปนมะเรง In situ Malignant เปน Cell มะเรง R/O CA

23.Grade

มตวเลอก 8 ตวเลอกจะเลอกตวเลอกใดตวเลอกหนง ในหวขอนกตอเมอมเขยนไวในผลการวนจฉยทางพยาธวทยาเทานน หากไมมผลพยาธวทยาใหเลอกตวเลอก Not stated of not applicable 1-4และ9ใชส�าหรบHistologicalgradinganddifferentiation 5-9ใชส�าหรบImmunophenotypedesignation,lymphomasและleukemia Grade I Well differentiated Differentiated, Nos Grade II Moderately differentiated Moderately well differentiated Intermediate differentiated Grade III Poorly differentiated Grade IV Undifferentiated Anaplastic Positive T - Cell Positive B - Cell Null cell (Non T - non B) NK cell (natural Killer) Not stated of not applicable

24.TNM

ใหลงตามแพทยระบไวในประวตผปวยถาแพทยไมเขยนไมตองลง T หมายถง ขนาดของกอน N หมายถง การลกลามไปตอมนาเหลอง M หมายถง การแพรกระจายไปอวยวะอน ๆ วนท Stage คอ หากแพทยมการระบ Stage T N M ไว ใหระบวนท Stage ดวย


25.Stage

มใหเลอก 2 แบบ ตามทแพทยแตละทานจะใชโดยใชเมอทาเครองหมายอยางใดอยางหนงเทานน ถาหากแพทยไมไดสรป Stage ไมควรสรปเองจากการอานผลพยาธวทยา

26.Extend

มตวเลอก 7 ตวเลอก คอ In situ จากดเฉพาะท ● จะมลกษณะของมะเรงโดยสมบรณ ยกเวนเพยงเนอมะเรงนนไมกนลงไปเกน Basement membrane ของเยอบ epithelium รหสของ ICD-O สวน In situ เราใช ____/2 Localized ยงอยกบท ● เนอมะเรงทเหนลกษณะของการลกลาม (Invasive) แตจะไมกนออกนอกอวยวะนน ๆ ทขอบนอก และไมพบการกระจายไปอวยวะอน ๆ หรอตอมนาเหลองใด ๆ Direct extension กระจายไปรอบ ๆ แตยงอยในอวยวะเดม ● เนอมะเรงมการลกลามไปยงขอบนอกและเนอเยอขางเคยง แตยงไมกระจายไปอวยวะอน ๆ ทไกล หรอตอมนาเหลองใด ๆ Regional lymph nodes กระจายไปยงตอมนาเหลองทใกลเคยง ● มะเรงลกลามไปยงตอมนาเหลองใกลเคยง Distant metastasis กระจายไปยงตอมนาเหลองหรออวยวะทไกลออกไป ● มะเรงกระจายออกไปยงอวยวะอน ๆ ทมเนอเยอแตกตางออกไป เชน กระจายไปสมอง ตบ ปอด หรอกระดก เปนตน หรอตอมนาเหลองทอยไกลจาก Regional Node Not applicable ไมสามารถระบการกระจายของโรคได ● หมายถงกรณผปวยทไมสามารถจะประเมนสภาวะตอมนาเหลองได Not known ไมทราบ ● ขอมลประวตผปวยไมพอทจะกาหนด Stage หรอ ตาแหนงมะเรงเรมเปนไมพบวาอยทใด หวขอนบางตวเลอกอาจบอกไดยาก เนองจากวธการเปลยนแปลงการแพรกระจายของโรคแบบนแพทยไมไดใชกนเปนปกต ดงนนหากไมแนใจอาจเวนไวไดอยางไรกตาม บางครงอาจประเมนไดจากหวขอผลทางพยาธวทยาและหวขอ Stage ไดอยางไรกตามหากไมแนใจสามารถเวนไวใหเปนหนาทของผลงรหสเลอกแทนได อยางไรกตาม พงสงเกตวาหากมะเรงแพรกระจายไปตอมนาเหลอง ใกลเคยงกบอวยวะทเปนมะเรงใหเลอกตวเลอกท Regional lymph nodes หากแพรกระจายไปตอมนาเหลองหางไกลหรออวยวะอนไกลจากอวยวะทเปนมะเรงเรมตนจะตองเลอก Distant metastasis และเลอกใน หวขอ Stage เปน 4 (Stage 4) และตองเลอกตวเลอกตวใดตวหนงใน หวขอ Metastasis และหากผปวยเปน Leukaemia ใหเลอก Not applicable


27.Metastasis

หวขอนมตวเลอก 8 ตวเลอกจะเลอกไดกตอเมอเลอกหวขอ Extend เปน Distant metastasis เทานนและสามารถเลอกไดมากกวา 1 ตวเลอกหากโรคแพรกระจายไปอวยวะอนนอกจากรายการทแบบรายงานกาหนดมาใหเลอก Other

28.สภาพทเปนอยลาสด

มตวเลอก 3 ตวเลอก คอ ยงมชวตอย ตาย ไมทราบ

29.วนทตดตอลาสด

ใหลงวนท เดอน ป ทผปวยตดตอครงสดทายกบทางโรงพยาบาลหรอสถานพยาบาลทคดลอกขอมลหากพบการวนจฉยวาเปนมะเรง แตไมทราบวาการตดตามผปวยเปนอยางไร กใหลงวนทตดตอครงลาสด เปนวนเดยวกบวนทวนจฉยนนเองและหากผปวยเสยชวต กไมตองลงในหวขอนใหลงทหวขอวนทเสยชวตแทน

30.วนทเสยชวต

ในกรณทแฟมประวตไมไดระบวนเสยชวตไวชดเจน อาจเปนวนเดยวกบวนทตดตอลาสดกได

31.สาเหตการเสยชวต

มตวเลอก 3 ตวเลอก คอ โรคมะเรง โรคอน ๆ ไมระบ

32.Referin(Refer มาจาก) : ใหลงรายละเอยดของการReferผปวยมารกษากบทางโรงพยาบาล

1. Refer มาจากโรงพยาบาล 2. วน เดอน ป ท Refer 3. HN 4. สาเหตการ Refer (ทาเครองหมาย X ในชองทตองการเลอก) มตวเลอกดงตอไปน วนจฉยเพมเตม รกษาตอ ตามสทธ ความตองการของผปวย/ญาต อน ๆ (โปรดระบรายละเอยด) 5. รายละเอยดสาเหตการ Refer


33.Referout(Refer ไปยง) : ใหลงรายละเอยดของการ Refer ผปวยไปรกษาตอ

1. Refer ไปยงโรงพยาบาล 2. วน เดอน ป ท Refer 3. HN 4. สาเหตการ Refer (ทาเครองหมาย X ในชองทตองการเลอก) วนจฉยเพมเตม รกษาตอ ตามสทธ ความตองการของผปวย/ญาต อน ๆ (โปรดระบรายละเอยด) 5. รายละเอยดสาเหตการ Refer

34.วธการรกษา

ใหระบขอมลดงตอไปน 1. รหสโรงพยาบาล 5 หลก 2. ชอโรงพยาบาล 3. วนเดอนปทเรมตน - สนสดการรกษา 4. โปรโตคอลยา หมายถง สตรยาเคมทใชในการรกษา 5. ยาทนอกเหนอจากโปรโตคอล 6. รายละเอยดการรกษา 7. ICD 9 cm 8. ADMIT No. 9. DR.ID 10. DR.NAME

11. สวนTREATMENT มใหเลอก 9 ตวเลอก Surgery หมายถง การรกษาโดยการผาตด Radiation หมายถงการรกษาโดยการฉายรงส Chemotherapy หมายถงการรกษาโดยการใหยาเคม Hormone หมายถงการรกษาโดยการใหยาโฮโมน Immunotherapy หมายถง การรกษาโดยการใหอมมน Supportive หมายถง การรกษาแบบประคบประครองตามอาการ Interventional หมายถง การรกษาโดยรงสรวมรกษา Otherหมายถงการรกษาทนอกเหนอจากขอ - Targeted therapy หมายถงการรกษาโดยใหยาเจาะจงเซลลมะเรง


Concurrent RT หมายถง การใหเคม รวมกบการฉายรงส Palliative care หมายถง การดแลผปวยแบบประคบประคอง Intraoperative Radiationหมายถง การผาตด รวมกบการฉายแสง *หมายเหต : 1. สามารถเลอกไดหลายตวเลอกหากผปวยมการรกษาหลายอยางจากโรงพยาบาลเดยวกน 2. ทกโรงพยาบาลทผปวยไปเขารบการรกษาหากมการรกษาแบบเดมหลาย ๆ ครงใหกรอกรายละเอยดขางตนแคครงแรกครงเดยว สทธการรกษามใหเลอก 4 ตวเลอก เงนสด ตนสงกด ประกนสงคม uc

เอกสารอางอง

1 วนชย วฒนศพท, สพรรณ ศรอาพร .(2539). คมอการทาทะเบยนมะเรง. คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 2 Bray, F., Znaor, A., Cueva, P., Korir, A., Swaminathan, R., Ullrich, A., Wang, S.A. & Parkin D.M. (2014). Planning and developing population - based cancer registration in low and middle income settings, IARC, WHO

A

B

C


การลงรหสโรค(CodingofNeoplasms)

การลงรหสโรคมะเรงจะใชรหสตาม ICD – O3 (International Classification of Diseases for Oncology Third Edition) โดยจาแนกออกเปน 2 สวน ดวยกน คอ 1. ตาแหนงโรค (Topography) 2. ชนดของเนอเยอ (Histology Morphology) 1. การลงต�าแหนงTopography

Topography บอกตาแหนงปฐมภมของการเกดเนองอก ใชรหส 1 ตวอกษร กบ 3 ตวเลข ซงมรหสตงแต 00.0 ถง 80.9 จะเขยนในลกษณะดงน C_ _._ โดย C = กอนเนอ _ _ ตวเลขตาแหนงท1 และ 2 = อวยวะทเปน ._ ตวเลขหลงจดมหพภาค = ตาแหนงยอยในอวยวะนน ๆ

ในอวยวะทมเปนค รหส ICD-O ในกรณอวยวะทมเปนค รหส ICD-O จะไมสนใจวาเปนขางซายหรอเปนขางขวา เชนเตานมไมวาจะเปนขางซายหรอขวากมรหสเดยวกนคอ C50 คอเปนอวยวะชนเดยวกนไมใชอวยวะ 2 ชน แยกจากกน แตจะจาแนกตาแหนงยอยของอวยวะนน ๆ เสมอนหนงวาเปนอวยวะชนเดยวกน ดงนนหากชนเนอมผลพยาธสภาพเปน infiltrating duct carcinoma ของเตานมอยในเตานม 2 ขาง จะถอวาเปนมะเรงโรคเดยวกน ไมถอวาเปน 2 โรค 2 กอน เพราะในทางพยาธวทยาแลวถอวา เปนการลกลามจากขางหนงไปอกขางหนง และในระยะของโรคและการรกษากถอวาเปนการลกลามเชนเดยวกน ไมนบเปน 2 โรค

บทท 4การใหรหสICD-O

ตวอยางC50.2

กอน Breast upper inner quadrant


ตารางท1การจดกลมตามอวยวะตางๆ

ในการลงรหสTopographyจะมกฎตางๆ ทเกยวของอย5กฎคอ

กฎA:Topographicregionต�าแหนงทไมจ�าเพาะเจาะจง ถาการวนจฉยไมไดระบตาแหนงทเปนโรคเรมตน ใหลงรหสเปนเนอเยอทเรยงตามลาดบตวอกษรของ ตาแหนงทไมจาเพราะเจาะจง โดยหลกเลยงการใช NOS ใหมากทสด ตาแหนงทไมจาเพราะเจาะจงเกอบทงหมดจะมรหสเปน C76 เชน แขนมรหสเปน C76.4 แตในแขนเองกมเนองอกอยหลายชนด เชน ผวหนง กระดก เนอเยอออน (กลามเนอ ไขมน เอน ฯลฯ ) ตอมนาเหลอง เสนประสาท ซงเนอเยอแตละชนดเหลานมรหสแตกตางกนไป แตบางครงผลการวนจฉยชนเนอทางพยาธวทยากสามารถบอกไดวากอนนนมตนกาเนดมาจากเนอเยออะไร ตวอยาง หากมกอนทแขน arm จะมตาแหนงยอยใหเลอกดงตาราง

CODE SITE

C00 - C14 Lip, oral cavity, and pharynx

C15 - C26 Digestive organs

C30 - C39 Respiratory system and intrathoracic organs

C40 - C41 Bones, joints, and articular cartilage

C42 Hematologic and reticuloendothelial system

C44 Skin

C47 Peripheral nerves and autonomic nervous system

C48 Retroperitoneum and peritoneum

C49 Connective, subcutaneous, and other soft tissues

C50 Breast

C51 - C58 Female genital organs

C60 - C63 Male genital organs

C64 - C68 Urinary tract

C69 - C72 Eye, brain, and other parts of central nervous system

C73 - C75 Thyroid and other endocrine glands

C76 Other and ill - defined sites

C77 Lymph nodes

C80 Unknown primary site


ตารางท2

ดงนน หากผลพยาธวทยาเปน squamous cell carcinoma หรอ malignant melanoma กตองเลอกรหส C44.6 หากผลเปน liposarcoma กควรเลอกรหส C49.1 หรอหากเปน malignant lymphoma กควรเลอกเปน C77.3 หรอหากเปน malignant nerve sheath tumor กเลอกเปน C47.1 เป นต น หากผลพยาธวทยาไมสามารถระบเนอเยอตนกาเนดไดแนนอน จงจะเลอกรหส C76.4 NOS กฎB:Prefixes;peri-,para-รปแบบของค�าวเศษณทใช: โดยทวไปใน ICD - O คานามของตาแหนงเปนมะเรง จะปรากฏในดชนตวเลขเชนเดยวกบ ดชนตวอกษร ตวอยาง :“Glioma of pons “ หรอ Pontine glioma “ จะเปนคาทลงไวใน ICD - O ไมใช Pontine มเพยงคาวเศษณบางคาทลงไวใน ICD - O เพอความสะดวกในการลงรหส ตวอยางคอ “Gastric”,“Gastric”, “Renal”, “Uterine” เปนตน พยางคนาหนา (Prefixes) : ถาตาแหนงอวยวะม prefix กากบ เชน peri-,para- หรออน ๆ ทไมไดระบใน ICD-O ใหลงรหสตาแหนงทไมระบชด (C76) ทเหมาะสม ยกเวนชนดของมะเรงจะบงบอกเนอเยอตนกาเนดของเนองอกนนไดตาแหนงอวยวะทม peri-,para-,pre,-supra-,infra- และอน ๆ จานวนหนงมระบอยแลวในหนงสอ และสามารถ

Sitecodes Description

C76.4 NOS

C44.6 NOS (carcinoma,melanoma,nevus)

C49.1 NOS (sarcoma,lipoma)

C49.1 Adipose tissue

C47.1 Autonomic nervous system

C40.0 Bone

C49.1 Connective tissue

C49.1 Fatty tissue

C49.1 Fibrous tissue

C77.3 Lymph node

C49.1 Muscle

C47.1 Peripheral nerve

C49.1 Skeletal muscle

C44.6 Skin

C49.1 Soft tissue

C49.1 Subcutaneous tissue

C49.1 Tendon

C49.1 Tendon sheath


คนหาได แตเปนไปไดยากทจะเขยนระบไวไดทงหมด ดงนนหากหาคาใดไมพบ ใหเดาเอาจากตาแหนงทไมระบชด (C76) ทอวยวะนนตงอย เชน periarticular tissue ไมมรหสระบไว หากผลพยาธวทยาเปน periarticular tissue of left wrist กรณนกตองใหเปน soft tissue of left arm ซงเปน C49.1 ดงตาราง ขางตน กฎC:Malignantneoplasmoverlappingsiteboundaries ใชกลมยอย “.8” เมอเนองอกกอนเดยวกนพนทคาบเกยวขอบเขตของตาแหนง หรอตาแหนงยอยตงแตสองตาแหนงขนไป โดยระบตาแหนงเรมตนทชดเจนไมได กฎนหมายความวาหากกอนเนองอกครอมตาแหนงหลก หรอตาแหนงยอยของอวยวะใด กใหใช รหสกลมยอย “.8” แทนทจาใชรหส “.9” เนองจากจะมความหมายทชดเจนกวาวากอนมขนาดใหญครอมพนทเปนบรเวณกวาง ขณะท “.9” จะใชในกรณทไมทราบตาแหนงทแนชดจรง ๆ มฉะนนรหส “.9” จะมความหมายไมชดเจน เนองจากทงททราบตาแหนง ไมทราบตาแหนง และครอมตาแหนง

ตารางท3รหสต�าแหนงส�าหรบเนองอกทมต�าแหนงเดยว

กฎD:Topographycodesforlymphoma ถาตาแหนงตนกาเนดของ lymphoma อยทตอมนาเหลอง รหส C77._ ถา lymphoma เปนกบตอมนาเหลองหลายบรเวณ ใหลงรหส C77.8 (lymph node of multiple regions) สาหรบ extranodal lymphoma ใหลงรหสเปนตาแหนงอวยวะทเกดโรคนน ซงอาจไมใชตาแหนงท biopsy กได ถาไมสามารถระบตาแหนงใด ๆ ได และคดวาจะเปน extranodal lymphoma ใหลงรหสเปน C80.9 (unknow primary site) กฎE:Topographycodeforleukemia รหสสาหรบ leukemia ทกชนดยกเวน myeloid sarcoma (M-9930/3) เปน C42.1 (bone marrow

Sitecodes Description

C02.8 Overlapping lesion of tongue

C08.8 Overlapping lesion of major salivary gland

C14.8 Overlapping lesion of lip,oral cavity and pharynx

C21.8 Overlapping lesion of rectum,anus and anal canal

C24.8 Overlapping lesion of biliary tract

C26.8 Overlapping lesion of digestive system

C39.8 Overlapping lesion of respiratory and intrathoracic organs

C41.8 Overlapping lesion of bones,joints,and articular cartilage

C49.8 Overlapping lesion of connective,subcutaneous and other soft tissue

C57.8 Overlapping lesion of female genital organs

C63.8 Overlapping lesion of urinary organs

C72.8 Overlapping lesion of brain and central nervous system


2. การลงต�าแหนงMorphology

รหส Morphology บอก รปลกษณะของเนองอก ประกอบไปดวย ตว M ตามดวยตวเลข 5 ตว ซง จะเขยนในลกษณะดงน M : _ _ _ _ / _ . โดย ตวเลข 4 digit แรก _ _ _ _ = ชนดของเนองอกหรอ กอนนน ๆ ซงจะเรยงจาก 8000 - 9988 ตวเลขตวแรกหลง/_ = behaviour พฤตกรรมของเนองอกหรอ กอนนน ๆ ตวเลข 1 หลกหลง behavior บอก grade หรอ differentiation = ความรนแรงของเนองอกหรอ กอนนน ๆ

Behavior ตวเลขตวแรกหลง/_ ทเปนรหสแสดงถงพฤตกรรมของมะเรง ไดแบงดงนคอ /0 : เนองอกธรรมดาทไมเปนโรคมะเรง (Benign) /1 : ไมแนวาเปนเนองอกธรรมดา หรอมะเรงหรอลกษณะทบอกใหชดเจนไมไดวาเปนมะเรง /2 : ยงไมเปนมะเรง /3 : มะเรง ทเกด ณ ตาแหนงเรมเปน (Malignant, primary site ) /6 : มะเรง ตาแหนงทมการกระจายไป หรอ Metastatic site หรอ Secondary site /9 : มะเรง ไมแนใจวาเปนตาแหนงทเรมเปน หรอตาแหนงทกระจายไปแลว ***หมายเหต สาหรบในการทาทะเบยนมะเรงการใชเลข /6 และ /9 ไมควรนามาใชในการลงรหสตาแหนง ควรจะลงรหสตาแหนงซงเปนจดเรมตนของเนองอก หรอตาแหนงเรมเปนเ (Primary site) เสมอไมใชไปลงตาแหนงทมการกระจายไปแลว Grade ตวเลขตวสดทายหลง /__ __ = ความรนแรงของเนองอกหรอ กอนนน ๆ แบงออกเปน 6 th DIGIT CODE FOR HISTOLOGIC GRADING AND DIFFERENTIATION 1. Grade I Well differentiated Differentiated ,NOS 2. Grade II Moderately differentiated Moderately well differentiated Intermediate differentiation 3. Grade III Poorly differentiation 4. Grade IV Undifferentiated Ana plastic 9. Grade or differentiation not determined, not stated or not applicable

ตวอยางM8070/31

Squamous cell Carcinoma (malignant) Well differentiated


6 th DIGIT CODE FOR IMMUNOPHENOTYPE DESIGNATION FOR LYMPHOMAS AND LEUKEMIAS 5. T - ceII 6. B - ceII Pre - B B - precursor 7. Null cell Non T - non B 8. NK (natural killer) cell 9. Cell type not determined, not stated or not applicable

ในการลงรหสMorphologyจะมกฎตางๆ ทเกยวของอย5กฎคอ

กฎF:ใชรหสbehaviourต�าแหนงท5แมวาจะไมพบค�าทตรงกนทงหมดในICD-O ในตารางท 4 แสดงใหเหนในดานสดมภ (แนวตง) เปนรหสโรคตาง ๆ แตละรหสจะมรหส behavior ทเปนไปได ตงแต /0 ไปจนถง /3 ซงแตละคผสมกจะมความหมายแตกตางกนออกไปเชน M - 8140/0 หมายถง adenoma, NOS M - 8140/1 หมายถง bronchial adenoma ซงในปอดนนจะม behavior เปนแบบไมแนชดวาเปนเนองอกธรรมดาหรอมะเรง M - 8140/2 เปน adenocarcinoma in situ และ M - 8140/3 เปน adenocarcinoma, NOS สวน Brenner tumor นน M - 9000/2 ซงนาจะหมายถง Brenner tumor in situ (แตเนองอกชนดนยงไมพบหรอไมไดจาแนกไว) ขณะท รหส 9370 มความหมายทางพยาธวทยาจรง ๆ เฉพาะ M - 9370/3 เปน chordoma สวนรหสอน ๆ ไมมเนองอกทมรหสนน ๆ อย รหส behaviour นนอาจเปลยนแปลงไดใน ICD - O รนตาง ๆ ดงนนเมอมการเปลยนแปลงรนของ ICD - O หรอเมอตองการเปรยบเทยบระหวางฐานขอมลทใชรหส ICD - O ตางรนกน พงตรวจสอบอยางถถวนวารหสเปลยนไปหรอตางกนหรอไม มฉะนนอาจเทยบผดโรค หรอใหรหสผดได

ตารางท4รหสbehaviorต�าแหนงท5ส�าหรบเนองอก

ชนดของเซลล ตวอยางก ตวอยางข ตวอยางค

รหส behaviour ตาแหนงท 5 8140 9000 9370

/0 Benign 8140/0Adenoma, NOS

9000/0Brenner tumor, NOS(C56.9)

9370/0

/1 Uncertain whether benign or malignant

8140/1Bronchialadenoma (C34._)

9000/1Brenner tumor, borderline malignancy (C56.9)

9370/1

/2 in situ ; non - invasive 8140/2Adenocarcinoma in situ

9000/2Malignant Brenner tumor (C56.9)

9370/2Chordoma

/3 Malignant, primary 8140/3Adenocarcinoma, NOS

9000/3Malignant Brenner tumor (C56.9)

9370/3Chordoma


กฎG:ใหgradeหรอdifferentiationสงสดทอธบายในขอความการวนจฉยโรคทางพยาธวทยา รหส ICD - O มรหสตาแหนงท 6 ซงรหสตาแหนงนใชสาหรบบอก grade หรอ differentiation สาหรบมะเรง ดงแสดงในตารางท 5 ระบบเกรดนใชกบมะเรงเทานน ไมใชกบเนองอกทไมใชมะเรง เนองจากระบบเกรดนไมไดเปนมาตรฐานทจะตองมในมะเรงทกชนด มะเรงจานวนมากไมจาเปนตองมเกรดทางพยาธวทยา ในกรณเชนนนใหลงรหสเปน 9 ซงหมายความวา not applicable แตเดมใน ICD - O กอน edition 3 นน รหสตาแหนงท 6 นยงใชสาหรบบอกชนดของเซลลวาเปน T หรอ B หรอ อน ๆ ในกรณทเปน malignant lymphoma ดวย แตใน ICD - O นน การระบวาเปนเซลลชนดใดไดระบไวใน morphology code แลว จงไมจาเปนอกตอไป

ตารางท5รหสต�าแหนงท6ส�าหรบhistologicgradingและdifferentiation

Code Grade Differentiation

1 Grade I Well differentiatedDifferentiated,NOS

2 Grade II Moderately differentiatedModerately well differentiatedIntermediate differentiation

3 Grade III Poorly differentiation

4 Grade IV Undifferentiated

9 AnaplasticGrade or differentiation not determined,not stated or not applicable

ในการให Grade หรอ differentiation นน บางครงพยาธแพทยไมไดใหมาในใบอานผลพยาธวทยา แตผทาทะเบยนมะเรงกสามารถให Grade ได โดยสวนมาก ผลพยาธวทยา ทม Grade ตามนเสมอ มดงน Grade 1 เสมอ Basal cell carcinoma Squamous cell carcinoma, keratinizing, any site Adenoid cystic carcinoma Grade 3 เสมอ krukenberg tunor (stomach metastasis to ovary) Signet ring cell carcinoma Diffuse type carcinoma of stomanh Grade 4 Undifferentiated carcinoma, any site Anaplastic carcinoma, any site Small cell cardinoma, any site Large cell carcinoma of lung Ewing’s sarcoma of bone and soft tissue Rhabdomyosarcoma of soft tissue


ระบบเกรดขององคการอนามยโลกส�าหรบเนองอกในระบบประสาทสวนกลางและรหสเกรดของICD-O

ในป พ.ศ. 2536 องคการอนามยโลกไดประกาศใชระบบเกรด สาหรบเนองอกของระบบประสาทสวนกลาง โดยทเกรด I มความรนแรงนอยสด และเกรด IV มความรนแรงมากสด (ตารางท 6) หากผลพยาธวทยามการระบเกรดของเนองอก ทาใหสามารถระบรหส ICD-O morphology และ behaviour ทเหมาะสมได ระบบเกรดนไมใชเลขตาแหนงท 6 ทเปนรหสของ grade ตามปกต แตใชสาหรบบอกการพยากรณโรคและระยะของโรค ถาตองการใหเลขรหสตาแหนงท 6 (grade) ใหดทคาทระบในการวนจฉยนน คอเปน low grade หรอ anaplastic อยาใชระบบเกรดของ WHO แตสวนใหญ เมอใชระบบเกรดของ WHO แลว พยาธแพทยมกไมระบเกรดเปน Low grade หรอ anaplastic อก ดงนนใหใชรหส grade หรอ differentiation เปน 9 และหาก behaviour เปน /0 หรอ /1 แลว กไมตองใสรหส grade หรอใสรหสเปน 9 หากไมตองการใหวาง ซงจาหมายความวา not applicable

ตารางท6WHOgradingsystem(malignancyscale)forcentralnervoussystemtumors

Tumortypetobecoded WHOGrade ICD-OCodeICD-OBehaviorCode(5thdigit)

Astrocytictumors(Astrocytoma) Subependymal giant cell Pilocytic Low grade Pleomorphic xantoastrocytoma Anaplastic Glioblastoma

IIII

II - IIIIIIIV

938494219400942494019440

113333

Oligodendrogliomas Low grade Anaplastic

IIIII

94509451

33

Oligoastrocytomas Low grade Anaplastic

IIIII

93829382

33

Ependymaltumors(Ependymoma) Subepedymoma Myxopapillary Low grade Anaplastic

IIIIIII

9383939493919392

1133

Choroidplexustumors Papilloma Carcinoma

IIII - IV

93909390

03


Tumortypetobecoded WHOGrade ICD-OCodeICD-OBehaviorCode(5thdigit)

Neuronal/glialtumors Gangliocytoma Ganglioglima Anaplastic ganglioglioma Desmoplastic infantileganglioglioma Dysembryoplastic neuroepithelial tumor Central neurocytoma

II - IIIIIIII

949295059505941294139506

013101

Pineal tumors Pineocytoma Pineal parenchymal tumor of intermediate differentiation Pineoblastoma

IIIII - IV

IV

93619362

9362

13

3

Embryonal tumors Medulloblastoma Other PNETS Medulloepithelioma Neuroblastoma Ependymoblastoma

IIIIIIIIIIIIIII

94709473950195009392

33333

Cranial and spinal nerve tumors Schwannoma Malignant peripheral nerve sheath tumor

IIII - IV

95609540

03

Meningeal tumors Meningioma Atypical meningioma Papillary meningioma Hemangiopericytoma Anaplastic meningioma

III

II - IIIII - III

III

95309539953891509530

01333

กฎH:ชนดmorphologyทมต�าแหนงอวยวะจ�าเพาะของรปลกษณะเนอเยอบางชนด (Site-SpecificMorphologyterms) เนองอกบางชนดเกดหรออยในตาแหนงใด ตาแหนงหนงเทานน เชน Nephroblastoma (เฉพาะทไต) Hepato – cellular Carcinoma (เฉพาะทตบ) Retinoblastoma (เฉพาะท Retina) หรอ


Follicular Carcinoma (เฉพาะท Thyroid) เพอทจะใหงายตอการลงรหสของคาเหลานใน ICD – O จะมตวเลขบอกตาแหนงกาหนดไว (ในวงเลบ) ทงตวเลขและตวอกษร ตวเลขกากบ T จะแสดงตาแหนงจดกาเนดของเนองอก ฉะนนถาการวนจฉยในทะเบยนประวตผปวย บอกแตละชนดของเนอเยอ (Histologic Types) และไมกาหนดตาแหนงเรมเปนมะเรง หรอถาบอกตาแหนงทมการกระจายไปใหไปคนดชนตวอกษรใน ICD – O ถาเราไดตวเลขแสดงถงรปลกษณะทเฉพาะกบตาแหนงมา (Site – Specific Morphology Number ) เราควรใชรหสตาแหนงใสไปดวยเลขนน ๆ ตวอยาง ❖ การวนจฉยทไดมา : Osteogenic Sarcoma รหสตาแหนงเปน : C41.9 (Bone, Not Other Wise Specified ) ****ขอสงเกต : Osteogenic Sarcoma เกดจากเนอเยอกระดก ฉะนนตาแหนงเรมเปนมะเรง ตองมาจากกระดก เนองจากกระดกทเปนมะเรงนไมไดบอกมาชดเจนวาตรงไหน จงใหรหสเปน Bone, NOS (C41.9) ❖ การวนจฉยทไดมา : Metastatic Follicular Carcinoma, Femur รหสตาแหนงจะเปน : C73.9 (Thyroid gland) ****ขอสงเกต : Follicular carcinoma ทวไป เกดจากตอม Thyroid กระดก Femur เปนจดทกระจายไป และเนองจากการใหรหสควรใหสาหรบตาแหนงเรมเปนมะเรงจงกาหนด C73.9 (Thyroid NOS) หมายเหต อยางไรกตาม ถาตาแหนงทใหมาโดยแพทยในทะเบยนประวตตางจาก “Site - Specific T - Number” ใหรายงานตาแหนงตามทแพทยไดระบไว ตวอยาง ❖ การวนจฉยใหมาเปน : Papillary Cystadenocarcinoma, Pancreas รหสตาแหนงเปน : C25.9 *****ขอสงเกต : ในดชนอกษรของ ICD – O Site – Specific T – number ( C56.9) จะตามรปลกษณะของ Papillary cystadenocarcinoma เพราะวาทว ๆ ไป จะเกดจากรงไข อยางไรไรกตาม เนองอกนกอาจจะเกดจากตบออนกได เนองจากตบออนไดถกกาหนดไวในทะเบยนประวตผ ปวยฉะนน รหสตาแหนงทจะใหจงควรเปน C25.9 (Pancreas ,NOS ) ไมใช C56.9 (Ovary) กรณยกเวน: ● Melanoma : ถาตาแหนงเรมเปนมะเรงไมถกกาหนด ใหสนนษฐานวาตาแหนงเปนมะเรง มาจากผวหนง ( C44.9) ● Neuroblastoma : ถาตาแหนงเรมเปนมะเรงไมจาเพาะชดเจน หรอไมร ใหกาหนดตาแหนงเรมเปนมะเรง เปน “Sympathetix Nervous System ,NOS” (C70.9) ● Lymphomas : Lymphomas โดยทวไปเกดจากตอมนาเหลอง แตกอาจจะเกดจากทอนนอกตอมนาเหลองกได เชน กระเพาะอาหาร ลาไสเลกและผวหนง ฉะนนจงไมไดกาหนด Site - Specific T - numbers ใหกบ Lymphomas ถากรณไมไดระบตาแหนง ใหใสรหส C80.9 และกาหนดใหตาแหนง Lymph node เปนจดเรมเปนมะเรง และใหรหส C77.9 (Lymph node, NOS) หรอถาตอมนาเหลองหลายตอมเปนมะเรงใหกาหนดรหสเปน C77.8 อยางไรกตามถาไมมตอมนาเหลองใด ๆ มมะเรง Lymphoma นเลย หรอ ในทะเบยนประวตเขยนวาเปน Extranodal Site (ตาแหนงนอกตอมนาเหลอง) เปนจดเรมเปนมะเรง ใหรหสของ Extranodal และกาหนดรหสตาแหนงตามตาแหนง Extranoda นน ๆ ● Leukemia (T - C42.1) ใหกาหนดเรมเปนท Bone marrow ในการใหรหสของ ตาแหนงทกครง จะใหรหสตาแหนงของจดเรมเปนของมะเรงหรอ Primary Site ไมใชตาแหนงทสองหรอทมการกระจายมา


กฎ J : การสลบล�าดบของค�าผสมในกรณทการวนจฉยเปนค�าทผสมมากกวาหนงโรคหากชอนนไมมในรายการICD-O เนองอกบางกอนมรปแบบเนอเยอมากกวาหนงแบบ รปแบบคาผสมทพบบอยไดใหไวในหนงสอแลว เชน mixed adenocarcinoma and squamous cell carcinoma (M - 8560/3),papillary and follicular adenocarcinoma (M - 8340/3),และ mixed basal - squamous cell carcinoma (M - 8094/3) คาวา fibromyxosarcoma มอยในรายการรหส ICD - O เปน M - 8811/3 แตไมมคาวา myxofibrosarcoma ซงหากกลบคาจะกลายเปน fibromyxosarcoma นนเอง และใชรหสเปน M - 8811/3 ได

ตารางท7Classificationofneoplasmandexamples

Tissueoforigin Benign Malignant1.Epithelialneoplasm

a) Surface epithelium

(Squamous and transitional

epithelium)

b) Glandular epithelium

- liver

- embryonal

Papilloma

Adenoma

Hepatoma

Hidradenoma

Basal cell carcinoma

Squamous cell carcinoma

Transitional cell carcinoma

Adenocarcinoma

Hepatocellular carcinoma

Malignant hidradenoma

2.Connectivetissueneoplasm

a) Fibrous tissue

- adult

- embryonal

b) Cartilage

c) Bone

d) Fat

e) Blood vessels

f) Lymph vessels

g) Smooth muscle

h) Striated (skeletal)

muscle

Fibroma

Myxoma

Chondroma

Osteoma

Lipoma

Hemangioma

Lymphangioma

Leiomyoma

Rhabdomyoma

Fibrosarcoma

Myxosarcoma

Chondrosarcoma

Osteosarcoma

Liposarcoma

Hemangiosarcoma

Lymphangiosarcoma

Leiomyosarcoma

Rhabdomyosarcoma

3.Haematopoietictissue

neoplasm

a) Lymphoid tissue

b) Granulocytic tissue

c) Erythorcytic tissue

d) Plasma cekks

Malignant lymphoma

Myeloid leukemias

Polycythemia vera

Plasmacytoma,Multiple

myeloma


Tissueoforigin Benign Malignant4.Neuraltissuenroplasm

a) Glial tissue

b) Meninges

c) Peripheral neurons

d) Primitive neurons

e) Retina

f) Adrenal medulla

g) Nerve sheath

Glioma

Meningioma

Ganglioneuroma

Pheochormocytoma

Neurilemmoma

Glioma,malignant

Meningial sarcoma

Ganglioneuroblastoma

Neuroblastoma

Retinoblastoma

Pheochormocytoma,malignant

Neurilemmoma nerve shrath

tumor

5.Neoplasmsofmorethan

onetissue

a) Brest

b) Embryonic kidney

c) Multipotent cells

Fibroadenoma

Teratoma

Cystosarcoma phyllodes

Wilm’s tumor

Teratocarcinoma

6.NeoPlasmswhichdonotfit

intooneoftheother

groupseasily

a) Melanoblasts

b) Placenta

c) Ovary

d) Restis

e) Thymus

Pigmented nevus

Hydatidiform mole

Serous cystadenoma

Interstitial cell tumor

Thymoma,benign

Malignant melanoma

Choriocarconoma

Serous cystadenocarcinoma

Seminoma

Thymoma,malignant

ตารางท8ICD-Oedition3morphologycodesandexamples

ICD-OCodes

TissueoforiginBenign Uncertain Insitu Malignant

/0 /1 /2 /3800

8000

Unknown

origin

Neoplasm, be-

nign

Neoplasm,

uncertain…

Neoplasm, Malignant

801 -

804

8010

Epithelial

neoplasm Epithelial

tumor,benign

Carcinoma in

situ, NOS

Carcinoma, NOS

805 -

808

8050

Squamous cell

neoplasm

Papilloma, NOS Papillary

carcinoma in

situ

Papillary carcinoma,

NOS


ICD-OCodes


/0 /1 /2 /3809 -

811

8090

Basal cell

neoplasms Basal cell tumor Basal cell carcnoma

812 -

813

8120

Transitional

cell neoplasms Transitional cell

papilloma, benign

Urothelial papilloma,

NOS

Transitional

cell carcinoma

in situ

Transitional cell

carcinoma, NOS

814 -

838

8140

Adenomas and

adenocarcinomas Adenoma,NOS Atypical adenoma Adenocar cinama

in situ, NOS

Adenocar cinoma

839 -

842

8390

Adnexal and

skin appendage

neoplasms

Skin appendage

adenoma

Skin appendage

carcinoma

843

8430

Mucoepidermoid

neoplasms

Mucoepider

moidcar cinoma

844 -

849

8440

Cystic,mucinous

and serous

neoplasms

Cystadenoma, NOS Cystadenocarcinoma, NOS

850 -

854

8500

Ductal and

lobular

neoplasms

Intraductal

carcinoma,

noninfiltrating

Infiltratingduct

carcinoma, NOS

855

8550

8551

Acinar cell

neoplasms Acinar cell

adenoma

Acinar cell carcinoma

Acinar cell cystadeno

carcinoma

856 -

857

8560

Complex

epithelial

neoplasms

Mixed squamous

cell and

glandular

papilloma

Adenosquamous

carcinoma

858

8580

Thymic

epithelial

neoplasms

Thymoma, benign Thymoma, NOS

Thymoma

malignant, NOS

859 -

867

8590

Specialized

gonadal

neoplasms

Sex cord-gonadal

stromal tumor, NOS


ICD-OCodes


/0 /1 /2 /3868 -

871

8680

Paragansliomas

and glomus

tumors

Paraganglioma,

benign

Paraganglioma,

NOS

Paraganglioma,

malignant

872 -

879

8720

Nevi and

melanomas Pigmentednevus,

NOS

Melanoma in

situ

Malignant

melanoma, NOS

880

8800

Soft tissue

tumors and

sarcomas, NOS

Soft tissue

tumor, benign

Sarcoma, NOS

881 -

883

8810

Fibromatous

neoplasms Fibroma, NOS Cellular fibroma Fibrosarcoma, NOS

884

8840

Myxomatous

neoplasms Myxoma, NOS Myxosarcoma

885 -

888

8850

Lipomatous

neoplasms Lipoma, NOS Atipical lipoma Liposarcom, NOS

889 -

892

8890

Myomatous

neoplasms Leiomyoma, NOS Leimyoma tosis,

NOS

Leiomyosarcoma, NOS

893 -

899

8930

Complex mixed

and stromal

neoplasms

Endometrial

stromal nodule

Endometrial stromal

sarcoma, NOS

900 -

903

9000

Fibroepithelial

nroplasms Brenner

tumor, NOS

Brenner

tumor, borderline

malignancy

Brenner

tumor, malignancy

904

9040

Synovial - like

neoplasms Synovioma benign Synovial sarcoma, NOS

905

9050

Mesothelial

neoplasms Mesothelioma,

Benign

Mesothelioma,

malignant


ICD-OCodes


/0 /1 /2 /3

9060906 - 909

Germ cell neoplasms Dysgerminoma

9109100

Trophoblastic neoplasms Hydatidiformmole,

NOS

Invasive hydatidiformmole

horiocarcinma, NOS

9119110

Mesonephro - ma Mesonephroms,benign

Mesonephric tumor, NOS

Mesonephroma,malignant

912 - 9169120

Blood vessel tumors Hemang ioma ,

NOS

Hemangiosareoma

9179170

Lymphatic vessel tumors Lymphangioma, NOS Lymphangiosarcoma, NOS

918 - 9249180

Osseous and chondromatous neoplasms

Osteoma,NOS Osteosarcoma, NOS

9259250

Giant cell tumors Diant cell tumor of bome, NOS

Gaint cell tumor of bone, malignant

9269260

Miscellaneous bone tumors Ewing sarcoma

927 - 9349270

Odontogenic tumors

Odontigenic tumor, benign

Odontogenic tumor, NOS

Odontogenic tumor, malignant

935 - 9379350

Miscellaneous tumors Craniopharyngioma

938 - 9489380

GliomasGlioma malignant

949 - 9529490

Neuroepitheliomatous neoplasms Ganglioneuroma Gangglioneuroblastoma

9539530

MeningiomasMeningioma, NOS Meningiomatosis, NOS Meningioma malignant


ICD-OCodes


/0 /1 /2 /3

954 - 9579540

Nerve sheath tumors Neurofibroma, NOS Neurofibromatosis,

NOSNeurofibroma,malignant

9589580

Granular cell tumors and alveolar soft part sarcoma

Granular cell tumor, NOS

Granular cell tumor,malignant

9599590

Malignant lymphoma, NOS or diffuse

Malignant lymphoma.NOS

965 - 9669650

Hodgkin lymphoma

Hodgkin lymphoma, NOS

967 - 9699670

Mature B - cell lymphomas Malignant

lymphoma, small B

lymphocytic, NOS

970 - 9719700

Mature T - and NK cell lymphomas Mycosisfungoides

9729700

Precursor cell lymphoblastic lymphoma

Precursor cell lymphoblastic lymphoma, NOS

9739731

Plasma cell tumor Plasmacystoma, NOS

9749740

Mast cell tumorMastocytoma, NOS Mast cell sarcoma

9759750

Neoplasms of histiocytes and accessory lymphoid cells

Malignant histiocytosis


ICD-OCodes


/0 /1 /2 /3

9769760

Immunoproliferative diseases

Immunoprolierative disease, NOS

9809800

Leukkemia,NOS

Leukkemia, NOS

982 - 983 9820

Lymphoid leukemias

Lymphoid leukemia,NOS

984 - 9939840

Myeloidleukemias

Acute myeloid

leukemia,M6 type

9949940

Other leukemias Hairy cell leukemia

995 - 9969950

Chronismyeloproliferative disorder

Polycythemiavera

9979970

Other hematologicdysorders

Ltmphoprolifeerative disorder, NOS

9989980

Myelodysplasticsyndromes Refractory anemia

กฎK:การวนจฉยทมผลชนเนอมากกวา1(MultipleMorphologyTerms) เมอการวนจฉยวาเปนมะเรงเพยงตาแหนงเดยว แตมผลการตรวจชนเนอมากกวา 1 ชนด ตามกฎแลวใหหาคาใหมทรวมผลชนเนอทง 2 ชนดเขาดวยกน แตถาไมมใหใชหมายเลขรหสทสงกวาในการใหรหสผลชนเนอ ตวอยาง เมอมการวนจฉยวาเปน มะเรงทกระเพาะปสสาวะ ผลชนเนอเปน “transitional cell epidermoid carcinoma” กอนอนเราตองหากอนวารหสสาหรบคาวาเปน “transitional cell epidermoid carcinoma” ถามใหใชรหสนนไดเลย แตถาไมมตองแยกรหสออกเปน 2 รหสคอ “transitional cell carcinoma, NOS” ซงจะได รหส M-8120/3 และคาวา “ epidermoid carcinoma, NOS” จะได รหส M-8070/3 เมอเปรยบเทยบ ทง 2 รหส แลวจะเหนวารหสหมายเลข M-8120/3 มคาสงกวา ดงนนจงใชรหส M-8120/3 เพราะตวเลขทมคาสงกวาจะคาความเชอมนจากพยาธแพทยมากกวา


นอกจากกฎตางๆทง10ขอแลวในการใหรหสโรคICD-Oยงมขอยกเวนตางๆดงน

1.อวยวะทเปนค(pairedorgans)

รายการอวยวะตอไปนเปนอวยวะทเปนคในรางกาย ซงในปจจบนใหลงทะเบยนแยกขางหากพบกอนเนองอกในอวยวะทงสองขาง และในการคานวณอตราอบตการณกจะนบเปนสองราย ยกเวนอวยวะทไดทาเครองหมาย * ไวใหแลว คอรงไข ไต และจอตา ซงแนะนาใหลงทะเบยนแยกหมายเลขกน แตเมอคานวณอตราอบตการณ เนองอกรงไขทกชนด, Wilm’s tumour ของไต และ retinoblastoma ของจอตา จะรวมเปนรายเดยว แมจะพบในอวยวะทงสองขางกตาม

ตารางท9.

ICD-O-2/3Sitecode Label

C07 Parotid gland

C08 Other and unspecified major salivary glands

C09 Tonsil

C12 Pyriform sinus

C30.1 Middle ear

C31 Accessory sinuses

C34.1 - C34.3 Lobes of lung

C34.8, C34.9 Overlapping lesion of lung and lung, NOS

C38.4 Pleura, NOS

C40 Bones, joints and articular cartilage of limbs

C41.3 Rib, clavicle and associated joints

C50 Breast

C56.9 Ovary*

C57 Other and unspecified female genital organs

C62 Testis


ICD-O-2/3Sitecode Label

C64 Kidney*

C65 Renal pelvis

C66 Ureter

C69 Eye and adnexa*

C74 Adrenal gland

C76.4 Upper limb, NOS

C76.5 Lower limb, NOS

* มขอยกเวนทจะไมคดวาเปนอวยวะค เมอคานวณอตราอบตการณ และการอยรอดคอเนองอกรงไข ทกชนด, Wilm’s tumour ของไต และ retinoblastoma ของจอตา

2.อวยวะเดยวกลางล�าตวทสามารถแบงขางได(midlineorganswithlaterality)

โดยปกตไมมความจาเปน ทจะตองระบขางของอวยวะเหลาน เนองจากเปนอวยวะทอยกลางลาตว แตบางครงการแบงขางกอาจมประโยชน ในการระบตาแหนงกอนเนองอก ทมมากกวาหนงกอน ซงตามคาแนะนาในการลงทะเบยนผปวย ตามกฎเนองอกปฐมภมหลายตาแหนงป พ.ศ. 2004 ทะเบยนมะเรงควรลงทะเบยนกอนตาง ๆ แยกหมายเลขทะเบยนกน เกณฑหนงทชวยบอกวากอนตาง ๆ เปนคนละกอนกนกคออยในคนละดานของอวยวะนน ๆ นนเอง

ตารางท10.

ICD-O-2/3Sitecode

Label

C18 Colon - right and left side

C44 Skin

C71 Brain

C72.2 - C72.5 Cranial nerves

C73.9 Thyroid gland

C75.0; Parathyroid gland

C75.4; C75.5 Carotid body; Aortic body and other paraganglia

C76.0 - C76.3 Head, face or neck, NOS; Thorax, NOS; Abdomen, NOS; Pelvis, NOS


3.ความหมายของ“NOS”

NOS เปนตวยอแทนจาก “Not Otherwise Specified” ในรหสทกาหนด ไมวาจะเปนตวเลข หรอตวหนงสอ เมอคา “ NOS” ไดนามาใชจะแสดงใหผลงรหสหรอถอดรหส ทราบวายงมรหสอนทมคาขยายอธบายเพมเตมของเนอเยอหรอตาแหนงนน ๆ อยอก ในดชนตวอกษร คา “ NOS” จะเรยงอยในรหสทเปนอนดบแรก ตามดวยรหสตอไปทเปนอวยวะหรอเนอเยอทมตาแหนงขยายรายละเอยด อธบายเพมเตมในบรรทดตอไป ตวเลขรหสสาหรบ “NOS” จะใชกบตาแหนง หรอรปลกษณะทไมไดระบคาขยายรายละเอยดเพมเตม หรอเมอคาวเศษณประกอบในคาวนจฉยโรค นน ๆ ไมระบ ณ ทอนใดใน ICD – O ในกรณหลง “NOS” จะหมายความถง “NEC” คอ Not Elsewhere Classified หรอ ไมไดจดแบงแยกกรายละเอยดไว ซง เปนทใชอยใน ICD –10

4.ความไมแนนอนในการวนจฉยทางพยาธวทยาและการใหรหสICD–O3

การวนจฉยทางพยาธวทยา แมวาจะถอวาเปนการวนจฉยมความนาเชอถอมากทสด แตในความเปนจรงแลวอาจมความผดพลาดหรอคลาดเคลอนไดอยบอย ๆ ซงอาจเกดจากปจจยตอไปน ไดแก การใหขอมลทางคลนกของผปวยอยางไมถกตอง ทาใหพยาธแพทยคดถงโรคผดไปเปนโรคอน การเลอกตดชนเนอไมถกตาแหนง หรอไมมากเพยงพอ ไปจนถงความชานาญของพยาธแพทย พยาธแพทยทมประสบการณนอย หรอไมไดทางานเฉพาะทางในดานใดดานหนง กอาจมประสบการณนอยในการวนจฉยโรคทพบนอยบางโรคได และอาจเกดความผดพลาดในการวนจฉยโรคได ในบางครงพยาธแพทยจะบอกระดบความเพยงพอของชนเนอทไดรบ และระดบความมนใจในการวนจฉยโรคไวในใบรายงานผลดวย ซงเจาหนาททะเบยนมะเรงจะตองเขาใจศพทเหลาน และในการวนจฉยทางเซลลวทยากนยมใชคาเชนเดยวกนดวย ดงตารางท 11 ตอไปน

ตารางท11.ค�าหรอส�านวนทางพยาธวทยาทบอกถงความไมแนนอนในการวนจฉยโรค

ค�าหรอส�านวนทใช ความหมาย

Unsatisfactory, inadequate, insufficient tissue ขนาดหรอปรมาณชนเนอเยอทไดรบไมเพยงพอ

For diagnosis ทจะใหการวนจฉยโรคได

... in differential diagnosis ผปวยอาจเปนโรคในโรคหนงในรายการทบอกน

(ยงไมสามารถบอกไดแนนอนวาเปนโรคใดแน)

... to be excluded, to be ruled out, … อาจเปนหรอไมเปนโรค ... (ไมมความมนใจเลย ใหแพทยทดแลผปวยลองตรวจเพมเตมแลวอาจสงชนเนอมาใหม)

Probable, possible, suspicious, suggestive … คดวานาจะเปนโรค ... (แตไมมนใจเตมท)

... is most likely คดวานาจะเปนโรค ... (คอนขางมนใจ)

นอกเหนอจากรายการในตารางขางบน พยาธแพทยบางทานอาจเขยนการวนจฉยดวยวธอนทบอกถงความไมแนใจในการวนจฉยโรคกได


จงเปนไปไดวาคาวนจฉยทางพยาธวทยา ทเขยนในใบรายงานผลนนอาจไมไดเปนการวนจฉยโรค ทแทจรง แตพยาธแพทยกาลงพยายามบอกวาใหคดถงโรคบางอยาง และตองการใหแพทยหาทางวนจฉยดวยวธอนเพอหาการวนจฉยทถกตองตอไป แตในหลายกรณ แพทยทไดรบผลการวนจฉยไมไดสนใจคาเหลาน แลวนาคาวนจฉยทยงไมยนยนนไปใชเปนการวนจฉยโรคเลย และเจาหนาททะเบยนมะเรงกอาจทาเชนเดยวกนทาใหการลงคาวนจฉยทางพยาธวทยาในทะเบยนไมถกตอง หากพบคาทบงบอกถงความไมแนใจในการวนจฉยเชนน เจาหนาททะเบยนมะเรงจะตองคดผปวยเหลานไว เพอตดตามผลการวนจฉยทถกตองตอไป เมอแพทยตรวจเพมเตมจนไดการวนจฉยขนสดทาย หากไมคดแยกไว เมอมการเปลยนการวนจฉยในภายหลงกจะไมทราบ และการวนจฉยทบนทกในฐานขอมลทะเบยนมะเรงกจะผดพลาดได

5.การใหรหสMorphologyส�าหรบการวนจฉยท ไมแนนอน

ประเดนทสาคญอกอยางหนงทเกดขนจากการวนจฉยทไมแนนอนหรอยงไมยนยนชนเจน กคอการใหรหส ICD –O สาหรบการวนจฉนเหลานน ตวอยางท 1. มผลการวนจฉยทางพยาธวทยาจากตอมนาเหลองทกลม axilla (รกแร) วาเปน Right axillary lymph node , biopsy : adenocarcinoma , suspicious for ductal carcinoma of breast จะเหนวาในกรณนพยาธแพทยมความมนใจกบการวนจฉยเปน adenocarcinoma (M-8140/3) แตยงไมแนใจวาเปน ductal carcinoma of breast (M 8500/3) หรอไม เนองจากเปนการตดชนเนอมาจากตอมนาเหลองทรกแร ซงหากพยาธแพทยไมทราบประวตมากอนวามมะเรงอยทเตานม พยาธแพทยกไมแนใจวาจะใชหรอไม เพราะอาจเปนไปไดวามะเรงทตอมนาเหลองนน อาจแพรกระจายมาจากตาแหนงปฐมภมอนทไมใชเตานมกได เพราะบางครงหนาตาของเซลลมะเรงกดคลายกนได กรณเชนน ถาในเวชระเบยนไมมขอมลใด ๆ วามกอนทเตานม เจาหนาททะเบยนมะเรงควรยดการวนจฉย adenocarcinoma (M-8140/3) และใหตาแหนง topography เปน unknown primary site (C80.9) ไวกอน หากมผลการวนจฉยจากกอนเตานมในภายหลง กจะเปลยนตาแหนง topography เปน breast (C50.x) และ morphology เปน ductal carcinoma (M-8500/3) ในภายหลงได แตหากในเวชระเบยนไดเขยนไวแลววามกอนทเตานมมากอน ผาตดไปแลวทโรงพยาบาลอน กลงเปน ductal carcinoma (M-8500/3) ทเตานม (C50.9) ไปไดเลย จะเหนวาเจาหนาททะเบยนมะเรง จาเปนตองตดสนใจบนความไมแนใจ ของผลการวนจฉยทางพยาธวทยาโดยใชขอมลอนทางคลนกประกอบดวย กรณเชนนหากมขอมลประกอบชดเจน กสามารถทาไปไดเลย แตหากมขอมลไมชดเจน หรอไมมขอมลอน กจาเปนตองปรกษาผรบผดชอบในลาดบทสงขน หรอปรกษาแพทย ทดแลผปวย หรอพยาธวทยาแพทย (หากมอยในสถานพยาบาล) ตอไป และในหลายกรณจาเปนตองจดคดแยกผปวยเหลานไวเพอตดตามการวนจฉยทแนนอนขน ซงแพทยอาจกาลงทาตอไปในภายหลงดวย ตวอยางท 2. ผปวยรายหนงมกอนในปอด ผลการตรวจดวยวธ fine meedile aspiration biopsy เปนNon-small cell carcinoma , suspicious for adenocarcinomaในกรณนเนองจากบางครงแพทยอาจไมผาตดเอากอนออกอกตอไปแลว แตจะใหเคมบาบดไปเลย เนองจากไมวาจะเปนชนดทแนนอนอะไรกตาม คอไมวาทจรงแลวกอนนนอาจจะเปน squamous cell carcinoma หรอ adenocarcinoma กตาม กใหการรกษา


ดวยวธเดยวกน ดงนนจะไมมทางไดการวนจฉยทแนนอนวาเปนมะเรงชนดใดกนแน ในกรณน (คอในกรณทพยาธแพทยไมมนใจในการวนจฉยมากนก) ไมมแนวทางปฏบตทชดเจนในระดบนานาชาตวาควรลงรหสเชนไร แตในกรณนพยาธแพทยสวนใหญนาจะรสกสบายใจกวาถาใหรหสเปน non-small cell carcinoma (M-8046/3) แทนทจะใหรหสเปน adenocarcinoma (M-8140/3) (ซงอาจรสกวาคานกบกฎของการใหรหส ICD-O ตามปกต แตกฎของการใหรหส ICD-O จะใชกบผลพยาธวทยาแพทยมความเชอมนในผลการวนจฉยทมรหสสงกวาคอนขางมากเทานน แตไมควรนามาใชกบกรณทพยาธแพทยยงไมเชอมน ในการวนจฉยทมตวเลขรหสสงกวามากนก)

6. Codingmultiplemorphology terms การมเนอมะเรง มากกวาหนงต�าแหนง

(MultipleNeoplasms)

IARC ไดมกลมศกษาเพอแนะนาคาจากดความของ Multiple Neo Plasms เพอใชสาหรบ ICD – 9 ขอสรปของคาแนะนาคอ การจะดวามมะเรง 2 ชนดหรอมากกวา ไมไดขนอยกบเวลาเปนเครองกาหนด นนคอ การเกดมะเรงพรอม ๆ กน (Synchronous) หรอการเกดมะเรงในเวลาทตางกน ( Metachronous) ไมไดแสดงหรอแสดงวาเปนมะเรง 2 ตาแหนงหรอไมมะเรง ณ จดเรมเปน จะเรมเกดจากตาแหนงจดแรกเรม ไมใชการทมการโตยนขน หรอไมใชการกลบเปนซา หรอการกระจายมา มเพยงเนองอกชนดเดยวทเกดจากอวยวะหนงอน หรออวยวะทเปนค หรอตาแหนงนน ๆ ชนดเดยวเทานน ยกเวนวาจะมความแตกตางในลกษณะของเนอเยอ เชน ม Squamous carcinoma ชนดหนงกบ Adenocarcinoma อกชนดหนง แตในการกาหนดรหสใหม มอวยวะหรอเนอเยอทมรหสตาแหนงตางกนแตถอเปนเนอเยอชนดเดยวกน ไดแก C01 และ C02 : Tongue C07 และ C08 : Parotid และ Major salivary gland อน ๆ C12 และ C13 : Pyriform sinus และ hypopharynx C19 และ C20 : Rectum และ Rectosigmoid junction C82 –C85,C91 และ C95 : ชนดตาง ๆ ของ NHL และ lymphocytic และ unspecified leukemia มะเรงของผวหนง แมจะเปนหลายแหงจะลงรายงานเพยงครงแรกครงเดยว ยกเวนวาเนอเยอจะตางชนดกน เชน เปน Malignant Melanoma ครงหนงหรอเปน Basal หรอ Squamous cell Ca อกครงหนง มะเรงหลายจดกาเนด (Multifocal tumor ) เชนมะเรง Adenocarcinoma ใน Multiple adnomatous polyps ของลาไสใหญ สวน Transvere และ Sigmoid colon จะลงรหสเพยงตาแหนงเดยว หมายเหต สามารถศกษาเพมเตมไดจากหนงสอ ICD-O3 (International Classification ofDiseasesforOncologyThirdEdition)ของWHO


ICD-10 ICD-O,3rdedition

Topography Morphology

C00.0-C21.8 C00.0 - C21.8C22C22.0 C22.0 8170/39C22.1 C22.1 8160/39C22.2 C22.0 8970/39C22.3 C22.0 9124/39C22.4 C22.0 8800/39C22.7 C22.0 8010/39C22.9 C22.0 8000/39C23-C41.9 C23.9 - C41.9- C42.0 - C42.4 -C43C43.0 C44.0 8720/39C43.1 C44.1 8720/39C43.2 C44.2 8720/39C43.3 C44.3 8720/39C43.4 C44.4 8720/39C43.5 C44.5 8720/39C43.6 C44.6 8720/39C43.7 C44.7 8720/39C43.8 C44.8 8720/39C43.9 C44.9 8720/39C44.0-C44.9 C44.0 - C44.9C45C45.0 C38.4 9050/39C45.1 C48.2 9050/39C45.2 C38.0 9050/39C45.7 Other sites 9050/39C45.9 C80.9 9050/39C46C46.0 C44.0 - C44.9 9140/39C46.1 C49.0 - C49.9 9140/39C46.2 C05.0 - C05.9 9140/39C46.3 C77.0 - C77.9 9140/39C46.7 Other sites 9140/39C46.8 Multiple sites 9140/39



C46.9 C80.9 9140/39C47.0-C76.8 C47.0 - C76.8C77.0-C79.8 - -- C77.0 - C77.9 -C80 C80.9C81C81.0 any site 9651/35C81.1 any site 9663/35C81.2 any site 9652/35C81.3 any site 9653/35C81.7 any site 9650/35C81.9 any site 9650/35C82C82.0 any site 9695/36C82.1 any site 9691/36C82.2 any site 9698/36C82.7 any site 9690/36C82.9 any site 9690/36C83C83.0 any site 9670/36C83.1 any site 9670/36C83.2 any site 9675/36C83.3 any site 9680/36C83.4 any site 9684/36C83.5 any site 9727/36C83.6 any site 9591/36C83.7 any site 9687/36C83.8 any site 9680/36C83.9 any site 9680/36C84C84.0 any site 9700/35C84.1 any site 9701/35C84.2 any site 9702/35C84.3 any site 9702/35C84.4 any site 9702/35C84.5 any site 9702/35

มรหส ICD-10 บางตวเมอปลงเปน รหส ICD-O จะตองเปนรหสเหลานเทานน ดงน

ComparisonICD-10withICD-O,3rdedition




C85C85.0 any site 9591/36C85.1 any site 9591/36C85.7 any site 9591/36C85.9 any site 9591/36C88C88.0 C42.0 9761/39C88.1 - 9762/39C88.2 - 9762/39C88.3 C17._ 9764/39C88.7 - 9760/39C88.9 - 9760/39C90C90.0 C42.1 9732/39C90.1 C42.1 9733/39C90.2 - 9734/39C91C91.0 C42.1 9835/39C91.1 C42.1 9823/36C91.2 C42.1 9820/39C91.3 C42.1 9832/36C91.4 C42.1 9940/39C91.5 C42.1 9827/35C91.7 C42.1 9820/39C91.9 C42.1 9820/39C92C92.0 C42.1 9861/39C92.1 C42.1 9863/39C92.2 C42.1 9860/39C92.3 C42.1 9930/39C92.4 C42.1 9866/39C92.5 C42.1 9867/39C92.7 C42.1 9860/39C92.9 C42.1 9860/39C93C93.0 C42.1 9891/39C93.1 C42.1 9860/39C93.2 C42.1 9860/39C93.7 C42.1 9860/39



C93.9 C42.1 9860/39C94C94.0 C42.1 9840/39C94.1 C42.1 9950/39C94.2 C42.1 9910/39C94.3 C42.1 9742/39C94.4 C42.1 9931/39C94.5 C42.1 9931/39C94.7 C42.1 9820/39C95C95.0 C42.1 9801/39C95.1 C42.1 9800/39C95.2 C42.1 9800/39C95.7 C42.1 9800/39C95.9 C42.1 9800/39C96C96.0 - 9754/39C96.1 - 9750/39C96.2 - 9741/39C96.3 - 9755/39C96.7 - -C96.9 - -C97 - -D45 C42.1 9950/39D46 D46.0 C42.1 9980/39D46.1 C42.1 9982/39D46.2 C42.1 9983/39D46.3 C42.1 9984/39D46.4 C42.1 9980/39D46.7 C42.1 9989/39D46.9 C42.1 9989/39D47D47.0 C42.1 9740/19*D47.1 C42.1 9960/39D47.2 C42.1 9765/19*D47.3 C42.1 9962/39D47.7 C42.1 -D47.9 C42.1 -


การควบคมคณภาพของการทาทะเบยนมะเรง เพอใหไดมาซงสถตโรคมะเรงทมความเทยงตรง ขนกบกระบวนการเกบรวบรวม การจาแนก การบนทก การวเคราะห และการรายงาน ตองทาดวยความใสใจและระมดระวง ดงนนจงมความจาเปนอยางยงท ทะเบยนมะเรงในประเทศไทย ตองมมาตรฐานเดยวกน อยางไรกตามยงไมมการควบคม และจดใหเปนมาตรฐานเดยวกนอยางเปนรปธรรม ซงอาจทาใหมปญหาในการนาสถตมะเรง มาเปรยบเทยบระหวางทะเบยนมะเรง เนองจากอาจมความแตกตางในบางแงของคณภาพ คณภาพของขอมลทได จากทะเบยนมะเรงแบงออกเปน 4 สวนไดแก ความเปรยบเทยบกนได (Comparability) ความสมบรณ (Completeness) ความถกตอง (Validity) เวลา (Timeliness)

ความเปรยบเทยบกนได(Comparability)

ความเปรยบเทยบกนไดของขอมล(Comparability)

ความสามารถเปรยบเทยบกนได ตองเรมจากการใหคาจากดความ หรอนยามของตวแปรตาง ๆ เชน วนทวนจฉยวาเปนมะเรง การใหรหสโรคมะเรงโดยใชหนงสอ International Classification Disease on Oncology version 3 (ICD-O3) (Fritz et al., 2000) รวมถงการใชกฎตาง ๆ เชน 1. วนทวนจฉยวาเปนมะเรง ทนาเชอถอตามเกณฑของ European Network of Cancer Registries (ENCR) a. วนทพบมะเรงไดผลจากชนเนอ : วนทตดชนเนอสงตรวจ วนทสงชนเนอหรอวนทรายงานผลชนเนอตามลาดบ b. วนทนอนรกษาทโรงพยาบาลเนองจากวนจฉยวาเปนมะเรง c. วนทมาตรวจรกษาทผปวยนอก และไดรบการวนจฉยวาเปนมะเรง d. วนทมะเรงกลบเปนซา e. วนทไดผลชนเนอจากการผาตดศพ 2. มะเรงตาแหนงใหมหลายตาแหนง การใหรหสโดยใชกฎของ International Rules for Multiples Primary Cancers 3. มะเรงทไดจากการตรวจคดกรอง ดงนนกอนทจะเรมทาทะเบยนมะเรง ตองทาความเขาใจถงบรบทตาง ๆ โดยเฉพาะคาจากดความหรอนยามตาง ๆ ใหมมาตรฐานเดยวกน เพอทจะไดนาขอมลทเกบรวบรวมได ไปเปรยบเทยบกบทะเบยนมะเรงอน ไมเชนนนแลวการนาขอมลทมความหมายแตกตางกน ไปเปรยบเทยบอาจทาใหเกดการตความคลาดเคลอน

บทท 5การควบคมคณภาพขอมลทะเบยนมะเรง


ความสมบรณ(Completeness)

ความสมบรณของขอมลควรจะเทากบ 100 เปอรเซนต ซงในความเปนจรงแลวยงไมมทะเบยนใดมมความสมบรณ 100 เปอรเซนต ความสมบรณของขอมลยงแบงออกเปน ความครอบคลม (Coverage) ของการเกบรวบรวมขอมลยงแบงเปนมตตาง ๆ ไดแก แหลงขอมล (Data sources) ความอสระของขอมล (Independent case ascertainment) ขอมลเดม (Historical data method) การตดตามขอมล (Follow up information) ทะเบยนมะเรง ควรจะมการตดตาม หรอเฝาดความสมบรณของขอมล เปนระยะ 1. แหลงขอมล (Data sources) อาจมความแตกตางของแตละทะเบยนมะเรง ซงแหลงของขอมลยงแบงออกเปน 1.1. จานวนของแหลงขอมลตอ 1 ราย (number of sources/ notifications per case) การไดมาซงผปวยมะเรงหนงราย อาจไดขอมลมาจากหลายแหลงเชน เวชระเบยน ผลพยาธ และมรณะบตร เปนตน การไดขอมลจากแหลงเดยวอาจหมายถง ขอมลอาจขาดความสมบรณ 1.2. มรณะบตร (death certificate methods) มรณะบตรเปนแหลงขอมลสาคญของทะเบยนมะเรง คาทไดจากมรณะบตรอยางเดยว (Death certificate only, DCO) ใชเปนดชนบอกความครบถวนของขอมล (Completeness) และกรณเดยวกนยงใชเปนดชน บอกความนาเชอถอของขอมล (Validity) ในทะเบยนมะเรงประชากร (Population-based registry) มกจะพบ DCO อยบางเสมอ ๆ เนองจากมบางรายไปรกษาในโรงพยาบาลอน ทอยนอกเขตรบผดชอบแตมาเสยชวตทบาน ในเขตรบผดชอบของทะเบยนมะเรงนน ๆ หรอไมไดรกษาในโรงพยาบาล และไดรบการวนจฉยวาเปนมะเรงเมอเสยชวตแลว หากคา DCO เปนศนย อาจเปนสญญาณไมดวาทะเบยนมะเรง ละเลยขอมลจากมรณะบตรไปกไดแตถามคา DCO สงอาจแสดงถงความสามารถ ในการเกบรวบรวมหรอการคนหาผปวย นอยกวาทควรจะเปนดงนนเมอพบวาม DCO สงควรนาขอมล DCO กลบไปตรวจสอบ 1.3. การวนจฉยทไดจากผลชนเนอ (histological verification diagnosis) การใชคารอยละของผลชนเนอในการบอกความครบถวนของขอมล การทมผลชนเนอคอนขางสงและไมสมพนธกบตาแหนงทเปน อาจแสดงไดถงความไมสมบรณของทะเบยน ดงนนตองจาแนกตามอวยวะทเกดของมะเรงแตละชนด มะเรงทพบในอวยวะทอยตนกวา จะมคารอยละของผลชนเนอสงกวา มะเรงทอยลกหรอตองใชความสามารถในการตดจะมคารอยละของผลชนเนอคอนขางตา 1.4 Case finding index (CF) เปนดชนทดดแปลงจากคา number of notification per case เปนดชนทบอกความครบถวน ของการเกบขอมลซงประยกตใชโดย รศ.นพ.หชชา ศรปลง โดยแบงขอมลออกเปน 2 ประเภทคอ แหลงขอมลพยาธวทยา กบแหลงขอมลอนทไมใชพยาธวทยา คานรวมกบคา HV เขากบอตราการไดขอมลจากพยาธวทยาเทานน ซงบงบอกประสทธภาพในการเกบขอมลจากเวชระเบยนโดยออม โดยมสมมตฐานวาทกรายทมผลการวนจฉย ทางพยาธวทยาควรจะเกบขอมลไดจากแหลงอนดวย คา P ควรมคานอยใกล 0 โดยมสตรการคานวณคอ CF = (1+HV - P)/2 HV = อตรา Histological verification P = อตราการไดขอมลจากผลพยาธเทานน


2. ความอสระของขอมล (Independent case ascertainment) 2.1. อสระของชดขอมล (independent data sets) 2.2. ทาการตรวจซาขอมล (re-screening of cases) เปนการสมตรวจเปนระยะ มกจะทาเปนงานวจยหรอทาเปนครงคราว โดยใหบคลากรนอกทะเบยน เปนผททาซาขอมลชดเดยวกนกบเจาหนาททะเบยนมะเรง โดยทาอยางละเอยดและนาผลทไดมาเปรยบเทยบกน เพอดวาผลทไดมความแตกตางกนมากนอยแคไหน โดยทวไปวธนไมคอยนยมเพราะ มคาใชจายงบประมาณคอนขางสง 2.3. ทาการเกบตรวจและทาซาจากแหลงขอมล (capture-recapture) เปนวธการทเคยใชนบประชากรของสตวในปา โดยการจบมาแลวทาแถบหรอเครองหมาย แลวปลอยไปแลวกลบมาจบซาในชวงเวลาเดยวกนเพอดจานวนทจบไดในครงทสอง ทะเบยนมะเรง ไดนาเอาวธการดงกลาวมาประยกตใช เพอคาดประมาณความบกพรองของการเกบขอมลโดยประยกตใชกบ incomplete list เพอหาความครบถวน กรณทม 2 แหลงขอมล มขอตกลงเบองตนคอ แหลงขอมลตองเปนอสระตอกน และทกรายมโอกาสทในการ capture เทา ๆ กน แตวธการนเมอนามาใชจรงกบแหลงขอมลทมอย พบขอจากดในการใชเนองจากตองใชระยะเวลาในการทาและใชงบประมาณคอนขางสง อยางไรกตามขอมลทะเบยนมะเรงสามารถนามาประยกตใชไดแตตองทาการแปลงขอมลกอน ขอมลทจะใชในการตรวจสอบความครบถวนอยางคราว ๆ ดวยวธ capture - recapture ของทะเบยนมะเรง สามารถแปลงขอมลทมอยเปน 3 แหลงคอ มรณะบตรหรอขอมลการตาย วธวนจฉยทไมมการตรวจทางเซลลหรอเนอเยอ และ วธวนจฉยททมการตรวจทางเซลลหรอเนอเยอ ดง แสดงในตารางท 1

ตารางท1ตวแปรวธการวนจฉยและสถานะสดทายทพบน�ามาจดกลมเพอใชในการประมาณคา

วธการวนจฉย ค�าจ�ากดความ

0 Death certificate only (DCO)

1 - 4 Non - microscopic; clinical only, clinical investigation, surgery without histology confirmed, special tumour market

5 - 8 Microscopic; cytology, histology of metastasis, histology of primary tumour, autopsy with histology confirm

สถานะสดทายทพบ 1= มชวต, 2= เสยชวต

อยางไรกตามวธนเปนการคาดประมาณอยางหยาบเทานน 2.4. อตราการตายตออบตการณ (mortality incidence ratio, M/I ratio) หมายถง จานวนผปวยทเสยชวตในชวงนน หารดวยจานวนผปวยมะเรงในชวงเวลาเดยวกน โดยใชแหลงขอมลการตายจากภายนอกทะเบยนมะเรง โดยทวไปจะใชขอมลการตายจากแหลงอน นอกเหนอจากทะเบยนมะเรง เชนขอมลการตายจากจงหวด หรอกระทรวงสาธารณสข แตขอมลการตายนนตองมความนาเชอถอ เพราะ ถาหากขอมลไมนาเชอถอ จะทาใหเกดปญหาการรายงาน ทมากหรอนอยเกนไปสาหรบมะเรงบางอวยวะและทาใหเกดความคลาดเคลอนได ถาคณภาพการตายด M/I ratio จะสมพนธกบ fatality case (1-survival) (Parkin & Hakulinen,1991) อยางไรกตามถาคณภาพของการตายไมด เชน การลงขอมลไมสมบรณ ขาดความแมนยาในเรองสาเหตการตาย ความสมพนธดงกลาวกจะลดลง


การแปลผลทไดจาก M/I ratio กรณ มากกวา 1 คาทมากกวา 1 อาจมความหมายไดหลายกรณเชน ● การเกบรวบรวม case ไดนอยกวาแสดงถงความไมสมบรณของทะเบยนมะเรง ● ศกยภาพหรอความสามารถในการ วนจฉยโรคมะเรงลดลง ● หรอมโรคมะเรงทเมอไดรบการวนจฉยลวนมอตรารอดชพนอย นอยกวา 1 คาทนอยกวา 1 อาจมความหมายไดหลายกรณเชน ● การเกบรวบรวม case ไดมากกวาอาจแสดงถงความไมสมบรณ ของทะเบยนมะเรง หรอเกบรวบรวมไดมากกวาทควรจะเปน ● หรอโรคมะเรงทเปนมอตรารอดชพคอนขางนาน 3. ขอมลทเกบยอนหลง (Historical data method) ขอมลททาการเกบยอนหลงหลายปเพอนามาวเคราะหเปรยบเทยบ หรอหาแนวโนมดวยวธการตาง ๆ เชน 3.1. Stability of incidence rates over time อธบายถงความสมาเสมอ (constant) ของการเพมขน คงท หรอลดลงของอบตการณ ในขณะเดยวกนสามารถตรวจสอบอยางงายโดยการดดวยตา โดยการนาคา ASR ทคานวณไดมา plot ตอเนองเพอดการเปลยนแปลง การเปลยนแปลงอาจเปน linear หรอ non-linear กรณทมการเปลยนแปลงอยางผดสงเกต ตองนาขอมลนนมาพจารณาเพอทาการตรวจสอบ หรอหาเหตผลเพออธบายปรากฏการณนน ๆ เนองจากการทกราฟเพมขนหรอลดลงอาจบงบอกคณภาพของขอมลและยงมอกหลายวธ ทจะนามาประยกตใชในการคานวณเชน the average annual change in incidence ในหนงสอ IARC Technical Report No 19 3.2. Comparison of incidence in different population การเปรยบเทยบอบตการณในพนททรบผดชอบของทะเบยนมะเรง ทมประชากรแตกตางกน โดยการนาประชากรโลกสมมตมาคานวณเปนอตราอบตการณปรบอาย (age-standardized incidence rate, ASR) โดยหลกการคอ แปลงโครงสรางอายประชากรในทกประชากร ใหมโครงสรางอายเหมอนกนคอ เปนประชากรมาตรฐานโลก (world standard population) (Doll et al., 1966) ซงมคาคงทตามชวงอาย 0 - 4 12000 5 - 9 10000 10 - 14 9000 15 - 19 9000 20 - 24 8000 25 - 29 8000 30 - 34 6000 35 - 39 6000 40 - 44 6000 45 - 49 6000 50 - 54 5000 55 - 59 4000 60 - 64 4000 65 - 69 3000 70 - 74 2000


ซงการคานวณ ASR ไดพดถงในบทการคานวณอตราอบตการณ 3.3. Age-specific incidence curve การเปรยบเทยบอบตการณชวงอาย โดยนาอบตการณทคานวณไดในแตละชวงอายนามา plot ตอเนองเพอวเคราะหเปรยบเทยบ ดลกษณะหรอรปแบบของการเกดโรคในชวงอายตาง ๆ เนองจากอตราการเกดโรคมะเรง บางชนดจะสมพนธกบชวงอาย 3.4. Childhood cancer มะเรงทมอายตงแตแรกเกดถงอายตากวา 15 ป เปนโรคทมอตราการเกดนอยกวาผใหญมาก ประมาณ 1 ใน 10 และเกอบทงหมดเปนมะเรง ทมความแตกตางกบมะเรงทเกดในผใหญ โดยมะเรงในเดกจะแบงตามชนดของเซลลมะเรง สวนใหญเกดจากเซลลชนดพบเฉพาะในวยเดก (Embryonal cells หรอ Germ cells ) หรอเซลลชนดเกดจากเนอเยอเกยวพน 4. การตดตามขอมล (Follow up information) ความถกตองของขอมลจะถกเพมเตม และไดรบการแกไขใหสมบรณเมอระยะเวลาผานไป โดยสวนใหญขอมลทไดจากการตดตามผปวยจะนาใชในการศกษาอตรารอดชพ (Survival analysis) ซงแตละทะเบยนอาจมระบบ ในการตดตามขอมลแตกตางกนเชน การตดตามผปวยมะเรงดวยวธการสงจดหมาย ซงวธนจะไดผลประมาณ 30 เปอรเซนต นอกจากนทะเบยนมะเรงตาง ๆ ยงตรวจสอบการตายกบฐานขอมล การตายของสานกบรหารการ ทะเบยน กระทรวงมหาดไทย ผานสานกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข ซงเปนผใหรหส ICD-10 ของสาเหตการเสยชวตในขนสดทาย

ความนาเชอถอ(Validity)

ความถกตองเปนอตราสวน ของจานวนผปวยในทะเบยนทเกบขอมล ไดถกตองตามความเปนจรง ความถกตองของการบนทกขอมลจากแหลงตาง ๆ ความชานาญในการดงขอมลออกจากแหลงขอมล การใหรหส และการตรวจสอบรหส ความถกตองของขอมลยงแบงออกเปน 1. Diagnosis criteria method เปนการประเมนรอยละของผปวย ในทะเบยนมะเรงทม เกณฑ (criteria) ในการวนจฉยอยางใดอยางหนงไดแก 1.1. Percentage of histological verification (HV%) ในทฤษฎคา HV% ควรจะมคาใกลเคยง 100 เปอรเซนต แสดงความนาเชอถอของเกณฑในการวนจฉย ทไดจากพยาธซงถอวามความนาเชอถอมากทสด แตวธนยงขนกบลกษณะของกอนเนอ ความยากงายของตาแหนงในการตดชนเนอ รวมถงความชานาญในการอานผลของพยาธแพทย ในปจจบนยงมวธการตรวจอน ๆ เชน วธ imaging และ tumor marker/biomarker ซงใหความนาเชอถอวาเปนมะเรง และมความคลาดเคลอนนอย นอกจากนยงรวมการวนจฉยทางเซลลวทยา (Cytology) และ Hematology ดวย 1.2. Death certificate only (DCO) การคานวณ DCO ตองนาผปวยทไดจากมรณะบตรมาตรวจสอบกบขอมลทะเบยน และแหลงขอมลอน ๆ จนแนใจแลววาไมมในแหลงขอมลอน จงจะถอวา เปน DCO DCO อาจเกดจากการทผปวยไปรกษาในโรงพยาบาลอน วธแกหรอลด DCO คอการตามเกบขอมลทโรงพยาบาลนน ๆ ดวย DCO นบเปนแหลงขอมลหนงของทะเบยนมะเรง นอกจากน DCO ยงบงถงผปวยในโรงพยาบาล ทไมไดเกบเขาทะเบยนมะเรง หรอเมอตรวจสอบแลวไมใชมะเรงจรง ๆ


2. Missing information 2.1. Primary site unknown (PSU) เปนมะเรงทไมสามารถตรวจสอบ หาตาแหนงเรมตนไดและอาจมคาเปนปฏภาคกบการวนจฉย ทางคลนกของมะเรงในอวยวะทเปน แหลงทมะเรงแพรกระจายนนไปบอย เชน ตบ ปอด สมอง 2.2. Age unknown ไมทราบอาย 2.3. Other missing values ไมทราบขอมลอน ๆ 2.4. Misclassified information ความคลาดเคลอนของขอมลโดยสวนมากเกดจากขอมลทไดจากการตาย และอาจทาใหเกดการแปลผลผดพลาดได โดยเฉพาะขอมลทไดจากขอมลการตาย 3. Re-abstracting and recoding การตดตามตรวจสอบ และประเมนความถกตองของการเกบขอมลรายการตาง ๆ ของผปวย รวมไปถงการตรวจสอบ การใหรหสและการกรอกขอมลในทะเบยนมะเรง วธการนไมสามารถทาเปนงานประจาได เนองจากมคาใชจายคอนขางสงวธคดลอก หรอการทาซา สามารถประเมนไดวาควรทา standardization หรอควรฝกอบรมบคลากรเพมเตม หรอไมอาจแบงออกไดเปน 2 กรณ 3.1. Re-abstracting routine cases สมเวชระเบยนเพอทาการคดลอกซาเปนระยะ 3.2. Re-abstracting of specific cases สมเวชระเบยนเพอทาการคดลอกซา เฉพาะรายทคดวามปญหา การทาการคดลอกซาโดยทาการคดลอกซาจากเวชระเบยนทนาเชอถอ ตองเปนคนละคนกบผททาการคดลอกครงแรก ในทางปฏบตไมสามารถทาการคดลอกซาเปนจานวนมากหรอทงหมดได ดงนนการทจะลดความผดพลาด หรอความคลาดเคลอนจงทาไดคอนขางนอย แตในการคดลอกซากสามารถนามาแปลผลการคดลอกเวชระเบยน ใหเปนมาตรฐานเดยวกนได ความเหนตองกนและปญหาทพบในการรวบรวมขอมลและการแปลผล ดงนนกอนทจะทาการคดลอกซา ตองมการวางแผนและการฝกอบรมผทจะทาการคดลอก 4. Internal consistency method, IARC ไดสรางโปรแกรมเกบขอมลใหแกทะเบยนมะเรง เปนการตดตามคณภาพของขอมลอยางตอเนอง ทแตละทะเบยนมะเรงจะตองปฏบตอยางสมาเสมอและทกทะเบยนมะเรง มหนาท ทจะตองทาการตรวจสอบอยางสมาเสมอ และสามารถตรวจสอบความเขากนไดของขอมลบางกลม และจากดการปอนขอมลใหถกตองตามเงอนไขได ● Sex and site ● Date of birth/ date of diagnosis/ date of death ● Age and date of birth ● No missing information for essential variables ● Valid codes นอกจากนยงมโปรแกรม CHECK IARCcrgTool ซงทาง IARC ไดทาการพฒนาขนมาเพอตรวจสอบความสอดคลองของตวแปร โปรแกรมนสามารถ download ไดจาก website ของสมาคมทะเบยนมะเรงนานาชาต ซงกอนทจะทาการวเคราะหขอมลควรใชโปรแกรมน ตรวจสอบความถกตองกอนทกครง โปรแกรมนสามารถตรวจสอบ ● Valid of individual data item ● Valid of data combination เชน incidence/ birthdate, age/ incidence/ birth dates, age/ site/ histology, sex/ histology, basis of diagnosis/ histology, ssite/histology


ระยะเวลา(Timeliness)

ในประเทศทพฒนาแลวสามารถกาหนดระยะเวลา แตละขนตอนวดคณภาพของทะเบยนมะเรงไดระยะเวลาของการทาทะเบยนมะเรง ยงขนอยกบการเกบรวบรวมขอมล กระบวนการ การวเคราะหขอมล รวมถงการรายงาน แตระยะเวลาทใชของแตละทะเบยนมะเรง ยงขนอยกบปจจยหลายอยาง ซงแตละทะเบยนตองพยายามทจะควบคม โดยใชเวลาในแตละขนตอนใหนอยทสด การกาหนดมาตรฐานกรอบเวลาของกระบวนการเกบรวบรวม การคดลอก การบนทกขอมลจนกระทงถงรายงานผล อยางไรกตามการจดการหรอการกาหนดระยะเวลา กถอวามความสาคญตอผทตองการใชขอมล อยางนอยกรณทเปนทะเบยนมะเรงโรงพยาบาล ควรจะมการกาหนดใหมมาตรฐาน ในเรองของระยะเวลาดงน 1. การคดลอกผปวยมะเรง ควรจะเสรจและสมบรณหลงวนท วนจฉยวาเปนมะเรงภายใน 6 เดอน (CoC) ของทะเบยนมะเรง ทไดจากโรงพยาบาลแตละแหง 2. การคดลอกผปวยมะเรงควรจะเสรจและสมบรณหลงวนท วนจฉยวาเปนมะเรงภายใน 4 เดอนของโรงพยาบาลแตละแหง และทะเบยนมะเรงประชากร สามารถออกรายงานไดภายใน 6 เดอนหลงหรอหลงจากทการคดลอกเสรจสมบรณภายใน 2 เดอน (NPCR) 3. ตามมาตรฐานของ SEER ไดมการรายงานปละ 2 ครง ในวนท 1 กมภาพนธ และในวนท 1 สงหาคม โดยจะทาการออกรายงาน หลงจากผปวยไดรบการวนจฉยได 1 เดอน


1. Bray, F. & Parkin, D.M. (2009) Evaluation of data quality in the cancer registry: principles and methods. Part I: comparability, validity and timeliness. Eur J Cancer 45(5):747-755. 2. Doll, R., Payne, P. & Waterhouse, J. A. H. (1966) Cancer Incidence in Five Continents, Volume 1, Geneva, UICC; Berlin, Springer3. European Network of Cancer Registries. Recommendations for Coding Incidence Date.4. Fritz A, Percy C, Jack A, Shanmugaratnum K, Sorbin L, Parkin DM, et al. (2000) International Classification of Diseases for Oncology (ICD-O). 3rd ed. Geneva: World Health Organization.5. Jensen O.M and Strom H.H (1991) Analysis of Survival. In: Jensen, O.M., Parkin, D.M., MacLennan, R., Muir C.S. & Skeet, R.G., eds, Cancer Registration: Principles and Methods. Lyon, International Agency for Research on Cancer, pp. 108-1256. Parkin, D.M. & Bray, F. (2009) Evaluation of data quality in the cancer registry: Principles and methods Part II. Completeness Eur J Cancer 45(5):756-764.7. Parkin, D.M. & Hakulinen, T. (1991) Analysis of Survival. In: Jensen, O.M., Parkin, D.M., MacLennan, R., Muir C.S. & Skeet, R.G., eds, Cancer Registration: Principles and Methods. Lyon, International Agency for Research on Cancer, pp. 159-1768. SEER Program Self Instructional Manual for Cancer Registrars, Third Edition


ในการวดการเกดโรค (measures of occurrences) ของโรคมะเรง วธการหลกทใชคอ การวดอบตการณ (incidence) ซงหมายถงจานวนผปวยโรคมะเรงรายใหมทเกดขนจากประชากรกลมเสยงตอการเกดโรคมะเรงนน นยมคานวณเปนอตราอบตการณ (incidence rate) ของโรคมะเรง ซงเทากบจานวนผปวยรายใหมทเกดขนหารดวยผลรวมเวลาเสยง ตอการเกดโรคของประชากรกลมเสยง โดยการนบเวลาทตดตามทงหมด ทาไดโดยรวมเวลาทงหมดของแตละคน ทอยในสภาวะเสยงตอการเกดโรคขณะอยในการศกษา ซงเรยกวา คน-เวลา ทเสยงตอการเกดโรค (person-time at risk)

อตราอบตการณ =

ในทางปฏบตเราไมสามารถตดตาม person-time ของผปวยแตละรายไดทงหมด จงคานวณโดยนบจานวนผปวยมะเรงรายใหมทเกดขนในรอบป และหารดวยประชากรทเสยงตอการเปนมะเรงในรอบปเดยวกน โดยถอวาประชากรทเสยงทงหมดเมอตอนเรมตนของป ไดถกตดตามไปจนครบปนน ๆ และนบจานวนไดวาเกดโรคมะเรงขนกคน วธนเรยกวาอตราอบตการณสะสม (cumulative incidence rate, CIR) ตวอยางเชน การคานวณอตราอบตการณของโรคในจงหวดใดจงหวดหนง จะเกบขอมลผ ปวยทวนจฉยในโรงพยาบาลตาง ๆ ในจงหวดนน และในจงหวดใกลเคยงทผปวยอาจไปรกษา โดยคดแตผปวยทมภมลาเนาในจงหวดนน สวนประชากรตวหารใชประชากรคาดประมาณ ณ วนท 1 กรกฎาคม ของป นน ๆ นยมรายงานเปนอตราอบตการณตอประชากร 1 แสนคนตอป

บทท 6การวเคราะหขอมลทะเบยนมะเรงเบองตน

จานวนผปวยรายใหมทเกดขนในประชากรทกาหนดในชวงเวลาทศกษาจานวน Person-time ทเสยงตอการเกดโรคในชวงเวลาทศกษา


อบตการณเฉพาะกลมอาย(Age-specificincidencerate)

การคานวณอตราอบตการณขางตน เปนการคานวณในภาพรวมของประชากร เรยกวา อตราอบตการณอยางหยาบ (crude incidence rate) อยางไรกตามมการคานวณทนยมใชเพอแสดงถงสภาพ โรค เปนตน โดยเฉพาะอตราอบตการณเฉพาะกลมอาย (age-specific incidence rate) ซงสามารถแสดงการเกดโรคมะเรงในแตละกลมอาย และสามารถใชเปรยบเทยบอตราการเกดโรคระหวางประชากรได นยมรายงานเปนอตราอบตการณเฉพาะกลมอายตอประชากร 1 แสนคนตอป

อตราอบตการณเฉพาะกลมอาย = จานวนผปวยรายใหมทเกดขนในกลมอายทสนใจในชวงเวลาทกาหนดจานวนประชากรกลมเสยงในกลมอายทสนใจในชวงเวลาเดยวกน

AgeClassNumberof

incidentcases(Ri)

Person-yearsofobservation

(Ni)

Age-specificrateper100000

(Ri/Ni)

0-4 0 827400 0.0

5-9 0 856500 0.0

10-14 0 1061500 0.0

15-19 0 1157400 0.0

20-24 4 1074900 0.37

25-29 3 917700 0.33

30-34 29 890300 3.26

35-39 61 816000 7.48

40-44 153 724400 21.12

45-49 376 706800 53.20

50-54 902 703800 128.16

55-59 1819 691200 263.17

60-64 2581 610900 422.49

65-69 3071 511800 600.04

70-74 3322 425600 780.55

75-79 2452 266800 919.04

80-84 1202 122500 981.22

85+ 429 54700 784.28

16404 12420200


การควบคมอาย(Controllingforage)

ในการเปรยบเทยบอบตการณระหวางประชากร การใชอบตการณอยางหยาบอาจทาใหแปลผลผดพลาดได เนองจากอาจเกดจากอทธพลของตวแปรกวน (confounding factor) โดยตวแปรกวนทสาคญทตองคานงถงในขอมลทะเบยนมะเรงระดบประชากรคอ เพศ โดยในการควบคมอทธพลของ เพศทาไดโดยคานวณอบตการณเพศชายและหญงแยกกน นอกจากนอตราการเกดโรคมะเรงสมพนธกบอายเปนอยางมาก ดงนนหากประชากรใดมจานวนผสงอายมาก กจะมอตราอบตการณสง เพยงเพราะมประชากรสงอายมากเทานน แตไมไดหมายความวาประชากรมความเสยงสง อายจงเปนตวแปรทสาคญอกชนดหนง การควบคมอทธพลของอาย นอกจากจะใชการเปรยบเทยบอตราอบตการณ ในแตละกลมอายระหวางประชากรโดยตรง ซงอาจมความยงยากในการแปลผล ดงเชนในกรณทบางกลมชวงอายประชากรกลมแรกมอบตการณสงกวา แตในบางกลมชวงอายกลบมอบตการณตากวา การจะสรปวาประชากรกลมใดมอบตการณสงกวาจะทาไดยาก จงมวธการคานวณโดยสมมตใหทงประชากร ทจะเปรยบเทยบทงสองกลมมโครงสรางประชากรทคลายกน แลวจงหาคาอบตการณมาเปรยบเทยบกน โดยวธทนยมไดแก วธการปรบอตรามาตรฐานโดยตรง (direct method of standardization) คานวณเปนอตราอบตการณปรบอายมาตรฐาน (age-standardized incidence rate, ASR) โดยหลกการคอแปลงโครงสรางอายประชากรในทกประชากร ใหมโครงสรางอายเหมอนกน คอเปนประชากรมาตรฐานโลก (world standard population) (Doll et al., 1966) ซงมคาคงทตามชวงอายดงน

กลมอาย(ป) โลก(Wi) ยโรป

0 - 4 12000 8000

5 - 9 10000 7000

10 - 14 9000 7000

15 - 19 9000 7000

20 - 24 8000 7000

25 - 29 8000 7000

30 - 34 6000 7000

35 - 39 6000 7000

40 - 44 6000 7000

45 - 49 6000 7000

50 - 54 5000 7000

55 - ะ59 4000 6000

60 - 64 4000 5000

65 - 69 3000 4000

70 - 74 2000 3000

75 - 79 1000 2000

80 - 84 500 1000

85+ 500 1000

รวม 100,000 100,000


อบตการณเฉพาะกลมอาย(Age-specificincidencerate)

การคานวณอตราอบตการณขางตน เปนการคานวณในภาพรวมของประชากร เรยกวา อตราอบตการณอยางหยาบ (crude incidence rate) อยางไรกตามมการคานวณทนยมใชเพอแสดงถงสภาพของสถานการณการเกดโรคมะเรงไดมากยงขน ไดแก อบตการณเฉพาะกลม เชน กลมอาย เพศ ระยะของโรค เปนตน โดยเฉพาะอตราอบตการณเฉพาะกลมอาย (age - specific incidence rate) ซงสามารถแสดงการเกดโรคมะเรงในแตละกลมอายและสามารถใชเปรยบเทยบอตราการเกดโรคระหวางประชากรได นยมรายงานเปนอตราอบตการณเฉพาะกลมอายตอประชากร 1 แสนคนตอป โดยทวไปในการคานวณมกจะใชขอมล 3ป หรอ 5 ป แลวเอาขอมลปกลางมาใชในการคานวณ

อตราอบตการณเฉพาะกลมอาย = จานวนผปวยรายใหมทเกดขนในกลมอายทสนใจในชวงเวลาทกาหนดจานวนประชากรกลมเสยงในกลมอายทสนใจในชวงเวลาเดยวกน

AgeClassNumberof

incidentcases(Ri)


(Ni)


(Ri/Ni)

0-4 0 827400 0.0

5-9 0 856500 0.0

10-14 0 1061500 0.0

15-19 0 1157400 0.0

20-24 4 1074900 0.37

25-29 3 917700 0.33

30-34 29 890300 3.26

35-39 61 816000 7.48

40-44 153 724400 21.12

45-49 376 706800 53.20

50-54 902 703800 128.16

55-59 1819 691200 263.17

60-64 2581 610900 422.49

65-69 3071 511800 600.04

70-74 3322 425600 780.55

75-79 2452 266800 919.04

80-84 1202 122500 981.22

85+ 429 54700 784.28

16404 12420200


การควบคมอาย(Controllingforage)

ในการเปรยบเทยบอบตการณระหวางประชากร การใชอบตการณอยางหยาบอาจทาใหแปลผลผดพลาดได เนองจากอาจเกดจากอทธพลของตวแปรกวน (confounding factor) โดยตวแปรกวนทสาคญทตองคานงถงในขอมลทะเบยนมะเรงระดบประชากรคอ เพศ โดยในการควบคมอทธพลของเพศทาไดโดยคานวณอบตการณเพศชายและหญงแยกกน นอกจากนอตราการเกดโรคมะเรงสมพนธกบอายเปนอยางมาก ดงนนหากประชากรใดมจานวนผสงอายมาก กจะมอตราอบตการณสง เพยงเพราะมประชากรสงอายมากเทานน แตไมไดหมายความวาประชากรมความเสยงสง อายจงเปนตวแปรกวนทสาคญอกชนดหนง การควบคมอทธพลของอายนอกจากจะใชการเปรยบเทยบอตราอบตการณในแตละกลมอายระหวางประชากรโดยตรง ซงอาจมความยงยากในการแปลผล ดงเชนในกรณทบางกลมชวงอายประชากรกลมแรกมอบตการณสงกวา แตในบางกลมชวงอายกลบมอบตการณตากวา การจะสรปวาประชากรกลมใดมอบตการณสงกวาจะทาไดยาก จงมวธการคานวณโดยสมมตใหทงประชากรทจะเปรยบเทยบทงสองกลมมโครงสรางประชากรทคลายกน แลวจงหาคาอบตการณมาเปรยบเทยบกน โดยวธทนยมไดแก วธการปรบอตรามาตรฐานโดยตรง (direct method of standardization) คานวณเปนอตราอบตการณปรบอายมาตรฐาน (age - standardized incidence rate, ASR) โดยหลกการคอแปลงโครงสรางอายประชากรในทกประชากรใหมโครงสรางอายเหมอนกน คอเปนประชากรมาตรฐานโลก (world standard population) (Doll et al., 1966) ซงมคาคงทตามชวงอายดงน

กลมอาย(ป) โลก(Wi) ยโรป

0 - 4 12000 8000

5 - 9 10000 7000

10 - 14 9000 7000

15 - 19 9000 7000

20 - 24 8000 7000

25 - 29 8000 7000

30 - 34 6000 7000

35 - 39 6000 7000

40 - 44 6000 7000

45 - 49 6000 7000

50 - 54 5000 7000

55 - ะ59 4000 6000

60 - 64 4000 5000

65 - 69 3000 4000

70 - 74 2000 3000

75 - 79 1000 2000

80 - 84 500 1000

85+ 500 1000

รวม 100,000 100,000


ในการคานวณ ASR จะเรมตนจากการคานวณอตราอบตการณเฉพาะกลมอาย (age - specific incidence rate) สาหรบแตละชวงอาย 5 ปกอน ซงมสมการทางสถตดงน

ASR =

โดยท a คอ age - specific incidence rate และ i คอชนตางๆ ของชวงอาย จาก 0 - 4 ถง 85+

AgeClassNumberof

incidentcases(ri)


(ni)


(ri/ni)

0-4 0.0 12000 0

5-9 0.0 10000 0

10-14 0.0 9000 0

15-19 0.0 9000 0

20-24 0.37 8000 2960

25-29 0.33 8000 2640

30-34 3.26 6000 19560

35-39 7.48 6000 44880

40-44 21.12 6000 126720

45-49 53.20 6000 319200

50-54 128.16 5000 640800

55-59 263.17 4000 1052680

60-64 422.49 4000 1689960

65-69 600.04 3000 1800120

70-74 780.55 2000 1561100

75-79 919.04 1000 919040

80-84 981.22 500 490610

85+ 784.28 500 392140

100000 9062410

∑(ai x wi)∑wi


ASR =

= 90.6 ตอประชากร 1 แสนคนตอป

ทงนคาปรบมาตรฐานนเปนคาทสมมตขนไมใชคาจรง คานวณขนเพอใชเปรยบเทยบอบตการณระหวางประชากรเทานน จงไมควรนาไปใชในกรณท ตองการหาคาการเกดโรคจรงในประชากรนน ๆ


1. สพรรณ พรหมเทศ. วทยาการระบาดโรคมะเรง : หลกการและวธการ. ขอนแกน: โรงพมพมหาวทยาลย ขอนแกน; 2554.2. หชชา ศรปลง. รายงานโครงการวเคราะหคณภาพขอมลมะเรงและศกษาสถานการณโรคมะเรงและความ สมพนธกบแนวโนมและการกระจายของปจจยเสยงจากแหลงขอมลตางๆ. สานกงานกองทนสนบสนนการ สรางเสรมสขภาพ (สสส.); 2553.3. Boyle P, Parkin DM. Statistical methods for registries. In: Jensen OM, Parkin DM, MacLennan R, Muir CS, Skeet RG, editors. Cancer Registration: Principles and Methods. Lyon, International Agency for Research on Cancer; 1991: p.126 - 58.4. Dos Santos Silva I. Cancer epidemiology: principle and methods. Lyon, International Agency for Research on Cancer; 1999.

∑(ai x wi) = 9,062,410 ∑wi = 100,00

9062410100000


การจดทาทะเบยนมะเรง ทจดทาขนอยกบวตถประสงคของแตละแหง ทะเบยนมะเรงหลก ๆ แบงออกเปน 2 อยางคอทะเบยนมะเรงโรงพยาบาล และทะเบยนมะเรงประชากร ในทนจะกลาวถงการายงานของทะเบยนมะเรงประชากร วตถประสงคของการทาทะเบยนมะเรงประชากร เพอใหไดมาซงขอมลทางสถตของมะเรงในพนททรบผดชอบโดยมงเนนใหเกบไดทกแหลงทมขอมล โดยเนนภมลาเนาททตองการเกบ ดงนนการไดมาของขอมลทถกตอง และการรายงานซงสถตโรคมะเรงจงมความสาคญ การรายงานยงแบงออกเปนประเดน ตาง ๆ ไดดงน

การรายงานอตราอบตการณ

อตราอบตการณเปนการรายงานพนฐาน ของแตละทะเบยนมะเรง เปนขอมลซงสะทอนถงภาพรวม ความสามารถของแพทย และระบบการดแลสขภาพ การรายงานอาจจะรายงานทกปหรออาจจะรายงานเปนชวงเวลา รปแบบทจะรายงานและขอมลทรายงาน ควรจะมรปแบบทสามารถอธบายหรอผ อานสามารถเขาใจงายซงอาจประกอบดวย 1. ขอมลพนฐาน 2. การนาเสนอขอมลและผลการวเคราะห 3. ตาราง การน�าเสนอขอมล ควรนาเสนอขอมลพนฐานรวมถงองคประกอบอนเชน การนาเสนอในรปแบบของตาราง จานวน รอยละหรออตราอบตการณแผนท สภาพภมศาสตร เพอชวยใหผอานสามารถนาไปคดวเคราะหรวมถง สามารถนาขอมลทนาเสนอไป ทไดไปเปรยบเทยบกบทะเบยนมะเรงอน ๆ ได

ขอมลพนฐาน

การนาเสนอขอมลพนฐานในเรองการบรหารจดการขอมล กระบวนการหรอขนตอนการไดขอมลมารวมถงขอตกลงตาง ๆ เชน คาจากดความ แหลงขอมล ประชากร : ประชากรในพนทททะเบยนมะเรง รบผดชอบโดยจากดภมลาเนา รวมถงแหลงทมาของประชากร สถต : การเตรยมขอมลรวมถงสถตทใชในการวเคราะห การนาประชากรสมมตมาปรบในการคานวณ เพอใหสามารถนาผลทไดมาเปรยบเทยบกบทะเบยนมะเรงอนได

บทท 7การจดท�ารายงาน


การตรวจสอบผลทได 1. ความสอดคลอง/ ความสมาเสมอ ทรวบรวมไดในรอบป ขอมลทไดควรมความสอดคลอง ความสมาเสมอ (constant) ของการเพมขน คงท หรอลดลงของอบตการณ ในขณะเดยวกนสามารถตรวจสอบอยางงายโดยการดดวยตา โดยการนาคา ASR ทคานวณไดมา plot ตอเนองเพอดการเปลยนแปลง กรณทพบวามความผดปกตของผล ทไดตองสามารถอธบายไดวาเกดเหตการณ หรอมการเปลยนแปลงในชวงเวลานนหรอไม 2. การกระจายของตาแหนงของมะเรง กรณทพบวามการเพมขนหรอลดลง อยางผดสงเกตควรตรวจสอบกอนทจะรายงาน เชน อาจมการลงรหสคลาดเคลอน 3. ดชนทบงถงความถกตองของการวนจฉย โดยทวไปหมายถงรอยละของขอมลมะเรงทมผลชนเนอยนยนและรอยละของขอมลทไดจากใบมรณะบตรเพยงอยางเดยว การทมผลชนเนอยนยนรอยเปอรเซนตหรอไมมขอมลทไดจากใบมรณะบตรเลยอาจหมายถงความไมสมบรณของขอมลในขณะเดยวกน กรณทขอมลไมทราบตาแหนงเรมตนทเปนมะเรง หรอมมากถงรอยละ 10 อาจแสดงถงความไมเพยงพอของการวนจฉย หรอความไมสมบรณของเอกสาร 4. ลกษณะขอมลเบองตน เชนรอยละของจานวนมะเรงแยกตามเพศ อาย หรอทอยอาศย 5. มความแตกตางของขอมลเมอเปรยบเทยบกบพนทใกลเคยง ยอมมลกษณะของมะเรงทคลายคลงกน กรณทมความแตกตางของขอมล ตองสามารถอธบายไดวาความแตกตางกน นนเกดไดเพราะอะไร

การน�าเสนอในรปแบบของตาราง

การนาเสนอในรปแบบตารางอยางงาย ๆ จะทาใหผอานสามารถเขาใจ และสามารถสรปประเดนสาคญ โดยมสวนประกอบหลก ๆ ดงน 1. เนอหาในตารางและในแตละรายการ ใหสอความหมายชดเจนและเขาใจงาย 2. กรณทตารางมการนาเสนอเปนอตรา แลงทมาของตวหารไดมาจากทใด 3. แสดงตารางแจกแจงความถ 4. มขอมลประกอบเมอแสดงตวเลขเปนอตราหรอสดสวน 5. มคาอธบายกรณทพบวามขอแตกตาง

การน�าเสนอดวยกราฟ

การนาเสนอดวยกราฟ หรอรปเปนวธทดงดดความสนใจมากกวา การนาเสนอดวยตารางเพยงอยางเดยว เชน การนาเสนอในเรองของแนวโนมเมอมการเปรยบเทยบ สามารถทาความเขาใจและจาไดงายและสามารถสอความหมาย ไดดแตกตองไมลมหลกการงาย ๆ แตมความสาคญดงตอไปน 1. ไมควรนาเสนอขอความ หรอขอมลจานวนมากภายในกราฟเดยว และชวยในการจบประเดนในการนาเสนอสงทไมมมากอนน 2. การนาเสนอดวยกราฟเปนตวชวยททาใหเขาใจไดงายขน แตกควรมตารางประกอบเพอใหไดขอมลมากขน 3. ทาตวเลขหรอสเกลเพอใหเหนถงความแตกตาง 4. สเกลของกราฟมความสาคญโดยเฉพาะเมอตองมการเปรยบเทยบ 5. เมอดกราฟแลวสามารถสอความหมายไดโดยทไมตองดเนอหา


เรองความลบของขอมล เปนเรองสาคญทสดเรองหนงในการทาทะเบยนมะเรง ทะเบยนมะเรงทกแหงตองใหความสาคญในรายละเอยดของทกขนตอนในการดาเนนงาน โดยเฉพาะปจจบนการมเทคโนโลยการสอสารททนสมย ดานหนงอาจทาใหการทางานสะดวกสบายยงขนและรวดเรว แตอกดานหนงอาจทาใหมการรวไหล หรอการเผยแพรขอมลโดยไมไดตงใจเพมขน การมกฎและระเบยบในการรกษาความลบ ของขอมลควรทาในทกขนตอนของการดาเนนงานเพอ 1) ปองกนความลบของขอมล และความเปนสวนตวของผปวย 2) ปองกน และคมครองการทางานของเจาหนาท 3) ใหความมนใจตอสาธารณวาขอมลจะนาไปใชอยางถกตอง และเปนประโยชนตอประชาชน และผปวยอยางแทจรง 4) รองรบขอบงคบ หรอการใชกฎหมายในการควบคม ความลบของขอมลทอาจจะเกดขน ความปลอดภยของขอมลควรพจารณาสงตาง ๆ รอบดานดงน

สถานทตงของหนวยทะเบยนมะเรง

ทตงของหนวยทะเบยนมะเรง ควรอยในทมระบบความปลอดภย ทดมทางเขาออกทควบคมได และอนญาตใหเฉพาะผเกยวของเทานน

การเกบและการบนทกขอมล

ทกขนตอนในการบนทก ตรวจสอบหรอการลงรหสโรค ควรมความระมดระวงควรดาเนนงานทงหมดในหนวยทะเบยนมะเรงเทานน หากมความจาเปนตองมการหาขอมลเพมเตม ทแผนกอนทงภายในหนวยงานตนเอง หรอนอกหนวยงานควรนาบตรบนทกทะเบยนมะเรง ใสซองหรอกระเปาใหมดชด และควรมปายบอกถงความเปนเอกสารลบ และทอยของหนวยงานมะเรง หากเอกสารสญหายผเกบไดจะไดสงคนยงหนวยมะเรง

บทท 8จรยธรรมและความปลอดภยของขอมล


การจดเกบและดแลฐานขอมล

การจดเกบขอมลทเปนเอกสาร ซงสวนใหญของการทาทะเบยนมะเรง โดยพนฐานจะมการบนทกขอมลลงในบตรบนทกทเปนกระดาษกอน ดงนนในหนวยทะเบยนมะเรงควรมตเอกสารทจดเกบขอมลเหลานอยางมดชด สามารถจดเกบขอมลโดยใชคอมพวเตอรจดทาเปนฐานขอมลนน ควรมระบบการรกษาความปลอดภยเปนขนตอน มการใชรหสในแตละขนตอนในการเขาถงฐานขอมล เชน สาหรบเจาหนาทผปฏบตการ ผบรหาร หรอหวหนาหนวยทะเบยนมะเรง

การแลกเปลยนเปนขอมล

ถอเปนขนตอนทเกดขนเปนประจาในการทาทะเบยนมะเรง โดยเฉพาะการทาทะเบยนระดบประชากร การจะลงบนทกผปวยใหมแตละราย จาเปนตองมการตรวจสอบความถกตอง ของขอมลวาเปนผปวยทวนจฉยวาเปนมะเรงจรง และตองตรวจสอบความซาซอนของผปวยแตละราย เพราะผปวยหนงคนอาจไปรกษาโรคหลายแหง การตดตอหรอแลกเปลยนขอมลในปจจบนทาไดหลายทาง เชน ทางไปรษณย ทางโทรศพท ทาง internet ไมวาจะใชชองทางไหน หนวยทะเบยนแตละแหง คงตองมการวางมาตรฐานใหรดกม โดยเฉพาะการมชอผ ปวยปรากฏอยในการตดตอ หรอแลกเปลยนขอมลนน ๆ ทงนครอบคลมถงการนาฐานขอมลทะเบยนมะเรงไปเชอมกบฐานขอมลอน ๆ นอกหนวยงานเปนฐานขอมลการเสยชวต หรอฐานขอมลการเจบปวยดวยโรคอนทเกยวของกบโรคมะเรง

การรายงานน�าขอมลไปใชประโยชน

ขอมลทะเบยนเปนขอมลทสาคญของหนวยรกษาพยาบาล และของประเทศ และเปนขอมลทนาไปใชประโยชนไดมากมาย เชน การคานวณอบตการณการเกดโรค หรออบตการณการเสยชวต ซงจะเปนประโยชนตอการวางแผนปองกน และควบคมโรคมะเรง การนาไปคานวณอตราการการรอดชวต การทานายแนวโนมการเกดโรค รวมทงงานวจยตาง ๆ การรายงานผลเพอเผยแพรสสาธารณะ หรอใชการงานวจย ตองเปนขอมลทไมสามารถบงบอก ความเปนตวตนของผปวยแตละรายได และการนาขอมลเพอจดทาเปนรายงาน หรอนาไปใชประโยชนอน ๆ ควรจะมคณะกรรมการดแลกากบการใชขอมล

โครงสรางการบรหารงาน

การมโครงสรางการบรหารของหนวยงานทด จะทาใหการดแลความปลอดภยของขอมลทาไดงาย และมประสทธภาพมากขน 1) เจาหนาททะเบยนมะเรง ควรมการอบรมเจาหนาทใหมทกทาน ถงความสาคญในการรกษาความลบของขอมล และหากเปนไปไดควรใหเจาหนาททกทาน เซนสญญาถงการรกษาความลบในการทางาน


2) หวหนาหนวยทะเบยนมะเรง หวหนาหนวยทะเบยนมะเรงตองเปนผรบผดชอบ หากขอมลมการรวไหล หรอนาขอมลไปเปดเผยทอนททาใหผปวย หรอหนวยงานเสยหาย ดงนนหวหนาหนวยทะเบยนมะเรง จงควรวางแผนและกากบดแลทกขนตอนของการทางานอยางรดกม 3) คณะกรรมการทะเบยนมะเรงของหนวยงาน ทกโรงพยาบาลหรอสถาบนททาทะเบยนมะเรง ควรมการแตงตงคณะกรรมการทะเบยนมะเรง เพอใหการดาเนนงานของ ทะเบยนมะเรงเปนไปดวยความเรยบรอย รวมถงดแลการรายงานและการนาขอมลทะเบยนมะเรงไปใชประโยชนตาง ๆ 4) คณะกรรมการทะเบยนมะเรงกลาง ประเทศไทยมการรวมขอมลทะเบยนมะเรงระดบประชากร ทงในระดบภมภาค และระดบประเทศ จงควรมคณะกรรมการในการกากบดแล การนาขอมลไปใชประโยชนในทางทถกตอง

สรป

เนองจากความลบของขอมลเปนเรองสาคญ และเพอไมใหเกดปญหาในการดาเนนงานในภายหลง หนวยงานทะเบยนมะเรงทกแหงควรมแผนผงการดแล ความลบของขอมลทชดเจนในแตละขนตอนของตนเอง ซงในแตละหนวยทะเบยนมะเรง อาจมความแตกตางกนขนกบโครงสรางของหนวยงาน

ขนตอนหลกในการรกษาความปลอดภยของขอมล

1) เจาหนาทควรใหแนใจวาเจาหนาททกทานรบทราบ และตระหนกถงความสาคญของการรกษาความลบของขอมล 2) สถานท ควรอยในทมดชด มการควบคมผทเขาออกของผไมเกยวของ 3) มการควบคมการรวไหลของขอมลทกขนตอนของการปฏบตงาน 4) การดแล การเขาถงฐานขอมล 5) มการควบคมการรายงานหรอเผยแพร ขอมลรวมถงการนาขอมลไปใชประโยชน


รายชอผจดท�า

ทปรกษา

นายแพทยวรวฒ อมส�าราญ ผอ�านวยการสถาบนมะเรงแหงชาต นายแพทยอาคม ชยวระวฒนะ นายแพทยเชยวชาญดานเวชกรรมสาขาศลยกรรม รองผอ�านวยการดานการแพทย

คณะผจดท�า

นางสาวศลพร แสงกระจาง นกวทยาศาสตรการแพทยเชยวชาญดานวจย รองผอ�านวยการดานพฒนาระบบสขภาพ นางรงสยา บวสม นกวชาการสาธารณสขช�านาญการ หวหนางานทะเบยนมะเรง นางพมภกนร ปานแจม เจาพนกงานสถตช�านาญงาน นางสาวชณฏทพพ สารากรบรรกษ นกวชาการสถต นางสาวมลวลย สาโรจน นกจดการงานทวไป นางสาวเนตรนภา อนนทสงห นกจดการงานทวไป นายณฐวฒ วงศาโรจน นกจดการงานทวไป นางสาวศรพร สทธคง เจาพนกงานเวชสถต นางสาวกสมา ชาญศร นกจดการงานทวไป นายนสต สงหโฆษต นกวชาการคอมพวเตอร นายทนง ส�าแดงเดช นกวชาการคอมพวเตอร

tabean cancer newtcb.nci.go.th/cweb/files/20151118_cancerregistrymanual.pdf · 2016-01-11 ·...

Documents